Spis treści: Wstęp... 7 1. Analgetica et Antipyretica (Przeciwbólowe Przeciwgorączkowe)... 9 2. Anticombustiva (Przeciw oparzeniom)... 11 3. Antacida (Na nadkwaśność)... 11 4. Antidiarrhoica (Na biegunkę)... 13 5. Anticatarrhalia (Na przeziębienie)... 14 6. Expectorans (Wykrztuśne)... 17 7. Antitussica (Przeciwkaszlowe)... 21 8. Antihaemorrhoidalia (Na hemoroidy)... 22 9. Antivomitiva (Przeciwwymiotne)... 24 10. Antispastica (Przeciwskurczowe)... 25 11. Cardiaca (Nasercowe)... 26 12. Dermatica (Dermatologiczne)... 29 Ściągające i przeciwwysiękowe... 29 Antiallergica (Na alergie skórne)... 34 Antibacterialia (Przeciwbakteryjne)... 38 Antihidrotica (Osuszające)... 39 Antimycotica (Przeciwgrzybicze)... 40 Antiparasitica (Przeciwpasożytnicze)... 41 Antipsoriasis (Przeciwłuszczycowe)... 42 Antiseborrhoica (Przeciwłojotokowe)... 44 Acne vulgaris (Przeciwtrądzikowe)... 47 Keratolytica (Złuszczające)... 51 13. Gargarismata (Do płukania gardła)... 52 14. Gynaecologica (Ginekologiczne)... 53 15. Otologica (Do ucha)... 55 16. Rhinologica (Do nosa)... 57 17. Sedativa (Uspokajające)... 59 18. Stomatologica (Stomatologiczne)... 63 19. Ophtalmica (Leki oczne)... 65 20. Przydatne informacje... 68 21. Dawki pediatryczne... 69 22. Szczegółowy opis surowców farmaceutycznych (dawkowanie, wskazania)... 70 23. Spis podstawowych synonimów funkcjonujących w recepturze... 84 24. Wykaz leków gotowych, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne... 93
Wstęp Receptariusz jest zbiorem wzorów leków magistralnych ordynowanych przez lekarzy. Ostatnie tego typu wydawnictwa miały miejsce wiele lat temu. Oznacza to, że nie uwzględniają aktualnie stosowanych substancji leczniczych i pomocniczych oraz zmieniających się przepisów prawnych. Uzasadnieniem ordynowania leków magistralnych jest możliwość doboru substancji leczniczej oraz jej dawki w zależności od schorzenia i stanu zdrowia pacjenta, współistniejących chorób, wieku, masy ciała i innych czynników ocenianych przez lekarza. W receptariuszu zamieszczono recepty najczęściej zapisywane, których wyboru dokonano ze zbioru aptek otwartych i szpitalnych z całego kraju oraz poprzednich wydań receptariuszy i najnowszego piśmiennictwa. Recepty zawierają wyłącznie substancje lecznicze i pomocnicze zawarte w aktualnym Urzędowym Spisie Leków. W doborze recept zwrócono uwagę na możliwość występowania interakcji poszczególnych składników leczniczych i pomocniczych mogących wpływać na działanie farmakologiczne, właściwości fizyczne i biofarmaceutyczne postaci leku oraz jego trwałość. Niniejszy Receptariusz nie jest i nie może być poradnikiem terapeutycznym. Receptariusz może jedynie przytaczać przykłady leków, które można zastosować w danej jednostce chorobowej. Ostateczna decyzja na temat leczenia należy zawsze do lekarza, który ma do dyspozycji literaturę fachową poświęconą szczegółowym opisom działania farmakologicznego leku i mogącym wystąpić objawom ubocznym przy