Wprowadzenie We wstępie do adhortacji apostolskiej Sacramentum Caritatis O Eucharystii, źródle i szczycie życia i misji Kościoła Ojciec Święty Benedykt XVI napisał: W sakramencie Ołtarza Pan przychodzi do człowieka stworzonego na obraz i podobieństwo Boże (por. Rdz 1,27), stając się jego towarzyszem w drodze. W tym Sakramencie Pan staje się rzeczywiście Pokarmem dla człowieka zgłodniałego prawdy i wolności. Skoro tylko Prawda może nas uczynić wolnymi (por. J 8,36), to Chrystus staje się dla nas Pokarmem Prawdy. [ ] W Sakramencie Eucharystii Jezus ukazuje w sposób szczególny prawdę o miłości, która jest samą istotą Boga. I to jest ta prawda ewangeliczna, która interesuje każdego człowieka i całego człowieka. Dlatego Kościół, który znajduje w Eucharystii swoje życiowe centrum, ciągle podejmuje wysiłek głoszenia w porę i nie w porę (por. 2 Tm 4,2), że Bóg jest miłością. Właśnie dlatego, że Chrystus stał się dla nas Pokarmem Prawdy, Kościół zwraca się do człowieka, zapraszając go, by dobrowolnie przyjął dar Boży (nr 2). A podkreślając znaczenie Pierwszej Komunii Świętej, Papież zauważa, że u wielu wiernych ten dzień pozostaje słusznie na zawsze w pamięci jako pierwszy moment, w którym, choć jeszcze w zalążku, rozpoznało się wagę osobistego spotkania z Jezusem. Duszpasterstwo parafialne winno odpowiednio docenić tę tak ważną okazję (nr 19). Zatem istnieje wręcz formalny wymóg, aby dzień Pierwszej Komunii Świętej naprawdę był świętem dla dziecka, jego rodziny i całej parafii. Znawcy tematu podpowiadają, iż do Pierwszej Komunii Świętej powinno się przystępować we własnej parafii. Uroczystość ta bowiem integruje dziecko i jego rodzinę ze wspólnotą całego parafialnego Kościoła. W przeżyciach tego dnia dzie- 5
cku towarzyszą rodzice od rana do wieczora. Oni też powinni zadbać, aby elementy organizacyjne i samo spotkanie z krewnymi nie przysłoniły tego, co dla dziecka najważniejsze. W komunikacie z 155. Konferencji Episkopatu Polski (1977 rok) czytamy: Należy bardzo popierać zwyczaj przystępowania całej rodziny do Komunii Świętej w dniu Pierwszej Komunii dziecka. Dlatego też ważne są przygotowania w domu rodzinnym oraz chwile poprzedzające bezpośrednie udanie się rodziny do kościoła. Także tu przychodzi z pomocą niniejsze opracowanie. W Mszę Świętą pierwszokomunijną powinno się włączyć wszystkie grupy i zespoły parafialne, a zwłaszcza: ministrantów, lektorów, scholę i inne zespoły muzyczne. Wcześniej z dziećmi pierwszokomunijnymi należy przećwiczyć: śpiewy, aklamacje, hymny i psalmy oraz odpowiedzi i wspólne modlitwy. Należy również dobrze nauczyć wszystkich czynności i gestów oraz postawy ciała wymaganych podczas liturgii Mszy Świętej. Warto zwrócić też uwagę na chwile milczenia i dobrze przygotować komentarz do całej uroczystości. Porządek uroczystości Pierwszej Komunii Świętej bywa następujący: do zgromadzonych przy kościele dzieci i rodziców wychodzi procesja z krzyżem i chorągwiami, za którymi przybywają ministranci i ksiądz proboszcz. Tu celebrans w kilku słowach wita zebranych, wyrażając równocześnie radość z doprowadzenia dzieci do Stołu Pańskiego. Potem następuje pokropienie wodą święconą i rodzice udzielają dzieciom błogosławieństwa, czyniąc znak krzyża na czole swoich