Ekwipunek: prezentacja wyczynowych butów MTB Kod w butach Tekst: Piotr Oleksy, zdjęcia: bikeboard Przed Wami prezentacja butów dla kolarzy górskich, które mają sprostać regularnym startom w zawodach XC i maratonach na najwyższym poziomie. Jakość niemal bez kompromisów, wyrafinowane materiały, dopracowane detale i ten design, czasami porywający, czasami porażający. 1. Adidas AdiStar XC Race Rozmiary: 5,5-12 co pół numeru (38 2/3-47 1/3), kolory: czarno-czerwony, czarny, masa: 800 g (para, 42 2/3), kontakt: Harfa-Harryson, tel. (0-71) 327-15-70, www.harfa-harryson.com.pl, cena: 795 zł Jako grupę docelową tej prezentacji wybraliśmy niesponsorowanych zawodników lub zaangażowanych hobbystów, pragnących używać najlepszego sprzętu i mających do tego odpowiednio zasobne portfele. Czyli ludzi, którzy sami muszą troszczyć się o swój sprzęt, najpierw starannie go wybrać, zapłacić za niego z własnej kieszeni, potem czyścić, doglądać i - co ważne - cieszyć się z długiego użytkowania, nie zaś zakładać nowe buty co kilkanaście tygodni. Dlatego wybór musi być przemyślany i - na szczęście - zamiast menadżera negocjującego warunki umów sponsorskich jest bikeboard, który pomoże wybrać. Szczegóły Kodu Masa Czy muszę pisać, że powinna być jak najniższa? Każdy obrót korby to także przemieszczanie butów, czyli ileśtam dżuli wydatkowanych tylko na kręcenie butami. Oczywiście ich masa w porównaniu z masą nóg rowerzysty jest znikoma, ale mówimy o wyczynie, prawda? Jeśli ma się poniżej 10% tłuszczu w organizmie, to już dość ciężko schudnąć i wtedy lżejsze buty będą jak znalazł. Większość butów w naszej prezentacji mieści się w zakresie 700-850 g para i ten przedział możemy przyjąć jako odpowiedni dla butów wyczynowych. Szczegółowe porównania pominę, bo niestety przy opracowywaniu prezentacji nie dysponowaliśmy butami w identycznych rozmiarach, a tylko wtedy moglibyśmy wyłonić zwycięzcę. Przy wybieraniu butów nie ma co jednak szaleć na punkcie znikomej masy, ważniejsze jest właściwe dopasowanie buta, trzymanie stopy i sztywność podeszwy. Zresztą uważne czytanie danych pozwoli wyciągnąć ciekawe wnioski - u niektórych producentów (Adidas, Northwave) droższy, lepszy model ma większą masę niż ten stojący niżej w hierarchii. Zatem: niska masa - tak, ale nie kosztem właściwości użytkowych buta. Materiały W wyczynowych butach królują tworzywa sztuczne. Naturalna skóra przepuszcza parę wodną, zapewnia komfort i dopasowuje się do stopy, jednak nie zapewnia tak dobrego stosunku sztywności do masy i zbytnio się odkształca, zwłaszcza pod wpływem wilgoci. Jedyne buty w naszej prezentacji, których cholewkę wykonano z naturalnej skóry, to Lake MX305, jednak to buty do bardzo zaawansowanego enduro, nie XC. Tworzywa sztuczne są lżejsze i, jeśli to potrzebne, sztywniejsze. Wentylację zapewniają wstawki z przewiewnej siateczki, a dopasowanie do indywidualnego kształtu stopy jest możliwe dzięki wkładkom, które pod wpływem temperatury ciała dostosowują się do jego kształtu. Nowinką są tutaj buty Shimano SH-M300, gdzie cały but wygrzewa się w specjalnym piecyku, po to, by pod wpływem wysokiej temperatury zapamiętał kształt stopy. Warto jednak podkreślić, że taka technologia od wielu lat stosowana jest w narciarstwie i snowboardingu. Podeszwy butów, czyli element, który bezpośrednio decyduje o efektywności przekazania energii, wykonane są zazwyczaj z włókna szklanego, poliuretanu, nylonu lub, w droższych modelach, z laminatów carbonowych albo aluminium, dzięki czemu są lekkie i piekielnie sztywne. 83
