1. Podstawy wyboru kryteriów środowiskowych sprzętu do oświetlenia drogowego i sygnalizacji świetlnej

Wskazówki dotyczące wykorzystania kryteriów środowiskowych w dokumentacji przetargowej (SIWZ) i określania kryteriów wyboru oferty dla sprzętu oświetleniowego w ramach zielonych zamówień publicznych Przedmowa Zielone zamówienia publiczne (ang. green public procurement GPP) oznaczają politykę, w ramach której podmioty publiczne włączają kryteria i/lub wymagania ekologiczne do procedur przetargowych w celu ograniczania negatywnego wpływu kupowanych wyrobów na środowisko. Istotnym elementem GPP jest uwzględnienie aspektów środowiskowych w całym cyku życia wyrobu. GPP stanowią ważny element działań Unii Europejskiej w zakresie Zintegrowanej Polityki Produktowej. Uwzględnianie w zamówieniach publicznych aspektów środowiskowych znalazło również swoje odbicie w dyrektywach 2004/18/WE, 2004/17/WE oraz w art. 53 dyrektywy 2004/18/04 dotyczącym kryteriów udzielania zamówienia. Mówi się tam o uwzględnianiu m.in. aspektów środowiskowych w przypadku, gdy zamówienia udziela się na podstawie oferty najkorzystniejszej ekonomicznie. Kompleksowe omówienie zagadnień dotyczących Zielonych Zamówień Publicznych można znaleźć w opracowanym w Komisji Europejskiej podręczniku: Ekologiczne zakupy. Podręcznik dotyczący ekologicznych zakupów publicznych dostępnym na stronie internetowej pod adresem (http://europa.eu.int/comm/environment/gpp/). W celu ułatwienia krajowym podmiotom publicznym formułowania aspektów środowiskowych w specyfikacjach przetargowych, Ministerstwo Gospodarki przewidziało w Krajowym Planie Działań w zakresie zamówień publicznych na lata 2007-2009 stworzenie katalogu lub bazy danych kryteriów ekologicznych dla poszczególnych grup wyrobów. Można stwierdzić, że Karta Produktu do stosowania w specyfikacji przetargowej zamówień publicznych zawierająca kryteria środowiskowe dla sprzętu do oświetlenia drogowego i sygnalizacji świetlnej stanowi element realizacji Krajowego Planu. 1. Podstawy wyboru kryteriów środowiskowych sprzętu do oświetlenia drogowego i sygnalizacji świetlnej Sprzęt oświetleniowy obejmujący takie wyroby jak źródła światła, oprawy oświetleniowe i urządzenia kontrolno-sterujące do lamp - stateczniki do lamp wyładowczych -, zalicza się do wyrobów, których użytkowanie wiąże się z wykorzystaniem energii elektrycznej, a więc wyrobów wchodzących w zakres dyrektywy 2005/32/WE dotyczącej ekoprojektowania oraz wydanego na jej podstawie rozporządzenia Komisji (WE) nr245/2009. Analiza oddziaływania tych wyrobów na środowisko w całym cyklu życia wykazała, że główne zanieczyszczanie środowiska pochodzi od zużywanej przez nie energii elektrycznej w fazie użytkowania. Z innych cech tych wyrobów mających związek z szeroko rozumianymi aspektami środowiskowymi należy wymienić zawartość rtęci w źródłach światła oraz możliwość ponownego wykorzystania materiałów i surowców zużytych wyrobów (podatność do recyklingu). Nie bez znaczenia jest również trwałość użytkowa wyrobu tzn. czas użytkowania (np. świecenia lampy), podczas którego zachowuje on swoje parametry użytkowe. Mówiąc o zużywanej przez wyrób energii w fazie użytkowania nie należy zawężać oceny wyłącznie do znamionowej efektywności energetycznej lecz również uwzględniać jej systematyczne zmniejszanie, które jest wynikiem starzenia się wyrobu w trakcie użytkowania. Z tych względów, w przypadku źródeł światła 1