pociech. Procesja wchodzi do kościoła przy śpiewie odpowiedniej pieśni religijnej i biciu dzwonów. W kościele, według zwyczajów parafii, mogą mieć miejsce podziękowania duszpasterzom, katechetom i rodzicom za trud włożony w przygotowanie dzieci do pełnego uczestnictwa we Mszy Świętej albo prośba o udzielenie im Eucharystii. Liturgia Mszy Świętej rozpoczyna się aktem pokuty albo od razu hymnem Chwała na wysokości Bogu, gdy na jej początku odnawia się przyrzeczenia chrztu świętego. Stosowne czytania mszalne mogą wykonać wybrani rodzice lub dzieci. Śpiewy międzylekcyjne zwykle wykonuje schola lub kantor. Homilię głosi celebrans, zwracając w niej uwagę na istotę uroczystości i na chrzest dzieci, który umożliwił im przystąpienie do Pierwszej Komunii Świętej. Po zakończeniu homilii zwykle następuje odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych według formularza z Wigilii Paschalnej. W czasie tej czynności dzieci trzymają w rękach zapalone świece. W modlitwę powszechną włącza się dzieci i ich rodziców, czasami także wychowawców. Podczas ofiarowania dzieci przynoszą do ołtarza dary ofiarne. W wielu parafiach bywa, że wraz z darami dzieci przynoszą wypisane na kartkach swoje postanowienia trzeźwościowe, deklarowane przynajmniej na okres do ukończenia szkoły średniej. Po Komunii Świętej odprawia się krótkie dziękczynienie, najlepiej w formie modlitwy responsoryjnej lub wspólnej recytacji. Śpiewy mszalne powinny zawierać treści eucharystyczne. Należy się starać, by były one znane ogółowi uczestników uroczystości. Taki mniej więcej porządek Mszy Świętej pierwszokomunijnej podają agendy liturgiczne oraz dokumenty synodów diecezjalnych. Na różne sposoby układa się też liturgię popołudniowego nabożeństwa. Do udziału zachęca się wszystkich gości pierwszokomunijnych. Zazwyczaj są to nabożeństwa eucharystyczne i maryjne, połączone nieraz z przyjmowaniem dzieci pierwszokomunijnych do szkaplerza. Bywa też, że właśnie podczas tych nabożeństw dzieci składają swoje obietnice trzeźwościowe, wręcza się pamiątki pierwszokomunijne, a na końcu robi się grupowe zdjęcie z uroczystości. Po Pierwszej Komunii Świętej powszechnie organizuje się tak zwany Biały Tydzień, który nawiązuje do tradycji katechumenatu z pierwszych wieków Kościoła, kiedy nowo ochrzczeni przez cały tydzień po chrzcie świętym nosili białe szaty. Biały Tydzień to wyjątkowa szansa przyzwyczajenia dzieci do częstego i należytego udziału w Eucharystii. Pragnieniem autorów niniejszego opracowania było przyjście z pomocą duszpasterzom, katechetom, rodzicom dzieci pierwszokomunijnych i wszystkim innym odpowiedzialnym za organizację uroczystej Pierwszej Komunii Świętej w parafii. Dlatego zawarto w nim wiele gotowych tekstów, nawet w kilku wersjach do wyboru, które można włączyć do liturgii tych szczególnych dni, począwszy od dnia pierwszej spowiedzi świętej dzieci, po rocznicę 6 7
