"Zbrodnia i kara" Fiodora Dostojewskiego Fiodor Dostojewski jest autorem wielu powieści, które przeszły do kanonu klasyki literatury światowej; debiutował w roku 1846 powieścią Biedni ludzie; najważniejsze powieści w jego dorobku to: Wspomnienia z domu umarłych (1861-62), Notatki z podziemia (1846), Biesy (1872), Bracia Karamazow (1879-80); Zbrodnię i karę opublikował Dostojewski w roku 1866, czyli w czasie gdy był już uznanym pisarzem; powieść ta powstawała w trudnych dla autora okolicznościach osobistych choroba żony, śmierć www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 1/12
brata, hazard sprawiły, że miał on poważne problemy finansowe ZBRODNIA I KARA - PRZECIW ANTROPOTEIZMOWI: wielki pisarz rosyjski napisał tę powieść przeciw antropoteizmowi; antropoteizm - ubóstwienie człowieka zamiast Boga, przekonanie, że Bóg i porządek wiary nie jest potrzebny, że człowiek sam może stanowić prawo, które będzie wystarczające; takie poglądy głosiła rosyjska lewica, która wtedy rządziła w Rosji i z którą Dostojewski był skłócony; Dostojewski wykreował bohatera, który posługując się logiką stworzył koncepcję, wedle której ludzie www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 2/12
dzielą się na zwykłych i niezwykłych; tych wyjątkowych, nielicznych nie obowiązują zasady moralne; zaplanował i dokonał morderstwa, twierdził przy tym, że lichwiarka jest wstrętną wszą, nikomu niepotrzebną i że tak naprawdę, zrobił coś dobrego; taka filozoficzna koncepcja Raskolnikowa i jego poważne problemy finansowe były powodem dokonania morderstwa; imię głównego bohatera znaczy odszczepieniec; o czym to powieść? Raskolnikow rozważa, potem dokonuje morderstwa na lichwiarce i jej www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 3/12
siostrze; następnie zaś usiłuje nie wpaść w ręce sędziego śledczego, przezwyciężyć własne sumienie, na końcu zaś dobrowolnie przyznaje się do winy oprócz warstwy zdarzeniowej istotna w tej powieści jest psychologia postaci i to nie tylko głównego bohatera; aby ukazać ją w sposób sugestywny Dostojewski zastosował swą nowatorską narrację, czyli narrację polifoniczną wielogłosową; POWIEŚĆ POLIFONICZNA: z greckiego polyphonos znaczy gadatliwy, wielogłosowy; termin utworzony przez M. Bachtina w dziele Problemy www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 4/12
poetyki Dostojewskiego; wg niego w dialogach dochodzi do krzyżowania, współbrzmienia replik dialogu jawnego z replikami dialogu wewnętrznego bohaterów; typ narracji, w której narrator niejako kryje się za postaciami świata przedstawionego, pozwalając im na wypowiadanie kwestii w ich własnym imieniu; dialogowe postrzeganie świata z wielu różnych, możliwych punktów widzenia, co zmusza czytelnika do wyciągania samodzielnych wniosków; często to samo wydarzenie zostaje przedstawione kilka www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 5/12
razy za każdym z perspektywy innego bohatera powieści; zastosowanie narracji polifonicznej służy pokazaniu, że główne dylematy moralne dotykające bohaterów formułuje Dostojewski w taki sposób, aby czytelnik miał świadomość nie tylko rozbudowanej psychologii postaci, ale też długiej i krętej drogi Raskolnikowa do odnowy moralnej SONIA - w drodze do odnowy moralnej jego przewodniczką i wsparciem była Sonia; bohaterka ta, nieodmienni kojarząca się czytelnikowi z postacią Marii Magdaleny, odmieniła wpierw swoje życie, a potem swą cierpliwą, współczującą i wszystko rozumiejącą www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 6/12
