Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Wierzchosławice

Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Wierzchosławice Wykonawcy: Piotr Kukla prowadzący Łukasz Polakowski Agata Zielińska Styczeń 2011

SPIS TREŚCI 1 WSTĘP...8 1.1 PODSTAWA OPRACOWANIA DOKUMENTU...8 1.2 CHARAKTERYSTYKA GMINY WIERZCHOSŁAWICE...9 1.2.1 Lokalizacja...9 1.2.2 Warunki naturalne...11 1.2.3 Sytuacja społeczno gospodarcza...14 1.2.4 Ogólna charakterystyka infrastruktury budowlanej...23 2 OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO...30 2.1 INWENTARYZACJA STANU ISTNIEJĄCEGO...30 2.1.1 Współpraca z samorządem lokalnym...30 2.1.2 Współpraca z przedsiębiorstwami energetycznymi...31 2.1.3 Ankietyzacja obiektów...34 2.2 OPIS OGÓLNY SYSTEMÓW ENERGETYCZNYCH GMINY...37 2.3 SYSTEMY ENERGETYCZNE...38 2.3.1 Bilans energetyczny Gminy...38 2.3.2 System ciepłowniczy...42 2.3.3 System gazowniczy...43 2.3.4 System elektroenergetyczny...47 2.3.5 Odnawialne źródła energii...52 2.4 KOSZTY ENERGII...52 2.5 STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARZE GMINY...56 2.5.1 Charakterystyka głównych zanieczyszczeń atmosferycznych...56 2.5.2 Ocena stanu atmosfery na terenie województwa, powiatu oraz Gminy Wierzchosławice57 2.5.3 Emisja substancji szkodliwych i dwutlenku węgla na terenie Gminy Wierzchosławice...65 2.6 OCENA STANU ISTNIEJĄCEGO W ZAKRESIE BEZPIECZEŃSTWA PALIWOWEGO, TECHNICZNEGO, EKONOMICZNEGO ZWIĄZANEGO ZAOPATRZENIEM GMINY W CIEPŁO, ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE...74 3 CELE I PRIORYTETY DZIAŁAŃ...76 3.1 WYJŚCIOWE ZAŁOŻENIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO GMINY DO ROKU 203077 3.2 PRZEWIDYWANE ZMIANY ZAPOTRZEBOWANIE NA CIEPŁO ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ I PALIWA GAZOWE DO ROKU 2030 ZGODNE Z PRZYJĘTYMI ZAŁOŻENIAMI ROZWOJU...83 3.3 CELE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE W ZAKRESIE SYTUACJI ENERGETYCZNEJ GMINY...88 4 MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA ODNAWIALNYCH ZASOBÓW PALIW I ENERGII...89 4.1 ENERGIA WIATRU...94 4.2 ENERGIA GEOTERMALNA...98 4.3 ENERGIA SPADKU WODY...104 4.4 ENERGIA SŁONECZNA...105 2

4.5 ENERGIA Z BIOMASY...109 4.6 ENERGIA Z BIOGAZU...114 4.7 PODSUMOWANIE ROZDZIAŁU...115 4.8 NIEKONWENCJONALNE ŹRÓDŁA ENERGII...117 5 PRZEDSIĘWZIĘCIA RACJONALIZUJĄCE UŻYTKOWANIE PALIW I ENERGII...118 5.1 LOKALNY PLAN DOTYCZĄCY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ DLA GMINY WIERZCHOSŁAWICE...118 5.1.1 Wyznaczenie lokalnego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii...119 5.1.2 Analizowany okres...120 5.1.3 Zakres analizowanych obiektów...120 5.1.4 Klasyfikacja obiektów...124 5.1.5 Program poprawy efektywności energetycznej dla budynków gminnych...127 5.1.6 Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie paliw i energii...142 6 OGÓLNE KIERUNKI ROZWOJU I MODERNIZACJI SYSTEMÓW ZAOPATRZENIA W ENERGIĘ...147 6.1 ANALIZA DLA GMINY WIERZCHOSŁAWICE...147 7 WYTYCZNE DO REALIZACJI PROGRAMÓW WYKONAWCZYCH...149 7.1 PROGRAM ZASTOSOWANIA ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII W GMINIE...149 7.2 PROGRAM OGRANICZENIA NISKIEJ EMISJI NA OBSZARZE GMINY...153 7.3 PROGRAM TERMOMODERNIZACJI BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ...154 8 ZAKRES WSPÓŁPRACY Z INNYMI GMINAMI...155 9 PODSUMOWANIE...157 3

