IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 1 IIC MAGAZINE IV kwartał 2006 nr 11 IBM Portlet Factory IBM Load Balancer sprawne zarządzanie żądaniami klientów w sieci Zarządzanie serwerami IBM System x. Przegląd narzędzi R2płatnikPRO jedna z pierwszych polskich aplikacji przeniesiona z MsSQL na bazę DB2 Nowinki technologiczne Migracja HACMP i systemu AIX
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 2 OD REDAKCJI Drodzy Deweloperzy, po gorącym okresie związanym z końcem roku i zamykaniem najpilniejszych projektów czas odreagować. Przed nami kolejny, obiecujący rok, kolejne plany i... kolejny IIC Magazine. Aktualny numer IIC Magazine rozpoczyna się interesującym wprowadzeniem do szybkiego prototypowania i budowania aplikacji portalowych przy wykorzystaniu narzędzia IBM Portlet Factory. W artykule Rafał Skirzyński przytacza prosty przykład tworzenia portletu komunikującego się z zewnętrzym Web Service. W ramach cyklu Innowacje Marcin Panasiuk prezentuje narzędzie programistyczne IBM Load Balancer, którego zadaniem jest dzielenie ruchu sieciowego dla danej usługi. Dzięki prostej instalacji i obsłudze narzędzie z powodzeniem nadaje się do użytku w firmach, gdzie szybki i stały dostęp do informacji jest priorytetem. W swoim kolejnym artykule do naszego kwartalnika Michał Stryga zawarł bardzo przydatny przewodnik po narzędziach wspomagających zarządzanie serwerami System x wraz z przykładami ich zastosowania. To kompletne zestawienie danych, które pozwali szybko i bezbłędnie wybrać właściwe narzędzie, a tym samym sprawnie wykonywać wszelkie podstawowe czynności administracyjne. SPIS TREŚCI 3 IBM Portlet Factory 6 IBM Load Balancer sprawne zarządzanie żądaniami klientów w sieci 8 Zarządzanie serwerami IBM System x. Przegląd narzędzi 13 R2płatnikPRO jedna z pierwszych polskich aplikacji przeniesiona z MsSQL na bazę DB2 15 Nowinki technologiczne 16 Migracja HACMP i systemu AIX W rubryce Z perspektywy Partnera Handlowego Tomasz Tymański, programista z firmy Reset2, ujawnia szczegóły jednej z pierwszych w Polsce zakończonych sukcesem migracji dużej aplikacji opartej o MsSQL na bazę danych DB2. Na zakończenie polecam artykuł Migracja HACMP i systemu AIX, w którym Igor Zacharjasz i Paweł Krawczyk poruszają najważniejsze zagadnienia procesu upgrade'u i migracji AIX-a do wersji 5.3 i HACMP 5.3, w tym m.in. backup/restore systemu operacyjnego i HACMP (snapshot), podniesienie mikrokodu serwera, instalację nowych binariów HACMP i migrację samego systemu. Co ciekawe, artukuł powstał na podstawie scenariusza prawdziwego projektu przeprowadzonego w IBM Innovation Center. Jeżeli lubicie być na bieżąco, nie przegapcie działu z Nowinkami technologicznymi, a w nim wzmianki o zorientowanym na zadania interfejsie dla Eclipse o nazwie Mylar, który bez wątpienia stanowi nowatorskie podejście do problemu nadmiaru informacji w narzędziach programistycznych. Po przeczytaniu całego numeru nie zapomnijcie też odpowiedzieć na proste pytanie konkursowe, a następnie wypełnijcie ankietę i odeślijcie na wskazany numer faksu. Dla wszystkich, którzy udzielą prawidłowych odpowiedzi, mamy sympatyczne upominki z logo IBM Innovation Center. Jak co kwartał czekam na Wasze artykuły i informacje do rubryki Nowinki technologiczne. Najciekawsze z nich mają szansę ukazania się już w kolejnym numerze IIC Magazine. Jeżeli chcielibyście podzielić się z nami swoimi uwagami lub komentarzami na temat aktualnego wydania magazynu, piszcie do nas. Aneta Dąbrowska Okładka: Fot. Maciej Przepiórka Redaktor prowadząca iic_warsaw@pl.ibm.com
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 3 Rafał Skirzyński IBM Portlet Factory Wstęp Wraz z wydaniem ostatniej wersji WebSphere Portal firma IBM wprowadziła do swojej oferty nowy produkt do szybkiego budowania aplikacji portalowych. Portlet Factory bo o nim mowa to framework oraz graficzne narzędzie developerskie, pozwalające budować skomplikowane rozwiązania, bez jednej linijki kodu. Typowe podejście do pisania tego typu aplikacji zakłada ręczne pisanie całej wymaganej funkcjonalności, względnie wspomagane dostępnymi bibliotekami. Do rozważenia pozostają kwestie dostępu do źródeł danych (np. korzystania z baz danych, ejb, Web Services), przetwarzania, wyświetlania wyników zapytań, integracji z pozostałymi systemami w przedsiębiorstwie, komunikacji pomiędzy poszczególnymi komponentami planowanej aplikacji. Nie bez znaczenia pozostają nierzadko zagadnienia zróżnicowania funkcjonalności w zależności od uprawnień użytkownika. To wszystko sprawia, że trudne jest szybkie prototypowanie aplikacji, jak również jej późniejsze utrzymanie i zmiany. Ogólna koncepcja Koncepcja Portlet Factory jest inna i opiera się na kilku podstawowych pojęciach. Każdy z samodzielnych komponentów nazywany jest modelem. Funkcjonalność każdego z modeli uzyskuje się poprzez złożenie funkcjonalności generowanej przez buildery podstawowe klocki odpowiedzialne za tworzenie elementów gui, wyświetlanie tekstu, pobieranie danych, integrację z portalem itd. Działanie każdego z builderów zależy od konfiguracji jego wejść parametrów. Wartości parametrów mogą być ustalone statycznie, podczas pisania aplikacji, bądź przyjmować wartości dynamiczne. Ta koncepcja nosi nazwę profilowania. Korzyści trudno przecenić np. raz napisany portlet może zaadaptować wewnętrzną logikę, język, w jakim wyświetla tekst lub prezentowaną zawartość w zależności np. od uprawnień/preferencji użytkownika portalu. Dołączone do frameworku graficzne narzędzie developerskie nosi nazwę WebSphere Portlet Factory Designer i może zostać zainstalowane jako plugin w dowolnym, opartym na środowisku Eclipse, IDE np. RAD, RSA lub waniliowym Eclipse. Pełna integracja z IDE pozwala na tworzenie, testowanie oraz automatyczne wdrażanie stworzonych portletów na WebSphere Portal. Głębsze spojrzenie na technologię Wspomniany powyżej model to po prostu lista builderów oraz ich parametry wywołania. Lista wewnętrznie reprezentowana jest przez deskryptor xml-owy, przetwarzany podczas regeneracji. Engine Portlet Factory analizuje deskryptor, sekwencyjnie uruchamia buildery, zbiera wytworzony przez nie kod (metody java, strony jsp, fragmenty html itd.) oraz generuje niezbędne klasy, zasoby statyczne. Dla developera przygotowano około 120 builderów. Najprostsze służą do wyświetlania tekstu (Text Builder), osadzania już istniejących stron html, jsp (Imported Page, Imported Directory, Linked Java Object), tworzenia elementów html (Button, Image, Link, List), tworzenia metod (Method, Method Call, Action List), dostępu do danych (SQL Call, EJB Call, Web Service Call, JMS Session, JMS Message) aż po pełną, bezproblemową integrację z systemami: Domino (Domino View and Form, People Awareness, Attachment, Formula), SAP (SAP Function Call, SAP Help Values), PeopleSoft (np. PeopleSoft Interface Builder), Siebel (Siebel Business Component, Siebel View and Page). Dane pobrane z zewnętrznych źródeł mogą zostać poddane wstępnemu przetwarzaniu np. sortowaniu, filtrowaniu, a następnie wyświetleniu. W tradycyjnym modelu programistycznym jedną z najbardziej czasochłonnych, często spotykanych i najmniej kreatywnych czynności jest tworzenie formatek CRUD czy przeglądu master-detail. Realizacja tych czynności w Portlet Factory sprowadza się np. do użycia View and Form Builder czy Data Page. Obecna jest również idea SOA: korzystając z buildera Service Definition, można pisać modele służące za usługi oraz korzystać z wystawionych przez nie metod za pomocą Service Consumer Builder 1. Oczywiście każda ze zdefiniowanych usług może zostać wystawiona dla klientów przez Web Service (Web Service Enable). Oprócz obowiązkowej integracji z portalem (Portlet Adapter, udostępniający model w postaci portletu) istnieje szereg możliwości implementacji komunikacji pomiędzy portletami: poprzez zmienne dzielone, definicję zdarzeń i ich procedur obsługi czy np. wykorzystanie mechanizmu C2A (Click-to-Action) udostępnianego przez WebSphere Portal. Rys. 1 WebSphere Portlet Factory Designer narzędzie developerskie Zgodny ze standardami J2EE (w szczególności zaś z JSR168) kod generowany jest automatycznie na podstawie builderów w każdym z modeli. Wykorzystywanie gotowych komponentów pozwala na znaczne zmniejszenie nakładów pracy programisty oraz gwarantuje, że kod będzie bez błędów. Last, but not least unikalną, niespotykaną w żadnym innym produkcie, koncepcją jest profilowanie. Każdy z parametrów konfiguracyjnych buildera może zostać jej poddany. Profile mogą być łączone w zestawy kombinacji, a programista może sterować logiką profilowania i tworzyć różne wersje tej samej aplikacji, bez zbędnego duplikowania kodu. Oznacza to np. możliwość dynamicznej zmiany wyglądu portletu dla managera i szeregowego pracownika, zmiany źródeł danych, które są prezentowane, jak również zmianę całego procesu biznesowego 1 Możliwa jest także praca z zaślepkami dla zewnętrznych systemów (Service Stub). 3
