Rys historyczny produkcji karpia Andrzej Lirski Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie Seminarium Znaczenie produktów lokalnych dla rozwoju regionu na przykładzie Karpia Zatorskiego Zator 20-21 październik 2011 rok
Stanowisko karpia w systematyce zoologicznej Typ: Podtyp: Gromada: Podgromada: Rząd: Podrząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Podgatunek: Odmiany: strunowce kręgowce ryby kostnoszkieletowe karpiokształtne karpiowce karpiowate karp karp Cyprinus carpio karp europejski żyjący w wodach naturalnych i hodowlany
Stawy są to sztuczne zbiorniki wody przeznaczone do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb,wyposażone w urządzenia hydrotechniczne pozwalające na całkowite, bądź częściowe opuszczenie wody
Produkcja karpia konsumpcyjnego na świecie w 2009 roku (ton) 6 279 157 163 2 954 762 81 870 16 089 16 089 Source: FAO fishstat 2010
Początki chowu karpia w stawach VII wiek I wiek V wiek p.n.e.
Etapy rozwoju chowu karpi w Polsce Okres od XII do połowy XVII wiekurozkwit polskiej gospodarki stawowej PIERWSZE HISTORYCZNE WZMIANKI O KARPIU w stawach pochodzą z Bawarii ( X w.) oraz z Czech i Moraw ( z 1034, 1088 r. klasztor Kladrupski), oraz ziem Polski (XII w.) Pierwszy pisany dokument o karpiu na ziemiach polskich (1466)-od kronikarza bitwy grunwaldzkiej Jana DŁUGOSZA. (za J. Guziurem)
Z rozwojem chrześcijaństwa - potrzeba przestrzegania licznych postów (ponad 180 dni w roku). Obowiązek ten sprzyjał powstawaniu s t a w ó w klasztornych, a z czasem także włościańskich i szlacheckich Najstarszym zakonem z gospodarką wiejską i chowem ryb - byli oo.cystersi* ( w Jędrzejowie i Mogile k/krakowa - od 1140 r ), a także oo. DOMINIKANIE oraz oo. TEMPLARIUSZE głównie na Morawach i D. Śląsku w rejonie Opola, Niemodlina i Milicza. Mnisi łowią karpie w stawie klasztornym (za J. Guziurem)
KIERUNEK EKSPANSJI KARPIA : Liczne klasztory rozpowszechniały dalej chów karpia domowego (kulturowego) - i w ten sposób z rejonu płn. Włoch, Bawarii i płd. Czech via Morawy dotarł Bramą Morawską na Śląsk Cieszyński i Opolski, Małopolskę - i dalej do Polski centralnej i wschodniej. pierwsze dzieło-podręcznik morawskiego biskupa Jana Dubrawiego /Dubraviusa/ z Ołomuńca /1547/, za J. Guziurem
GOSPODARSTWA powstałe w XV-XVII w dorzeczu Odry i Wisły: Gołysz, Ochaby i Landek - koło Cieszyna Zator n/wisłą i Czernichów - koło Krakowa Grojec i Osiek - koło Oświęcimia, Przygodzice i Milicz - w dolinie Baryczy, Łyszkowice - pod Łowiczem, Knyszyn - koło Białegostoku, Stawy Giganty W Polsce i środkowej Europie - powstają stawy-giganty : GRABOWNICA koło Milicza 700 ha (dziś podzielony), Czeski staw R O Ż E M B E R K - 711 ha (przy powodziach w 1997 i 2004 r do 2 000 ha ) STAW GIGANT ROŻEMBERK (711 ha) (wybud. 1596 1600, płd. CZECHY) za J. Guziurem
staw ZYGMUNTA AUGUSTA(480 ha) k/ Knyszyna, wybudowany przez królową BONĘ (1560 r), znany także jako Czechowizna. staw O K R Ę T k/łowicza 156 ha, staw R Y D W A N - 115 ha
Staw zbudowany na Węgrzech w 1430 roku Staw Stary był zbudowany w Tata przez króla Zygmunta w 1430 roku i do dnia dzisiejszego funkcjonuje jako staw produkcyjny za L. Varadim
Rozprzestrzenienie karpia przed 1600 rokiem Source: Hoffmann 1994 za Varadim
O Ś R O D K I :. Oświęcimsko-zatorski, dobra abp. gnieźnieńskiego i dolinie Baryczy, Skoczowsko-pszczyński, Opolsko-niemodliński i in. Rybak okolic Milicza z kasarkiem, koszem i więcierzem (XVII w.) za J. Guziurem
pierwszy polski podręcznik stawowy Olbrychta Strumieńskiego (1573) - O sprawie, sypaniu, wymierzaniu i rybieniu stawów. za J. Guziurem)
Opis Ślązaków u Strumieńskiego: w wodzie się wszystko płuczą jako czaple, z kabatów się nigdy nie zwłóczą, w skórniach wszystko chodzą, bo wszystko o stawiech a o wodzie myślą
Siedemnastowieczna mapa stawów karpiowych Kojakovice, Południowe Czechy za L. Varadim
Tomasz Dubisz, którego trzy narody uważały za swojego syna: węgierski, austriacki i polski, opracował nowoczesną metodę hodowli narybku karpia (syn słowackiego rybaka) - polska encyklopedia rybacka
odłów stawu Maurycy (obecnie Leliwa)
odłów stawu Maurycy (obecnie Leliwa)
za J. Śliwińskim
Produkcja karpia towarowego w początku XXI 50 000 wieku (ton) 70 000 25 000 3 000 000 Source: FAO fishstat 2010
Produkcja karpia konsumpcyjnego w krajach członkowskich UE w 2009 roku 20 000 18 000 16 000 14 000 ton ny 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0
Dziękuję za uwagę!