Geografia klasa I Lp. Temat lekcji Podstawowe Treść nauczania- wymagania szczegółowe Ponadpodstawowe Obraz 1 2 3 O czym będziemy się uczyć na lekcjach geografii? Współrzędne geograficzne. Ćwiczenia w określaniu współrzędnych geograficznych Przedstawia podział nauk geograficznych Wymienia dyscypliny geografii Wymienia źródła wiedzy geograficznej Wyjaśnia znaczenie terminu geografia Wyjaśnia, czym zajmuje się geografia fizyczna, regionalna i społecznoekonomiczna podaje wymiary, oraz główne cechy je kształtu wskazuje na mapie lub na globusie równik i południk 0 0 oraz półkulę południową północną, południową, wschodnią i zachodnią wymienia cechy południków i równoleżników wskazuje na globusie oraz na mapie świata zwrotniki i koła podbiegunowe wyjaśnia pojęcie długość geograficzna i szerokość geograficzna Określa położenie geograficzne punktów i obszarów na mapie Określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie oraz na globusie Określa położenie matematyczno-geograficzne punktów i obszarów na mapie oraz na globusie Odszukuje obiekty na mapie na podstawie współrzędnych geograficznych zna imiona lub nazwiska uczonych oraz ich dokonania w zakresie poznania kształtu i wymiarów omawia historię poznania kształtów i rozmiarów wyjaśnia różnicę między geoidą a elipsoidą podaje wartość azymutu geograficznego stosuje ze zrozumieniem pojęcia długość geograficzna i szerokość geograficzna Podaje zasady działania oraz możliwości wykorzystania odbiornika GPS oblicza rozciągłość (odległość) między dwoma punktami na mapie, korzystając z zależności 1 0-111,2 km 4 Obraz na mapie Dobiera odpowiednią mapę w celu uzyskania odpowiednich informacji geograficznych Analizuje i interpretuje treści map ogólno geograficznych, tematycznych, turystycznych Podaje różnice między planem a mapą Dokonuje podziału map ze względu na ich skalę i treść Podaje różnicę między siatką geograficzną a kartograficzną Wyjaśnia na czym polega generalizacja mapy oraz uzasadnia jej przydatność Wykazuje znaczenie skali mapy w przedstawianiu różnych informacji geograficznych na mapie 1
5 Skala mapy 6 Przedstawianie zjawisk na mapach Wyjaśnia znaczenie skala i siatka kartograficzna Posługuje się ze zrozumieniem pojęciem skala Wymienia rodzaje skal oraz podaje ich przykłady Posługuje się skalą mapy do obliczania odległości w terenie Wymienia metody przedstawiania zjawisk na mapach Odczytuje z map informacje przedstawione za pomocą różnych metod kartograficznych Przekształca rodzaje skali Oblicza skalę mapy znając odległość rzeczywistą miedzy obiektami na mapie Charakteryzuje wybrane metody przedstawiania zjawisk na mapach Charakteryzuje sposobu przedstawiania rzeźby terenu na mapie 7 Praca z mapą- ćwiczenia umiejętności czytania mapy Odczytuje wysokość bezwzględną i Identyfikuje położenie i charakteryzuje odpowiadające sobie obiekty geograficzne na fotografiach, zdjęciach lotniczych i satelitarnych oraz mapach topograficznych. Analizuje i interpretuje treści map ogólno geograficznych, tematycznych i turystycznych Posługuje się w terenie planem, mapą topograficzną, turystyczną, samochodową (m.in. orientuje mapę oraz identyfikuje obiekty geograficzne na mapie i w terenie) Lokalizuje na mapach (również konturowych) kontynenty Stosuje ze zrozumieniem terminy wysokość względna i wysokość bezwzględna oblicza wysokość względną wybranych punktów Lokalizuje na mapach (również konturowych) obiekty geograficzne na świecie i w Polsce (niziny, wyżyny, góry, rzeki, jeziora, wyspy, morza, państwa, itd. a we wszechświecie 8 Budowa Układu Słonecznego 9 Ruch obiegowy i jego następstwa Wymienia nazwy ciał niebieskich znajdujących się w Układzie Słonecznym Wymienia nazwy planet Układu Słonecznego, zaczynając