SPIS TABEL TABELA 1-1 LICZBA LUDNOŚCI W POSZCZEGÓLNYCH MIEJSCOWOŚCIACH GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 15 TABELA 2-1 WYKAZ BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE GMINY (UZYSKANE ANKIETY)... 34 TABELA 2-2 WYKAZ OBIEKTÓW PRODUKCYJNYCH, HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE GMINY (NA PODSTAWIE BAZY OPŁAT ŚRODOWISKOWYCH URZĘDU MARSZAŁKOWSKIEGO W 2009 R.)... 36 TABELA 2-3 ZESTAWIENIE ZAPOTRZEBOWANIA ENERGETYCZNEGO GMINY WIERZCHOSŁAWICE NA MOC... 41 TABELA 2-4 ZESTAWIENIE ZAPOTRZEBOWANIA GMINY WIERZCHOSŁAWICE NA ENERGIĘ... 41 TABELA 2-5 BILANS PALIW I ENERGII DLA GMINY WIERZCHOSŁAWICE ZA ROK 2009... 41 TABELA 2-6 PRZESYŁOWA SIEĆ GAZOWA WYSOKIEGO CIŚNIENIA PRZEBIEGAJĄCA PRZEZ TEREN GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 43 TABELA 2-7 STACJE GAZOWE NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 44 TABELA 2-8 LICZBA ODBIORCÓW GAZU ZIEMNEGO W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH ODBIORCÓW W GMINIE WIERZCHOSŁAWICE W LATACH 2004-2009 ROKU... 44 TABELA 2-9 ZUŻYCIE GAZU PRZEZ ODBIORCÓW GAZU ZIEMNEGO W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH ODBIORCÓW W GMINIE WIERZCHOSŁAWICE W LATACH 2004-2009 ROKU... 44 TABELA 2-10 LICZBA ODBIORCÓW GAZU ZIEMNEGO W PODZIALE NA GRUPY TARYFOWE W GMINIE WIERZCHOSŁAWICE W LATACH 2004-2009...46 TABELA 2-11 LICZBA ODBIORCÓW GAZU ZIEMNEGO W PODZIALE NA GRUPY TARYFOWE W GMINIE WIERZCHOSŁAWICE W LATACH 2004-2009...46 TABELA 2-12 ZESTAWIENIE STACJI TRANSFORMATOROWYCH SN/NN NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 48 TABELA 2-13 LICZBA ODBIORCÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE W LATACH 2006 2009... 50 TABELA 2-14 ROCZNE ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W MWH/ROK NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE W LATACH 2006 2009 W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH TARYFOWYCH... 50 TABELA 2-15 CHARAKTERYSTYKA PRZYKŁADOWEGO OBIEKTU JEDNORODZINNEGO... 53 TABELA 2-16 ROCZNE ZUŻYCIE PALIW NA OGRZANIE BUDYNKU INDYWIDUALNEGO Z UWZGLĘDNIENIEM SPRAWNOŚCI ENERGETYCZNEJ URZĄDZEŃ GRZEWCZYCH ORAZ POTENCJAŁ REDUKCJI ZUŻYCIA ENERGII W WYNIKU ZASTOSOWANIA TECHNOLOGII ALTERNATYWNEJ DO KOTŁA WĘGLOWEGO KOMOROWEGO... 54 TABELA 2-17 DOPUSZCZALNE STĘŻENIA ZANIECZYSZCZEŃ... 57 TABELA 2-18 CZYNNIKI METEOROLOGICZNE WPŁYWAJĄCE NA STAN ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY... 57 TABELA 2-19 SZACUNKOWA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE ZE SPALANIA PALIW DO CELÓW GRZEWCZYCH (EMISJA NISKA)... 65 TABELA 2-20 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE [KG/ROK]... 68 TABELA 2-21 ROCZNA EMISJA DWUTLENKU WĘGLA ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE [KG/ROK]... 68 TABELA 2-22 ZESTAWIENIE ZBIORCZE EMISJI SUBSTANCJI DO ATMOSFERY Z POSZCZEGÓLNYCH ŹRÓDEŁ EMISJI NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 71 TABELA 2-23 ZESTAWIENIE ZBIORCZE EMISJI SUBSTANCJI DO ATMOSFERY NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE W STANIE ISTNIEJĄCYM I DOCELOWYM W TRZECH SCENARIUSZACH... 73 TABELA 3-1 ZESTAWIENIE OBSZARÓW PRZYJĘTYCH W SCENARIUSZU DO ZAGOSPODAROWANIA DO 2030... 78 TABELA 3-2 ZESTAWIENIE POTRZEB ENERGETYCZNYCH OBSZARÓW UJĘTYCH W SCENARIUSZU A DO 2030... 78 TABELA 3-3 ZESTAWIENIE OBSZARÓW PRZYJĘTYCH W SCENARIUSZU DO ZAGOSPODAROWANIA DO 2030... 79 TABELA 3-4 ZESTAWIENIE POTRZEB ENERGETYCZNYCH OBSZARÓW UJĘTYCH W SCENARIUSZU B DO 2030... 79 TABELA 3-5 ZESTAWIENIE OBSZARÓW PRZYJĘTYCH W SCENARIUSZU DO ZAGOSPODAROWANIA DO 2030... 80 4

