WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów (woda, sól kamienna, cukier, żelazo, tlenek węgla (IV) dzieli substancje chemiczne na pierwiastki i związki chemiczne definiuje mieszaninę substancji wyjaśnia jaką mieszaninę nazywamy jednorodną a jaką niejednorodną podaje przykłady mieszanin jednorodnych ( gazowych i ciekłych) i niejednorodnych wybiera z konkretnych przykładów mieszaniny jednorodne i niejednorodne sporządza mieszaninę wody i piasku, wody i soli kuchennej i rozdziela je na składniki wymienia najprostsze metody rozdzielania mieszanin dostrzega różnice między przemianą chemiczną a zjawiskiem fizycznym na konkretnym przykładzie (stapianie parafiny, spalanie parafiny, powstawanie siarczku żelaza, mieszanie siarki z opiłkami żelaza) podaje przykłady związków chemicznych zna pojęcie gęstości zna podział pierwiastków na metale i niemetale podaje przykłady przedmiotów wykonanych z metali i niemetali odróżnia metal od niemetalu na podstawie ich właściwości (węgiel i żelazo, siarka i miedź) wie, że powietrze jest mieszaniną jednorodną wymienia główne składniki powietrza wymienia najważniejsze właściwości tlenu, wodoru, tlenku węgla (IV), wie, co to jest woda odróżnić tlen od innych pierwiastków wymienia źródła, rodzaje zanieczyszczeń opisuje rdzewienie żelaza odróżnia tlen od innych gazów określa, co to są tlenki wybiera tlenki spośród różnych substancji i dokonuje podziału na tlenki metali i niemetali wymienia zastosowanie tlenków wapnia, żelaza, glinu wie, co to są gazy szlachetne wyjaśnia dlaczego gazy szlachetne są bardzo mało aktywne chemicznie wymienia zastosowanie gazów szlachetnych określa znaczenie wody, powietrza,tlenu definiuje reakcje syntezy, analizy, wymiany wie, na czym polega utlenianie, spalanie wyjaśnia pojęcia: substrat, produkt, reagent wskazuje substraty, produkty, reagenty reakcji definiuje atomową jednostkę masy, masę atomową, masę cząsteczkową oblicza masę cząsteczkową (proste przykłady) wie, że atom zbudowany jest z jądra i krążących wokół niego elektronów definiuje elektrony walencyjne wie, co to jest liczba atomowa, liczba masowa określa liczby protonów, elektronów, neutronów na podstawie liczby atomowej, i masowej wie, co to jest układ okresowy pierwiastków zna podstawowe zasady korzystania z układu okresowego pierwiastków zna podstawowe symbole chemiczne pierwiastków ( H, O, N, Cl, S, C, P, Si, Na, K, Ca, Mg, Fe, Zn, Cu, Al., Pb, Sn, Ag, Hg) potrafi odnaleźć podstawowe symbole pierwiastków w układzie okresowym pierwiastków odczytuje z układu okresowego pierwiastków podstawowe informacje ( symbol, nazwa, masa atomowa, liczba atomowa) wie, co to jest wiązanie chemiczne definiuje pojęcie wartościowości 1
definiuje pojęcie jonów wymienia typy wiązań chemicznych opisuje powstawanie wiązań atomowych ( kowalencyjnych) na przykładzie h 2, h 2 o wie, co to jest wzór sumaryczny i strukturalny zapisuje wzory prostych cząsteczek (H 2, Cl 2, N 2, H 2 O, CO 2 ) określa wartościowość pierwiastków na podstawie wzoru strukturalnego związku chemicznego określa liczbę pierwiastków w związku chemicznym ( na podstawie wzoru) odczytuje jakościowo i ilościowo proste zapisy, np. 5 Cl, 2 H 2, 3 H 2 O podaje nazwy prostych związków chemicznych na podstawie wzorów sumarycznych zapisuje wzory sumaryczne prostych związków chemicznych na podstawie ich nazw wymienia i rozróżnia podstawowe rodzaje reakcji chemicznych podaje prawo zachowania masy i stałości składu związku chemicznego zapisuje i odczytuje proste równania reakcji chemicznych wie, co to jest równanie reakcji chemicznej, współczynnik stechiometryczny definiuje pojęcia reakcja egzoenergetyczna i endoenergetyczna podaje stany skupienia wody wie na czym polega obieg wody w przyrodzie opisuje budowę wody