od nazwy tej planety, która znajduje się najbliżej Słońca Rozpoznaje i nazywa ciała niebieskie przedstawione na ilustracji Korzystając z danych liczbowych, porównuje planety Układu Słonecznego Wyjaśnia termin ruch obiegowy, równonoc wiosenna, równonoc jesienna, przesilenie zimowe, przesilenie letnie Wymienia daty występowania równonocy oraz przesileń Podaje czas obiegu wokół Słońca Podaje najważniejsza następstwa ruchu obiegowego Podaje różnice między teorią geocentryczną i heliocentryczną Podaje cechy ruchu obiegowego Podaje daty przesileń i równonocy na podstawie ilustracji przedstawiających oświetlenie w ciągu roku Charakteryzuje wybrane ciała niebieskie: planety, planetoidy, gwiazdy, satelity, meteory i meteoryty Omawia rolę lotów kosmicznych w poznaniu wszechświata Omawia udział Polaków w poznaniu kosmosu Posługując się rysunkiem, wyjaśnia zjawiska zaćmienia Słońca i zaćmienia Księżyca Charakteryzuje strefy oświetlenia Wyjaśnia przyczyny występowania dnia polarnego i nocy polarnej 2
10 Obliczamy kąt padania promieni słonecznych * Wyjaśnia zmiany wysokości Słońca w różnych porach roku Oblicza wysokość Słońca nad widnokręgiem w pierwszych dniach kalendarzowych pór roku 11 Ruch obrotowy i jego następstwa Wyjaśnia pojęcia : ruch obrotowy, południe słoneczne, doba, górowanie Słońca, południk miejscowy, gnomon, Podaje najważniejsze następstwa ruchu obrotowego Podaje kierunek i czas obrotu wokół własnej osi Podaje cechy ruchu obrotowego Opisuje dzienną wędrówkę Słońca po sklepieniu niebieskim, posługując się rysunkiem lub planszą Omawia zastosowanie gnomonu Demonstruje ruch obrotowy posługując się globusem Charakteryzuje dwa rodzaje prędkości Przedstawia (korzystając także z własnych obserwacji) zmiany w oświetleniu oraz w długości trwania dnia i nocy w różnych szerokościach geograficznych i porach roku 12 Czas miejscowy, strefowy i urzędowy Wyjaśnia termin: czas słoneczny, czas strefowy, czas urzędowy Wyjaśnia przyczynę wprowadzenie stref czasowych i międzynarodowej linii zmiany daty Wymienia rodzaje kalendarzy oraz ich cechy Charakteryzuje czas słoneczny, strefowy i urzędowy Posługuje się mapą stref czasowych do określenia różnicy czasu strefowego i słonecznego na Oblicza kąt, o jaki obraca się a w określonym czasie 13 Czas miejscowy rozwiązywanie zadań Oblicza czas słoneczny i strefowy danego miejsca na podstawie jego położenia matematyczno-geograficznego Ustala jaki dzień tygodnia nastąpi po przekroczeniu linii zmiany daty Wyjaśnia termin: czas letni i zimowy. Atmosfera 14 Skład i budowa atmosfery Wyjaśnia terminy: atmosfera i troposfera Podaje skład chemiczny powietrza atmosferycznego Wymienia nazwy warstw atmosfery, zaczynając od nazwy warstwy znajdującej się najbliżej powierzchni Omawia na podstawie schematu zmiany temperatury powietrza w poszczególnych warstwach atmosfery Charakteryzuje poszczególne warstwy atmosfery Omawia zjawisko inwersji powietrza Omawia wpływ człowieka na zmiany zachodzące w składzie powietrza atmosferycznego Wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na 3
15 Temperatura powietrzaczynniki na nią wpływające Oblicza zmiany temperatury wraz ze wzrostem lub spadkiem wysokości Wyjaśnia termin: izoterma Podaje czynniki wpływające na temperaturę powietrza na Analizuje temperaturę powietrza w wybranych miejscach na podstawie map klimatycznych lub wykresu przebiegu temperatury powietrza Oblicza średnią roczną amplitudę temperatury powietrza oraz średnią roczną temperaturę powietrza Charakteryzuje skale temperatury (Celsjusza, Kelvina, Fahrenheita Sporządza wykres przedstawiający przebieg temperatury powietrza Omawia zależność temperatury powietrza od kąta padania promieni słonecznych Wymienia czynniki klimatotwórcze