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 4 IIC MAGAZINE IV kwartał 2006 (11) wartości, prostą stronę html (Page Builder) oraz listę akcji do wykonania (Action List) w tym sczczególnym przypadku stworzona metoda main wywołuje stronę page1 (wartości parametrów: Name=main, ActionList=[page1]). 3. W miejscu tagu <span name="namedtag"> umieszczone zostanie pole do wpisywania tekstu skorzystam z buildera Text Area. Najważniejsze parametry to: Page=page1, Tag=namedTag, ReplaceTagContents=true 4. Skorzystanie z Web Service wymaga podania adresu WSDL http://www.xmethods.net/sd/2001/babelfishservice.wsdl oraz parametrów wywołania. Na potrzeby demo wartość parametru translationmode została ustalona na en_de (tłumaczenie angielski-niemiecki), zaś wartość parametru sourcedata będzie automatycznie pobierana z elementu znajdującego się na stronie page1 w miejscu tagu <span name="namedtag"> a zatem z pola tekstowego. Ważne również, aby w sekcji Advanced odznaczyć pole Generate main method metoda main została już utworzona w kroku 2. Strona html, na której prezentowane będą wyniki, zostanie wygenerowana automatycznie z nazwą DataViewPage. Rys. 2 Portlet Factory integracja z portalem Portal przechwytuje żądanie przychodzące od klienta. Generując stronę, wywołuje kolejno portlety. W momencie gdy sterowanie trafia do portletu zbudowanego z wykorzystaniem Portlet Factory, jest przekazywane do wbudowanego kontrolera (WebAppRunner), odpowiedzialnego za stworzenie wszystkich elementów. Przykład Proste demo, jakie opiszę poniżej, powinno rozwiać ewentualne niejasności. Krok po kroku pokażę, jak zbudować portlet korzystający poprzez Web Service z internetowej usługi Altavista Babel Fish Translation. Rys. 4 5. Aby wszystko złożyć w całość, dodam dwa przyciski (Button Builder), które będą służyć do nawigacji pomiędzy stronami źródłową i wynikową. Rys. 3 Prosta aplikacja 1. Pierwszą czynnością po stworzeniu projektu Portlet Factory i skonfigurowania połączenia z serwerem WebSphere Portal jest utworzenie pustego Modelu. 2. Aby złożyć podstawowy szkielet aplikacji, do modelu dodajemy, akceptując domyślne Rys. 5.1 4
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 5 IBM PORTLET FACTORY Rys. 5.2 6. Jeżeli aplikacja działa dobrze, można osadzić ją w portalu za pomocą Portlet Adapter. Użyte parametry wejściowe: Name=adapter, PortletTitle=PF4-translate. Działanie pozostanie bez zmian. Rys. 6 Podsumowanie Powyższe demo pokazało, że w ciągu 10-15 minut można utworzyć portlet o sporej funkcjonalności. Ręczne kodowanie wszystkich operacji zajęłoby średnio kilkakrotnie więcej czasu. Ta prawidłowość sprawdza się niemal zawsze automatyzacja Portlet Factory zwiększa produktywność programisty i pozwala na szybkie wdrażanie aplikacji. Rafał Skirzyński pracuje od ponad roku jako specjalista IBM Software Group. Zajmuje się głównie tematyką WebSphere i zagadnieniami integracji systemów. Posiada wieloletnie doświadczenie w projektowaniu i wdrażaniu rozwiązań J2EE. Kontakt: rafal.skirzynski@pl.ibm.com 5
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 6 Marcin Panasiuk IBM Load Balancer sprawne zarządzanie żądaniami klientów w sieci W czasach gdy usługi internetowe stały się podstawowym medium komunikacyjnym, konieczne jest wyjście naprzeciw problemom związanym z ich zwiększoną dostępnością. Tu z pomocą przychodzi narzędzie o nazwie IBM Load Balancer. To rozwiązanie programistyczne, którego zadaniem jest dzielenie ruchu sieciowego dla danej usługi. Dzielenie ruchu na kilka serwerów powoduje, że możliwe jest obsłużenie dużo większej ilości żądań klienckich. Jednocześnie takie żądania są sprawniej obsługiwane, ponieważ możliwe jest ustalanie metryk dla poszczególnych serwerów, które zapewniają przekierowywanie ruchu sieciowego do serwera szybciej obsługującego dane żądania. W niniejszym artykule postaram się przedstawić podstawowe cechy tego narzędzia, jak również schemat jego działania. Load Balancer zawiera pięć komponentów, z których najszerzej wykorzystywany jest komponent o nazwie Dispatcher. Jemu też poświęcę swoją uwagę w niniejszym artykule. Dispatcher oferuje trzy metody przekierowywania ruchu: MAC forwarding, NAT/NAPT forwarding oraz CBR forwarding. Metoda MAC forwarding polega na przekierowaniu żądania od klienta do jednego z grupy serwerów, który będzie mógł najsprawniej obsłużyć żądanie. Istotne jest jednak to, że odpowiedź serwera nie jest kierowana do Dispatchera, ale bezpośrednio do klienta. To bardzo wydajne rozwiązanie, ponieważ zmniejsza ruch sieciowy, a co za tym idzie, umożliwia sprawniejsze obsługiwanie kolejnych zapytań klienckich. Pozostaje tylko jeden warunek do spełnienia wszystkie serwery biorące udział w balansowaniu muszą należeć do tej samej podsieci, do której należy Dispatcher. Schemat takiego działania przedstawia Rys. 1. Metoda NAT forwarding zezwala na balansowanie serwerami z różnych podsieci. Klient wysyłając żądanie, jest obsługiwany przez Dispatcher, ale następuje tu nadpisanie nagłówka IP adresu źródłowego, jak i docelowego. Rys. 2 Schemat działania metody NAT/NAPT forwarding Rys. 1 Schemat działania metody MAC forwarding Adres źródłowy (klienta) nadpisywany jest adresem IP Dispatchera, a adres docelowy adresem serwera, na który będzie przekierowane żądanie. W tej sytuacji pakiet może być 6
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 7 INNOWACJE przekierowany na balansowany serwer, nawet jeśli nie jest on w tej samej podsieci. Odpowiedź do klienta w tej metodzie powraca również przez Dispatchera, ponieważ konieczne jest ponowne nadpisanie nagłówków IP przed wysłaniem do klienta. Metoda ta zezwala również na przekierowywanie portów (NAPT). Innymi słowy, port skonfigurowany na klastrze nie musi być tym samym portem po stronie serwera. Jeśli mamy do czynienia ze zdalnymi serwerami, konieczne jest podanie adresu IP routera, aby znany był adres powrotu. Metoda Content Based Routing forwarding w komponencie Dispatcher pozwala na przekierowanie żądań opartych na protokołach HTTP oraz HTTPS. W przypadku HTTP połączenie bazuje na nagłówkach. W przypadku HTTPS połączenie bazuje na ID sesji SSL. Informacje na temat sesji utrzymywane są w cache u i dlatego też możliwe jest nawiązanie nowego połączenia z wykorzystaniem poprzednich parametrów kluczy i algorytmów kodowania. Dzięki temu żądanie będzie szybciej obsłużone. Load Balancer może działać na systemach AIX, Linux oraz Windows. Jego instalacja na wszystkich omawianych systemach jest bardzo intuicyjna, dlatego też pominę ją w niniejszym artykule. Konfiguracja Load Balancingu możliwa jest za pomocą linii komend, prostego interfejsu graficznego lub za pomocą skryptów. Tak przeprowadzona konfiguracja Dispatchera i serwerów powoduje rozpoczęcie balansowania. Balansowanie między serwerami może być ustawiane ręcznie, za pomocą ustalania metryk dla poszczególnych serwerów. Drugą metodą balansowania jest instalacja na serwerach końcowych serwera metryk, który sam oblicza metryki, biorąc pod uwagę obciążenie procesora i użycie pamięci operacyjnej. Domyślnie balansowanie obsługiwane jest za pomocą funkcji o nazwie advisor. Funcja ta co pewien ustalony czas wysyła określone dla danej usługi pakiety i zapisuje czas, jaki minie do momentu odpowiedzi