do aspektów ekologicznych zalicza się nie tylko ich skuteczność świetlną lecz również stabilność strumienia świetlnego w czasie, określaną wskaźnikiem zachowania strumienia świetlnego (LLMF) oraz trwałość określaną wskaźnikiem trwałości lampy (LSF). W przypadku opraw oświetleniowych na zużycie energii w fazie ich użytkowania w instalacji oświetleniowej wpływają nie tylko parametry źródeł światła i stateczników lecz również bezpośrednio ich cechy konstrukcyjne: przystosowanie rozsyłu światłości oprawy do wymagań projektu oświetleniowego, sprawność początkowa opraw oświetleniowych oraz jej zmiana w czasie użytkowania, związana z obniżaniem się właściwości odbłyśników i klosza w wyniku wnikania szkodliwych zanieczyszczeń do komory lampowej. Zaliczenie do aspektów środowiskowych omówionych wyżej cech lamp i opraw oświetleniowych, związanych z zachowaniem parametrów początkowych w czasie eksploatacji, wynika z ich bezpośredniego związku z wartością zainstalowanej mocy w instalacji oświetleniowej. Projektując instalację oświetleniową należy uwzględniać współczynnik zapasu w takim zakresie, aby wymagane parametry oświetleniowe instalacji były osiągane w całym okresie jej użytkowania. W zależności od właściwości sprzętu oświetleniowego współczynnik zapasu może zwiększać zainstalowaną moc od 20 do 50 %. Charakterystyki/właściwości sprzętu oświetleniowego określone w Karcie Produktu, jako dotyczące aspektów środowiskowych, są w większości zbieżne z parametrami, które są przedmiotem regulacji prawnych ujętych w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 245 /2009 z dnia 18 marca 2009 i etapowo w perspektywie 1-8 lat staną się obowiązkowe. Parametry określone w Rozporządzeniu, zarówno dla etapu drugiego (od kwietnia 2012r), jak i dla trzeciego ( od kwietnia 2017) są już osiągane przez wyroby oświetleniowe powszechnie dostępne na rynku. Wobec powyższego przyjęto, że wymagania, które staną się obowiązujące od kwietnia 20 12 roku, wyznaczają kryteria środowiskowe na poziomie podstawowym. Poziom podwyższony dla kryteriów środowiskowych bazuje na wymaganiach, które zgodnie z Rozporządzeniem zaczną obowiązywać do od kwietnia 2017. Dodatkowo, w Karcie Produktu podano parametry wyrobów na poziomie wyróżniającym, dla których powyższe Rozporządzenie nie przewiduje obligacji prawnej, a jedynie przytacza je jako przykłady najwyższych obecnie spotykanych technologii. Pomimo, że są to wyroby produkowane przez ograniczoną liczbę producentów, uznano, że należy je włączyć do kryteriów środowiskowych z uwagi na możliwości ich wykorzystania w przypadku zapotrzebowania na rozwiązania o wysokiej innowacyjności lub uzasadnionych ze względów aplikacyjnych.. W Tablicy 1 zestawiono parametry sprzętu oświetleniowego zaliczone do oddziaływujących na środowisko, z referencjami do Karty Produktu, w celu łatwego poruszania się po kryteriach zawartych w Karcie. 2

Tablica 1 Zestawienie wymagań środowiskowych określonych w Karcie Produktu Oceniany parametr/właściwość Wyrób lub grupa wyrobów Wysokoprężne lampy sodowe o Ra 60 Numer pkt. Karty Produktu w którym podano wymaganie środowiskowe wg poziomu Podstawowego Podwyższonego Wyróżniającego 4.2.2 Tablica 1 Źródła światła Skuteczność świetlna [lm/w] Lampy metalohalogenkowe o 4.2.2 Tablica 2 Ra 80 i wysokoprężne lampy sodowe o Ra> 60 Pozostałe lamp wyładowczych 4.2.2 Tablica 3 dużej intensywności Lampy metalohalogenkowe 4.2.2 Tablica 4 4.2.2 Tablica 5 Wysokoprężne lampy sodowe 4.2.4 Tablica 6 Stateczniki Wskaźnik zachowania Wysokoprężne lampy sodowe 4.2.5 Tablica 7 4.2.5 Tablica 9 strumienia świetlnego [LLMF] i Lampy metalohalogenkowe 4.2.5 Tablica 8 4.2.5 Tablica 10 I wskaźnik trwałości lampy [LSF][%] Zawartość rtęci Lampy 4.2.6 Sprawność Stateczniki do lamp 4.3.1 Tablica 11 4.3.1 Tablica 12 wyładowczych dużej intensywności Oprawy oświetleniowe Sprawność energetyczna Oprawy oświetleniowe 4.4.1 Tablica 11 4.4.1 Tablica 11 Wskaźnik ULOR Oprawy oświetleniowe 4.4.1 Tablica 13 IP układu optycznego Oprawy oświetleniowe 4.4.3 4.4.3 Możliwość regulacji Oprawy oświetleniowe 4.4.4 strumienia świetlnego Łatwość Oprawy oświetleniowe 4.4.5 dokonywania konserwacji Podatność do recyklingu Oprawy oświetleniowe 4.4.6 4.4.7 2. Wprowadzanie kryteriów środowiskowych podanych w Karcie Produktu do specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) w dokumentacji przetargowej zamówienia publicznego Intencją zielonych zamówień publicznych jest, aby w każdym przypadku do specyfikacji przetargowej, w części dotyczącej oczekiwanych parametrów zamawianych wyrobów, były stosowane wymagania środowiskowe. Zamawiający kształtując własną politykę przetargową określa kryteria, jakim muszą odpowiadać zamawiane produkty oraz wymogi dot. wykonawców uczestniczących w postępowaniu przetargowym (kryteria podmiotowe). Zamawiający mają możliwość skorzystania z opracowanej Karty Produktu oraz zaproponowanych w niej kryteriów. Karta Produktu ma na celu ułatwienie instytucji zamawiającej wprowadzenie do przedmiotu zamówienia publicznego aspektów środowiskowych. Jest wynikiem wspólnej pracy stowarzyszeń branżowych, środowisk naukowych oraz administracji publicznej Karta Produktu nie została jednak tak opracowana, aby mogła w całości stanowić fragment lub załącznik do SIWZ. 3