podaje stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody wymienia właściwości wody zapisuje wzory sumaryczny i strukturalny wody określa co to jest rozpuszczalnik, substancja rozpuszczana zna podział substancji na dobrze, słabo i praktycznie nierozpuszczalne w wodzie podaje przykłady substancji które rozpuszczają się w wodzie i substancji które nie rozpuszczają się w wodzie zna definicję rozpuszczalności podaje, od czego zależy rozpuszczalność wie, co to jest wykres rozpuszczalności posługuje się wykresem rozpuszczalności substancji w wodzie tj. odczytuje ilość substancji rozpuszczonej w danej temperaturze wymienia czynniki wpływające na szybkość rozpuszczania się substancji stałej w wodzie wyjaśnia pojęcie roztworu nasyconego i nienasyconego, stężonego i rozcieńczonego definiuje pojęcia: roztwór właściwy, koloid, zawiesina definiuje stężenie procentowe roztworu prowadzi proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu (proste) określa zawartość substancji rozpuszczonej i rozpuszczalnika w 100g np. 5% roztworu wymienia sposoby racjonalnego gospodarowania wodą 2
WYMAGANIA ROZSZERZAJĄCE wie, co to jest materia wyjaśnia czym się różni ciało fizyczne od substancji chemicznej wymienia i wyjaśnia proste metody rozdziału mieszanin wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają ich rozdzielenie umie sporządzić i rozdzielić na składniki mieszaninę wody i piasku, wody i soli kamiennej, kredy i soli kamiennej, siarki i opiłków żelaza, wody i oleju jadalnego opisuje różnice w przebiegu zjawiska fizycznego reakcji chemicznej podaje przykłady reakcji chemicznych i zjawisk fizycznych zachodzących w otoczeniu człowieka projektuje doświadczenie ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną formułuje obserwacje do doświadczenia zna wymagane symbole chemiczne pierwiastków rozpoznaje pierwiastki i związki chemiczne wyjaśnia różnice pomiędzy pierwiastkiem a związkiem chemicznym wymienia stałe i zmienne składniki powietrza bada skład powietrza oblicza przybliżoną objętość tlenu i azotu, np. w sali lekcyjnej wie, jak można otrzymać tlen określa właściwości tlenu, tlenku węgla (IV) i azotu w przyrodzie określa wykorzystanie tlenu, azotu, gazów szlachetnych podaje sposób otrzymywania tlenku węgla (IV) (reakcja węgla z tlenem) określa właściwości tlenku węgla (IV) planuje doświadczenie umożliwiające wykrycie obecności tlenek węgla (IV) w powietrzu wydychanym z płuc opisuje obieg tlenu, tlenku węgla (IV) i azotu w przyrodzie opisuje właściwości fizyczne i chemiczne gazów szlachetnych wymienia zastosowania tlenków wapnia, żelaza, glinu, azotu, gazów szlachetnych, tlenku węgla (IV), tlenu, wodoru zapisuje słownie przykład reakcji syntezy, analizy i wymiany wskazuje substraty, produkty, pierwiastki, związki chemiczne wie, jak otrzymać wodór (reakcja kwasu solnego z metalem) wyjaśnia co to jest efekt cieplarniany wyjaśnia pojęcie higroskopijności opisuje, na czym polega powstawanie dziury ozonowej, kwaśnych opadów wymienia źródła, rodzaje i skutki zanieczyszczeń powietrza definiuje pojęcia reakcja egzo- i endotermiczna omawia poglądy na temat budowy materii wyjaśnia zjawisko dyfuzji planuje doświadczenie potwierdzające ziarnistość budowy materii oblicza masy cząsteczkowe określa cechy charakterystyczne cząstek elementarnych (masy i ładunki) wie, co to są izotopy wymienia izotopy wodoru i podaje różnice między nimi wymienia dziedziny życia, w których stosuje się izotopy korzysta z układu okresowego pierwiastków przedstawia model dowolnego atomu I i II okresu tablicy Mendelejewa z uwzględnieniem cząstek elementarnych odczytuje z układu okresowego pierwiastków wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup: 1., 2. (względem tlenu i wodoru) opisuje rolę elektronów walencyjnych w łączeniu się atomów opisuje sposób powstawania jonów wyjaśnia istotę wiązania atomowego na przykładzie cząstek pierwiastka gazowego 3