2. Adidas Marathon Rozmiary: 6,5-13 co pół numeru (40-48 2/3), kolory: srebrno-czarne, czarno-czerwone, masa: 720 g (para, 44), kontakt: Harfa-Harryson, tel. (0-71) 327-15-70, www.harfa-harryson.com.pl, cena: 619 zł 3. DMT Watt Rozmiary: 37-50 (od 40 do 46 co pół numeru), kolory: biały, srebrny, czarny, masa: 764 g (para, 44), kontakt: AMP Bike, tel. (0-34) 371-09-12, www.ampbike.com, cena: 1079,90 zł 84 Protektor Wyczynowe buty mają sprawdzać się przede wszystkim podczas jazdy, bo jej w trakcie wyścigu jest najwięcej. Podczas pedałowania liczy się wyłącznie sztywność i właściwe ukształtowanie podeszwy od wewnątrz, dlatego ideałem są tutaj podeszwy butów szosowych. W trakcie zawodów zdarzają się jednak odcinki pokonywane pieszo, dlatego zarówno kształt podeszwy, jak i materiał oraz kształt bieżnika butów, muszą pozwalać na stąpanie bez poślizgów. Optymalne do wyczynu są rzadko rozmieszczone klocki protektora (łatwo czyszczą się z błota, bo buła gliny pod każdą podeszwą to niepotrzebne obciążenie) - spójrzcie na protektor butów Shimano SH-M300, to przecież tylko 4 klocki. Podeszwa powinna mieć dość szeroki przód, co zapewni stabilność na boki (trudniej skręcić kostkę). Przydatne są wymienne kolce w przedniej części buta, ułatwiające strome podbiegi po błocie. W butach typu enduro lepiej sprawdza się bardziej miękki protektor, zapewniający doskonałą przyczepność na kamieniach. Przykładem może być tutaj podeszwa butów Lake MX305, na której widnieje charakterystyczne i znane wszystkim turystom pieszym logo Vibram. Zapięcie Bardzo ważny element. Podczas pedałowania, w fazie ciągnięcia pedału w górę, to właśnie odpowiednie zapięcie buta zapewnia właściwą sztywność i stabilność, nie pozwalając na marnowanie energii. W wyczynowych butach królują połączenia taśmy velcro i, w górnej części buta, plastikowe zębate paski z klamrami podobnymi jak w wiązaniach snowboardowych. Spotykane są także taśmy velcro (czyli po polsku rzepy) bez pasków zębatych, łatwe do szybkiego odpięcia i zapięcia, jednak nie trzymające stopy tak dobrze jak paski zębate. Sznurówki owszem, trzymają świetnie stopę (kto nie wierzy, niech spojrzy, w jakich butach jeżdżą torowi sprinterzy), ale gorzej sprawdzają się na długich dystansach ze względu na luzowanie się i rozwiązywanie. Są też fatalne w błocie i jako jedyne mocowanie wyczynowego buta MTB wyszły z użytku, spotyka się je tylko jako dodatek do rzepów i to raczej w butach rekreacyjnych i amatorskich. Istotne w bucie rowerowym jest także zapobieżenie niepożądanym ruchom pięty wewnątrz buta (głównie w górę, bo to oznacza marnowanie energii i potencjalne otarcia). Dlatego też zapiętki w butach MTB są specjalnie kształtowane i wzmacniane, by pięta nie ruszała się podczas pedałowania nawet na milimetr. Czasami może to oznaczać, że dany model buta ma kształt nieodpowiadający kształtowi naszej pięty i okolicy ścięgna Achillesa i po prostu będzie uwierał. W takich wypadkach radzę poszukać innych butów zapiętki zbudowane są z tak mocnych materiałów, że nawet nie ma co liczyć na ich rozciągnięcie. 