W zależności od realizowanych celów zamówienia, istniejących uwarunkowań, itp. Zamawiający określając w opisie przedmiotu zamówienia (SIWZ) wymagania dla poszczególnych wyrobów (źródeł światła, stateczników czy opraw oświetleniowych) uwzględnia kryteria środowiskowe, dokonując z Karty Produktu odpowiedniego wyboru. Zamawiający może, jako wymagania minimalne dla produktu określone w SIWZ, przyjąć parametry podane w Karcie Produktu na poziomie podstawowym, ale także na poziomie podwyższonym lub wyróżniającym, zakładając, że wyższa cena zakupu wyrobu zostanie zrekompensowana innymi korzyściami np. niższymi kosztami w okresie eksploatacji wyrobów. W celu ułatwienia podejmowania przez organ zamawiający świadomych decyzji wyboru w SWIZ kryteriów podwyższonych lub wyróżniających w załączniku 2 do niniejszych wskazówek przedstawiono przykładową analizę opłacalności zakupu droższej lampy jednak o wyraźnych korzyściach ekonomicznych w okresie jej użytkowania. Zamówienia publiczne dotyczące zakupów sprzętu oświetleniowego do oświetlenia drogowego i sygnalizacji świetlnej najczęściej wiążą się z budową nowej lub modernizacją istniejącej już instalacji oświetlenia drogowego. Występują także zakupy dokonywane tylko w celu wymiany zużytego sprzętu oświetleniowego, bez wprowadzania innych zmian w instalacji oświetleniowej. W większości dotyczą one zakupu źródeł światła na wymianę ( zakupy eksploatacyjne). W tym przypadku z uwagi na konieczność zapewnienia kompatybilności wymienianych źródeł z obwodami elektrycznymi oraz układem optycznym opraw oświetleniowych, wybór produktu może być ograniczony do określonego typoszeregu.. Przykład opisu kryteriów dla źródeł światła na wymianę podano w załączniku 1 do niniejszych wskazówek. Zakupy eksploatacyjne mogą również dotyczyć opraw oświetleniowych. W tym przypadku w szczególności istotne jest zapewnienie przez oprawę porównywalnego rozsyłu światłości, sposobu mocowania itp. W przypadku przedmiotu zamówienia na nową lub modernizowaną instalację, która jest realizowana na podstawie projektu oświetleniowego, kryteria środowiskowe dotyczące sprzętu do zastosowania w tej instalacji, powinny być podawane w pierwszej kolejności jako wymogi do uwzględnienia w projekcie, a następnie powinny znaleźć się w sporządzonej na podstawie tego projektu istotnych warunków zamówienia (SIWZ). Praktycznie możliwe są w tym przypadku różne warianty realizacji zamówienia, a tym samym różne sposoby precyzowania wymagań środowiskowych w SIWZ. Przykładowy Wariant 1 Przedmiotem zamówienia jest kompletna instalacja oświetlenia drogowego, obejmująca zarówno fazę projektową jak i wykonawczą, łącznie z zakupami odpowiedniego sprzętu oświetleniowego. W tym przypadku zamawiający organizujący przetarg na realizację instalacji oświetlenia drogowego w ramach zielonych zamówień wprowadza do specyfikacji istotnych warunków zamówienia wymagania środowiskowe na poziomie kryteriów podstawowych lub wyższych, które powinien spełniać sprzęt oświetleniowy przewidziany w projekcie do tej instalacji. Wymagania te stanowić będą uzupełnienie innych danych wejściowych do projektu, takich jak warunki drogi i jej infrastruktury, zgodność z obowiązującymi przepisami oraz postanowieniami norm w zakresie oświetlenia drogowego z serii PN-EN 13021. W wariancie tym zamawiający nie musi dokładnie precyzować typów wyrobów, np. rodzajów lamp ich mocy znamionowej, konstrukcji opraw oświetleniowych itp., uznając za wystarczający warunek spełniania przez instalację oświetleniową wymagań normy i przepisów prawnych, a przez zastosowany sprzęt kryteriów środowiskowych. Obok sprecyzowania wymogów ekologicznych dla sprzętu, w oparciu o wybrane parametry techniczne podane w Karcie Produktu, które w przypadku sprzętu oświetleniowego dotyczą w szczególności osiągania odpowiednio wysokiej sprawności energetycznej, zamawiający może wprowadzać do specyfikacji technicznej również wymogi środowiskowe dotyczące całej instalacji oświetleniowej 4