serwera. Dzięki tym informacjom obliczana jest metryka za pomocą kolejnej funkcji: manager. W celu zapewnienia wysokiej dostępności Dispatchera uruchamia się jego kopię na drugiej maszynie. Przykładowa konfiguracja sieciowa pokazana jest na Rys. 4. Pierwszy Dispatcher wykonuje load balancing dla wszystkich klientów ruchu sieciowego, natomiast drugi monitoruje tylko stan działania tego pierwszego i przenosi balansowanie w momencie, gdy wykryje awarię. Rys. 4 Przykładowy schemat backupu Dispatchera Rys. 3 Schemat sieci z wykorzystaniem metody MAC forwarding Na przykładzie schematu sieci zamieszczonego na Rys. 3 przedstawię procedurę konfiguracyjną, wykorzystując do tego linię komend. Procedura konfiguracyjna dotyczy metody MAC forwarding. dscontrol executor start dscontrol cluster add www.xyz.com 192.168.1.104 primaryhost 192.168.1.101 dscontrol cluster set www.xyz.com proportions 49 50 1 0 dscontrol executor configure 192.168.1.104 en0 255.255.255.0 dscontrol port add www.xyz.com:80 reset no dscontrol server add www.xyz.com:80:http1 address 192.168.1.102 Na zakończenie chciałbym podsumować korzyści, jakie oferuje przedstawione powyżej rozwiązanie, a są to: a) skalowalność możliwość dynamicznego dodawania kolejnych serwerów do określonej grupy, co zwiększa możliwości ilościowe żądań klienckich; b) wydajne wykorzystanie sprzętu polegające na optymalnym użyciu urządzeń; c) prosta integracja używanie protokołów TCP/IP oraz UDP/IP sprawia, że implementacja aplikacji nie wymaga fizycznych zmian w sieci oraz jest prosta w instalacji i konfiguracji; d) niskie koszty użycia używanie prostej metody MAC forwarding wymaga tylko przekierowania ruchu klient-serwer. Nie jest potrzebne nasłuchiwanie ruchu serwer-klient. Redukuje to kolizje sieciowe i zwiększa wydajność sieci. e) wysoka dostepność stosowanie drugiego Load Balancera, który w każdej chwili jest gotowy przejąć zadania tego pierwszego, sprawia, że usługa staje się wysokodostępna, eliminując serwer jako pojedynczy punkt awarii. dscontrol server add www.xyz.com:80:http2 address 192.168.1.103 dscontrol manager start manager.log 10004 dscontrol advisor start http 80 http80.log dscontrol manager report Kolejną czynnościa, jaką należy wykonać, jest ustawienie loopbacka na dwóch balansowanych serwerach. Poniższa procedura dotyczy serwerów z systemem Linux. Marcin Panasiuk pracuje w zespole IIC od kilku miesięcy i zajmuje się tematyką związaną z Java, Rational i WebSphere oraz inżynierią oprogramowania. Kontakt: marcin.panasiuk@pl.ibm.com ifconfig lo:1 192.168.1.104 netmask 255.255.255.255 up 7
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 8 Michał Stryga Zarządzanie serwerami IBM System x Przegląd narzędzi Wprowadzenie Każdy administrator zarządzający większą liczbą serwerów i mający pod swoją opieką systemy zainstalowane w różnych, odległych od siebie lokalizacjach wie, jak trudne i czasochłonne jest to zadanie. Koszty związane z zarządzaniem infrastrukturą teleinformatyczną są często pomijane podczas decyzji o zakupie serwerów, lecz dają o sobie znać już na etapie wdrożenia. Konieczność aktualizacji mikrokodów, konfiguracji parametrów i instalacji systemów operacyjnych na wielu serwerach wymaga sporego zaangażowania personelu IT lub kosztów, gdy zlecamy to specjalistycznej firmie. Serwery IBM System x (wcześniej xseries) od zawsze wyposażone były w rozwiązania sprzętowe oraz oprogramowanie wspomagające zarządzanie i umożliwiające zdalne monitorowanie ich pracy. Do dyspozycji mamy bardzo szeroki wachlarz rozwiązań, począwszy od dostępnych standardowo w każdej maszynie, jak: procesor BMC, diagnostyka diodami LED (Light Path Diagnostics), mechanizm przewidywania awarii (Predictive Failure Analysis), po zaawansowaną kartę Remote Supervisor Adapter II. Podobnie z oprogramowaniem. Wraz z serwerem otrzymujemy aplikacje wspomagające instalację: ServerGuide, ServeRAID Support CD, ale również stację zarządzania IBM Director. Wszystkie te narzędzia wymagają poświęcenia odrobiny czasu, by zapoznać się ze sposobem ich działania i przystosować je do realizacji naszych zadań. Gorąco zachęcam do podjęcia tego wysiłku, gdyż jest to inwestycja, która zacznie bardzo szybko procentować, a może kiedyś przyczynić się do realizacji projektu w terminie, czy nawet do powodzenia projektu. Znajomość narzędzi wspomagających zarządzanie, konfigurację i instalację serwerów może być też dodatkowym atutem dla firm świadczących usługi informatyczne i stale opiekujących się infrastrukturą swoich klientów. Będą w stanie zaproponować lepszy poziom usług, zdalny monitoring systemów klientów z proaktywnym reagowaniem na awarie lub konkurencyjne stawki ze względu na oszczędności w dojazdach do klientów oraz możliwość obsługi większej liczby systemów bez konieczności poszerzania zespołu IT. W artykule postanowiłem opisać w sposób dosyć ogólny chyba wszystkie podstawowe narzędzia do zarządzania serwerami System x. Mam nadzieję, że to ułatwi Wam zorientowanie się w funkcjach poszczególnych narzędzi i pomoże wybrać te, które są w stanie ułatwić wykonywanie podstawowych czynności administracyjnych. Advanced Settings Utility (ASU) ASU dla Windows: http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/migr-55019.html ASU dla Linux: http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/migr-55020.html ASU umożliwia modyfikacje ustawień mikrokodów z linii poleceń. Przy użyciu tego narzędzia możecie modyfikować parametry serwera, takie jak ustawienia BIOS oraz Power On Self Test, bez potrzeby restartu maszyny i korzystania z menu dostępnego pod klawiszem F1. ASU dostępne jest dla Windows, Linux oraz DOS. Przykład użycia Wyświetlenie parametrów i ich aktualnej konfiguracji: asu show all Zmiana kolejności urządzeń, z których serwer startował będzie system operacyjny (boot order): asu set CMOS_PrimaryBootDevice1 Network asu set CMOS_PrimaryBootDevice2 Hard Disk 0 asu set CMOS_PrimaryBootDevice3 Diskette Drive 0 asu set CMOS_PrimaryBootDevice4 CD ROM Komendy ASU można wykonywać w trybie wsadowym: asu batch nazwa_pliku Uzupełnienie funkcjonalności ASU o nowe definicje ustawień mikrokodów: asu patchadd nazwa_pliku.def Automatic Server Restart ASR restartuje serwer, gdy brak jest aktywności ze strony systemu operacyjnego. W ten sposób redukuje przestoje spowodowane błędem aplikacji lub systemu operacyjnego. Baseboard Management Controller To standardowy procesor serwisowy, który realizuje podstawowe zadania związane z zarządzaniem i monitorowaniem pracy serwera. Procesor BMC lub mini-bmc wbudowany jest we wszystkie serwery IBM System x (poza x3100). Nieustannie monitoruje system i powiadamia użytkownika o możliwych awariach, ostrzega o zmianach temperatury systemu, napięcia, działaniu nadmiarowych wentylatorów, pracy pamięci i twardych dysków. Udostępnia także funkcje wspomagające zarządzanie konfiguracją, takie jak: zdalne aktualizacje firmware, zdalne sterowanie zasilaniem i automatyczny restart serwera (Automatic Server Restart). Dynamic System Analysis To narzędzie pomocne zwłaszcza w diagnozowaniu problemów oraz w komunikacji z serwisem IBM. Dostarcza kompleksowej informacji o całym systemie, prezentując wynik w formie spójnego raportu. DSA zbiera informacje o: konfiguracji systemu zainstalowanych aplikacjach i poprawkach sterownikach ustawieniach interfejsów sieciowych sprzęcie zainstalowanym w serwerze wersjach firmware konfiguracji SCSI i kontrolerów ServeRAID loginach systemów operacyjnych ServeRAID i procesorów serwisowych. DSA umożliwia także porównanie zainstalowanego firmware z aktualnie znajdującym się na płytach UpdateXpress. Aplikacja DSA występuje w trzech wersjach: IBM Dynamic System Analysis Bootable Edition startowe CD IBM Dynamic System Analysis Portable Edition wersja niewymagająca instalacji IBM Dynamic System Analysis Installable Edition wersja instalacyjna. 8