1. Adidas AdiStar XC Race Topowy model Adidasa do MTB. Podeszwa XC-lite Carbon z carbonową wkładką usztywniającą, wysoki i agresywny protektor średniej twardości, po dwa wymienne kolce z przodu (w komplecie razem z kluczem do ich mocowania). Cholewka z tworzywa sztucznego z dużymi wstawkami z siatki. Zapięcie to plastikowy pasek z wymienną klamrą z mikroregulacją SL oraz dwa rzepy połączone z resztą buta cienkimi sznurówkami (Adidas nazywa to Fast Strap). But nie ma klasycznego języka, zastępuje go odpowiednio szeroka, wyprofilowana boczna część cholewki. Przód buta w pewnym stopniu wzmocniony twardszym tworzywem. Masywny zapiętek. Wymienna, perforowana wkładka wykonana z dwóch materiałów (inny w przedniej i tylnej części wkładki). Wykończenie ograniczające rozwój bakterii i grzybów wewnątrz buta. 2. Adidas Marathon Drugi w hierarchii model. Lekkie buty (pomimo większego rozmiaru lżejsze niż Adistar XCR), przeznaczone do wyścigów długodystansowych. Podeszwa XC-lite Alutex z poliamidu wzmocnionego włóknem szklanym z aluminiową wstawką w centralnej części. Wysoki protektor identyczny jak modelu Adistar XCR, wymien-
4. DMT Legend Rozmiary: 37-48 (od 40 do 46 co pół numeru), kolory: srebrny, biały, czarny, masa: 788 g (para, 41), kontakt: AMP Bike, tel. (0-34) 371-09-12, www.ampbike.com, cena: 699,90 zł ne kolce (załączony do nich klucz). Zapięcie to trzy rzepy łączące się z butem cienkimi sznurówkami. Wierzch buta wykonany ze sztucznej skóry grubości 1,3 mm i siatki wentylacyjnej ClimaCool. Brak klasycznego języka, podobnie jak u droższego brata. Przód buta praktycznie nie posiada dodatkowej osłony, np. przed uderzeniami (o wiele bardziej miękki niż w Adistar XCR). Długi i masywny zapiętek. Wkładka wewnętrzna identyczna jak w Adistar XCR. 3. DMT Watt Najwyższy model MTB włoskiej firmy i najdroższy but tej prezentacji. Podeszwa wykonana z włókna węglowego i poliuretanu. Protektor tylko na pięcie oraz w przedniej części buta, średniej twardości, klocki wysokie i o dużej powierzchni. Dwa wymienne kolce w przedniej części podeszwy (w komplecie klucz). Gniazdo bloku głęboko schowane pomiędzy elementami protektora. Wierzchnia część buta wykonana z dość miękkiego materiału. Niewielkie otwory wentylacyjne nie są wykończone siatką, co zwiększa ich efektywną powierzchnię. Przód buta wzmocniony przezroczystym tworzywem. Zapiętek wraz z częścią paska zębatego i jego mocowanie wykonane jako jeden plastikowy element. Język klasyczny, z dużą ilością otworów wentylacyjnych i miękką wyściółką. Wnętrze buta starannie wykończone, nie siateczką, lecz miłą w dotyku mikrofibrą, bez wystających szwów i łączeń materiałów. Perforowana wkładka wewnętrzna. Zapięcie to pasek zębaty i klamra, oba wymienne, oraz dwa klasyczne rzepy. Szeroki element obejmujący kostkę, do którego przymocowany jest pasek zębaty, wykonany jest z dwóch rodzajów tworzywa o różnej twardości, żeby lepiej dopasować się do kształtu kostki, a równocześnie zapewnić właściwą sztywność.