oraz wyjaśnia na przykładach ich wpływ na zróżnicowanie temperatury powietrza na 16 Ciśnienie atmosferycznejak powstaje wiatr? Wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne, izobara, niż baryczny, wyż baryczny Sporządza schemat wyżu i niżu barycznego Stosuje ze zrozumieniem pojęcie: niż baryczny i wyż baryczny 17 18 Wiatry stałe, sezonowe i lokalne Wilgotność powietrza. Dlaczego pada deszcz? Wyjaśnia przyczynę powstawania wiatru Wymienia przykłady wiatrów stałych i okresowo zmiennych oraz lokalnych, występujących na kuli ziemskiej Wskazuje na mapie świata obszary występowania określonych rodzajów wiatrów Wyjaśnia terminy: wilgotność względna, wilgotność powietrza, resublimacja Analizuje występowanie opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej na podstawie mapy stref klimatycznych Podaje przykłady obszarów charakteryzujących się nadmiarem lub niedoborem opadów atmosferycznych Wyjaśnia, w jaki sposób powstają cyklony tropikalne, charakteryzuje je i podaje ich przykłady Omawia przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia opadów na kuli ziemskiej 19 Typy chmur i rodzaje opadów Wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych Rozpoznaje przedstawione na ilustracjach rodzaje opadów i osadów atmosferycznych Wymienia stany skupienia wody w atmosferze Rozpoznaje na podstawie fotografii rodzaje chmur Wyjaśnia na podstawie schematu, procesy powstawanie chmur oraz opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej Charakteryzuje rodzaje chmur, a także opadów i osadów atmosferycznych 4
20 Pogoda i klimat- czynniki klimatotwórcze Wyjaśnia termin: pogoda, klimat Wymienia czynniki klimatotwórcze Charakteryzuje wpływ czynników klimatotwórczych na klimat Podaje różnice między klimatem a pogodą Stosuje ze zrozumieniem terminy: pogoda, klimat Charakteryzuje klimat górski 21 Strefy klimatyczne na kuli ziemskiej Wykazuje zróżnicowanie klimatyczne na podstawie analizy map temperatury powietrza i opadów atmosferycznych oraz map stref klimatycznych na Charakteryzuje na podstawie wykresów lub danych liczbowych przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w ciągu roku w wybranych stacjach meteorologicznych położonych w różnych strefach klimatycznych Wymienia strefy klimatyczne na kuli ziemskiej i wskazuje ich zasięg na mapie Charakteryzuje strefy klimatyczne pod względem warunków sprzyjających działalności człowieka Podaje na podstawie map tematycznych zależności między strefami oświetlenia a strefami klimatycznymi Wykazuje na przykładach związek między wysokością Słońca temperaturą powietrza Wody 22 Zasoby wody w przyrodzie i jej obieg Wymienia nazwy oceanów i wskazuje te oceany na mapie świata Wyjaśnia terminy: kondensacja, parowanie, morza, zatoka, cieśnina Omawia zasoby wody na podstawie schematu Wymienia stany skupienia wody w przyrodzie i podaje przykłady ich występowania Dostrzega i wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a zasoleniem wody morskiej Omawia obieg wody w przyrodzie na podstawie schematu 23 Ruch wód oceanicznych Podaje przykłady ruchów wody oceanicznej Wskazuje na mapie świata wybrane prądy morskie oraz wymienia ich nazwy Charakteryzuje przyczyny i skutki ruchów wody morskiej Określa wpływ prądów morskich na klimat. 24 Elementy systemu rzecznego Wyjaśnia pojęcia: rzeka główna, dorzecze, zlewisko, dopływ, dział wodny Wskazuje na mapie świata najdłuższe rzeki Wyjaśnia termin przepływ Analizuje wykresy długości rzek i ich przepływu Wymienia elementy dorzecza Zaznacza na ilustracji dorzecze, dział wodny i zlewisko Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania rzek Wymienia rodzaje i podaje przykłady zasilania rzek Wyjaśnia związki między warunkami klimatycznymi a rodzajami zasilania rzek Stosuje ze zrozumieniem pojęcie: rzeka główna, dopływ, dział wodny, zlewisko, dorzecze Charakteryzuje zjawisko powodzi i podaje przykłady występowania tego zjawiska 5