Może to być na przykład średnio roczne zużycie energii elektrycznej przy zastosowaniu danego sprzętu lub wręcz ogólny koszt użytkowania w którym decydującą rolę odgrywać będzie koszt zużywanej energii elektrycznej. Przykładowy wariant 2 Przedmiotem zamówienia jest zakup sprzętu oświetleniowego dla instalacji oświetleniowej według uprzednio wykonanego projektu oświetlenia drogowego. W tym przypadku w specyfikacji przetargowej będą podawane konkretne wymagania dotyczące sprzętu, pozwalające zrealizować dany projekt. W celu realizacji zakupu w ramach zielonych zamówień zamawiający powinien mieć gwarancję, że zakupiony sprzęt spełnia, obok innych parametrów technicznych, również kryteria środowiskowe, przynajmniej na poziomie podstawowym. Aby to zagwarantować Zamawiający powinien wymagać od opracowującego projekt uwzględnienia w projekcie takiego sprzętu, który spełnia kryteria środowiskowe. Kryteria te powinny następnie znaleźć się w opisie przedmiotu zamówienia, obok innych wymagań wynikających z projektu np. dotyczących barwy i wskaźnika oddawania barw dla źródeł światła, rozsyłu światłości dla oprawy oświetleniowej, itp. W takim wariancie, od sprzętu wymaga się ścisłej zgodności parametrów sprzętu z wymogami projektu, wobec czego kryteria środowiskowe nie mogą być precyzowane w sposób wynikowy, jak w wariancie nr 1. W załączniku 1 podano szereg przykładów dotyczących opisu przedmiotu zamówienia z uwzględnieniem wymagań środowiskowych. Dyrektywy WE dotyczące zamówień publicznych przewidują możliwość wprowadzania do postępowania przetargowego, obok kryteriów środowiskowych dotyczących zamawianych produktów, również wymagania stawiane oferentom na etapie realizacji zamówienia pod katem ich świadomych działań środowiskowych (zastosowanie środków lub systemów zarządzania środowiskiem uzasadnionych charakterem robót budowlanych lub usług) i przestrzegania przepisów prawnych związanych z ochroną środowiska.. Można to wyrazić w formie wymogu udokumentowania wdrożenia polityki zarządzania środowiskowego, wypełniania obowiązków wynikających z dyrektyw WEEE i RoHS. 3. Wybór dostawców i zamówienia Zgodnie z dyrektywami WE dotyczącymi zamówień publicznych istnieją dwie podstawowe możliwości dokonywania wyboru dostawcy i przedmiotu zamówienia. Jedna bazuje na wyborze oferty w oparciu o najniższą cenę zakupu, druga na wyborze oferty najkorzystniejszej ekonomicznie. To drugie rozwiązanie jest zdecydowanie preferowane w przypadku oceny i wyboru projektu instalacji oświetleniowej, stanowiącego wynikowy efekt zastosowanego sprzętu oświetleniowego (źródeł światła i opraw oświetleniowych) w warunkach ich późniejszego zainstalowania i użytkowania, dla spełnienia określonych wymagań oświetlenia drogowego Efektywność energetyczna instalacji oświetleniowej, równoznaczna z efektywnością ekonomiczną, jest tylko w części funkcją parametrów technicznych zastosowanych produktów, w pozostałej części zależy od rozwiązań przyjętych w projekcie. Wymogi wyznaczające minimalną efektywność energetyczną instalacji oświetlenia drogowego nie zostały jeszcze prawnie sformułowane, co przesądziło, że niniejsza Karta Produktu zawiera jedynie kryteria środowiskowe w zakresie produktów stosowanych w oświetleniu drogowym. Autorzy wyrażają nadzieję, że określenie jednolitych kryteriów oceny efektywności energetycznej systemu instalacji oświetleniowego drogowego pozwoli na uzupełnienie Karty Produktu i sformułowanie wskazówek odnośnie oceny ofert z uwzględnieniem ich ekonomiczności w trakcie eksploatacji. Powyższe nie wyklucza oczywiście możliwości przyjęcia przez zamawiającego wariantu wyboru oferty opartego na wskaźniku efektywności ekonomicznej w odniesieniu do zakupu 5