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 9 ZARZĄDZANIE SERWERAMI IBM SYSTEM X. PRZEGLĄD NARZĘDZI Za pomocą MPCLI możecie monitorować pracę i zarządzać serwerem in-band poprzez sterowniki do procesora serwisowego lub out-of-band poprzez IP oraz RS-485. MPCLI umożliwia również stosowanie skryptów oraz przechwytywanie wyników do pliku tekstowego. Przykład użycia Logowanie się do procesora serwisowego i odczytanie prędkości wentylatora nr 1: logonip -hostname 10.10.10.34 -userid USERID -password PASSW0RD getfan -speeds 1 Przykład użycia Uruchomienie DSA Portable Edition i stworzenie raportu w formie plików HTML w utworzonym przez aplikacje folderze c:\dsa: ibm_utl_dsa_200p_windows_anycpu.exe -v -c -d C:\DSA OpenIPMI Narzędzie umożliwiające dostęp do procesorów serwisowych spod systemów operacyjnych Linux. OpenIPMI zostało włączone do dystrybucji: Red Hat Enterprise Linux 4 Update 2 i SuSE Linux Enterprise Server 9 Service Pack 3. OpenIPMI jest konieczny, by skorzystać pod Linuksem z takich narzędzi, jak ASU. Więcej informacji na http://openipmi.sourceforge.net/ IPMItool Służy do zarządzania urządzeniami wspierającymi Intelligent Platform Management Interface wersja 1.5 (IBM eserver xseries) i 2.0 (IBM System X). Umożliwia między innymi wgląd do logów systemowych, informacji o FRU oraz zdalną kontrolę zasilania. Więcej informacji na http://ipmitool.sourceforge.net/ Light Path Diagnostics To technologia, która umożliwia skrócenie czasu serwisowania, oświetlając diodami LED niesprawny podzespół i sygnalizując problem na panelu informacyjnym. Jednym z elementów LPD jest dioda identyfikacyjna niebieskiego koloru, którą można sterować poprzez procesor BMC lub moduł zarządzania IBM BladeCenter. W ten sposób można wskazać personelowi IT pracującemu w odległej lokalizacji właściwy serwer, w którym należy przeprowadzić akcję serwisową. Remote Supervisor Adapter II To opcjonalny element serwerów IBM System x (standardowy w x3950), który uzupełnia funkcjonalność procesora BMC. RSA II jest komputerem w serwerze dającym pełną zdalną kontrolę nad maszyną i dostępnym niezależnie od tego, czy serwer działa, czy nie. Warunkiem jest tylko dostarczenie zasilania. Remote Supervisor Adapter II umożliwia między innymi w pełni sprzętowe przekierowanie konsoli graficznej serwera niezależnie do stanu systemu operacyjnego oraz obsługuje wirtualny napęd CD/DVD i napęd dyskietek. Z kartą możemy komunikować się za pośrednictwem interfejsu WWW, linii poleceń i za pomocą protokołu SNMP. Karta instalowana jest w dedykowanym slocie i pozostaje dostępna przez wydzielony port ethernet. x3650 ze wskazanym portem System Management ServerGuide CD http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/document.do?lndocid=migr-4zkppt To CD wspomagające konfigurację serwerów IBM System x. Przewodnik prowadzący użytkownika przez kolejne etapy procesu instalacji od konfiguracji sprzętu po instalację systemu operacyjnego wraz ze sterownikami. Wystarczy uruchomić serwer z CD i postępować zgodnie z instrukcjami pojawiającymi się na ekranie. ServerGuide Scripting Toolkit http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/document.do?lndocid=migr-53564 ServerGuide Scripting Toolkit to zbiór narzędzi i skryptów instalacyjnych ułatwiających instalację systemów operacyjnych i oprogramowania na serwerach IBM System x. Panel informacyjny LPD w serwerze System x3650 Management Processor Command-Line Interface Utility MPCLI: http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/migr-54216.html MPCLI to interfejs linii poleceń dla procesorów serwisowych takich, jak: ISMP, ASM, BMC, RSA, RSAII oraz IBM BladeCenter Management Module i Advanced Management Module. Przy użyciu ServerGuide Scripting Toolkit możecie, między innymi: wykrywać typ, model, numer seryjny i inne informacje o sprzęcie kasować partycje i dane z dysków serwerów aktualizować BIOS aktualizować mikrokody IBM ServeRAID konfigurować kontrolery RAID i HBA instalować systemy operacyjne Windows i Linux instalować sterowniki instalować BM Director Agent for Windows. SMBridge http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/migr-57729.html To oprogramowanie służące do zdalnego zarządzania serwerem out-of-band 9
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 10 IIC MAGAZINE IV kwartał 2006 (11) poprzez port LAN lub port szeregowy. W trybie serwerowym zapewnia dostęp do procesorów serwisowych BMC za pomocą klienta Telnet. Na ekranie zobaczymy POST i inne informacje wyświetlane przez serwer. Przykład użycia SMBridge Zarządzanie zasilaniem serwera: C:\Program Files\SMBridge>smbridge.exe -ip 10.10.10.32 -u USERID -p PASSW0RD power status power status wyświetla aktualny status power off [-force] wyłącza serwer z zamknięciem systemu operacyjnego [bez zamknięcia systemu] power on włącza serwer power cycle wyłącza, a za chwile włącza serwer power reset resetuje serwer Serial Over LAN umożliwia również zdalny dostęp do BIOS serwera, kontrolerów RAID i HBA oraz konsoli tekstowej systemów operacyjnych. Włączenie diody identyfikacyjnej na 10 sek. w SMBridge w trybie serwerowym: C:\>telnet localhost 623 OSA System Management Bridge (SMBridge), Version 1.0.3.8 Copyright (c) 2004 OSA Technologies, an Avocent Company. All Rights Reserved. SMBridge>connect -ip 10.10.10.34 -u USERID -p PASSW0RD SMBridge>identify on -t 10 Serial Over LAN Korzystając z narzędzia SMBridge, BMC i protokołu Serial Over LAN, można uzyskać dostęp do konsoli tekstowej serwera. W tym celu należy: 1. Skonfigurować porty szeregowe: Serial Port A Auto-configure Serial Port B Auto-configure 2. Włączyć przekierowanie konsoli: Remote Console Active Active Remote Console Text Emulation VT100/VT220 Remote Console Keyboard Emulation VT100/VT220 Remote Console Active After Boot Enabled Remote Console Flow Control Hardware 3. Przełączyć PXE na drugi interfejs; Planar Ethernet 1 PXE Disabled Planar Ethernet 2 PXE Enabled Planar Ethernet PXE/DHCP Planar Ethernet 2 Run PXE only on Selected Planar NIC Enabled 4. W Advanced Options i Baseboard Management Controller (BMC) włączyć współdzielenie portu szeregowego z BMC i przełączyć na tryb dedykowany: System-BMC Serial Port Sharing Enabled BMC Serial Port Access Mode Dedicated Po restarcie łączymy się z BMC serwera, korzystając z SMBridge zainstalowanego na naszej stacji roboczej, i otwieramy sesję konsoli: c:\telnet localhost 623 Na witrynie internetowej IBM znajduje się artykuł opisujący, jak uzyskać dostęp do Special Administration Console systemu Windows 2003: http://publib-b.boulder.ibm.com/abstracts/tips0551.html?open UpdateXpress CD UXCD: http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/migr-53046.html UpdateXpress CD to zestaw płyt zawierających uaktualnienia mikrokodów do: BIOS, diagnostyki, procesorów serwisowych, kontrolerów RAID i SCSI, kart sieciowych. Pierwsza płyta przeznaczona jest dla wszystkich serwerów poza blade i systemów Microsoft Windows, druga jest dla systemów Linux, a trzecia dla serwerów IBM BladeCenter. RemoteUX command-line utility RemoteUX to interfejs wiersza poleceń dla Microsoft Windows command-line utility umożliwiający zdalną aktualizację serwerów System x. RemoteUX jest dostarczony razem z UpdateXpress i działa tylko z systemami operacyjnymi Windows, korzystając z udziałów sieciowych C$, ADMIN$. UpdateXpress Server To centralne repozytorium dla sterowników i mikrokodów IBM. UpdateXpress for BladeCenter UpdateXpress Firmware Update Scripts for BladeCenter to zestaw skryptów do aktualizacji komponentów IBM BladeCenter, takich jak przełączniki LAN i SAN czy moduły zarządzania. Skrypty są dołączone do CD3 UpdateXpress. Online update packages (wflash/lflash) To narzędzia dla Windows i Linux umożliwiające aktualizację firmware spod systemów operacyjnych, bez konieczności restartu maszyny. Wflash można uruchomić z GUI lub w trybie linii poleceń. PRAID To idealna aplikacja do masowej i automatycznej konfiguracji kontrolerów RAID. Umożliwia przechwytywanie i powielanie konfiguracji kontrolerów. Skryptuje interfejsy innych narzędzi do konfiguracji IBM ServeRAID: IPSSEND: ServeRAID-4H, 4Mx, 4Lx, 5i, 6M, 6i, 6i+, 7k ACU i ACUSAS (odpowiednia wersja dla kontrolera): ServeRAID-7t, ServeRAID-8i, ServerRAID-8e-SAS ACUAHCI: ServeRAID-8e SATA ACUICHSV: ServeRAID-7e SATA RAIDSEL: ServeRAID-7e SCSI 10