Pierwszej Komunii Świętej, a także pewne podpowiedzi liturgiczne i organizacyjne. Specjalny dodatek zawiera teksty do wyboru, teksty modlitw oraz pieśni i piosenek religijnych, które mogą się przydać. Autorzy mają świadomość, że trudno jednocześnie odpowiedzieć na wszystkie oczekiwania, choćby ze względu na różnorakie zwyczaje lokalne. Wszyscy jednak tworzymy jeden Kościół i dla zachowania pewnego porządku liturgicznego warto korzystać z tego typu opracowań. Za wszelkie niedociągnięcia Czcigodnych i Drogich naszych Czytelników przepraszamy. A jednocześnie życzymy, by każdy wysiłek: rodzicielski, duszpasterski, katechetyczny, włożony w przybliżenie dzieci do Świętych Tajemnic naszej wiary, został obficie nagrodzony, bo celem każdego ludzkiego życia jest udział w życiu trynitarnym Boga. Grzegorz Duszyński 8
Biały Tydzień po Pierwszej Komunii Świętej W codziennych Mszach Świętych w ciągu całego tygodnia po uroczystości pierwszokomunijnej w miarę możliwości biorą udział wszystkie dzieci, ich rodzice i pozostali członkowie najbliższej rodziny. Ważna jest zachęta do czynnego i pełnego udziału w Eucharystii, czego wyrazem jest przyjęcie Komunii Świętej. Wymaga to duchowego wysiłku i takiego zorganizowania czasu, by zajęcia zawodowe i domowe nie kolidowały z wieczorną Mszą Świętą. Dzieci, które po raz pierwszy przystąpiły do Komunii Świętej, na Eucharystię przychodzą w swoich strojach pierwszokomunijnych i jak w niedzielę gromadzą się w tym samym miejscu przed kościołem. Następnie, kierowane przez katechetów, procesyjnie, ze śpiewem wchodzą do środka i zajmują swoje wyznaczone miejsca. Schemat ten można powtarzać codziennie. Wieczorną Eucharystię dobrze połączyć z maryjnym nabożeństwem majowym, co podkreśli też rolę Maryi w tajemnicach Odkupienia. Wówczas dziękczynienie po Komunii Świętej można odprawić przed wystawionym Najświętszym Sakramentem. Po błogosławieństwie eucharystycznym jest jeszcze miejsce na krótką zapowiedź kolejnego dnia. Jeżeli przepisy liturgiczne na to pozwalają, w każdy kolejny dzień tak zwanego Białego Tygodnia po uroczystości pierwszokomunijnej można użyć formularza Mszy Świętej wotywnej o Najświętszej Eucharystii (MR 182 ), z Mszy o Jezusie Chrystusie, Najwyższym i Wiecznym Kapłanie (MR 183 ) lub z uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa (MR s. 278). Czytania mszalne można wybrać albo z dnia, albo z Mszy o Najświętszej Eucharystii i o Jezusie Chrystusie, Najwyższym i Wiecznym Kapłanie (LM VII, s. 439-460). 51
Akt pokuty PONIEDZIAŁEK dzień wdzięczności Panu Bogu Cel duszpasterski: Pogłębienie postawy modlitwy uwielbienia i dziękczynienia po przyjęciu Komunii Świętej. PANIE, Ty stwarzasz nas na swój obraz i podobieństwo, zmiłuj się nad nami. CHRYSTE, Ty czynisz nas wolnymi we wszystkim, zmiłuj się nad nami. PANIE, Ty przyoblekasz nas w nowego człowieka, zmiłuj się nad nami. Homilia Wprowadzenie Drogie Dzieci, witam was serdecznie na kolejnym spotkaniu z Chrystusem Eucharystycznym. Wczoraj po raz pierwszy cieszyliście się Jego obecnością w waszych sercach. Z pewnością było to dla was niezwykłe i ważne, ale dobrze wiecie, że nie możemy na tym jednym spotkaniu poprzestać. Dlatego przez cały najbliższy tydzień będziemy codziennie przychodzić do kościoła w odświętnym pierwszokomunijnym stroju, w ten sam sposób będziemy podchodzić do Stołu Pańskiego, by wspólnie przedłużać waszą radość. Będzie to czas naszej wspólnej modlitwy w różnych intencjach codziennie w innej. I tak dzisiaj będziemy dziękować Panu Bogu za to, że jest tak blisko nas. Słowo Eucharystia, o którym wiele ostatnio mówimy i którym prawdziwie zaczęliśmy