samych wyrobów, Anie całej instalacji oświetleniowej. Istotne będzie w takim przypadku jednoznaczne określenie przez zamawiającego sposobu określania efektów ekonomicznych. W ocenie i wyborze ofert bazujących na najniższej cenie zakupu istotne jest, aby do opisu przedmiotu zamówienia wprowadzić jednoznacznie określone, w oparciu o Kartę Produktu, wymagania dotyczące wszystkich istotnych parametrów użytkowych wyrobów, w tym bezpośrednio lub pośrednio związanych z efektami środowiskowymi. Według tej metody wyroby spełniające podane w SIWZ wymagania, uznaje się za równorzędne z technicznego i ekologicznego punktu widzenia, a wybór oferty następuje w oparciu o najniższą oferowaną cenę. Metoda ta, z pewnością najprostsza z punktu widzenia wyboru oferty, jest jednak niedoskonała. Nie uwzględnia ona możliwych różnic między faktycznie osiąganymi parametrami eksploatacyjnymi oferowanych wyrobów, przekraczającymi minimalny poziom ustalony w SIWZ. Te wyższe osiągane parametry mogą przynieść znacznie lepsze całościowe efekty ekonomiczne, w których poza ceną zakupu zostaną uwzględnione koszty związane z ich późniejszą eksploatacją - patrz Załącznik 2 do niniejszych wskazówek). Z tych względów w zielonych zamówieniach publicznych dotyczących instalacji oświetleniowych, w których wybór oferty bazować będzie na najniższej cenie, zaleca się wprowadzać do SIWZ kryteria podwyższone lub wyróżniające. Uzupełnieniem tej metody jest wprowadzenie do kryteriów wyboru oferty, obok najniższej ceny produktu, dodatkowych kryteriów, np. deklarowanego okresu gwarancji przypisując im odpowiednie wagi. 4. Przykładowe warianty kryteriów wyboru sprzętu oświetleniowego w ramach zielonych zamówień 4.1 Zamawiającego interesuje tylko cena przy założeniu spełnienia przez wyroby wymagań podstawowych, w tym ekologicznych (n:w)xa Gdzie: n- najniższa cena z ofert w- cena z danej oferty a-znaczenie wskaźnika 100 Wygrywa oferent ze wskaźnikiem 100 4.2 Zamawiającego interesuje cena i okres udzielonej gwarancji a) Cena 85 b) Gwarancja 15 Wybór oferty Ad a) Cena : (n:w) x a Gdzie n- najniższa cena z ofert w- cena z danej oferty a-znaczenie wskaźnika -85 Ad b) Gwarancja: 6

(o:w) x b gdzie; o wartość z oferty w- wartość największa z ofert b- znaczenie wskaźnika-15 O wyborze decyduje najwyższa suma obu wskaźników 5. Załączniki ( poniżej) Załącznik 1 Przykłady opisu przedmiotu zamówienia Załącznik 2 Przykładowa analiza opłacalności zakupu droższych lamp spełniających kryteria podwyższone lub wyróżniające 7

Załącznik 1 do Wskazówek stosowania kryteriów środowiskowych PRZYKŁADY OPISU PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA Przykład opisu dla lampy zamawianej na wymianę Nazwa i opis zamawianej lampy: Lampa metalohalogenkowa, przeźroczysta z trzonkiem E 27 Ra 80 Lp Parametr Wymagana wartość parametru, Dowody spełnienia wymagania 1 Moc znamionowa [W] 100 Karta Katalogowa- 2 Napięcie znamionowe (V) Deklaracja dostawcy 3 Prąd znamionowy (A) 1,2 4 Strumień świetlny (lm) 8500 5 Skuteczność świetlna [lm/w] 85 Raport z badania niezależnego laboratorium 6 Temperatura barwowa Tc 4200 j.w. (K) 7 Wskaźnik oddawania barwy Ra 70 Ra 80 j.w. 8 Współczynnik utrzymania strumienia świetlnego po 12000 9 Współczynnik trwałości lampy po 12000 >0,80 Karta katalogowa Raporty z badan cząstkowych >0,90 j.w. Okres gwarancji na lampę powinien wynosić minimum 3 lata. Dostawca powinien dostarczyć deklaracje zgodności z właściwymi przepisami prawnymi (znakowanie CE, ROHS). 8

Przykład opisu dla lampy do uwzględnienia w projekcie nowej lub modernizowanej instalacji Nazwa i opis zamawianej lampy: Trzonek E40 Lp. Parametr Wymagana wartość parametru, Lampa wyładowcza wysokoprężna, o bańce przeźroczystej Dowody spełnienia wymagania 1 Moc znamionowa [W] 105 < W 155 Karta Katalogowa- 2 Napięcie znamionowe (V) - 3 Prąd znamionowy (A) - 4 Strumień świetlny (lm) - 5 Skuteczność świetlna [lm/w] 110 6 Temperatura barwowa Tc (K) 7 Wskaźnik oddawania barwy Ra 8 Współczynnik utrzymania strumienia świetlnego (LLMF) po 12000 9 Współczynnik trwałości lampy (LSF) po 12000 Ra 30 Deklaracja dostawcy Raport badania niezależnego laboratorium jw.. jw. >0,80 Karta katalogowa Raporty z badan cząstkowych >0,90 jw. Okres gwarancji na lampę powinien wynosić minimum 3 lata. Dostawca powinien dostarczyć deklaracje zgodności z właściwymi przepisami prawnymi (znakowanie CE, ROHS). 9