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 11 ZARZĄDZANIE SERWERAMI IBM SYSTEM X. PRZEGLĄD NARZĘDZI CFG1030: LSI 1020/1030 chipset HYPERCFG: IDEal RAID Wszystkie te programy są częścią ServerGuide Scripting Toolkit. Przykład użycia PRAID /c /f:c:\raidcfg.ini przechwytuje konfiguracje kontrolerów RAID do pliku. Predictive Failure Analysis (PFA) Mechanizm przewidywania awarii PFA regularnie mierzy atrybuty i poziom aktywności takich komponentów serwera, jak: dyski, zasilacze, wentylatory, procesory i pamięć. W razie przekroczenia wstępnie zdefiniowanego progu dla jednego z tych elementów, mechanizm PFA wysyła ostrzeżenie, przez co można wymienić wadliwy podzespół, zanim dojdzie do awarii. ServeRAID Manager http://www-307.ibm.com/pc/support/site.wss/document.do?lndocid=serv-raid ServeRAID Manager to aplikacja do konfiguracji i monitorowania pracy kontrolerów RAID. Dostępna jest w formie dwóch CD: IBM ServeRAID Support CD płyta, z której można wystartować serwer, uaktualnić mikrokody i skonfigurować kontrolery RAID, IBM ServeRAID Application CD płyta z aplikacją ServeRAID Manager, którą możemy zainstalować na serwerze. przejmowanie kontroli nad sesją lub/i konsolą systemu użytkownika transfer plików pomiędzy komputerami bez potrzeby uruchamiania dodatkowych usług i serwisów w sieci monitorowanie zasobów serwerów dystrybucja oprogramowania IBM (w tym sterowników i firmware). Dostępne są również dodatki bezpłatne: BladeCenter Management zarządzanie IBM BladeCenter Rack Manager wizualizacja szafy rack HMC Manager (Hardware Management Console) integracja zarządzania System p ServeRAID Manager w wersji dla IBM Director System Availability badanie dostępności systemów Virtualization Manager zarządzanie środowiskami wirtualnymi IBM PowerExecutive monitorowanie zasilania w serwerach System x z/vm Center integracja zarządzania System z Altiris Deployment Solution for IBM Servers integracja oprogramowania Altiris IBM Electronic Service Agent automatyczne zgłaszanie problemów do IBM Server Storage Provisioning Tool (SSPT) integracja zarządzania pamięcią masową External Application Launch Wizard integracja zew. aplikacji z konsolą IBM Director oraz płatne dodatki: Capacity Manager badanie wydajności i identyfikacja wąskich gardeł Remote Deployment Manager automatyczna instalacja systemów operacyjnych Software Distribution Premium Edition dystrybucja oprogramowania. Dostępne są także rozszerzenia innych producentów: APC PowerChute Extensions produkt APC jako wtyczka do IBM Director IBM Director Cisco Switch Plug In wtyczka do zarządzania przełącznikami dla IBM BladeCenter Powerware Extensions for IBM Director monitorowanie i kontrola UPS Powerware. IBM Director IBM Director: http://www-03.ibm.com/systems/management/director/ IBM Director Download: http://www-03.ibm.com/systems/management/director/downloads.html Na zakończenie IBM Director, czyli stacja zarządzania serwerami IBM System dostępna w cenie serwerów IBM System x. Jest to zestaw łatwych w użyciu narzędzi umożliwiający realizację wszystkich zadań związanych z instalacją, konfiguracją oraz monitorowaniem sprzętu, systemów operacyjnych i aplikacji. Obsługuje wiele systemów operacyjnych (Windows, Linux, Netware, AIX), środowiska wirtualne (Vmware i Microsoft Virtual Server). Dostępne są także moduły integrujące IBM Director z innymi aplikacjami wspomagającymi zarządzanie (Tivoli, CA, HP OpenView, MS SMS, MS MOM, BMC, NetIQ). Większość zadań realizowanych jest za pomocą standardowych protokołów i rozwiązań, jak np.: SMBIOS, AFS, CIM, IPMI, SLP oraz SNMP, dlatego doskonale nadaje się do zarządzania także serwerami innych producentów. IBM Director to otwarta platforma, a IBM udostępnia dla programistów SDK, dzięki któremu można rozwijać własne rozszerzenia. Pakiet podstawowy umożliwia realizację takich zadań, jak: ewidencja sprzętu i oprogramowania zbieranie informacji o zmianach w konfiguracji sprzętu automatyzacja podejmowanych akcji na wykryte zdarzenia zarządzanie sprzętem innym niż produkcji IBM IBM Director 5.20 Od 15.12.2006 dostępna jest nowa wersja IBM Director, między innymi z rozszerzonym zarządzaniem aktualizacją sterowników i firmware. Konsola IBM Director 5.20 Michał Stryga inżynier wsparcia technicznego w grupie IBM System x. Zajmuje się serwerami wyposażonymi w procesory Intel i AMD, platformą IBM BladeCenter oraz rozwiązaniami sieciowymi Cisco Systems i Nortel. Kontakt: michal.stryga@pl.ibm.com 11
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 12 _Z DZIENNIKA ADMINA _DZIEŃ 19.: Oooooo... Cały nasz biznes się wali. Zupełny brak synchronizacji między inżynierami a zarządem. Nikt nie wie, co powinien robić. Straciliśmy kontrolę. _DZIEŃ 20.: O-o! Marek zapadł się pod ziemię. Serwisanci spieszą z pomocą. _DZIEŃ 24.: Mam! IBM Rational. Modułowa platforma, która pozwala zarządzać całym procesem rozwoju oprogramowania i dostosowuje go do naszych celów biznesowych. No i możemy działać w zgodzie z SOA. _Super, że wszystko wróciło do normy. Marek twierdzi, że koszmary o bardzo ciemnym miejscu minęły jak ręką odjął. Sprawdź, jak zarządzać rozwojem oprogramowania: IBM.COM/TAKEBACKCONTROL/GOVERN/CC IBM, logo IBM, Rational oraz Take Back Control to zastrze one znaki handlowe International Business Machines Corporation w USA i/lub innych krajach. 2006 IBM Corporation. Wszelkie prawa zastrze one.
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 13 Z PERSPEKTYWY PARTNERA HANDLOWEGO R2płatnikPRO jedna z pierwszych polskich aplikacji przeniesiona z MsSQL na bazę DB2 Tomasz Tymański W kwietniu 2006 roku wrocławska firma RESET2 postanowiła wprowadzić na rynek system kadrowo-płacowy oparty na bazie danych DB2 Viper 9.1. Ponieważ od początku wykluczaliśmy pisanie od nowa aplikacji zawierającej ponad 380 tys. linii kodu oraz 320 modułów, pozostała opcja migracji programu już działającego, współpracującego z MsSQL Server 2000. R2płatnik w wersji na MsSQL korzystał z komponentów ADO (ActiveX Data Objects), które pobierają dane bezpośrednio z serwerów za pomocą odpowiedniego providera, korzystając z bibliotek MDAC w wersji 2.6 lub wyższej. Providerem dla DB2 jest "SQLOLEDB.1" (IBMDADB2.DLL). Pierwszym krokiem w procesie migracji było określenie zgodności fizycznych typów pól w obu bazach danych, a następnie podpięcie ich do logicznych typów występujących w podstawowym komponencie ADO, jakim jest ADOQuery. Wyniki porównania przedstawia poniższa tabela: ADO DataSet DB2 MSSQL ftstring VARCHAR(N) VARCHAR(N) ftsmallint SMALLINT SMALLINT ftinteger INTEGER INT ftboolean SMALLINT[0,-1] lub CHAR(1)[F,T] BIT ftfloat REAL FLOAT ftcurrency DECIMAL(19,4) MONEY ftdate DATE DATETIME fttime TIME[STAMP] DATETIME ftdatetime TIMESTAMP DATETIME ftbytes CHARACTER(N) FOR BIT DATA BINARY(N) ftautoinc INTEGER NOT NULL GENERATED Jak widać, przeważająca większość typów danych jest zgodna (niektóre nawet w nazewnictwie). Zgodne jest również ich zachowanie po podpięciu pod logiczne pola komponentu ADO Dataset. Najwięcej problemów przysporzyło pole ftboolean. Osobiście polecam wykorzystanie CHAR(1), a następnie po podpięciu do pola ftstring można używać go w kontrolkach typu TDBCheckBox, ustawiając ValueChecked na 'T' oraz ValueUnchecked na 'F'. Aby wykorzystać komponent ADO Dataset, czyli móc otwierać odpowiednie tabele z bazy i tworzyć zapytania do bazy, należy w pierwszej kolejności się z nią połączyć, tj. podać parametry połącznia w zmiennej ConnectionString. W odróżnieniu od MsSQL dla DB2 należy zmienić tylko nazwę providera, co przedstawia się następująco: ConnectionString:= 'Provider=IBMDADB2.1;' +'Password='+mainSQLPassword+';' +'Persist Security Info=True;' +'User ID='+mainSQLUser+';' +'Data Source'=mainSQLDatabase+';' +'Location='+mainSQLServer+';' +'Mode=ReadWrite;' +'Extended Properties=""'; Potem dokonaliśmy korekty zapytań do bazy, uwzględniając różnice w języku SQL dla obu serwerów. I tak, np. polecenie utworzenia pewnej tabeli aplikacji dla MsSQL wygląda następująco: CREATE TABLE dbo.[prt] ( [X_I] int IDENTITY (1, 1) NOT NULL PRIMARY KEY, [FILENAME] varchar(30), [FILEIMAGE] image ) Dla porównania polecenie utworzenia tabeli dla DB2: BY DEFAULT AS IDENTITY (START WITH 1,INCREMENT BY 1, NO CACHE) INT IDENTITY(1,1) CREATE TABLE system."prt" ("X_I" INTEGER NOT NULL GENERATED BY DEFAULT AS IDENTITY (START WITH 1, INCREMENT BY 1, NO CACHE ), "FILENAME" VARCHAR(30), ftmemo CLOB (1 M) LOGGED NOT COMPACT TEXT ftgraphic BLOB (1 M) LOGGED NOT COMPACT IMAGE "FILEIMAGE" BLOB (1 M) LOGGED NOT COMPACT, CONSTRAINT PRT_PK PRIMARY KEY ("X_I") ); 13