TABELA 3-6 ZESTAWIENIE POTRZEB ENERGETYCZNYCH OBSZARÓW UJĘTYCH W SCENARIUSZU C DO 2030... 80 TABELA 3-7 ZESTAWIENIE ZMIAN WSKAŹNIKÓW ZAPOTRZEBOWANIA NA CIEPŁO BUDYNKÓW MIESZKALNYCH ISTNIEJĄCYCH I NOWO WZNOSZONYCH W POSZCZEGÓLNYCH SCENARIUSZACH DO ROKU 2030... 81 TABELA 3-8 WSKAŹNIKI ROZWOJU NOWOBUDOWANEGO MIESZKALNICTWA W GMINIE WIERZCHOSŁAWICE DLA POSZCZEGÓLNYCH SCENARIUSZY... 82 TABELA 3-9 ZESTAWIENIE PROGNOZ ZUŻYCIA NOŚNIKÓW ENERGII NA OBSZARZE GMINY WIERZCHOSŁAWICE - SCENARIUSZ A PASYWNY... 84 TABELA 3-10 ZESTAWIENIE PROGNOZ ZUŻYCIA NOŚNIKÓW ENERGII NA OBSZARZE GMINY WIERZCHOSŁAWICE SCENARIUSZ B UMIARKOWANY... 85 TABELA 3-11 ZESTAWIENIE PROGNOZ ZUŻYCIA NOŚNIKÓW ENERGII NA OBSZARZE GMINY WIERZCHOSŁAWICE SCENARIUSZ C AKTYWNY... 86 TABELA 4-1 ŚREDNIA PRĘDKOŚĆ WIATRU NA WYSOKOŚCI 10 M (M/S)... 96 TABELA 4-2 ŚREDNIA PRĘDKOŚĆ WIATRU NA WYSOKOŚCI 50 M (M/S)... 96 TABELA 4-3 POTENCJALNE ZASOBY ENERGII GEOTERMALNEJ W POLSCE... 98 TABELA 4-4 POTENCJAŁ TEORETYCZNY I TECHNICZNY ENERGII ZAWARTEJ W BIOMASIE NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 113 TABELA 4-5 POTENCJAŁ TEORETYCZNY DLA POZYSKANIA BIOGAZU ZE ŚCIEKÓW... 115 TABELA 4-6 POTENCJAŁ TEORETYCZNY DLA POZYSKANIA BIOGAZU Z ODPADÓW ORGANICZNYCH... 115 TABELA 5-1 PRZEŁOŻENIE KRAJOWEGO CELU NA GOSPODARKĘ ENERGETYCZNĄ GMINY... 119 TABELA 5-2 AKTUALNY STAN DANYCH O OBIEKTACH UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ... 120 TABELA 5-3 LISTA OBIEKTÓW WYBRANYCH DO POSZCZEGÓLNYCH ANALIZ... 121 TABELA 5-4 ZUŻYCIE CIEPŁA... 124 TABELA 5-5 KWALIFIKACJA BUDYNKÓW DO POSZCZEGÓLNYCH GRUP... 125 TABELA 5-6 KLASYFIKACJA OBIEKTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH GRYP PRIORYTETOWYCH... 126 TABELA 5-7 POTENCJAŁ OSZCZĘDNOŚCI ZUŻYCIA ENERGII DLA OBIEKTÓW BEZ TERMOMODERNIZACJI... 126 TABELA 5-8 OPIS POSZCZEGÓLNYCH ŚRODKÓW POPRAWY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W SEKTORZE MIESZKALNICTWA... 142 TABELA 5-9 OPIS POSZCZEGÓLNYCH ŚRODKÓW POPRAWY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W SEKTORZE HANDEL/USŁUGI/PRZEMYSŁ... 145 TABELA 5-10 OPIS POSZCZEGÓLNYCH ŚRODKÓW POPRAWY EFEKTYWNOŚCI ENERGETYCZNEJ W OŚWIETLENIU ULICZNYM 146 TABELA 6-1 SUMARYCZNE ZESTAWIENIE POTRZEB ENERGETYCZNYCH DLA TERENÓW PRZEZNACZONYCH DO ZAGOSPODAROWANIA NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE - DLA SCENARIUSZA B... 148 SPIS RYSUNKÓW RYSUNEK 1-1 LOKALIZACJA GMINY WIERZCHOSŁAWICE NA TLE WOJEWÓDZTWA I POWIATU... 10 RYSUNEK 1-2 MAPA GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 10 RYSUNEK 1-3 TEMPERATURY POWIETRZA (ŚREDNIA, MAKSYMALNA I MINIMALNA DLA DANEGO MIESIĄCA Z WIELOLETNICH POMIARÓW)... 12 RYSUNEK 1-4 ENERGIA PROMIENIOWANIA SŁONECZNEGO NA ROZPATRYWANYM OBSZARZE (NATĘŻENIE PROMIENIOWANIA NA POWIERZCHNIĘ POZIOMĄ DLA DANEGO MIESIĄCA W CIĄGU ROKU)... 13 RYSUNEK 1-5 ŚREDNIA PRĘDKOŚĆ WIATRU NA WYSOKOŚCI 10 M DLA ROZPATRYWANEGO OBSZARU... 13 RYSUNEK 2-1 PROCEDURY LEGISLACYJNE PROJEKTU ZAŁOŻEŃ I ICH ZWIĄZEK Z PLANAMI ROZWOJU PRZEDSIĘBIORSTW ENERGETYCZNYCH... 33 RYSUNEK 2-2 STRUKTURA OGRZEWANIA BUDYNKÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ, OBIEKTÓW PRODUKCYJNYCH HANDLOWYCH I USŁUG NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE W 2009 ROKU... 37 5

