Rezerwaty: Święty Roch, Debry, Szum
Rezerwat Ś W I Ę T Y R O C H Szanowni Państwo, Nadleśnictwo Zwierzyniec serdecznie zaprasza do swych najcenniejszych obiektów przyrodniczych. Są nimi rezerwaty: Święty Roch, Debry i Szum. Wszystkie one leżą na Roztoczu Środkowym. Dwa pierwsze to rezerwaty leśne, chroniące wspaniałe, naturalne fragmenty starodrzewu jodłowo-bukowego, charakterystycznego dla karpackiego regla dolnego. Trzeci z nich to rezerwat krajobrazowy rozciągający się wzdłuż rzeki Szum, która na progach skalnych strefy krawędziowej Roztocza tworzy malownicze wodospady zwane potocznie szumami. Wspólną cechą wszystkich trzech obiektów są piękne drzewostany, szczególnie jodłowe. Mimo, że jodła na Roztoczu rośnie na granicy swego gromadnego występowania, osiąga tu imponujące, największe w kraju rozmiary. W rezerwatach tych spotkamy często jej ogromne, pomnikowe okazy osiągające ponad 40 m wysokości i 1,5 m średnicy pnia. Zobaczymy w nich także okazałe buki, sosny, świerki czy olchy. Najlepiej udostępniony i zagospodarowany turystycznie jest rezerwat Szum, przez który biegną 2 oznakowane ścieżki dydaktyczne z interesującymi tablicami oraz stołami i ławkami do odpoczynku. Wiedzie tędy także jeden z głównych szlaków turystycznych Roztocza. Przez rezerwat Święty Roch, gdzie znajduje się kaplica św. Rocha (znane miejsce kultu religijnego na Roztoczu), przebiegają również ścieżki dydaktyczne, spacerowe i rowerowe. Natomiast trudnodostępny rezerwat Debry dopiero w przyszłości zostanie udostępniony turystycznie. Życząc Państwu wielu niezapomnianych wrażeń i przeżyć estetycznych w kontakcie z przyrodą tych unikalnych ostępów leśnych, prosimy jednocześnie o przestrzeganie zasad zachowania się umieszczonych na tablicach informacyjnych. Darz bór! Nadleśniczy Rezerwat leśny Święty Roch utworzony został w 1983 r. na Roztoczu Środkowym w Nadleśnictwie Zwierzyniec (gmina Krasnobród, powiat Zamość). Powierzchnia jego wynosi 202,23 ha. Położony jest na terenie Krasnobrodzkiego Parku Krajobrazowego w odległości ok. 2 km na południowy zachód od centrum Krasnobrodu. Nazwa rezerwatu pochodzi od znajdującej się na jego skraju kaplicy św. Rocha - znanego w regionie miejsca kultu religijnego. Rezerwat ma charakter częściowy i chroni naturalne fragmenty starodrzewu jodłowo-bukowego, porastającego jedno z typowych roztoczańskich wapiennych wzgórz, rozcięte kilkoma wąwozami erozyjnymi. Najwyższe wzniesienie osiąga 335 m n.p.m., zaś różnice wysokości dochodzą do 55 m.