żyć, znaczy Dziękczynienie. To krótkie wyjaśnienie od razy pozwala nam zrozumieć, po co gromadzimy się przed ołtarzem. Otóż gromadzimy się po to, żeby przez gorliwą modlitwę i pełne uczestnictwo w Eucharystii dziękować Bogu za wszystkie łaski, które otrzymujemy. Przyjęcie Komunii Świętej uświęca nasze dusze. Każdy przyjmujący Pana Jezusa Eucharystycznego do serca jest naprawdę przez Boga uświęcony i żyje na Jego chwałę. Niezapominajka dla Pana Boga Drogie Dzieci! Na pewno wiecie o istnieniu Kogoś bardzo ważnego, kto zawsze jest przy was, kto was kocha, prowadzi i strzeże. Tym Kimś jest Pan Bóg. Jakie znaczenie On ma w waszym życiu? Czy dostrzegacie Jego obecność i czy dziękujcie Mu za otrzymane dary? Każdy chrześcijanin powinien dziękować Panu Bogu za wszystko. A zatem nie tylko za dni, kiedy cieszymy się zdrowiem, dobrze nam się powodzi, gdy nie wiemy, co to porażka i rozczarowanie, gdy odczuwamy Bożą obecność, jakby sam Pan Bóg przychylał nam nieba. Chrześcijanin winien dziękować również za te dni, w których dosięgają nas niepowodzenia, dręczą choroby, jesteśmy bezradni wobec zrządzeń okrutnego losu kiedy mamy wrażenie, że Pan Bóg zapomniał i odwrócił się od nas. Nieraz musi upłynąć dużo czasu, by człowiek mógł odkryć wartość i obecność Pana Boga, by mógł wreszcie powiedzieć Bogu: dziękuję. Dokładnie tak, jak w opowiadaniu o trójce dzieci w waszym wieku. Pewnego razu trójka dzieci beztrosko bawiła się zapałkami. Nagle dał się słyszeć przeraźliwy krzyk: Pożar! Dzieci w ogniu! Ratunku. Natychmiast pojawił się wóz strażacki i pogotowie ratunkowe. Poparzone dzieci przewieziono do szpitala. Był to chłopiec i dwie dziewczynki. Mijały kolejne dni. Dziewczynki nie mogły już doczekać się zdjęcia bandaży, żeby zobaczyć swoje twarze. W ukryciu często 52 53
popłakiwały: Będziemy brzydkie Pewnie koleżanki i koledzy będą się od nas odwracać. Wiele razy przechodziły koło szpitalnej kaplicy, gdzie często klęczała siostra Aniela. Jednak nigdy nie weszły, aby się pomodlić. Usłyszały, jak pielęgniarki mówiły, że siostra ma telefon do Pana Boga i przedstawia mu ludzkie prośby. Po przemyśleniu sprawy dziewczynki chciały zdobyć numer tego cudownego telefonu, aby ocalić swoją urodę. I nawet nie wiedziały, że siostra cały czas modli się w ich intencji. Po dwóch dniach wielkie zaskoczenie. Twarze dziewczynek i chłopca tak się pięknie wygoiły, że lekarze nie mogli uwie rzyć. Wypisano trójkę ze szpitala. Radosne dziewczynki jak najszybciej chciały znaleźć się w domu i ominęły kaplicę. Kilka minut później ktoś wszedł do kaplicy i ukląkł koło siostry Anieli. Był to chłopiec z bukietem niezapominajek. Przepraszam, że to tylko ja szepnął. One pobiegły zobaczyć cud piękności przed dużym lustrem. A ja chciałbym prosić siostrę o numer telefonu do Pana Bo ga. Chcę Mu sam podziękować, najpiękniej jak potrafię, za nasze ocalone twarze Dlaczego ludzie tak mało dziękują Panu Bogu, chociaż On daje nam najwięcej? Drogie Dzieci, a za co wy mogłybyście dziś podziękować Panu Bogu? (Odpowiedzi dzieci). Wiem, że lubicie słuchać ciekawych bajek i baśni o królewnach, w których pojawiają się tajemnicze wróżek. To one uczą, że w każdym człowieku drzemie dobro, wystarczy je tylko obudzić. Dobro, choć czasem niepozorne, zawsze