miłością obudziła sumienie Raskolnikowa RODION RASKOLNIKOW: losy głównego bohatera Rodiona Raskolnikowa są złożone; zabójstwo, którego dokonał było odzwierciedleniem jego kontrowersyjnych poglądów i trudnej sytuacji życiowej; później bohater poświęcił wiele wysiłku temu, aby uciec od podejrzeń, tym samym nie zostać aresztowanym; ostatecznie sam przyznał się do winy; utwór kończy się tym, że bohater mówi: - To ja wówczas zabiłem starą lichwiarkę i jej siostrę Lizawietę siekierą i ograbiłem. Ilia Pietrowicz otworzył usta. Ze www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 7/12
wszystkich stron zbiegli się ludzie. Raskolnikow powtórzył swoje zeznania. rola śledczego Pietrowicza w powieści i jego stosunek do Raskolnikowa; główny bohater odnosi subiektywne wrażenie, że śledczy nie znosi go i celowo wręcz prześladuje; Porfiry wykonuje swą pracę; podejrzewa Raskolnikowa; jest jednak w jakiś dziwny sposób wobec niego empatyczny; szczególnie, gdy ten przyznaje się do winy; niedługo wcześniej tak mówi do Raskonikowa: - Otóż to, otóż to, tego się właśnie bałem! zapalczywie i jakby z niechcący zawołał Porfiry. Właśnie tego się bałem, że nie trzeba panu www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 8/12
naszego złagodzenia. ( ) - Ej, nie lekceważ pan życia! ciągnął dalej Porfiry Wiele go jeszcze będziesz miał przed sobą. ( ) - Życia! Cóż to, pan jest prorokiem? Tak dużo pan wie? Szukajcie a znajdziecie. Może tego właśnie Bóg oczekuje od ciebie. Zresztą kajdany nie trwają wiecznie. Dostojewski nie zakończył w momencie przyznania się do winy losów swego bohatera, napisał jeszcze Epilog; Słownik terminów literackich podaje, że epilog to końcowa partia utworu epickiego lub dramatycznego, informująca o dalszych losach postaci po www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 9/12
zamknięciu właściwej fabuły; taką kontynuację losów daje czytelnikowi Epilog tej powieści; Raskolnikow został skazany na katorgę, a Sonia pojechała za nim; mimo katorgi uznaje się zakończenie utworu za szczęśliwe; bohater zrozumiał swój czyn, sięgnął po Ewangelię, czyli powrócił do świata utraconych wcześniej wartości moralnych; ten powrót w epilogu stylizował Dostojewski na zmartwychwstanie, w tym celu pojawiły się w nim symbole chrześcijańskie związane z postem, Wielkim Tygodniem i wreszcie www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 10/12
zmartwychwstaniem Chrystusa PETERSBURG - najbardziej teoretyczne, wymyślone miasto świata; kreacja miasta Petersburg; kreacja przestrzeni miejskiej ma tu dwa zasadnicze aspekty; pierwszy Petersburg, wbrew prawdzie historycznej, ukazany jest jako miasto brzydkie, pełne okrucieństwa, biedy, stanowi w ten sposób tło tragicznych wydarzeń z życia bohaterów powieści, ale też obraz miasta staje się obrazem świata, w którym tak jak w życiu Raskolnikowa - dominuje zło, przemoc, ubóstwo, poniżenie; drugi miasto ukazane jest www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 11/12
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Ściąga eksperta z subiektywnej perspektywy Raskolnikowa i dlatego zyskuje tak pesymistyczny wymiar; ten zabieg nazywamy psychizacją przestrzeni: u niego tak okropnie duszno ale gdzie tu powietrze?... tutaj nawet na ulicach jest jak w pokoju bez lufcików. Boże, co to za miasto ; Bachtin napisał o Petersburgu z powieści Dostojewskiego najbardziej teoretyczne, wymyślone miasto świata konteksty: film Krzysztofa Krauzego pt. Dług; animowany film Piotra Dumały, będący adaptacją Zbrodni i kary www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line Strona 12/12