jego stosowaniu. W receptariuszu umieszczono również ze względów praktycznych tabele dawek poszczególnych substancji leczniczych oraz terminów łacińskich stosowanych w recepturze na podstawie Farmakopei Polskiej VIII. Sądzę, że niniejszy zbiór recept może okazać się pomocny lekarzowi przy ordynowaniu leków magistralnych. Może również być pomocny przy współpracy farmaceuty z lekarzem podczas doboru najodpowiedniejszej formy leczenia schorzeń. Receptariusz został przeze mnie stworzony nie w celu powielenia, bądź kopiowania istniejących recept. Moim celem było utworzenie kompendium wiedzy zarówno dla lekarza, jak i farmaceuty na temat obowiązujących przepisów oraz najczęściej ordynowanych leków magistralnych. 7
11. Cardiaca (Nasercowe) Tinct. Adonidis vern. Tinct. Crataegi Tinct. Convallariae mai. aa 20,0 D.S. 3 dziennie 20 kropli. 20% sol. Coffeini Natrii benzoic Cardiamidi liq. aa 10,0 Tinct. Convallariae mai. Tinct. Valerianae aa 20,0 D.S. 2 dziennie 10 kropli. Fenactili liq. 20,0 Tinct. Convallariae mai. 30,0 D.S. 3 dziennie 10 kropli. Phenobarbitali Natrii 0,15 Cardiamidi liq. 10,0 Tinct. Adonidis vern. 30,0 D.S. 3 dziennie 20 kropli. Tinct. Adonidis vern. Tinct. Convallariae mai. Tinct. Valerianae aa 10,0 D.S. 3 dziennie 20 kropli. Tinct. Convallariae mai. Tinct. Crataegi Tinct. Valerianae aa 10,0 D.S. 3 dziennie 25 kropli. Tinct. Adonidis vern. Tinct. Convallariae mai. Tinct. Valerianae aa 10,0 Tinct. Crataegi 5,0 D.S. 3 dziennie 20 kropli. Guttae Cardiacae FP IV Tinct. Convallariae mai. 50,0 Tinct. Valerianae 25,0 Tinct. Crataegi 25,0 D.S. 3 dziennie 20 kropli. 28
12. Dermatica (Dermatologiczne) Guttae antihypertonicae Tinct. Crataegi Intractum Visci albi Tinct. Valerianae aa 10,0 D.S. 3 dziennie 20 kropli. Mieszanki Ammonii bromati 1,0 Kalii Bromati Natrium bromatum aa 2,0 Tinct. Adonidis vern. Tinct. Convallariae mai. aa 5,0 Tinct. Valerianae 10,0 M.f. mixt. D.S. 3 dziennie łyżkę stołową. Tinct. Adonidis vern. Tinct. Convallariae mai. Tinct. Valerianae aa 20,0 Neospasmini 40,0 Aqua purificata ad 250,0 M.f. mixt. D.S. 3 dziennie łyżkę stołową. 12. Dermatica (Dermatologiczne) Ściągające i przeciwwysiękowe Maści Ammonii sulfobituminici 2,0 Pastae Zinci oxydati ad 100,0 Pasta Lassara Acidi salicylici 2,0 Zinci oxydati 25,0 Amyli Tritici 25,0 Vaselini flavi 48,0 29
12. Dermatica (Dermatologiczne) Resorcini 0,3 Ammonii sulfobituminici 1,0 Pastae Lassari ad 30,0 Acidi salicylici Ammonii sulfobituminici aa 1,5 Vaselini albi 30,0 Hydrocortisoni 0,2 Ammonii sulfobituminici 0,4 Pastae Zinci oxydati ad 20,0 Maść Kocha Balsamum peruvianum Paraffini liq. aa 1,0 Vaselinum album ad 80,0 Sol. Aluminii subacetici 10,0 Lanolini 20,0 Pastae Zinci oxydati 30,0 Benzocaini 0,2 Ammonii sulfobituminici 1,0 Vaselini albi ad 30,0 Zinci oxydati 4,0 Aquae Calcis 20,0 Lanolini 10,0 Vaselini albi 30,0 Bismuthi subgallici 1,0 Zinci oxydati 2,0 Lanolini Vaselini flavi aa ad 20,0 30