zwycięża zło. Podobnie, jak w bajce, którą za chwilę usłyszycie. Pewnego dnia skrajem urwistej doliny wędrował samotny pasterz w poszukiwaniu stada owiec. Wtem na swojej drodze spotkał kobietę, która potrzebowała pomocy. Ochoczo przyspieszył kroku, by udzielić jej wsparcia. Jak się potem okazało, była to wróżka. Z wdzięczności podarowała pasterzowi niebieski kwiat małą skromną niezapominajkę. Pasterz nie wiedział, co z nim począć i przywiązał kwiatek do laski. Podczas wędrówki przypadkiem dotknął nim skalnej ściany, która natychmiast się rozstąpiła. Wtedy zobaczył tajemnicze drzwi, a gdy je otwo rzył, ujrzał zebrane wszystkie skarby świata. Natychmiast postawił w kącie laskę z niebieskim kwiatuszkiem i zaczął napełniać kieszenie. Zdjął koszulę, by i do niej nakłaść złota i srebra. Teraz nie miał już wolnej ręki, by zabrać laskę. Nie dosłyszał cichego głosu niebieskiego kwiatuszka, który prosił: Nie zapomnij o mnie!. Zaledwie pasterz opuścił jaskinię, skała z hukiem się zatrzasnęła. Przestraszył się i myślał, że napadli go bandyci. Z przerażenia upuścił z rąk wszystkie skarby, które wpadły w głęboki wąwóz. Dopiero teraz pasterz zauważył, że zapomniał najważniejszego, ponieważ tylko niebieski kwiat mógł otworzyć wszystkie drzwi. Tak często zdarza się również w życiu człowieka. Wielu z nas zapomina o Panu Bogu. Nieraz chętnie i długo oglądacie bajki, a potem, zmęczone, zasypiacie bez modlitwy. Niekiedy dużo czasu poświęcacie na gry komputerowe, nawet w niedzielę, zapominając o Mszy Świętej. A Pan Bóg pragnie wam towarzyszyć w codziennym życiu, zawsze na was czeka. Pamiętajcie, by dziękować Bogu za wszystkie dary, choćby te najmniejsze. Bo nawet wówczas, gdy kiedyś staniecie z pustymi rękami, usłyszycie zawsze w sobie deli katny głos: Nie zapomnij o mnie! (por. Willi Hoffsümmer, Nie zapomnij o mnie!). Niech wyrazem tego dziękczynienia będzie codzienna gorliwa modlitwa. Śmiało możemy powiedzieć, że modlitwa jest kluczem, który otwiera Serce Boga. Modlitwa ma wielką moc. Jak wielką, najdobitniej pokazuje historia pierwszego cudu Pana Jezusa w Kanie Galilejskiej (J 2,1-12). Pamiętacie, że kiedy Maryja zwróciła się do Pana Jezusa, z prośbą o pomoc, bo na weselu zaczęło brakować wina, On jakoś tak dziwnie, prawie niechętnie Jej odpowiedział: Czyż to moja lub Twoja sprawa, Niewiasto? Czyż nadeszła godzina moja? (J 2,4). Jakby nie miał jeszcze zamiaru okazywać swojej Boskiej mocy. Jednak Maryja, pełna pokory, nie przestaje wierzyć, że Jej Syn może uczynić wszystko, że Jej modlitewna prośba zostanie wysłuchana. I tak się stało. Na prośbę Maryi Pan Jezus zmienił swoją decyzję, przemienił wodę w wino. Niezwykle skuteczną moc modlitwy widać w życiu wielu świętych. Choćby na przykład do świętej siostry Faustyny podczas objawień Pan Jezus wielokrotnie powtarzał, że jej modlitwa wiąże Jego ręce, zwłaszcza wtedy, gdy chciał ludzi ukarać za grzeszne życie. Gdy święta siostra Faustyna gorąco modliła się za 54 55