Przykład deklarowanych parametrów przez oferenta Nazwa i opis zamawianej lampy Typ lampy. Producent. Oznaczenie typu.. Rodzaj trzonka. Bańka Lp Parametr 1) Wymagana wartość parametru, 1 Moc znamionowa [W] 105 < W 155 2 Napięcie znamionowe [V] - 3 Prąd znamionowy (A) - 4 Strumień świetlny [lm] - 5 Skuteczność świetlna [lm/w] 110 6 Temperatura barwowa Tc [K] - 7 Wskaźnik oddawania barw Ra Ra 30 8 Współczynnik utrzymania strumienia świetlnego po 12 000 9 Współczynnik trwałości lampy po 12 000 >0,80 >0,90 10 Cena -------- Oferowana wartość parametru 2) Dowody spełnienia wymagania 1) Definicje parametrów, można znaleźć w Rozporządzeniu Komisji (WE) NR 245/2009 z dnia 18 marca 2009 r. 2) Wpisanie słowa TAK oznacza, że Wykonawca oferuje identyczną parametru jak wymagana minimalna/maksymalna. W przypadku, gdy wartość oferowana jest inna niż wymagana minimalna/maksymalna należy dokonać takiego opisu wartości lub cechy parametru/funkcji, który będzie jednoznaczny i będzie mógł być bezpośrednio porównany z wymaganą wartością, bez konieczności zwracania się do Wykonawcy o dodatkowe wyjaśnienia. Okres gwarancji na lampę wynosi:.. Deklaracja i/lub inne dowody spełnienia wymagań prawnych oferowanych lamp:... Podpisy osób uprawnionych 10

Przykład opisu dla oprawy oświetleniowej zamawianej na wymianę Nazwa i opis oprawy Oprawa typ XYZ prod. AAAAA oświetleniowej Napięcie zasilania 230 V 50 Hz Pozostałe dane znamionowe oraz parametry konstrukcyjne i świetlne oprawy podane są w załączonej karcie katalogowej Wymagania dla zamawianych wyrobów 1. Wymagania ogólne Oferowane zamienniki istniejących opraw oświetleniowych powinny umożliwiać ich instalowanie na istniejących słupach oświetleniowych. Oferowane oprawy powinny zapewniać co najmniej aktualnie osiągane parametry oświetlenia drogi oraz dawać oszczędności w całkowitych kosztach oświetlenia obejmujących koszt zakupu opraw oraz koszt zużywanej energii elektrycznej w okresie eksploatacji 2. Wymagania szczegółowe dotyczące lampy stosowanej w oprawie oświetleniowej Parametr lampy Wymagana wartość parametru, Dowody spełnienia wymagania 2.1 Skuteczność świetlna [lm/w] 85 Raport badania niezależnego laboratorium 2.2 Temperatura barwowa Tc >4 000 jw. [K] 2.3 Wskaźnik oddawania 60 jw. barwy Ra 2.4 Współczynnik zachowania strumienia świetlnego (LLMF) po 12000 >0,80 Karta katalogowa Raporty z badan cząstkowych 2.5 Współczynnik trwałości lampy (LSF) po 12000 >0,85 jw. 3. Wymagania szczegółowe dotyczące oprawy oświetleniowej Parametr lub cech oprawy Wymagana wartość parametru lub Dowody spełnienia wymagania właściwość cechy 3.1 Napięcie zasilania 230 V 50 Hz 3.2 Stopień ochrony IP >54 3.3 Minimalna sprawność statecznika (η ballast) >85 3.4 ULOR <5% >0,35 3.5 Wskaźnik wykorzystania strumienia świetlnego (UF) 3.6 Współczynnik zachowania strumienia świetlnego oprawy(olmf) >0,65 3.7 Łatwość obsługi Jedno narzędzie 3.8 Podatność do recyklingu Korpus z aluminium Okres gwarancji na oprawę lampę powinien wynosić minimum 3 lata. Dostawca powinien dostarczyć deklaracje zgodności z właściwymi przepisami prawnymi (znakowanie CE, ROHS). 11