RYSUNEK 2-3 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW W ZAPOTRZEBOWANIU NA ENERGIĘ W 2009 ROKU.38 RYSUNEK 2-4 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW W ZAPOTRZEBOWANIU NA MOC CIEPLNĄ W 2009 ROKU... 39 RYSUNEK 2-5 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW W ZAPOTRZEBOWANIU NA CIEPŁO W 2009 ROKU... 39 RYSUNEK 2-6 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII NA WSZYSTKIE CELE ŁĄCZNIE W GMINIE WIERZCHOSŁAWICE40 RYSUNEK 2-7 STRUKTURA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII NA CELE GRZEWCZE (OGRZEWANIE POMIESZCZEŃ, C.W.U., CELE BYTOWE, TECHNOLOGIA)... 40 RYSUNEK 2-8 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH GRUP ODBIORCÓW GAZU ZIEMNEGO W CAŁKOWITYM ZUŻYCIU W 2009 ROKU... 45 RYSUNEK 2-10 DYNAMIKA ZMIAN ZUŻYCIA GAZU ZIEMNEGO W POSZCZEGÓLNYCH GRUPACH ODBIORCÓW W LATACH 2004-2009... 45 RYSUNEK 2-10 PORÓWNANIE KOSZTÓW WYTWORZENIA ENERGII W ODNIESIENIU DO ENERGII UŻYTECZNEJ DLA RÓŻNYCH NOŚNIKÓW... 54 RYSUNEK 2-11 ROZKŁAD STĘŻEŃ PYŁU ZAWIESZONEGO PM10 W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU 58 RYSUNEK 2-12 ROZKŁAD STĘŻEŃ DWUTLENKU AZOTU W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU... 59 RYSUNEK 2-13 ROZKŁAD STĘŻEŃ DWUTLENKU SIARKI W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W 2009 ROKU... 59 RYSUNEK 2-14 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE PYŁU ZAWIESZONEGO W 2009 ROKU... 60 RYSUNEK 2-15 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE DWUTLENKU AZOTU W 2009 ROKU... 61 RYSUNEK 2-16 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE DWUTLENKU SIARKI W 2009 ROKU... 61 RYSUNEK 2-17 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE BENZENU W 2009 ROKU... 62 RYSUNEK 2-18 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE TLENKU WĘGLA W 2009 ROKU 62 RYSUNEK 2-19 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE OZONU W 2009 ROKU... 63 RYSUNEK 2-20 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE OŁOWIU W 2009 ROKU... 63 RYSUNEK 2-21 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE KADMU, NIKLU I ARSENU W 2009 ROKU... 64 RYSUNEK 2-22 KLASYFIKACJA STREF WOJEWÓDZTWA ZE WZGLĘDU NA STĘŻENIE BENZO(α)PIRENU W PYLE ZAWIESZONYM W 2009 ROKU... 64 RYSUNEK 2-23 WIDOK PANELU GŁÓWNEGO APLIKACJI DO SZACOWANIA EMISJI ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU... 66 RYSUNEK 2-24 ZAŁOŻENIA DO WYZNACZENIA EMISJI LINIOWEJ... 67 RYSUNEK 2-25 ROCZNA EMISJA WYBRANYCH SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE W 2009R.... 69 RYSUNEK 2-26 EMISJA DWUTLENKU WĘGLA NA TERENIE GMINY WIERZCHOSŁAWICE... 71 RYSUNEK 2-27 UDZIAŁ RODZAJÓW ŹRÓDEŁ EMISJI W CAŁKOWITEJ EMISJI POSZCZEGÓLNYCH ZANIECZYSZCZEŃ DO ATMOSFERY W WIERZCHOSŁAWICACH... 72 RYSUNEK 2-28 UDZIAŁ EMISJI ZASTĘPCZEJ Z POSZCZEGÓLNYCH ŹRÓDEŁ EMISJI W CAŁKOWITEJ EMISJI SUBSTANCJI SZKODLIWYCH PRZELICZONYCH NA EMISJĘ RÓWNOWAŻNĄ SO 2 W WIERZCHOSŁAWICACH... 72 RYSUNEK 3-1 PROGNOZOWANE ZMIANY ZUŻYCIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ DO ROKU 2030... 87 RYSUNEK 3-2 PROGNOZOWANE ZMIANY ZUŻYCIA GAZU ZIEMNEGO DO ROKU 2030... 87 RYSUNEK 4-1 RÓŻNICA POTENCJAŁÓW DOSTĘPNOŚCI ZASOBÓW ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII... 91 RYSUNEK 4-2 STRUKTURA PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSKIM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM (DANE NA KONIEC 2009 ROKU)... 92 RYSUNEK 4-3 UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH TECHNOLOGII OZE W PRODUKCJI ENERGII ELEKTRYCZNEJ W POLSCE.92 RYSUNEK 4-4 ILOŚĆ I MOC INSTALACJI WYKORZYSTUJĄCYCH ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII N TERENIE WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO WG URE... 93 RYSUNEK 4-5 ZASOBY ENERGII WIATRU W POLSCE... 95 6