tych grzeszników, Bóg cofał swoją karę. A wiecie, dlaczego znany wam z pewnością święty ojciec Pio miał takie niezwykłe zdolności, na przykład widzenia sumień ludzkich? Bo często na wielogodzinnej modlitwie prosił Pana Boga o łaski, o nawrócenie dla wielu grzeszników, podczas modlitwy rozmawiał z Panem Jezusem, z Jego Matką, ze swoim aniołem stróżem, ze świętymi. Często powtarzał, że Pan Jezus nigdy niczego mu nie odmawia, gdyż on nie odmawia też niczego Panu Jezusowi. Popatrzcie, jak wielką moc ma modlitwa, a szczególnie ta we wspólnocie, nasza wspólna, kiedy gromadzimy się wokół Ołtarza Pańskiego! Pan Jezus powiedział: Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich (Mt 18,20). Dlatego nie przestawajcie modlić się, nie zapominajcie o modlitwie! Zadanie domowe: W czasie wieczornej modlitwy zastanówcie się, ile razy doświadczyliście w swoim życiu dobroci Pana Boga? Za każdy otrzymany dar narysujcie jedną niezapominajkę. 4. Aby wszystkie dzieci na świecie miały szczęście należeć do Pana Jezusa. 5. Aby wszyscy chorzy, samotni, cierpiący otrzymali łaskę wiary i siły do zrozumienia Bożej woli. 6. Abyśmy nigdy nie zapominali o porannej i wieczornej modlitwie, a przede wszystkim o pełnym udziale we Mszy Świętej niedzielnej. Celebrans: Najlepszy nasz Ojcze, Ty nigdy nie odmawiasz prośbom błagających Cię dzieci i pokornych obdarzasz swoją łaską. Spraw, aby nasze prośby zostały wysłuchane, jeśli tylko są zgodne z Twoją świętą wolą. Który żyjesz i królujesz na wieki wieków. Wszyscy: Amen. Modlitwa powszechna Dziękczynienie po Komunii Świętej Celebrans: Dobry Boże, nasz Ojcze, Ty posłałeś swojego Syna, Jezusa Chrystusa na ziemię, aby świat odkupił. On stał się bliski każdemu człowiekowi. Ze szczególną miłością przygarniał ku sobie dzieci i mówił, że do takich należy Królestwo Niebieskie. Teraz ściśle jednoczy się z tymi, którzy przyjmują Go do swoich czystych serc. Dziękujemy Ci za to wszystko i prosimy: Dzieci: 1. Aby Kościół święty nigdy nie ustawał w trosce o szczęście wieczne swoich wiernych. Ciebie prosimy, wysłuchaj nas, Panie. 2. Aby każda Msza Święta we wszystkich pogłębiała i umacniała przyjaźń z Chrystusem. 3. Aby nasza Ojczyzna z każdym dniem stawała się krajem lepszym, mądrzejszym i dostatnim. Po chwili milczenia jedno z dzieci czyta następującą modlitwę: O mój Drogi Jezu! Nie wiem, jak Ci wyrazić moją radość i szczęście za to, że raczyłeś przyjść do mnie ukryty pod postacią chleba. Nie widzą Ciebie moje oczy, ale wiara mówi mi, że prawdziwie jesteś obecny w Najświętszym Sakramencie. Witam Cię w moim sercu. Wielka była radość pasterzy, kiedy anioł przywołał ich do Twego żłóbka; wielka była radość trzech króli, gdy po długiej podróży znaleźli Cię w Betlejem; wielka była radość starca Symeona, kiedy mu Twoja Matka dała Ciebie na ręce. Tak się tym cieszył, że głośno wołał, iż może teraz spokojnie umierać. O Drogi Jezu! I moja radość jest tak wielka, że nie wiem, jak ją wypowiedzieć. Pozostań w moim sercu na zawsze. Postaram się, aby Ci w nim było dobrze. Amen. 56 57
Krótkie ogłoszenia Celebrans w kilku słowach zaprasza wszystkich na wtorkową Mszę Świętą, oprócz dzieci szczególnie rodziców, rodziców chrzestnych i opiekunów, jako że będzie to dzień wdzięczności właśnie tym wymienionym. Rozesłanie Posileni Ciałem Pana Jezusa i umocnieni Jego błogosławieństwem, teraz idźmy pewnymi krokami w naszą codzienność. Z odwagą naśladujmy Pana Jezusa, by Jego miłość miłość Boga do każdego człowieka rozlewała się na cały świat. Zobacz też teksty do wyboru s. 125. 58