5. Lake MX 305 Rozmiary: 39-47 co pół numeru, 48, 50, kolory: srebrny, biały, czarny, masa: 1064 g (para, 44), kontakt: Secesja, tel. (0-12) 656-57-59, www.secesja.pl, cena: 529 zł 6. Northwave Aerator MTB S.B.S. Rozmiary: 39-46 co pół numeru, 47, kolory: czerwony, masa: 836 g (para, 42), kontakt: Bikershop, tel. (0-12) 423-32-62, www.bikershop.pl, cena: 829 zł 86 4. DMT Legend Trzeci model w hierarchii DMT, w budowie wykazuje dużo podobieństw z topowym Watt-em. Podeszwa nosi nazwę Bi-Component 2007, niestety w materiałach producenta nie sposób odnaleźć informacji, jakie to komponenty. Wg producenta materiał ten zapewnia doskonałą sztywność i stabilność buta. Oględziny pozwalają stwierdzić, że nie jest to kompozyt węglowy ani aluminium. Protektor wykonany z podobnego materiału, jak w modelu Watt, ma też podobny kształt, choć zajmuje większą powierzchnię podeszwy. Wierzchnia część buta wykonana z miękkiego syntetyku, z dużą ilością niewielkich otworów wentylacyjnych bez siateczki. Przód buta bez dodatkowego zewnętrznego wzmocnienia, jednak użyto w tym miejscu grubszego materiału, co zapewnia palcom pewną ochronę. Język klasyczny, z cienką warstwą miękkiej wyściółki i z dużą ilością otworów wentylacyjnych. Zapięcie identyczne jak w modelu Watt - pasek zębaty plus dwa rzepy. Wykończenie wewnętrzne i wkładka również takie samo jak w Watt. 5. Lake MX 305 Wyrafinowany but do ciężkiej eksploatacji enduro. Jest wyjątkiem, bo pozostałe buty w tej prezentacji to modele do XC, ale jest na tyle ciekawy, że warto go pokazać. Podeszwa o sztywności porównywalnej z wyczynowymi modelami XC pokryta jest bieżnikiem firmy Vibram, potentata w dziedzinie produkcji podeszw do butów (nie tylko turystycznych), produkującego ich rocznie ponad 32 miliony sztuk. Protektor wykonany jest z dość miękkiej gumy i składa się z kostek różnej wielkości rozmieszczonych wg zasady - im mniejsze, tym bliżej przodu buta. Z przodu miejsce na zamontowanie pary kolców. Miłą niespodzianką jest to, że do butów dołączone jest aż osiem sztuk kolców zamiast zwyczajowych czterech - dzięki temu mamy dodatkowy komplet na wymianę, gdy pierwszy się zużyje. W komplecie znajduje się też klucz do mocowania kolców. Wierzch buta uszyty jest z markowej skóry (angielskiej firmy Pittards) o nazwie WR100. Ma być odporny na wilgoć, pot i bardzo wytrzymały mechanicznie. But ma kilka wstawek wentylacyjnych z gęstej siatki. MX305 ma dwa języki - wewnętrzny miękko wyściełany, z wieloma niewielkimi otworami wentylacyjnymi. Zewnętrzny język też ma cienką wyściółkę w niektórych miejscach i duży otwór wentylacyjny pokryty siatką. Wnętrze buta pokryte jest częściowo siateczką, w tylnej części zaś miękką wyściółką. Przód, tył i boki buta są dodatkowo osłonięte elementami podeszwy. Umiarkowanie sztywny zapiętek wykonano z tworzywa. Zapięcie buta jest dość skomplikowane. Najpierw należy ułożyć wewnętrzny język i zaciągnąć zwykłe sznurówki. Następnie układa się zewnętrzny język i zapina trzy rzepy. System taki zapewnia bardzo dokładne dopasowanie buta do stopy, ale zapięcie zabiera dużo czasu. Wewnętrzna wkładka jest wymienna. 6. Northwave Aerator MTB S.B.S. Drugi model MTB w hierarchii włoskiego Northwave`a. Podeszwa MTB Carbon Rubber, jak łatwo się domyślić, składa się z płyty z laminatu węglowego i przyklejonego do niej gumowego, dość miękkiego protektora o agresywnym kształcie. Podeszwa lekko wywija się z przodu i z tyłu, tworząc osłonę palców i pięty. Z przodu znajdują się