RYSUNEK 4-6 MAPA STRUKTURALNA POWIERZCHNI STROPOWEJ UTWORU GÓRNEJ KREDY (SENONU) NA OBSZARU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO... 100 RYSUNEK 4-7 INSTALACJE ENERGETYKI GEOTERMALNEJ W POLSCE NA TLE OKRĘGÓW GEOTERMALNYCH WG SOKOŁOWSKIEGO... 101 RYSUNEK 4-8 POGLĄDOWY SCHEMAT INSTALACJI POMPY CIEPŁA W BUDYNKU JEDNORODZINNYM... 102 RYSUNEK 4-9 SCHEMAT ZŁOŻA GRUNTOWEGO WYMIENNIKA CIEPŁA... 103 RYSUNEK 4-10 ŚREDNIE MIESIĘCZNE PROMIENIOWANIE SŁONECZNE NA POWIERZCHNIĘ PŁASKĄ I NACHYLONĄ POD KĄTEM 45 STOPNI W KIERUNKU POŁUDNIOWYM... 106 RYSUNEK 4-11 SCHEMAT FUNKCJONALNY INSTALACJI Z OBIEGIEM WYMUSZONYM (SYSTEM AKTYWNY POŚREDNI)... 107 RYSUNEK 5-1 JEDNOSTKOWE ZUŻYCIE CIEPŁA... 122 RYSUNEK 5-2 JEDNOSTKOWA EMISJA EKWIWALENTNA CO 2 ZWIĄZANA ZE ZUŻYCIEM CIEPŁA... 122 RYSUNEK 5-3 PORÓWNANIE JEDNOSTKOWEGO ZUŻYCIA CIEPŁA W POSZCZEGÓLNYCH OBIEKTACH... 123 RYSUNEK 5-4 PORÓWNANIE JEDNOSTKOWEJ EMISJI EKWIWALENTNEJ CO 2 ZWIĄZANEJ Z WYTWARZANIEM CIEPŁA DLA POSZCZEGÓLNYCH OBIEKTÓW... 123 RYSUNEK 5-5 KLASYFIKACJA OBIEKTÓW DO POSZCZEGÓLNYCH GRUP PRIORYTETOWYCH... 125 7

1 Wstęp 1.1 Podstawa opracowania dokumentu Podstawą formalną opracowania "Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Wierzchosławice" jest Umowa zawarta pomiędzy Gminą w Wierzchosławice, reprezentowaną przez Wójta Pana Wiesława Rajskiego a Fundacją na rzecz Efektywnego Wykorzystania Energii w Katowicach, reprezentowaną przez Prezesa Zarządu Szymona Liszkę. Niniejsze opracowanie zawiera: Ocenę stanu aktualnego i przewidywanych zmian zapotrzebowania na ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe, Przedsięwzięcia racjonalizujące użytkowanie ciepła, energii elektrycznej i paliw gazowych, Możliwości wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, z uwzględnieniem energii elektrycznej i ciepła wytwarzanych w odnawialnych źródłach energii, energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych, Zakres współpracy z innymi gminami. Niniejsza dokumentacja została wykonana zgodnie z umową, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej. Dokumentacja wydana jest w stanie zupełnym ze względu na cel oznaczony w umowie. 8

1.2 Charakterystyka Gminy Wierzchosławice 1.2.1 Lokalizacja Gmina wiejska Wierzchosławice położona jest w Powiecie Tarnowskim, w województwie Małopolskim, w dolinie rzeki Dunajec, w południowym krańcu Kotliny Sandomierskiej. Dzieli się na 11 sołectw: Bobrowniki Małe, Bogumiłowice, Gosławice, Kępa Bogumiłowicka, Komorów, Łętowice, Mikołajowice, Ostrów, Rudka, Sieciechowice, Wierzchosławice gdzie znajduje się siedziba gminy. Zajmuje obszar o powierzchni 75,2 km 2, który zamieszkuje ok. 10,7 tys. mieszkańców. Obszar gminy graniczy: od północy z Gminą Radłów, od północnego-wschodu z Gminą Żabno, od wschodu z Miastem Tarnów i Gminą wiejską Tarnów, od południa z Gminą Wojnicz, od zachodu z Gminą Borzęcin. 9

Rysunek 1-1 Lokalizacja Gminy Wierzchosławice na tle województwa i powiatu Rysunek 1-2 Mapa Gminy Wierzchosławice Główne szlaki komunikacyjne gminy to: droga krajowa nr 4 relacji Jędrzychowice Korczowa, droga wojewódzka nr 975 relacji Dąbrowa Tarnowska Dąbrowa, drogi powiatowe: K 1345 relacji Tarnów Wierzchosławice, K 1343 relacji Niwka Bobrowniki Małe, K 1344 relacji Wierzchosławice Rudka, K 1347 relacji Mikołajowice Bogumiłowice; K 1349 relacji Wierzchosławice Dwudniaki, K 1348 relacji Łętowice Wierzchosławice oraz K 1342 relacji Ostrów Radłów. 10