zapisuje cząsteczki prostych związków chemicznych (tlenki, chlorki, siarczki) w postaci wzorów sumarycznych i strukturalnych w oparciu o podane wartościowości pierwiastków zapisuje, uzgadnia i odczytuje typowe równania reakcji chemicznych przeprowadza proste obliczenia z wykorzystaniem pojęć: gęstość, masa i objętość przeprowadza obliczenia z wykorzystaniem prawa zachowania masy i prawa stałości składu związku chemicznego bada zdolność do rozpuszczani się różnych substancji w wodzie opisuje budowę cząsteczki wody proponuje sposoby racjonalnego gospodarowania wodą tłumaczy, na czym polega proces mieszania, rozpuszczania wyjaśnia, dlaczego woda dla jednych substancji jest rozpuszczalnikiem, a dla innych nie wyjaśnia, na czym polega proces rozpuszczania odczytuje z wykresu rozpuszczalności i porównuje rozpuszczalność różnych substancji w tej samej temperaturze oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze opisuje różnice między roztworem rozcieńczonym, stężonym, nasyconym i nienasyconym podaje przykłady roztworu właściwego, koloidu, zawiesiny prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: stężenie procentowe, masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu potrafi obliczyć stężenie procentowe roztworu nasyconego w danej temperaturze ( z wykorzystaniem wykresu rozpuszczalności) oblicza ilość substancji, którą można rozpuścić w określonej ilości wody w podanej temperaturze 4
WYMAGANIA DOPEŁNIAJĄCE identyfikuje substancje na podstawie podanych informacji projektuje doświadczenie (rysunek, obserwacje, wnioski) mając podany tytuł wyjaśnia na czym polega destylacja podaje sposób rozdzielenia wskazanej mieszaniny np. wody i atramentu wskazuje różnice między właściwościami fizycznymi składników mieszaniny, które umożliwiają jej rozdzielenie wyjaśnia różnicę między mieszaniną a związkiem chemicznym projektuje doświadczenia pokazujące reakcję chemiczną i formułuje wnioski analizuje w podanych przykładach reakcję chemiczną i zjawisko fizyczne proponuje sposoby zabezpieczania produktów zawierających żelazo przed rdzewieniem wyjaśnia związek pomiędzy podobieństwem właściwości pierwiastków zapisanych w tej samej grupie układu okresowego a budową atomów i liczbą elektronów walencyjnych wyjaśnia różnice w budowie atomów izotopów wodoru zapisuje elektronowo mechanizm powstawania jonów opisuje na przykładzie Na, Mg, Al., Cl, S powstawanie wiązania jonowego odczytuje z układu okresowego pierwiastków wartościowość maksymalną dla pierwiastków grup: 1., 2., 13.,14., 15., 16., i 17. (względem tlenu i wodoru) porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych (stan skupienia, temperatury topnienia i wrzenia) określa zagrożenia wynikające z efektu cieplarnianego, dziury ozonowej, kwaśnych deszczów proponuje sposoby zapobiegania powiększaniu się dziury ozonowej podaje przykłady różnych typów reakcji chemicznych zapisuje i odczytuje równania reakcji chemicznych o dużym stopniu trudności swobodnie korzysta z informacji zawartych w układzie okresowym pierwiastków rozwiązuje trudniejsze zadania wykorzystujące poznane prawa proponuje doświadczenie, że woda jest związkiem wodoru i tlenu wyjaśnia polarną budowę cząsteczki wody planuje i wykonuje doświadczenia wykazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji stałych w wodzie rozwiązuje zadania rachunkowe na stężenie procentowe z wykorzystaniem gęstości oblicza stężenie procentowe roztworu po zmieszaniu, rozcieńczeniu i odparowaniu oblicza rozpuszczalność substancji w danej temperaturze, znają stężenie procentowe jej nasyconego roztworu w tej temperaturze 5