12. Dermatica (Dermatologiczne) Resorcini 2,5 Paraffini liq. 5,0 Pastae zinci oxydati ad 50,0 Resorcini 0,1 Acidi salicylici Balsami peruviani aa 1,0 Vaselini albi 10,0 Maść Mikulicza Argentum nitricum 0,2 Balsamum peruvianum 2,0 Vaselinum flavum ad 20,0 Balsami peruviani 2,0 Vit. A liq. 3,0 Lanolini Vaselini albi aa 30,0 Acidi salicylici Resorcini aa 3,0 Pastae Zinci oxydati 30,0 Zinci oxydati Vaselini albi Paraffini liq. Eucerini Aquae Calcis aa 20,0 D.S. Maść na odleżyny. Maść na odleżyny z wysiękiem Bismuthi subnitrici 20,0 Gentamycini sulph. 1,0 Vaselini hydrophyllici ad 100,0 Maść na odleżyny Balsam Szostakowskiego 25,0 32
12. Dermatica (Dermatologiczne) Lanolini 40,0 Vaselini albi ad 100,0 Maść na odleżyny z morfiną Morphini hydrochlorici 0,2 Balsami peruviani Aquae purificata aa 10,0 Eucerini ad 100,0 Roztwory 1% sol. Acidi tannici 200,0 D.S. Do okładów. Acidi tannici Resorcini aa 1,5 Aqua purificata ad 100,0 D.S. Zewnętrznie 2% sol. Acidi tannici 2% sol. Ammonii sulfobituminici aa ad 250,0 D.S. Do okładów. 10% sol. Ammonii sulfobituminici 250,0 2% sol. Ammonii sulfobituminici 2% sol. Resorcini aa 250,0 D.S. Do okładów. Ethacridini lactas 0,1 Sol. Aluminii subacetici 40,0 Aqua purificata ad 100,0 Mentholi 0,2 Sol. Aluminii subacetici 40,0 Spiritus Vini 95º ad 100,0 33
12. Dermatica (Dermatologiczne) Antiallergica (Na alergie skórne) Maści Hydrocortisoni 0,5 Zinci oxydati 10,0 Vaselini albi ad 50,0 Hydrocortisoni 0,6 Benzocaini 6,0 Lanolini 10,0 Vaselini albi ad 60,0 D.S. Zewnętrznie, przeciwświądowo. Hydrocortisoni 0,5 Neomycini sulfurici 0,6 Vaselini flavi 30,0 Flucinar cream e Tuba 15,0 Acidi salicylici 1,0 Lekobaza ad 100,0 Hydrocortisoni 0,5 Mentholi 1,0 Acidi salicylici 3,0 Vaselini flavi ad 100,0 Hydrocortisoni 2,0 Acidi salicylici 1,0 Balsami peruviani Linomagi liq. aa 10,0 Vaselini albi ad 100,0 34
22. Szczegółowy opis surowców farmaceutycznych (dawkowanie, wskazania) Alumini subaceticum solutum Ściagające, przeciwzapalne. Wskazania: stłuczenia, obrzęki stany zapalne. Ammonium bituminosulfonicum (Ichtiol) Słabo odkażające, drażniące, przeciwzapalne i przeciwobrzękowe. Wskazania: łuszczyca, owrzodzenia, obrzęki, choroby skóry, w stanach zapalnych pochwy. Ammonium bromatum Silnie uspokajające, ułatwiające zasypianie, duże dawki hamują napady padaczkowe. Wskazania: bezsenność, nerwice, wzmożona pobudliwość. Ammonium chloratum Wykrztuśne, sekretolitycznie na drogi oddechowe, zakwaszająco na organizm (diuretyczne). Wskazania: nieżyty dróg oddechowych, alkaloza, niewydolność krążenia. Argentum colloidale Bakteriobójcze. Wskazania: stany zapalne błon śluzowych Argentum nitricum Bakteriobójcze, przyżegające, odkażające, ściągające. Wskazania: ropne stany zapalne Won śluzowych, w stomatologii do impregnacji zębów mlecznych w procesie próchnicowym, w wysokich stężeniach do przyżegania tkanek. Argentum proteinicum Bakteriobójcze, przeciwzapalne. W przeciwieństwie do innych soli srebra nie działa żrąco. Wskazania: ropne stany zapalne błon śluzowych. Argentum proteinicum Bakteriobójcze, przeciwzapalne. W przeciwieństwie do innych soli srebra nie działa żrąco. Wskazania: ropne stany zapalne błon śluzowych. Balsamum peruvianum Przeciwzapalne, przeciwpasożytnicze, przy oparzeniach/ odmrożeniach skóry do okładów. Wskazania: trudno gojące się rany, owrzodzenia, świerzb. Nie stosować na otwarte rany. Stosowany głównie do okładów w rozcieńczeniu 1:3 1:2. Uczulenie na ichtiol, nie stosować na uszkodzoną skórę. Zewnętrznie do przemywań 1,0 5,0%. Na skórę 2,0 15,0%, maści i mazidła 10,0 15,0%. Czopki i globulki 1,0 5,0% (FP Vm). Gruźlica, stany zapalne przewodu pokarmowego. Wg FPV III maksymalna dzienna dawka wynosi 0,5 g bromku amonowego. W przypadku mieszanin bromków maksymalnie l,0 g dziennie w tym 0,5 g bromku amonowego. 0,3-0,5 1,0-1,5 1,0 6,0 Roztwory 0,2 1,0%. Maści 1,0 15,0%. Na skórę 1,0 2,0%. Do przepłukiwania 0,05 0,1%. Do pędzlowania jamy ustnej. 1,0 2,0% Stomatologia 10,0-20,0%. Zewnętrznie w stężeniach 5,0 10,0% (maści). Starsze źródła podają również zastosowanie w czopkach przeciw hemoroidom 5,0%. Na skórę i błony śluzowe 0,25 2,0%. Krople do oczu 0,5 1,5%. Zewnętrznie w stężeniach 5,0 10,0% (maści). Starsze źródła podają również zastosowanie w czopkach przeciw hemoroidom 5,0%. 73
22. Szczegółowy opis surowców farmaceutycznych (dawkowanie, wskazania) Substancja czynna Działanie Przeciwwskazania Dawka* [g] *(jeżeli nie wyszczególniono inaczej, droga podania doustna) Zwykle stosowane Maksymalne Jednorazowa Dobowa Jednorazowa Dobowa Belladonnae extractum siccum Parasympatykolityczne, zmniejszające wydzielanie gruczołowe. Wskazania: do stosowania w gastroenterologii, pomocniczo w chorobie wrzodowej, w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, w zaparciach. Niedrożność porażenna jelit, ciąża, przerost prostaty. 0,01 0,02 0,03 0,05 0,05 0,15 Belladonnae tinctura Jak w przypadku Belladonnae extractum siccum. Jak w przypadku Belladonnae extractum siccum. 0,1 0,5 0,3 1,5 1,0 3,0 Benzocainum (Anaesthesinum) Bismuthum subcarbonicum Miejscowo znieczulające, Wskazania: w bolesnych owrzodzeniach, ranach, świądzie, przy bolesnych objawach nadkwaśności żołądka. Osłaniające i zobojętniające nadmiar kwasu w żołądku, ściągające. Wskazania: zewnętrznie na oparzenia i rany, doustnie stosuje się w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przy biegunkach i nieżytach jelit Nadwrażliwość na benzokainę. 0,3 0,5 0,5 1,5 Zasypki i maści do 10,0% Czopki i roztwory 1,0-3,0% 0,5 1,5 1,0 3,0 Zasypki 3,0-10,0% Maści 5,0 20,0% Bismuthum subgallicum (Deimatol) Ściągające, słabe antyseptyczne; zewnętrznie stosowany jako środek wysuszający i osłaniający. Wskazania: biegunka, nieżyty przewodu pokarmowego, owrzodzenia, rany sączące, stany zapalne skóry. 0,2 0,4 0,4 0,8 Zasypki do 25,0% Maści do 20,0 % Bismuthum subnitricum Ściągające, przeciwzapalne, wysuszające, osłaniające. Wskazania: nieżyty i owrzodzenia przewodu pokarmowego, biegunki, zewnętrznie przy owrzodzeniach skóry oraz zranieniach. 0,5 2,0 wg FPIV Zasypki 10,0 20,0% Maści 5,0 20,0% (wg FP VIII) 6,0 wg FP IV 74