1.2.2 Warunki naturalne W regionalizacji klimatycznej Polski (A. Schmuck) Kotlina Sandomierska, a zatem i położona w niej Gmina Wierzchosławice, zaliczona została do typu klimatu podgórskich dolin i kotlin. Natomiast według podziału rolniczo-klimatycznego Polski (R.Gumiński) zachodnia część Kotliny Sandomierskiej stanowi tzw. tarnowską dzielnicę klimatyczną, a położony na południe obszar Podgórza podkarpacką dzielnicę klimatyczną. Kształtowanie się klimatu lokalnego uzależnione jest od cyrkulacji powietrza, nasłonecznienia, rzeźby terenu, stosunków wilgotnościowych podłoża i szaty roślinnej. Wpływ na pogodę na omawianym terenie ma głównie powietrze polarnomorskie, które w zimowej porze powoduje ocieplenie, wzrost zachmurzenia, opady atmosferyczne oraz odwilże. Natomiast w okresie wiosenno-letnim dużą liczbę opadów, zachmurzeń i spadki temperatury. Średnio przez 40,5% dni w roku przemieszczają się tu fronty atmosferyczne, które bezpośrednio wpływają na zachmurzenie (średnia roczna kształtuje się na poziomie 64%). Charakterystyczną cechą klimatu lokalnego jest również stosunkowo duży udział cisz, stanowiący około 43% dni w roku. Na obszarze gminy średnie miesięczne temperatury powietrza w lipcu, na przestrzeni wielolecia przekraczają 18 C. Liczba dni gorących, z temperaturą maksymalną powyżej 25 C, kształtuje się powyżej 40 dni w roku. Średnie temperatury stycznia, na poziomie rzeczywistym, wahają się od -2 C do -3 C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 8 C. Podstawowe znaczenie dla wegetacji roślin ma długość okresu wegetacyjnego, który w dolinie Wisły i Dunajca trwa 225 dni. Długość okresu intensywnego rozwoju roślin, tj. ze średnią dobową temperaturą powyżej 10 C, na omawianymym terenie przekracza 165 dni. Stosunkowo długi jest również okres bezprzymrozkowy, trwający do 170 dni. Korzystnie przedstawia się układ stosunków wilgotnościowych. Średnia roczna suma opadów atmosferycznych kształtuje się tu na poziomie 600 do 700 mm. Największe opady występują w czerwcu i lipcu, około 30% rocznej sumy opadów. W Gminie Wierzchosławice nie można przeprowadzić pełnej analizy mikroklimatycznej ze względu na brak obserwacji i danych dotyczących tego terenu. Przeprowadzona analiza na podstawie danych stacji IMGW w Tarnowie nie może być w pełni miarodajna. Dane te mogą jedynie ogólnie orientować o zjawiskach klimatycznych na tym obszarze. Cechami charakteryzującymi klimat Gminy Wierzchosławice są: - wpływ zimnych i ciepłych mas powietrza przemieszczających się doliną Dunajca - zaznacza się szczególnie wpływ ciepłego powietrza, - niższa niż średnia suma opadów rocznych, nierównomiernie rozłożonych w ciągu roku, - wczesne ustępowanie pokrywy śnieżnej w dolinie Dunajca w stosunku do Wysoczyzny Tarnowskiej i Pogórza Karpackiego, 11

- zamglenia, które występują szczególnie w dolinie Dunajca w drugiej połowie października i listopadzie oraz na wiosnę, - przemieszczanie się burz letnich na południe i północ od terenu gminy, co powoduje że jest tutaj nieco mniej opadów w okresie letnim oraz mniej opadów w postaci gradu, a zatem powstaje mniej zanieczyszczeń burzowych. Klimat lokalny odznaczający się dużym nasłonecznieniem w miesiącach letnich - tj. w czerwcu, lipcu, sierpniu - rzędu 580 godzin, stwarza korzystne warunki do rekreacji. Na terenie gminy, szczególnie korzystnymi warunkami klimatycznymi dla rozwoju rekreacji, a tym samym agroturystyki, odznaczają się rejony Wierzchosławic. Powyższe informacje zestawiono dodatkowo z danymi klimatycznymi dla rozpatrywanego obszaru, które zaczerpnięto z bazy Ministerstwa Infrastruktury Typowe lata meteorologiczne i statystyczne dane klimatyczne dla obszaru Polski dla stacji meteorologicznej Tarnów. Dane te przedstawiono poniżej: 35 25 temperatura, o C 15 5-5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12-15 -25 temperatura średnia dla miesiąca temperatura minimalna temperatura maksymalna Rysunek 1-3 Temperatury powietrza (średnia, maksymalna i minimalna dla danego miesiąca z wieloletnich pomiarów) 12

kwh/m 2 *m-c 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 natężenie promieniow ania słonecznego na pow ierzchnię poziomą natężnie promieniow ania na pow ierzchnię nachyloną (45 st.) zorientow aną w kierunku S Rysunek 1-4 Energia promieniowania słonecznego na rozpatrywanym obszarze (natężenie promieniowania na powierzchnię poziomą dla danego miesiąca w ciągu roku) 2,5 2 prędkość, m/s 1,5 1 0,5 0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII średnia Rysunek 1-5 Średnia prędkość wiatru na wysokości 10 m dla rozpatrywanego obszaru 13

1.2.3 Sytuacja społeczno gospodarcza W niniejszym dziale przedstawiono podstawowe dane dotyczące Gminy Wierzchosławice za 2009 rok (ostatni zamknięty rok bilansowy) oraz trendy zmian wskaźników stanu społecznego i gospodarczego w latach 1995 2009. Wskaźniki opracowano w oparciu o informacje Głównego Urzędu Statystycznego zawarte w Banku Danych Lokalnych (www.stat.gov.pl), raportu z wyników Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002, dane Wojewódzkiego Urzędu Pracy i danych Urzędu Gminy Wierzchosławice. 1.2.3.1 Uwarunkowania demograficzne Jednym z podstawowych czynników wpływających na rozwój gmin jest sytuacja demograficzna oraz perspektywy jej zmian. Przyrost ludności to przyrost liczby konsumentów, a zatem wzrost zapotrzebowania na energię oraz jej nośniki, zarówno sieciowe jak i w postaci paliw stałych, czy ciekłych. Gmina Wierzchosławice zajmuje obszar o powierzchni 75,2 km 2 i liczy około 10,7 tys. mieszkańców. Liczba ludności w Gminie Wierzchosławice ulegała w latach 2000-2009 zwiększeniu o łączną liczbę 531 osób (Rysunek 1-6). W tabeli 1-1 zestawiono liczbę mieszkańców w poszczególnych sołectwach. 10 750 liczba ludności 10 700 10 650 10 600 10 550 10 500 10 450 10 400 10 491 10 564 10 594 10 588 10 681 10 714 10 693 10 638 10 581 10 671 10 350 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 1-6 Liczba ludności w Gminie Wierzchosławice w latach 2000 2009 14