7. Northwave Kameleon Rozmiary: 38-47 (39-46 co pół numeru), kolory: czerwony, czarny, masa: 765 g (para, 42), kontakt: Bikershop, tel. (0-12) 423-32-62, www.bikershop.pl, cena: 549 zł dwa kolce z tworzywa sztucznego, przykręcane zwykłym śrubokrętem. Kurczę, a ja już myślałem, że to jest niemożliwe i że kolce zawsze muszą mieć specjalny klucz ;). A tak na serio, to ciekawe, czy da się je odkręcić po kilku spacerach? Wierzch buta wykonany ze sztucznej skóry i plastiku. Zapiętek wzmocniony grubszym tworzywem. Uwagę zwraca szereg otworów wentylacyjnych po bokach buta oraz na jego czubku, osłoniętych sztywną siatką. Nazwa Aerator, czyli napowietrzacz, zobowiązuje. Producent zresztą twierdzi, że jednym z głównych zadań, jakie postawił projektantom tego modelu, była jak najlepsza wentylacja stopy. Wnętrze buta wykończone wysokiej jakości siateczką, a brzeg cholewki dodatkowo wyściełany w miejscach mogących powodować otarcia. Język klasyczny, z dość grubą warstwą wyściółki. Wymienna, perforowana wkładka wewnętrzna jest wyjątkowo małej grubości. Zapięcie to kombinacja rzepów i paska zębatego. Z przodu są to dwa klasyczne rzepy, zaś plastikowy pasek zębaty przypinany jest do trzeciego rzepa, dzięki któremu możemy dokonywać wstępnej regulacji paska zgodnie z naszymi upodobaniami i kształtem stopy. Wymienna klamra jest ciekawie skonstruowana. Oprócz przycisku całkowicie zwalniającego pasek jest też drugi przycisk, pozwalający na stopniowe luzowanie paska o jeden ząbek - regulacja taka może być bardzo przydatna w czasie jazdy. 7. Northwave Kameleon But nieco mniej prestiżowy niż Aerator S.B.S., posiadający jednak wiele identycznych rozwiązań. Podstawowa różnica to materiał podeszwy. Podeszwa Jaws wykonana jest z termoplastycznego materiału z dodatkiem proszku węglowego i jest nieco mniej sztywna od carbonowej podeszwy z wyższych modeli. Protektor jest bardzo podobny jak w wyższym modelu, jedynie wysokość niektórych klo-
8. Shimano SH-M300 Rozmiary: 36, 37-47 co pół numeru, 48 (but dostępny jest też w szerszej wersji), kolory: srebrno-szary, masa: 724 g (para, 40), kontakt: R&P Pawlak, tel. (0-61) 878-73-35, www.rp-pawlak.pl, cena: 760 zł 9. Time MXS Carbon Rozmiary: 39-47, kolory: czarny, masa: 823 g (para, 43), kontakt: PHU Poręba, tel. (0-12) 264-90-24, www.poreba.carrer.pl, cena: 579 zł 88 cków jest mniejsza. Ponoć protektor zaprojektowano wzorując się na oponach MTB. Z przodu po dwa wymienne, plastikowe kolce przykręcane śrubokrętem. Wierzchnia część buta wykonana jest ze sztucznej skóry. W tym modelu brak dużych otworów wentylacyjnych, zamiast tego jest szereg małych dziurek nieosłoniętych siatką. Zapiętek oraz osłony przodu i tyłu buta identyczne jak w modelu Aerator S.B.S. Taka sama jest też wkładka wewnętrzna i - co bardzo ważne - zapięcie. Wnętrze buta wykończone jest materiałem nieco gorszej jakości, choć nadal miłym w dotyku. Miękkie wykończenie brzegu cholewki podobne jak w Aerator S.B.S. 8. Shimano SH-M300 Topowy model MTB japońskiej firmy. SH-M300 to nowość w sezonie 2007. Zbudowany jest na carbonowej