24 Jeziora i bagna 25 Wody podziemne Wyjaśnia termin: jezioro, bagno, wieloletnia zmarzlina Wymienia różne typy genetyczne jezior Wymienia typy jezior ze względu na charakter przepływu Nazywa i wskazuje na mapie różne typy jezior oraz obszary bagienne Wyjaśnia termin: wody podziemne, źródło, wody artezyjskie, gejzery Wymienia rodzaje wód podziemnych Analizuje budowę niecki artezyjskiej na podstawie ilustracji Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania wód podziemnych Omawia warunki powstawania bagien Charakteryzuje różne typy genetyczne jezior i podaje ich przykłady Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania stawów i sztucznych zbiorników wodnych Charakteryzuje procesy prowadzące do powstania gejzeru Charakteryzuje wybrane rodzaje wód podziemnych Omawia niebezpieczeństwo związane z zanieczyszczeniem wód podziemnych Wskazuje na mapie świata obszary występowania wód artezyjskich i gejzerów Wnętrze 26 Budowa wnętrza 27 Wśród minerałów i skał. 28 Wydarzenia w dziejach. Wymienia warstwy wnętrza w kolejności od warstwy znajdującej się najgłębiej Wymienia metody badania wnętrza Podaje różnice miedzy litosferą a skorupą ziemską Omawia na podstawie schematu budowę wnętrza Wyjaśnia termin: skała i minerał Wymienia nazwy wybranych skał i minerałów Wskazuje różnicę między minerałem a skałą Określa wiek Wymienia nazwy er zaczynając od najstarszej Wyjaśnia rolę skamieniałości przewodnich w odtwarzaniu dziejów. Podaje przykłady skamieniałości przewodnich Wymienia nazwy er Omawia na podstawie tabeli stratygraficznej najważniejsze wydarzenia w przeszłości geologicznej Podaje zastosowanie metod badania wnętrza Charakteryzuje warstwy wnętrza Omawia zróżnicowanie temperatury wnętrza Wyjaśnia termin: prądy konwekcyjne Rozpoznaje skały i określa ich rodzaj Charakteryzuje skały i warunki ich powstawania Podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał Podaje przykłady minerałów skałotwórczych Dostrzega zmiany w świecie organicznym w dziejach Wymienia nazwy okresów geologicznych Wymienia hipotezy wyginięcia dinozaurów Omawia najważniejsze wydarzenia w historii w poszczególnych erach 6
29 Wulkanizm i trzęsienia Wymienia procesy wewnętrzne kształtujące powierzchnię Wyjaśnia terminy: epicentrum, hipocentrum, wulkan, lawa, magma, Ognisty Pierścień Pacyfiku Wymienia produkty erupcji wulkanicznej Wskazuje na mapie świata obszary aktywne sejsmicznie Podaje główne cechy płytowej budowy litosfery Wymienia na podstawie schematu elementy budowy wulkanu Omawia skutki wulkanizmu i trzęsień ziemi Wskazuje związki pomiędzy płytową budową litosfery, a występowaniem trzęsień ziemi i zjawisk wulkanicznych Wymienia przykłady wulkanów i wskazuje je na mapie Stosuje ze zrozumieniem pojęcia: hipocentrum, epicentrum, orogeneza 30 Jak powstają góry? Wymienia nazwy orogenez i rodzaje gór Wyjaśnia terminy: ruchy górotwórcze, góry fałdowe, góry zrębowe Wymienia nazwy wielkich form ukształtowania powierzchni Wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, wulkanicznych i zrębowych Omawia różnicę między górami zrębowymi a fałdowymi Określa na podstawie danych statystycznych ukształtowanie powierzchni kontynentów Charakteryzuje wielkie formy ukształtowanie powierzchni Charakteryzuje na podstawie schematów powstawanie gór fałdowych i zrębowych Rzeźbiarze powierzchni 31 Wietrzenie skał Wymienia procesy zewnętrzne kształtujące powierzchnię Wyjaśnia terminy: erozja, wietrzenie Wymienia rodzaje wietrzenia Charakteryzuje rodzaje wietrzenia i formy terenu