Tabela 1-1 Liczba ludności w poszczególnych miejscowościach Gminy Wierzchosławice 1 Miejscowość 2007 2008 2009 Bobrowniki Małe 850 849 865 Bogumiłowice 1021 988 1008 Gosławice 405 396 410 Kępa Bogumiłowicka 515 507 520 Komorów 594 590 605 Łętowice 1585 1561 1585 Mikołajowice 985 915 944 Ostrów 524 495 519 Rudka 721 702 707 Sieciechowice 176 177 178 Wierzchosławice 3174 3077 3175 OGÓŁEM Gmina Wierzchosławice 10550 10257 10516 Duży wpływ na zmiany demograficzne mają takie czynniki jak: przyrost naturalny będący pochodną liczby zgonów i narodzin, a także migracje krajowe oraz zagraniczne, które w wyniku otwarcia zagranicznych rynków pracy szczególnie przybrały na sile praktycznie w skali całego kraju. W tabeli 1-2 porównano podstawowe wskaźniki demograficzne dotyczące Gminy Wierzchosławice w zestawieniu z analogicznymi wskaźnikami dla powiatu tarnowskiego, województwa małopolskiego oraz Polski. 1 Na podstawie danych Urzędu Gminy w Wierzchosławicach 15

Tabela 1-2 Porównanie podstawowych wskaźników demograficznych Wskaźnik Wielkość Jedn. Trend z lat 1995-2009 Stan ludności wg stałego miejsca zameldowania na 31.12.2009r. 10 671 osób Powierzchnia gminy 75,2 km 2 gmina 142,0 os./km 2 Gęstość zaludnienia powiat 139,4 os./km 2 województwo 216,4 os./km 2 kraj 122,1 os./km 2 gmina 0,19 % Przyrost naturalny powiat 0,27 % województwo 0,23 % kraj 0,09 % gmina 0,66 % Saldo migracji powiat 0,13 % województwo 0,13 % kraj 0,00 % - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy Średnia gęstość zaludnienia w gminie wynosi około 142 os./km 2 i jest niższa niż dla województwa małopolskiego. Obszar powiatu tarnowskiego charakteryzuje się nieznacznie niższym wskaźnikiem gęstości zaludnienia. Zakładane zmiany w strukturze demograficznej Gminy wyznaczono na podstawie prognozy wykonanej przez Główny Urząd Statystyczny dla powiatu tarnowskiego i poprzez przeniesienie tego trendu na poziom Gminy Wierzchosławice. Prognoza GUS przewiduje do 2030 roku zmniejszenie liczby ludności o 1537 osób, co stanowi spadek w stosunku do stanu ludności z 2009 roku o 14,4 %. Taki stopień zmian jest mało prawdopodobny gdyż obecny trend zmian liczby mieszkańców Gminy w ostatnich latach jest rosnący. Przy zachowaniu obecnego trendu, wzrost liczby ludności do roku 2030 wyniesie około 712 osób, czyli o 6,7%. W dalszej analizie trend oparty o prognozy GUS przyjęto jako pasywny (najbardziej niekorzystny) scenariusz rozwoju Gminy (Scenariusz A). W scenariuszu aktywnym (Scenariusz C) przyjęto, że liczba ludności będzie rosnąć zgodnie z obecnym trendem. Natomiast wariant umiarkowany (Scenariusz B) zakłada umiarkowany stabilizację liczby ludności na poziomie roku 2009. Wszystkie scenariusze przedstawiono na rysunku 1-7. 16

12000 11500 Liczba ludności 11000 10500 10000 9500 9000 pasyw ny - prognoza GUS umiarkow any - poziom dzisiejszy aktyw ny - trend zmian ostatnich lat stan ludności z ostatnich lat 8500 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Lata Rysunek 1-7 Prognoza demograficzna dla Gminy Wierzchosławice Strukturę wiekową mieszkańców Gminy z lat 1995 i 2009 w oparciu o podział na grupy: ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym pokazano na poniższym rysunku. 7 000 6 000 5 000 Ludność w wieku przedprodukcyjnym 4 000 Ludność w wieku produkcyjnym Ludność w wieku poprodukcyjnym 3 000 2 000 1 000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Rysunek 1-8 Struktura wiekowa ludności dla Gminy Wierzchosławice 17