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 14 R2płatnikPRO jedna z pierwszych polskich aplikacji przeniesiona z MsSQL na bazę DB2 Podstawowa różnica między MsSQL i DB2 to stosowanie ograniczników nazw pól w tabelach, czyli odpowiednio znaków [ i ] oraz. DB2 wymaga ponadto podania przed nazwą tabeli nazwy schematu (w tym wypadku system.tabela): SELECT [Ide], [Nazwa] FROM PRACOWNIK dla MSSQL SELECT Ide, Nazwa FROM system.pracownik dla DB2 Zapytania typu SELECT, INSERT czy UPDATE nie sprawiły kłopotu za wyjątkiem subtelnej różnicy polegającej na tym, że pola typu logicznego dla ADO w bazie MsSQL otrzymują wartości (0,1) dla (True i False), zaś w DB2 odpowiednio (0,-1). Kolejnym krokiem było przeprowadzenie migracji istniejącej bazy danych, co polegało na odtworzeniu wszystkich tabel wraz z zawartością w bazie DB2. Pewnym problemem było zachowanie zgodności pól typu ftautoinc (takich, których wartość zwiększa się automatycznie). DB2 pozwala na wpisanie dowolnej wartości do takiego pola przy klauzuli GENERATED BY DEFAULT, jednak po imporcie danych należy ustawić licznik pola na największą wartość za pomocą: SELECT MAX(X_I) AS MAX_I FROM MyTable ALTER TABLE MyTable ALTER COLUMN X_I RESTART WITH MAX_I+1 Reasumując, można stwierdzić, że porting aplikacji korzystających z komponentów ADO jest rzeczą trafioną i może przebiegać bardzo szybko. Brak procedur składowanych upraszcza migracje, ponieważ należy zmienić jedynie zapytania, zaś podobieństwo typów danych upraszcza do minimum te zmiany. Użycie komponentów ADO Dataset powoduje, że aplikacja staje się do tego stopnia uniwersalna, że ten sam kod bez potrzeby rekompilacji może pracować na wielu bazach danych. Jeśli tylko mamy zainstalowanego klienta do DB2, mamy także i providera do ADO, a zatem praca z DB2 staje się natychmiast możliwa. Wobec powyższego, komponent ADO Dataset i DB2 stanowi doskonałą platformę do tworzenia aplikacji bazodanowych. RESET2 jest wrocławską firmą zajmującą się tworzeniem oprogramowania. Jej sztandarowy produkt to rozwijany od 15 lat system płacowo-kadrowy. Z systemu korzysta kilka tysięcy firm różnej wielkości. Aplikacja RESET2 nalicza wynagrodzenia klikuset tysięcy pracowników. Obecnie czwarta generacja tego systemu, działająca dotychczas na bazie MsSQL dostosowana została do pracy na bazie danych IBM DB2. Aplikacja wymaga instalacji pełnej wersji serwera DB2, ale w przypadku mniejszej ilości użytkowników równie dobrze zachowuje się przy współpracy z jego bezpłatną wersją Express-C. System oferuje wiele nowoczesnych rozwiązań. Jednym z nich jest możliwość rejestracji czasu pracy przy wykorzystaniu internetu. W przeglądarce pracownik po zalogowaniu się na swoje konto rejestruje wejście lub wyjście. System właściwie interpretuje różne rodzaje zdarzeń i automatycznie uzupełnia kartę pracy. Takie rozwiązanie oferuje natychmiastowy dostęp do informacji o stanie obecności i czasie pracy pracowników oraz redukuje koszty zakupu kart i czytników RCP. Wymagane jest jednak wystawienie serwera SQL na zewnątrz lub uruchomienie aplikacji na własnym serwerze www. Inne rozwiązania to już standard: maile z paskami wynagrodzeń dla pracowników, wnioski urlopowe przez internet, nocny scheduler długich operacji, automatyczne aktualizacje, współpraca z systemami bankowymi. System doskonale się sprawdza przy współpracy z innymi systemami ERP. Łatwa integracja sprawia, że klient otrzymuje system kompletny, dostosowany do krajowych przepisów. Partnerzy mają zapewnioną stałą pomoc producenta na etapie prezentacji, oferty, wdrożenia i opieki powdrożeniowej. Producent zapewnia własny mechanizm zdalnego serwisowania, charakteryzujący się tym, że klient nie musi posiadać własnego adresu IP. 14
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 15 NOWINKI TECHNOLOGICZNE Graphical LPAR Monitor dla serwerów System p5 3 listopada 2006 roku pojawiła się nowa wersja (2.0) programu LPAR Monitor. Nowa wersja oprócz poprzednio zaimplementowanych funkcji dodaje: - możliwość grupowania LPAR-ów w kategorie zdefiniowane przez użytkownika - ustawienia poziomów wyzwalania alarmów i przypisanie im określonych akcji - monitorowanie i przechowywanie historii użycia procesorów i pamięci poszczególnych LPAR-ów - nagrywanie raportów do pliku - obsługę systemów operacyjnych AIX 5L (wersja 5.2 i 5.3) oraz Linux on Power. Platforma IBM Information Server Jest to nowa platforma, która pomaga organizacjom czerpać wartość ze złożonych, heterogenicznych informacji, rozrzuconych pomiędzy systemami. Pozwala na integrowanie niezależnych danych oraz dostarczanie informacji godnej zaufania w momencie, kiedy jej potrzebujemy, informacji dostępnej dla ludzi, aplikacji i systemów. IBM Information Server pomaga współpracować ludziom biznesowym i technicznym, zrozumieć strukturę i znaczenie różnych typów informacji, pochodzących z różnych źródeł. Zwiększa wydajność procesów czyszczenia, transformacji i dostarczania informacji. Dzięki IBM Information Server informacja może być dostępna i wykorzystywana na wiele sposobów. Więcej na stronie ibm.com.alphaworks/tech/lparmon Opracował: Igor Zacharjasz (igor.zacharjasz@pl.ibm.com) IBM Virtualization Manager Serwery IBM System x zaprojektowane zostały z myślą o wirtualizacji, która pomaga efektywnie wykorzystać nową infrastrukturę. Virtualization Manager to rozszerzenie do stacji zarządzania IBM Director, które umożliwia wizualizację i zarządzanie wirtualnymi i fizycznymi systemami z jednej konsoli. Integruje platformy IBM System x, BladeCenter i System p, środowiska VMware i Microsoft Virtual Server oraz wkracza w świat wirtualizacji Xen, dając nam szereg nowych możliwości. Ułatwia panowanie nad relacjami pomiędzy światem maszyn wirtualnych a fizyczną infrastrukturą i jej zasobami. Pozwala na powiązanie funkcji VMware Vmotion z komunikatami pochodzącymi od procesorów serwisowych serwerów, łączy się z konsolą HMC, wspierając wirtualizacje System p, jak również udostępnia system alarmów, plany akcji i innych narzędzi IBM Director dla środowisk wirtualnych. Virtualization Manager jest dostępny nieodpłatnie dla klientów IBM. Więcej informacji na stronie: ibm.com/systems/management/ Opracował: Michał Stryga (michal.stryga@pl.ibm.com) Zorientowany na zadania interfejs graficzny dla Eclipse Mylar 1.0 Fundacja Eclipse ogłosiła dnia 12.12.2006 wypuszczenie nowego interfejsu, dla środowiska programistycznego Eclipse, o nazwie Mylar. Interfejs ten redukuje nadmierną ilość informacji zawartych w środowisku Eclipse, dzięki czemu możliwe jest sprawniejsze zarządzanie wielozadaniowością. Dzięki modułowi zarządzania zadaniami, użytkownik może łatwo się między nimi przełączać. Filtrowanie widoków Eclipse'a sprawia, że wyświetlane są tylko te informacje, które są istotne dla danego zadania. Redukuje to czas przewijania wielu linii kodu w poszukiwaniu błędów oraz usprawnia procedurę nawigacji całym środowiskiem. Mylar integruje również środowisko Eclipse z najpopularniejszymi narzędziami do śledzenia błędów ( JIRA, Trac, Bugzilla). Więcej informacji na stronie: www.eclipse.org/mylar/ Opracował: Marcin Panasiuk (marcin.panasiuk@pl.ibm.com) IBM Information Server dostarcza wszystkich funkcjonalności do integrowania, podnoszenia jakości i dostarczania informacji, której możesz ufać, dla kluczowych procesów biznesowych. Przede wszystkim pozwala zrozumieć wszystkie źródła informacji, kontekst biznesowy, analizując ich wykorzystanie, jakość i zależności. Pozwala wyczyścić dane, aby być pewnym ich jakości i spójności. Pozwala przetransformować dane, aby dostarczyć je w wymaganej postaci. Umożliwia również dostęp do różnych danych dla ludzi, procesów i