Przykład opisu dla oprawy oświetleniowej do uwzględnienia w projekcie nowej lub modernizowanej instalacji Nazwa i opis z oprawy Oprawy oświetleniowe do oświetlenia dróg oświetleniowej klasy oświetlenia ME5 ME4b. Wymagania dla zamawianych wyrobów 1. Wymagania ogólne Oprawy oświetleniowe powinny być przystosowane do mocowania bocznego na wysięgnikach słupów oświetleniowych. Oprawy powinny spełniać wymagania normy PN-EN 60598-2-3: 2006. Oprawy powinny być wykonane w klasie ochronności I i mieć współczynnik mocy min. 0.85. Oprawy powinny spełniać wymagania dla klasy światłości G4 według PN-EN 13201-2:2007. 2. Wymagania szczegółowe dotyczące lampy stosowanej w oprawie oświetleniowej Parametr lampy Wymagana wartość Dowody spełnienia parametru, wymagania 2.1 Skuteczność świetlna [lm/w] 110 Raport badania niezależnego laboratorium >2500 jw. 2.2 Temperatura barwowa Tc [K] 2.3 Wskaźnik oddawania 20 jw. barwy Ra 2.4 Współczynnik zachowania >0,80 Karta katalogowa strumienia świetlnego Raporty z badan (LLMF) po 12000 cząstkowych 2.5 Współczynnik trwałości >0,85 jw. lampy (LSF) po 12000 3. Wymagania szczegółowe dotyczące oprawy oświetleniowej Parametr lub cech oprawy Wymagana wartość Dowody spełnienia parametru lub wymagania właściwość cechy 3.1 Napięcie zasilania 230 V 50 Hz 3.2 Stopień ochrony IP >54 3.3 Minimalna sprawność statecznika (η ballast) >85 3.4 ULOR <5% >0,35 3.5 Wskaźnik wykorzystania strumienia świetlnego (UF) 3.6 Współczynnik zachowania strumienia świetlnego oprawy(olmf) >0,65 3.7 Łatwość obsługi Jedno narzędzie 3.8 Podatność do recyklingu Korpus z aluminium Okres gwarancji na oprawę lampę powinien wynosić minimum 3 lata. Dostawca powinien dostarczyć deklaracje zgodności z właściwymi przepisami prawnymi (znakowanie CE, ROHS) 12

Załącznik 2 do Wskazówek stosowania kryteriów środowiskowych Przykładowa analiza opłacalności zakupu droższych lamp spełniających kryteria podwyższone lub wyróżniające 1. Wstęp Celem lampy (źródła światła) jest wytworzenie odpowiedniej ilości światła, które po odpowiednim przestrzennym ukształtowaniu przez oprawę oświetleniową zapewni wymagany poziom oświetlenia w określonej przestrzeni lub na określonym odcinku drogi (powierzchni odniesienia). Wielkość odcinka drogi oświetlanej daną lampą zależy od wartości emitowanego przez nią strumienia świetlnego. Można więc stwierdzić, że dla lamp o wyższej skuteczności świetlnej łączna moc zainstalowana niezbędna do oświetlenia drogi będzie odpowiednio niższa. Podobnie, oszczędności w zainstalowanej mocy dla instalacji oświetleniowej można oczekiwać w przypadku lamp wykazujących mniejszy spadek strumienia świetlnego w czasie eksploatacji, ponieważ zwyżka dotycząca początkowego strumienia świetlnego lampy dla zrównoważenia późniejszej obniżki nie musi być zbyt duża. Omówione wyżej właściwości lamp rzutujące na wartość mocy zainstalowanej dla danej instalacji oświetleniowej przekładają się na wymierne późniejsze koszty użytkowania lamp, związane z opłatami za energie elektryczną. Do innych parametrów lamp wpływających na ich ekonomiczność zaliczyć można trwałość. Lampy o dłuższej trwałości wymagać będą rzadszej wymiany w okresie eksploatacji instalacji oświetleniowej, co poza zmniejszeniem wydatków na zakup dodatkowych lamp przynosi również oszczędności w kosztach ich wymiany. Na podstawie powyższej, pobieżnej, analizy można stwierdzić, że kierowanie się przy wyborze lampy tylko niską jej ceną nie zawsze będzie opłacalne. Należy wyraźnie podkreślić, że cena zakupu lampy stanowi stosunkowo niewielki procent kosztów związanych z jej późniejszą eksploatacją, w której najistotniejsza rolę odgrywać będą opłaty za energię elektryczną. Powyższe ogólne rozważania prowadzą również do stwierdzenia, że podstawowymi parametrami decydującymi o efektywności ekonomicznej, a więc opłacalności, źródeł światła, poza ceną zakupu, są: Skuteczność świetlna określana ilorazem emitowanego przez lampę strumienia świetlnego do mocy przez nią pobieranej. Skuteczność świetlna jest podstawowym parametrem decydującym o zużyciu energii w okresie jej eksploatacji. Można powiedzieć, że zużycie energii elektrycznej będzie w przybliżeniu odwrotnie proporcjonalne do skuteczności świetlnej. Zachowanie strumienia świetlnego w czasie jej świecenia, określane jest współczynnikiem zachowania strumienia świetlnego (LLMF), oznaczającym stosunek strumienia świetlnego wysyłanego przez lampę w danym momencie jej cyklu życia do początkowego strumienia świetlnego. Spadek strumienia świetlnego w czasie użytkowania lampy jest naturalnym następstwem procesu jej starzenia. W celu zachowania wymaganych parametrów oświetlenia z całym okresie użytkowania lampy konieczne jest wprowadzenie w fazie projektowania tzw. współczynnika zapasu odwrotnie proporcjonalnego do współczynnika LLMF. Prowadzi to do konieczności zwiększenia zainstalowanej mocy, a tym samym zwiększa wartość zużywanej energii elektrycznej. 13