23. Spis podstawowych synonimów funkcjonujących w recepturze W Wapno palone => Calcium oxydatum, Calcium oxidum, Calcaria usta Wata bawełniana oczyszczona = Gossypium depuratum Woda borowa = 3% Sol. Acidi borici Woda bromowa = nasycony roztwór bromu Woda bromowa Erlenmeyera = Solutio Erlenmeyeri Woda królewska = Aqua regia, Acidum chloronitrosum Wyskok = spirytus X Xeroform => Bismuthi tribromophenylici Xylocaina = lidokaina = lignokaina Z Zephiran = Zephirol, Benzalkonii chloridum Zincum oxydatum = Flores Zinci, wełna filozoficzna, tlenek cynku 92
24. Wykaz leków gotowych które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne 24. Wykaz leków gotowych, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne 1. Aqua pro iniectione (Aqua pro iniectione) rozpuszczalnik do sporządzania leków parenteralnych 2. Azulan (Chamomillae anthodii/matricariae floris extractum fluidum) płyn doustny, płyn do stosowania w jamie ustnej, płyn na skórę 3. Cardiamidum (Nicethamidum) krople doustne, roztwór 4. Devikap (Colecalciferolum/Cholecalciferolum) płyn doustny 5. Fenactil (Chlorpromazini hydrochloridum) krople doustne, roztwór 6. Injectio Natrii chlorati isotonica (Natrii chloridum) roztwór do wstrzykiwań 7. Intractum Hippocastani (Hippocastani intractum) płyn doustny 8. Intractum Hyperici (Hyperici herbae intractum) płyn doustny 9. Juvit D3 (Colecalciferolum/Cholecalciferolum) krople doustne, roztwór 10. Linomag (Lini oleum virginale) płyn na skórę 11. Mentowal (Menthyli isovaleras) krople doustne, roztwór 12. Neospasmina (Extractum fluidum ex: Crataegi fructu et Valerianae radice) syrop 13. Passispasmin (Extractum fluidum compositum ex: Crataegi fructu, Valerianae radice, Lupuli flore, Passiflorae herba) syrop 14. Płyn Burowa (Aluminii subacetatis solutio) płyn na skórę 15. Sirupus Kalii guajacolosulfonici (Sulfogaiacolum FP) syrop 16. Sirupus Pini compositus (Pini extractum fluidum, Foeniculi tinctura, Codeini phosphas hemihydricus) syrop 17. Succus Hyperici (Hyperici herbae succus) płyn doustny 18. Succus Taraxaci (Taraxaci radicis succus) płyn doustny 19. Succus Urticae (Urticae herbae succus) płyn doustny 20. Syrop prawoślazowy (Althaeae sirupus FP) syrop 21. Syrop tymiankowy złożony (Thymi sirupus compositus FP) syrop 22. Tussipect (Ephedrini hydrochloridum, Thymi extractum, Saponinum) syrop; 23. Vigantol (Colecalciferolum/Cholecalciferolum) krople doustne, roztwór 24. Vitaminum A (Retinolum) płyn doustny 25. Vitaminum A Hasco (Retinolum)krople doustne, roztwór 26. Vitaminum A+D3 (Colecalciferolum/Cholecalciferolum, Retinolum) płyn doustny; 27. Vitaminum B6 (Pyridoxini hydrochloridum) roztwór do wstrzykiwań 28. Vitaminum E (Tocopheroli acetas) płyn doustny 29. Vitaminum E Hasco (Tocopheroli acetas) krople doustne, roztwór. 93