aplikacji. Warstwą izolującą wyżej wymienione funkcjonalności jest moduł do zarządzania metadanymi. Metadane są przechowywane we wspólnym repozytorium, co pozwala na współdzielenie wiedzy z nich płynącej pomiędzy modułami podczas całego ich cyklu życia. Pozwala to na zrozumienie, co informacja oznacza, skąd pochodzi i jak jest powiązana z informacją pochodzącą z innego systemu. Logika integracji zaprojektowana w IBM Information Server może być w prosty sposób wykorzystana jako usługa w technologii, SOA co ułatwia otrzymanie informacji na żądanie w heterogenicznym środowisku. Więcej informacji na stronie: ibm.com/software/data/integration/info_server/ Opracowała: Anna Ptaszyńska (anna.ptaszynska@pl.ibm.com) Rembo Toolkit 4.0 IBM podpisał niedawno ostateczną umowę kupna produktów firmy Rembo Technology. Firma Rembo Technology specjalizuje się w systemach wspomagania dyrektorów i menedżerów IT w automatyzacji instalacji oraz aktualizacji systemów operacyjnych na serwerach, desktopach lub laptopach. Narzędzia takie, jak Rembo Toolkit 4.0 pozwalają na jednoczesne zbieranie obrazów z systemów operacyjnych z wielu maszyn, instalację nowego systemu operacyjnego na uruchomionych komputerach oraz na zarządzanie obrazami systemów operacyjnych w locie. Rembo Toolkit 4.0 jest obecnie jednym z mechanizmów używanych przez takie oprogramowanie, jak Tivoli Provisioning Manager 5.1. Więcej na stronie: ibm.com/software/tivoli/welcome/rembo/ Opracował: Paweł Krawczyk (pawel.krawczyk@pl.ibm.com) 15
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 16 Igor Zacharjasz i Paweł Krawczyk Migracja HACMP i systemu AIX Wysokodostępne systemy informatyczne budowane w oparciu o serwery IBM System p są bardzo powszechne w Polsce, a ich niezawodność sprawia, że okres trzech lat ciągłej pracy od wdrożenia nie jest czymś niezwykłym. Po takim czasie zazwyczaj przychodzi moment, w którym stwierdzamy, że pojawiły się nowe wersje systemu operacyjnego AIX oraz oprogramowania klastrowego HACMP i należałoby aktualizować warstwę software ową. Rozważmy w tym artykule scenariusz, w którym mamy środowisko dwóch maszyn IBM pseries 650 7038-6M2 pracujących pod kontrolą AIX-a 5.2 z oprogramowaniem klastrowym HACMP 4.5 ES. Docelowe poziomy oprogramowania to AIX 5.3 TL4 SP1 oraz HACMP 5.3 ES. Zaczynamy migrację. Po pierwsze: backup/restore To naturalny krok, ale czasami ignorowany, co prowadzi do kłopotów ze środowiskiem produkcyjnym. Pamiętajmy, że przez trzy ostatnie lata pracy systemu wielu administratorów pielęgnowało środowisko, budowało swoje skrypty i ułatwienia. Instalacja na nowo, w wypadku nie działającego procesu odtwarzania, byłaby zaprzeczeniem całej filozofii migracji. hd5 boot 1 2 2 closed/syncd N/A hd6 paging 8 16 2 open/syncd N/A hd8 jfslog 1 2 2 open/syncd N/A hd4 jfs 1 2 2 open/syncd / hd2 jfs 16 32 2 open/syncd /usr hd9var jfs 1 2 2 open/syncd /var hd3 jfs 1 2 2 open/syncd /tmp hd1 jfs 1 2 2 open/syncd /home hd10opt jfs 1 2 2 open/syncd /opt Dlatego wykonaliśmy komendę: [root@p630 /]# alt_disk_install -C "hdisk3 hdisk4" Zwróć uwagę na cudzysłów zamykający listę dysków docelowych. Czas operacji 3 godziny. W IBM Innovation Center (IIC) rekomendujemy zawsze: backup plików i zachowanie ustawień bazy ODM alt_disk_install mksysb na taśmę DDS4. Pierwsza forma bezpieczeństwa pomaga odtworzyć system w razie instalacji od nowa. Drugi sposób, najszybszy to przywrócenie starego środowiska. Wymaga to jednak dołożenia do maszyny dodatkowych dysków. Trzeci sposób to klasyczny backup na taśmę. Kilka słów o alt_disk_install. W standardowej instalacji AIX-a 5.2 ten fileset nie jest zainstalowany, więc trzeba go dołączyć do obecnego zestawu programów. W wypadku kiedy mamy mirrorowaną rootvg, musimy podać wystarczającą liczbę dysków jako docelowe miejsce. Nie możemy zrobić alt_disk_install grupy mirrorowanej na jeden dysk. W naszym przypadku mieliśmy taką oto sytuację dyskową: [root@p650 /]# lspv hdisk0 005cfc4a5411980f rootvg active hdisk2 0052182a8c43a833 rootvg active Komenda alt_disk_install zmienia kolejność bootowania maszyny, dlatego po zakończeniu komendy należy listę ustawić jeszcze raz na nasze oryginalne dyski. Zrobiliśmy to w następujący sposób: [root@p650 /]# bootlist -m normal hdisk0 hdisk2 Po drugie: sprawdzamy poziom firmware u maszyn p650 Z poziomu działającego systemu operacyjnego można zrobić to tak: [root@p650 /]# lscfg vp more... PLATFORM SPECIFIC Name: IBM,7038-6M2 Model: IBM,7038-6M2 Node: / Device Type: chrp [root@p650 /]# lsvg -l rootvg rootvg: LV NAME TYPE LPs PPs PVs LV STATE MOUNT POINT Platform Firmware: ROM Level.(alterable)...3K031021 Version...RS6K 16
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 17 MIGRACJA HACMP I SYSTEMU AIX System Info Specific.(YL)...U0.1-P2/Y1 Physical Location: U0.1-P2/Y1 Wyszukujemy sekcję PLATFORM SPECIFIC, gdzie znajduje się typ i model maszyny 7038-6M2 oraz poziom mikrokodu 3K031021. Na stronie ibm.com/support/us przechodzimy do sekcji Support&downloads?> Servers?> System p, potem na liście rozwijanej wybieramy Microcode updates for Power based servers. Po znalezieniu maszyny na liście widzimy, że obecny mikrokod pochodzi z grudnia 2003 roku. Pobieramy najnowszy mikrokod i postępujemy zgodnie z zaleceniami opisanymi przez producenta. W IIC zawsze wyłączamy maszynę i aktualizujemy z dyskietek poprzez menu procesora serwisowego. Daje nam to pewność, że nie mamy w tym czasie żadnych I/O lub aktywności aplikacji. Czas operacji 30 minut. Po podniesieniu firmware u maszyn jesteśmy gotowi pójść dalej. Po trzecie: zachowujemy snapshot i ustawienia HACMP Poniżej przedstawiamy tabelę kompatybilności wersji HACMP z wersjami AIX-a. W naszym przypadku HACMP 4.5 nie jest obsługiwane przez AIX-a 5.3, stąd decyzja o kolejności migracji najpierw aktualizujemy HACMP, a dopiero potem AIX-a. AIX 4.3.3 AIX 5.1 AIX 5.1(64bit) AIX 5.2 AIX 5.3 HACMP 4.5 No Yes No Yes No HACMP/ES 4.5 No Yes Yes Yes No HACMP/ES 5.1 No Yes Yes Yes Yes HACMP/ES 5.2 No Yes Yes Yes Yes HACMP/ES 5.3 No No No Yes Yes HACMP/ES 5.4 No No No Yes Yes Proces migracji przeprowadziliśmy następująco: Przebieg aktualizacji oprogramowania HACMP: 1. Zweryfikowaliśmy działający klaster pod względem zdefiniowanych grup zasobów, topologii oraz polityki przełączeń. Narysowaliśmy odręcznie topologię klastra oraz wypisaliśmy wszystkie komponenty w celu zobrazowania obecnego stanu rzeczy. Jest to zawsze dobra referencja w wypadku odtwarzania klastra node-by-node. 2. Zidentyfikowaliśmy w systemie i zachowaliśmy wszystkie skrypty startujące i kończące pracę usług (start/stop scripts w defnicji application servers). 3. Na działającym systemie wykonaliśmy snapshot skonfigurowanego klastra (snapshot nie zachowuje skryptów aplikacyjnych, stąd wcześniejszy punkt). 4. Zachowaliśmy snapshot na zewnętrznym medium. 5. Zatrzymaliśmy wszystkie serwisy klastra na wszystkich nodach. 6. Odinstalowaliśmy obecne oprogramowanie klastrowe na poszczególnych nodach. 7. Instalacja nowych binariów RSCT 2.3.6.0 oraz HACMP 5.3. Podczas tej instalacji należy zachować wszystkie komunikaty do pliku w celu późniejszej analizy i weryfikacji poprawności tego procesu. 8. Restart maszyn. 9. Konwersja zachowanego wcześniej snapshotu poprzez narzędzie clconvert_snapshot. 10. Przyłożenie tak skonwertowanego snapshotu do nowego klastra tylko na jednym węźle. 11. Weryfikacja i synchronizacja. Proces ten przebiegł bez zakłóceń, dosłownie książkowy przypadek. Opieraliśmy się na Redbooku SG24-6759. W wypadku gdy nie jest jednak aż tak miło i nie wszystko zadziała, mamy narysowaną topologię i musimy osądzić, czy warto przykładać snapshota, który zdefiniuje nam niewiele obiektów, czy szybciej będzie utworzyć na nowo całą konfigurację. Kwestia skali. Takie chłodne spojrzenie na sytuację oszczędza czas i nerwy. Czas operacji 3 godziny (sześćsetpięćdziesiątki długo wstają cierpliwości!). W przypadku gdy nie jest możliwe zatrzymanie serwisów HACMP, innymi słowy nasze aplikacje muszą działać, należy przygotować się do zmiany wersji HACMP w trybie Rolling Migration. W tym celu należy: 1. Zatrzymać HACMP na pierwszym z węzłów z jednoczesnym przeniesieniem zasobów na drugi węzeł (opcja takeover). 