Trwałość lampy, oznacza okres świecenia w którym zachowuje ona swoje wartości użytkowe. W technice oświetlania stosuje się pojęcie współczynnika trwałości lampy (LSF) oznaczającym odsetek całkowitej liczy lamp, które nadal działają w określonych warunkach pracy. Można więc powiedzieć, że odwrotność współczynnika LSF rzutuje na łączne koszty zakupu lamp dla zapewnienia oświetlenia w określonym przedziale czasowym. Koszty te wiążą się bowiem z koniecznością zakupu dotykowych lamp zastępujących te, które wygasły w rozpatrywanym okresie czasu np. 12 000 lub 16 000 godzin. Poniżej przedstawione zostaną przykłady oceny opłacalności źródeł światła o zróżnicowanych cenach i parametrach eksploatacyjnych 2 Przykładowa analiza opłacalności zakupu droższych lamp spełniających wyższe wymagania, np. kryteria podwyższone i/lub wyróżniające Z pewnym uproszczeniem, o opłacalności lampy decyduje koszt jej zakupu (Kl) oraz koszt związany z jej późniejszą eksploatacją (Ke) w instalacji oświetleniowej. Sumę tych kosztów, zgodnie z zasadami ekoprojektowania, można nazwać jako całkowity koszt życia lampy (Kc). Gdzie : Kc = Kl + Ke Kl - koszt zakupu lampy Ke koszt eksploatacji w okresie świecenia lampy (T) (np. 16 000 h) Koszt eksploatacji lampy, przy pominięciu kosztów wymiany lampy po jej zużyciu, to koszt zużytej energii elektrycznej przez lampę niezbędnej dla zapewnienia wymaganego strumienia świetlnego w czasie życia lampy. Wartość Ke można określić ze wzoru: Ke = Φ xtxkj η xllmf Gdzie: Φ - wymagany(oczekiwany) strumień świetlny[klm] T czas życia lampy-[h] Kj koszt jednostkowy 1 kwh [zł/kwh] η - skuteczność świetlna lampy [lm/w] LLMF wskaźnik zachowania strumienia świetlnego Przykład Porównanie opłacalności dwóch lamp sodowych wysokoprężnych o mocy 100 W, z których lampa A tańsza, spełnia kryteria podstawowe natomiast lampa B kryteria wyróżniające w zakresie skuteczności świetlnej i zachowania strumienia świetlnego. Lampy sodowe wysokoprężne Parametr Lampa A Lampa B Moc [W] 100 100 Strumień świetlny [lm] 9000 10700 14

Skuteczność świetlna [lm/w] 100 107 Wskaźnik LLMF 0,85 0,94 Cena [zł] 44 69 Przyjmując czas życia lampy 16 000 h oraz koszt 1 kwh 0,30 zł/kwh, koszty eksploatacji lamp Ke obliczone zgodnie z podanymi wyżej zależnościami wyniosą odpowiednio: Dla lampy A 508 zł Dla lampy B - 429 zł Łączne koszty życia lampy Kc = Kl + Ke wyniosą: Dla lampy A 552 zł Dla lampy B 495 zł. Na Rysunku 1 przedstawiono w sposób graficzny koszty życia lamp w funkcji czasu świecenia Koszt całkowity zł 500 Lampa B Lampa A 400 300 200 100 4 8 1 16 czas świecenia tys. godz. Rysunek 1 Analizując wykresy na rysunku 1 można stwierdzić, że już po pierwszym roku eksploatacji (4 000 h) wyższe koszty zakupu lampy B zostają skompensowane oszczędnością energii elektrycznej wyliczanej dla osiągnięcia tego samego efektu świetlnego jak lampa A. w dalszych latach droższa lampa przynosi już oszczędności w kosztach całkowitych. Podane wyżej zależności między ceną i parametrami użytkowymi lamp a wynikowym kosztem życia można wykorzystywać przy wstępnej analizie wyboru właściwej lampy do zastosowania w projekcie oświetleniowym. W przypadku porównywania lamp o zróżnicowanych trwałościach znamionowych różnych współczynnikach LSF - we wzorze zamiast kosztu zakupu lampy Kl należy stosować Kl/LSF. 15