powstałe w jego wyniku Rozpoznaje na ilustracjach formy terenu powstałe na skutek wietrzenia Posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: erozja i wietrzenie Opisuje wybrane przykłady ruchów masowych 32 Procesy krasowe Wyjaśnia terminy: krasowienie Podaje przykłady skał, które ulegają krasowieniu Wskazuje na mapie regiony, w których występują zjawiska krasowe Podaje przykłady form krasowych powierzchniowych i podziemnych Omawia procesy krasowe i wyjaśnia, w jaki sposób powstają formy krasowe Posługuje się ze zrozumieniem pojęciami: krasowienie i erozja Rozpoznaje i opisuje w terenie formy rzeźby powstałe w wyniku działania procesów krasowych 7
33 Działalność rzeźbotwórcza rzek 34 Lodowce i lądolody Wyjaśnia terminy: erozja wgłębna, erozja boczna, akumulacja Wskazuje na mapie świata przykłady rzek posiadających ujście deltowe i lejkowate Wyjaśnia proces powstawania delty Podaje przykłady form erozji i akumulacji rzecznej Wymienia rodzaje ujść rzecznych Wyjaśnia termin: granica wiecznego śniegu Wskazuje na mapie świata obszary występowania lądolodów Podaje różnice między lodowcem górskim a lądolodem Dostrzega związek między warunkami klimatycznymi a występowaniem lodowców górskich i lądolodów na kuli ziemskiej Wyjaśnia proces powstawania meandrów Charakteryzuje działalność rzeki w górnym, środkowym i dolnym odcinku jej biegu Rozpoznaje i opisuje formy powstałe na skutek niszczącej i budującej działalności rzek Stosuje ze zrozumieniem pojęcia: spadek rzeki Omawia warunki sprzyjające powstawaniu delt oraz ujść lejkowatych Charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność lodowców górskich i lądolodów Stosuje ze zrozumieniem pojęcia: wieczna zmarzlina, granica wiecznego śniegi Wyjaśnia wpływ zmian klimatycznych na zmiany powierzchni pokrywy lodowej 35 Formy polodowcowe Wymienia przykłady form powstałych w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów Rozpoznaje i podpisuje na schemacie formy polodowcowe Rozpoznaje i opisuje formy powstałe w wyniku działalności lodowców górskich i lądolodów 36 Działalność wiatru Wyjaśnia terminy: deflacja, korazja, niecka deflacyjna, wydma paraboliczna, barchan, grzyb skalny Wskazuje na mapie świata wybrane obszary pustynne Wymienia typy pustyń ze względu na budowę i położenie Podaje przykłady form powstałych w wyniku erozyjnej i akumulacyjnej działalności wiatru Wskazuje różnicę między barchanem a wydmą paraboliczną Charakteryzuje rzeźbotwórczą działalność wiatru Omawia wpływ szaty roślinnej na rzeźbotwórczą działalność wiatru Wskazuje na mapie świata obszary zagrożone pustynnieniem Określa genezę wybranych pustyń Rozpoznaje i opisuje formy powstałe w wyniku działalności wiatru 37 Rzeźbotwórcza działalność morza Wyjaśnia termin abrazja Podaje przykłady form powstałych w wyniku działalności morza Wymienia najważniejsze typy wybrzeży morskich Wskazuje na mapie świata typy wybrzeży Omawia na podstawie ilustracji proces powstawania klifu i mierzei Wyjaśnia genezę poszczególnych typów wybrzeży morskich Rozpoznaje i opisuje formy powstałe w wyniku działalności morza 8
Tajemnice natury 38 Gleby strefowe i astrefowe 39 Strefy roślinne na Wyjaśnia terminy: gleba, żyzność gleby Wymienia czynniki glebotwórcze Wymienia najważniejsze rodzaje gleb strefowych i astrefowych na ziemi Wskazuje i nazywa poziomy glebowe na podstawie schematu profilu glebowego Nazywa główne strefy roślinne na kuli ziemskiej i wskazuje je na mapie świata Charakteryzuje poziomy glebowe Wskazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności i gleb na Uzasadnia potrzebę racjonalnego gospodarowania glebami Charakteryzuje poszczególne strefy roślinne występujące na Wykazuje wpływ klimatu na zróżnicowanie roślinności 9