W ostatnich latach liczba ludności w wieku poprodukcyjnym uległa wzrostowi w stosunku do liczby ludności w wieku przedprodukcyjnym, co oznacza stopniowe starzenie się społeczności Gminy. Kwestię starzejącego się społeczeństwa, należy zaliczyć do negatywnych wskaźników społeczno-gospodarczych, niemniej jednak nie jest to jedynie problem lokalny, lecz dotyczący praktycznie całego kraju. Liczba ludności w wieku produkcyjnym (w roku 2009 udział tej grupy w całkowitej liczbie ludności wyniósł około 63%) wzrosła. Natomiast stosunek liczby mieszkańców pracujących w odniesieniu do wszystkich mieszkańców w wieku produkcyjnym - na przestrzeni omawianego przedziału czasowego - zmalał. Pozytywnym zjawiskiem jest rosnąca liczba podmiotów gospodarczych, co świadczy o rozwoju gospodarczym Gminy. W kolejnej tabeli zestawiono wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy w Gminie Wierzchosławice, powiecie, województwie oraz całym kraju. Tabela 1-3 Wskaźniki zmian związanych z rynkiem pracy Wskaźnik Ludność w wieku produkcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Ludność w wieku poprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Ludność w wieku przedprodukcyjnym do liczby mieszkańców ogółem Stopa bezrobocia - grudzień 2009 r. Liczba pracujących w stosunku do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba bezrobotnych do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba podmiotów gospodarczych na 1000 mieszkańców - trend spadkowy - bez zmian - trend wzrostowy Wielkość Jedn. Trend z lat 1995-2009 gmina 62,6 % powiat 61,8 % województwo 63,9 % kraj 64,5 % gmina 16,0 % powiat 15,3 % województwo 16,4 % kraj 16,5 % gmina 21,2 % powiat 22,6 % województwo 20,1 % kraj 18,9 % gmina 12,2 % - powiat 13,3 % - województwo 9,7 % - kraj 12,1 % - gmina 14,8 % powiat 15,0 % województwo 32,6 % kraj 35,0 % gmina 6,2 % - powiat 7,1 % - województwo 6,2 % - kraj 7,7 % - gmina 46,4 l.p./1000os. powiat 48,5 l.p./1000os. województwo 95,6 l.p./1000os. kraj 98,1 l.p./1000os. 18

1.2.3.2 Działalność gospodarcza, rolnictwo, leśnictwo Działalność gospodarcza Na terenie Gminy w 2009 roku zarejestrowanych było 495 podmiotów gospodarczych głównie małych i średnich (wg klasyfikacji REGON). W ciągu ostatnich 14 lat liczba ta wzrosła niespełna dwukrotnie. Dane o ilości podmiotów gospodarczych na terenie gminy na tle innych gmin powiatu pokazano w tabeli 1-5. Do największych grup branżowych na terenie Gminy należą firmy z kategorii handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku osobistego i domowego, a następnie firmy prowadzące działalność związaną z budownictwem, działalność usługową komunalną, społeczną i indywidualną, pozostałą oraz przetwórstwo przemysłowe, co pokazano w poniższej tabeli. Tabela 1-4 Liczba podmiotów gospodarczych wg klasyfikacji PKD 2004 w 2009 roku Sekcja Liczba Opis wg PKD podmiotów Sekcja A Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 27 Sekcja B Rybactwo 1 Sekcja C Górnictwo 2 Sekcja D Przetwórstwo przemysłowe 54 Sekcja E Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę 2 Sekcja F Budownictwo 75 Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, motocykli oraz artykułów użytku Sekcja G osobistego i domowego 135 Sekcja H Hotele i restauracje 11 Sekcja I Transport, gospodarka magazynowa i łączność 42 Sekcja J Pośrednictwo finansowe 16 Sekcja K Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 38 Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i powszechne Sekcja L ubezpieczenie zdrowotne 11 Sekcja M Edukacja 9 Sekcja N Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 14 Sekcja O Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała 58 RAZEM 495 Udział funkcji przemysłowej na terenie gminy jest mały i ogranicza się do działalności kilku przedsiębiorstw średniej wielkości. 19

Tabela 1-5 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON na terenie powiatu w latach 1995-2009 Lp. Gmina 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1 Ciężkowice 208 240 271 306 349 410 440 489 534 515 526 483 489 504 529 2 Gromnik 130 140 143 182 185 213 237 253 276 269 241 228 249 273 280 3 Lisia Góra 303 347 360 404 433 486 543 583 605 559 562 549 579 604 648 4 Pleśna 290 285 279 318 349 363 413 449 482 464 467 426 439 470 504 5 Radłów 172 208 250 264 304 334 364 411 438 417 404 369 362 382 411 6 Ryglice 247 274 292 322 339 352 375 420 461 418 431 434 452 461 489 7 Rzepiennik Strzyżewski 112 136 156 171 186 208 222 238 257 230 225 205 218 228 246 8 Skrzyszów 320 388 426 497 521 565 632 667 694 659 674 650 673 712 755 9 Szerzyny 373 322 324 294 291 294 331 10 Tarnów, gm. wiejska 653 816 867 982 1 047 1 120 1 237 1 320 1 375 1 363 1 418 1 326 1 361 1 456 1 553 11 Tuchów 492 588 613 692 749 799 852 880 918 888 897 819 826 873 917 12 Wierzchosławice 261 293 290 323 351 373 409 446 486 471 466 411 413 446 495 13 Wietrzychowice 80 98 106 117 123 140 137 142 145 136 141 121 124 126 148 14 Wojnicz 403 426 449 484 514 545 594 634 690 688 688 632 641 664 711 15 Zakliczyn 369 421 451 531 578 628 665 704 732 698 686 592 584 624 681 16 Żabno 626 635 612 693 738 823 831 877 897 877 825 764 789 829 850 RAZEM 4 666 5 295 5 565 6 286 6 766 7 359 7 951 8 513 9 363 8 974 8 975 8 303 8 490 8 946 9 548 20