W runie leśnym rezerwatu znajdziemy szereg cennych gatunków roślin, jak: paprotnik kolczysty, narecznica szerokolistna, widłak wroniec, widłak jałowcowaty, paprotka zwyczajna, buławnik wielkokwiatowy, naparstnica zwyczajna, wawrzynek wilczełyko, bez koralowy, wilczomlecz migdałolistny, lepiężnik biały, kokoryczka okółkowa, podkolan biały i inne. Wąwóz w buczynie karpackiej Czworolist Dominującym i najcenniejszym zespołem leśnym w rezerwacie jest wyżynny mieszany bór jodłowy oraz w mniejszym stopniu żyzna buczyna karpacka w formie podgórskiej. Spotkamy w nim liczne dorodne jodły, które osiągają imponujące rozmiary: ponad 40 m wysokości i powyżej 3 m obwodu pnia. Rosną tu także nie mniej okazałe buki. Ponadto w domieszce występują: klon pospolity, jawor, dąb szypułkowy, brzoza i czereśnia ptasia. Gatunkami obcymi, wprowadzonymi sztucznie po wojnie są: sosna i dąb czerwony. Wilczomlecz migdałolistny Widłak jałowcowaty Dorodna jodła Pień potężnego buka Podkolan biały Wawrzynek wilczełyko Soplówka jodłowa
Rezerwat D E B R Y Płat lepiężnika białego w buczynie Na skraju rezerwatu, w jego enklawie (przysiółek Zagóra) usytuowana jest drewniana kaplica związana z kultem św. Rocha, sięgającym XVII wieku. Obecna kaplica pochodzi z 1935 r. W tej okolicy 24 marca 1863 roku oddział powstańczy pod dowództwem Marcina Lelewela - Borelowskiego stoczył zwycięską bitwę z wojskami carskimi. Przez rezerwat przebiega ścieżka przyrodniczo-historyczna Wokół Krasnobrodu, kilka ścieżek spacerowych oraz trasa rowerowa. Kaplica Św. Rocha Rezerwat leśny Debry utworzony został w 1983 roku na powierzchni 179,31 ha na Roztoczu Środkowym w Nadleśnictwie Zwierzyniec (gmina Adamów, powiat Zamość). Ma charakter częściowy i leży w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego, ok. 1 km na południe od wsi Kaczórki. Zajmuje zbocza i wierzchowinę jednego z roztoczańskich wzniesień o wysokości 354 m n.p.m. Teren ten jest pocięty kilkoma głębokimi, stromościennymi wąwozami o przekroju w kształcie litery V, zwanymi debrami, opadającymi w kierunku doliny rzeki Wieprz.
Widok od strony Malewszczyzny Łany żywca gruczołowatego na zboczach wąwozu Głównym celem ochrony w rezerwacie jest zachowanie starodrzewu jodłowo-bukowego z licznymi imponującymi okazami tych drzew, a także wieloma gatunkami roślin górskich. Dominuje w nim zespół leśny wyżynnego jodłowego boru mieszanego, który porasta wierzchowiny i łagodne zbocza oraz zajmuje 70% powierzchni rezerwatu. Na pochyłych stokach i w głębszych wąwozach rośnie żyzna buczyna karpacka. Oprócz jodły i buka w domieszce spotkamy takie gatunki, jak: grab, olcha, brzoza, jawor oraz wprowadzona sztucznie sosna. Wąwóz o przekroju w kształcie litery V Starodrzew jodłowo-bukowy W bogatym runie na szczególną uwagę zasługują gatunki górskie oraz rzadkie i chronione. Występują tu min: wilczomlecz migdałolistny, żywiec gruczołowaty, żywiec cebulkowy, paprotnik kolczysty, narecznica górska, tojeść gajowa, starzec gajowy, przetacznik górski, szałwia lepka, lepiężnik biały, zachyłka Roberta, bluszcz pospolity, buławnik wielkokwiatowy, kruszczyk szerokolistny, podkolan biały. Przez rezerwat, jak dotąd nie prowadzi żaden szlak turystyczny, nie wytyczono też ścieżki dydaktycznej. Ze względu na utrudniony dostęp (długie podejście od drogi dojazdowej), pozostaje on interesującym wyzwaniem dla wytrawnych turystów i przyrodników.