podeszwie Hollow Channel o budowie skorupowej (z pustymi komorami w środku), poprawiającej sztywność. Zewnętrzna warstwa podeszwy wykonana jest z tworzywa sztucznego. Protektor jest zredukowany do absolutnego minimum i składa się w zasadzie z czterech dużych kostek - dwóch na pięcie i dwóch po bokach przedniej części buta. Części protektora stykające się z podłożem pokryte są miękkim tworzywem, zapewniającym dobrą przyczepność na twardych nawierzchniach. Z przodu dwa wymienne kolce, niestety w pudełku nie znaleźliśmy klucza do ich wkręcania. Cholewka wykonana jest z syntetycznego materiału z dużą wstawką z siatki w przedniej części i kilkoma mniejszymi po bokach. Materiał buta można termicznie dopasować do kształtów własnych stóp. Potrzebne są do tego jednak specjalny piecyk i urządzenie wypompowujące powietrze z butów po ich nałożeniu na stopy - w celu dokładnego dopasowania do ich kształtu. Może się okazać, że Wasz ulubiony sklep rowerowy nie będzie nim dysponował, a zestaw piekarnik-odkurzacz wcale nie musi się sprawdzić i trzeba będzie pójść do serwisu narciarskiego. Wnętrze buta pokryte jest siateczką, a w tylnej części antypoślizgowym materiałem z wplecionymi włóknami metalowymi, zapobiegającym niepożądanym ruchom pięty wewnątrz buta. Język klasyczny, od środka pokryty wyściółką i miłą w dotyku siateczką. Język od zewnętrznej strony ma dwie wstawki z twardszego materiału, prawdopodobnie po to, by zapobiegać uciskaniu przez sprzączki rzepów. Wewnętrzna wkładka z przodu i w środkowej części ma otwory wentylacyjne i częściowo jest wykonana z materiału dopasowującego się do stopy pod wpływem temperatury. Zapięcie to wymienna klamra z paskiem zębatym i dwa rzepy. Te ostatnie nie mają sprzączek umieszczonych klasycznie w jednej osi, lecz przesunięte względem siebie. Górna znajduje się bliżej zewnętrznej krawędzi stopy niż zazwyczaj. Ma to wg Shimano zapobiegać uciążliwemu odgniataniu stóp przy mocno zaciśniętych rzepach. Paski rzepów wykończone są gumą ułatwiającą ich zapinanie, a dzięki modułowej konstrukcji można bez obaw obciąć ich końce, jeśli okażą się zbyt długie. Przód i tył buta są wzmocnione tworzywem, w otworach wentylacyjnych z przodu znajduje się sztywna metalowa siateczka pełniąca rolę ochronną. 9. Time MXS Carbon Najwyższy model terenowych butów Time. Podeszwa wykonana z poliuretanu z carbonową wstawką w środkowej części. Protektor ze średnio twardego tworzywa, o dużej powierzchni i niezbyt agresywnym, jak na but XC, kształcie. Gniazdo bloku schowane głęboko pomiędzy kostkami protektora, tak żeby nie przeszkadzało w chodzeniu. Dwa wymienne kolce w przedniej części (klucz w komplecie). Wierzchnia część buta wykonana z syntetycznego materiału z kilkoma wentylującymi wstawkami z siatki. Zapiętek wzmocniony carbonowym elementem. Przód buta osłonięty wywiniętą częścią podeszwy. Język klasyczny, miękko wyściełany. Wnętrze buta pokryte miłą w dotyku siateczką. Wewnętrzna wkładka wykonana z materiału termoformowalnego pod wpływem ciepła ciała, po to, żeby zapewnić jak najlepsze dopasowanie do stopy. Zapięcie na plastikowy pasek zębaty z klamrą i dwa klasyczne rzepy. Mocowanie wymiennej klamry i paska wzmocnione elementami carbonowymi. Paski rzepów mają na końcach przetłoczenia ułatwiające ich zapinanie.