2. Podnieść pakiety RSCT do wymaganej wersji. 3. Poprzez menu smita update_all podnieść wersje HACMP (Uwaga nie należy odinstalowywać istniejącej wersji HACMP). 4. Zrestartować węzeł i wystartować serwisy HACMP (komenda odmget HACMPcluster powinna pokazywać cluster_version = 5 (oznacza to HACMP 4.5). Teraz mamy sytuację, w której na każdym z nodów działa inna wersja HACMP. 5. Należy teraz przenieść wszystkie zasoby na pierwszy węzeł i dla węzła drugiego powtórzyć kroki od 1 do 4. 6. W momencie gdy wszystkie węzły będą działały z wystartowanym HACMP w nowej wersji, komenda odmget HACMPcluster powinna pokazać cluster_version = 8 (oznacza to HACMP 5.3). Po czwarte: aktualizujemy system AIX Zanim jednak zaczniemy aktualizować system operacyjny AIX, należy wykonać następujące kroki: 1. Sprawdzić, czy sprzęt podłączony do serwera będzie obsługiwany przez nowego AIX-a. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, przygotujemy nowe sterowniki w wersji kompatybilnej z AIX-em 5.3 (np. drivery do macierzy dyskowej ESS dla AIX 5.3). 2. Upewnić się, że użytkownik root ma ustawioną jako główną metodę autoryzacji na SYSTEM: [root@p650 /]# lsuser a auth1 root 3. Jeżeli to konieczne, użyć komendy chuser: [root@p650 /]# chuser auth1=system root 4. Wylogować innych użytkowników i wyłączyć na serwerze wszystkie działające aplikacje. 5. Sprawa kompatybilności aplikacji z nową wersją systemu operacyjnego to temat na oddzielny artykuł. 6. Uruchomić skrypt pre_migration. Skrypt ten dokona szeregu czynności: 17
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 18 IIC MAGAZINE IV kwartał 2006 (11) a) sprawdzi i wylistuje, które z plików i filesetów zostaną usunięte oraz które zostaną włączone do nowej wersji systemu; b) sprawdzi rozmiar i położenie boot logical volume; c) sprawdzi, czy major number dla rootvg ustawiony jest na 10. 3. Postępujemy zgodnie ze wskazówkami ekranu instalacyjnego AIX-a. 4. Po restarcie system uruchomi się już w nowej wersji. Czas operacji 1 godzina. Teraz rozpoczyna się proces właściwej migracji systemu operacyjnego do wersji 5.3. Przypomina on zwykłą instalacją AIX-a i podobnie się ją wykonuje. 1. Zatrzymujemy system operacyjny i uruchamiamy go ponownie z CD z instalacyjną wersją AIX-a 5.3. 2. Na ekranie wyboru sposobu instalacji systemu powinna pokazać się opcja Migration Install. Artykuł ten powstał na podstawie naszego projektu w centrum IIC i był rzeczywistym scenariuszem planu migracji oprogramowania. Czasy operacji podaliśmy dla jednego węzła, więc w zależności od współbieżności działań, należy dodać do sumy tych wartości parametr skalujący. Ponadto warto dodać, że pomimo możliwości zautomatyzowania większości zadań migracyjnych, należy założyć wariant, w którym część trzeba będzie przeprowadzić ręcznie. Przykładowo, gdyby nie powiodło się przyłożenie snapshota do HACMP, musimy ręcznie przywrócić jego funkcjonalność. Igor Zacharjasz w IBM Polska pracuje od 6 lat. Od 3 lat pełni funkcję koordynatora zespołu technicznego IBM Innovation Center. Jest certyfikowanym specjalistą w zakresie serwerów pseries i systemu operacyjnego AIX. Współpracuje z firmami partnerskimi o profilu ISV. W Centrum zajmuje się rozwiązaniami klastrowymi, testami wydajnościowymi aplikacji oraz rozwiązaniami IBM TotalStorage. Kontakt: igor.zacharjasz@pl.ibm.com Paweł Krawczyk jest projektantem wysokodostępnych systemów informatycznych. W IBM Innovation Center zajmuje się tematyką dotyczącą rozwiązań klastrowych i wydajnością systemów. Wspiera firmy partnerskie typu ISV w przeprowadzaniu testów na bazie różnych systemów operacyjnych. W swojej karierze zawodowej zajmował się również projektowaniem systemów hostingowych w firmach ISP. Kontakt: pawel.krawczyk@pl.ibm.com Ankieta konkursowa IBM Imię.................................................................... Nazwisko................................................................ Firma................................................................... Stanowisko............................................................... Tel..................................................................... E-mail.................................................................. Jakie zadanie wykonuje funkcja advisor w komponencie Dispatcher?................................................................................................................................................. Jak ocenia Pan/Pani zawartość merytoryczną IIC Magazine? Bardzo dobra Dobra Średnia Słaba Jakimi szkoleniami oferowanymi przez firmę IBM byłby Pan/Pani zainteresowany?.................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Niniejszym wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych zawartych w formularzu dla potrzeb informowania mnie w przyszłości o działaniach marketingowych firmy IBM, zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1999 r. o ochronie danych osobowych. (Dz.U. nr 133, poz.833). Podpis......................... Proszę o odesłanie ankiety faksem na numer: (+48 22) 878 68 88* Czekają atrakcyjne upominki IBM Innovation Center. * Na odpowiedzi czekamy do 30 marca 2007 r. Dziękujemy. 18
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 19 _Z DZIENNIKA ADMINA _DZIEŃ 33.: Kompletny chaos w informacjach. Sytuacja nie do opanowania. Ludzie nie mają dostępu do najnowszych danych i boją się podejmować decyzje. Marek postanowił dać wszystkim dostęp do wszystkiego. _TERAZ NA 1 człowieka przypada 18 monitorów. _DZIEŃ 36.: Już wszystko jasne Potrzebujemy rozwiązania IBM Information on Demand. Informacje znów będą uporządkowane, łatwo dostępne bez względu na format. Poprawne i zawsze na temat. Teraz możemy podejmować decyzje mądrze, z korzyścią dla biznesu. _Dostęp do informacji to piękna rzecz. Sprawdź innowacyjne rozwiązania IBM Info Managment w akcji: IBM.COM/TAKEBACKCONTROL/INFO/CC IBM, logo IBM, Rational oraz Take Back Control to zastrze one znaki handlowe International Business Machines Corporation w USA i/lub innych krajach. 2006 IBM Corporation. Wszelkie prawa zastrze one.
IBM IIC Magazine Q4 1/16/07 11:55 AM Page 20 Podstawowa oferta usług IBM Innovation Center obejmuje projekty migracyjne i portingowe, testy wydajnościowe, demonstracje i strojenie aplikacji, jak również szkolenia i seminaria techniczne. Więcej informacji na stronie: ibm.com/pl. Jeśli jesteś zainteresowany skorzystaniem z naszego Centrum, już teraz skontaktuj się z opiekunem dedykowanym do Twojej firmy lub dzwoń pod numer: (+48 22) 878 60 14*. Wydarzenia, w których warto wziąć udział: 26 28 lutego szkolenie techniczne Narzędzia do rozwijania aplikacji w portalu, Warszawa, ul. 1 Sierpnia 8 (siedziba IBM Polska) Kontakt: bartlomiej.makolus@pl.ibm.com 15 marca konferencja technologiczna IBM IT Day, Warszawa, ul. Puławska 17, kino Silver Screen Szczegóły: ibm.com/pl/events 21-23 marca szkolenie techniczne Podstawy administracji bazą DB2, Warszawa, ul. 1 Sierpnia 8 (siedziba IBM Polska) Kontakt: bartlomiej.makolus@pl.ibm.com Poszukujesz niezawodnego źródła informacji i zasobów dla dewelopera, wejdź na stronę: ibm.com/developerworks lub ibm.com/alphaworks Więcej informacji o produktach, o których mowa w IIC Magazine, na stronach: IBM System x ibm.com/systems/management IBM BladeCenter ibm.com/servers/pl/eserver/bladecenter bladeserverswitching.org www.redbooks.ibm.com/abstracts/redp3586.html?open IBM System Storage ibm.com/storage/europe/pl IBM Rational Software ibm.com/software/pl/rational ibm.com/developerworks/rational/products/patternsolutions IBM WebSphere Software ibm.com/websphere/pl/rational ibm.com/developerworks/websphere IBM Information Management ibm.com/software/info/ecatalog/pl_pl/db2 ibm.com/developerworks/db2 IBM Tivoli Software ibm.com/software/tivoli/welcome/rembo ibm.com/developerworks/tivoli IBM Global Services ibm.com/partnerworld/mem/services/pl AIX ibm.com/developerworks/aix Eclipse ibm.com/developerworks/opensource/top-projects/eclipse-startherehtml Redbooks ibm.com/redbooks * Opłata wg jednostki taryfikacyjnej TP S.A.