Rezerwat S Z U M Olbrzymia jodła Potężny buk Lepiężnik biały Siewki bukowe Żywiec gruczołowaty Siewka jodły Rezerwat krajobrazowy Szum został utworzony w 1958 roku na powierzchni 18,03 ha wzdłuż przełomowego odcinka rzeki Szum na Roztoczu Środkowym w Nadleśnictwie Zwierzyniec (gmina Józefów, powiat Biłgoraj). Leży on w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego, ok. 1 km na południe od wsi Górecko Stare. Ochroną objęto w nim blisko dwukilometrowy, przełomowy odcinek doliny rzeki, która przecina w tym miejscu krawędź Roztocza i na jej progach skalnych tworzy liczne, choć niewielkie wodospady zwane potocznie szumami (stąd nazwa rezerwatu).
Widok na rezerwat od strony zalewu Malownicze wodospady zwane szumami Dno doliny porasta las łęgowy i ols, zbocza zaś wyżynny mieszany bór jodłowy z domieszką świerka i sosny. W wyższych partiach przechodzi on w bór sosnowy. W rezerwacie spotkamy wiele okazałych drzew, osiągających rozmiary drzew pomnikowych. Są to gównie jodły, ale także sosny, świerki, a nawet olchy. Ols na dnie doliny Rzeka Szum w rezerwacie W rezerwacie występują rzadkie rośliny, a wśród nich liczne gatunki chronione, jak: parzydło leśne, pomocnik baldaszkowy, rosiczka okrągłolistna, rosiczka pośrednia, śnieżyczka przebiśnieg, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, widłak wroniec. Spośród innych gatunków warto zwrócić uwagę na takie, jak: skrzyp olbrzymi, paprotnica krucha, paprotka zwyczajna, zanokcica zielona, zanokcica skalna, bez koralowy czy porzeczka alpejska. Odkryto tu jedyne w Polsce stanowisko mało znanego owada - pluskwiaka Nobis major.
Parzydło leśne Lilia złotogłów Śnieżyczka przebiśnieg Rosiczka okrągłolistna foto Jolanta Daniłowicz Zajęcia dydaktyczne z mładzieżą Pamiętajmy, że rezerwaty to nasze najcenniejsze obiekty przyrodnicze. Dlatego obowiązują w nich szczególne zasady zachowania, które znajdziemy na ustawionych tam tablicach. Przypominamy najważniejsze z nich: Przez rezerwat prowadzi szlak turystyczny krawędziowy (znaki czerwone). Wyznaczone są także 2 ścieżki dydaktyczne. Jedną z nich urządziło Nadleśnictwo Zwierzyniec, drugą zaś sponsor - Kompania Piwowarska (tablice, stoły, ławy). 1) Zachowajmy ciszę aby nie płoszyć zwierząt i więcej zobaczyć. 2) Nie zaśmiecajmy lasu i zabierajmy ze sobą to co sami przynieśliśmy - przecież i tak zabierzemy mniej. 3) Chrońmy las przed pożarem - nie palmy papierosów i nie używajmy otwartego ognia. 4) Rośliny podziwiajmy w naturze - nie zrywajmy i nie niszczmy ich. 5) Z urządzeń turystycznych korzystajmy zgodnie z ich przeznaczeniem - zostawiajmy odwiedzane miejsca w takim stanie, w jakim chcielibyśmy je zastać następnym razem. 6) Ze względów bezpieczeństwa prowadźmy psy na smyczy. 7) W razie jakichkolwiek problemów zwracajmy się do leśników - na pewno nam pomogą. Wydano na zlecenie Nadleśnictwa Zwierzyniec, ul. Zamojska 6, 22-470 Zwierzyniec tel. (084) 687 20 19, 687 20 77, fax. (084) 687 21 24 e-mail: zwierzyniec@lublin.lasy.gov.pl www: lublin.lasy.gov.pl/zwierzyniec Stół i tablice na początku ścieżki dydaktycznej koncepcja folderu: mgr inż. Witold Zakościelny, Marian Brankiewicz tekst i zdjęcia: Wiesław Lipiec grafika i skład: Marzena i Maciej Lipiec Wydawnictwo Lipiec, ul. Jasna 5/6, 22-470 Zwierzyniec, tel/fax (084) 687 22 09
ISBN 978-83-89931-11-5