Program usuwania wyrobów zawierających azbest Opracowana przez Zespół WGS84 Polska Sp. z o.o. ul. Białostocka 22 lok. 30 03-741 Warszawa www.wgs84.pl
Spis treści 1. Wstęp... 3 1.1. Cel i zadania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice... 8 1.2. Zgodność Programu z krajowymi, wojewódzkimi oraz powiatowymi dokumentami programowymi... 9 1.3. Ogólna charakterystyka Gminy Polkowice... 12 1.4. Azbest i jego właściwości... 15 1.5. Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowieka... 17 2. Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest... 19 3. Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice... 25 3.1. Ilość wyrobów budowlanych zawierających azbest znajdujących się na terenie Gminy Polkowice... 25 3.1.1. Płyty azbestowo-cementowe stanowiące pokrycia dachów... 25 3.1.2. Płyty azbestowo-cementowe w elewacjach budynków znajdujących się na terenie Gminy... 26 3.1.3. Rury azbestowo-cementowe... 26 3.1.4. Zbiorcze zestawienie ilości wyrobów budowlanych zawierających azbest znajdujących się na terenie Gminy Polkowice... 26 3.1.5. Struktura rozmieszczenia płyt azbestowo-cementowych... 27 3.1.6. Struktura własności wyrobów budowlanych zawierających azbest... 30 3.1.7. Stan płyt azbestowo-cementowych... 31 3.1.8. Obiekty użyteczności publicznej... 31 3.2. Mapa rozmieszczenia wyrobów budowlanych zawierających azbest... 31 4. Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest... 34 4.1. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców... 34 4.2. Działania informacyjno-edukacyjne wśród mieszkańców Gminy... 34 4.3. Procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest... 35 4.4. Usuwanie wyrobów zawierających azbest... 36 4.5. Unieszkodliwianie odpadów azbestowych... 36 5. Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice... 39 6. Szacunek nakładów finansowych na realizację Programu... 40 6.1. Całkowite koszty realizacji Programu... 43 6.2. Źródła finansowania realizacji Programu... 45 6.2.1. Alokacja środków finansowych z budżetu Gminy... 46 6.2.2. Możliwości pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem azbestu...46 6.2.2.1. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu... 46 6.2.2.2.Bank Ochrony Środowiska S.A... 47 6.2.2.3.Bank Gospodarki Żywnościowej S.A.... 48 6.2.2.4.Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2014-2020... 49 1
7. Monitoring procesu realizacji Programu... 49 8. Podsumowanie... 51 9. Bibliografia... 52 10. Zestawienie załączników... 54 2
1. Wstęp Program usuwania wyrobów zawierających azbest, zwany w dalszej części dokumentu Programem, opracowany został na podstawie umowy zawartej w dniu 2 lipca 2012 r. pomiędzy Urzędem Gminy Polkowice a WGS84 Polska Sp. z o.o. Opracowanie niniejszego dokumentu związane jest z realizacją zapisów zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, przyjętym przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 r. (zmienioną uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), w którym wskazano, iż do zadań samorządu gminnego należy przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest. W roku 2009 na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji terenowej opracowany został projekt Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice. Z uwagi na nowelizację ustawy Prawo ochrony środowiska w 2010 r. projekt Programu nie został przyjęty przez Radę Miejską w Polkowicach, gdyż wymagał korekty zwłaszcza części dotyczącej możliwości finansowania Programu. W związku z powyższym niniejsze opracowanie jest aktualizacją projektu Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z 2009 r. na podstawie zaktualizowanych danych w stosunku do inwentaryzacji przeprowadzonej w 2009 roku. Do sporządzenia Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice wykorzystano: 1. dane z wyników inwentaryzacji terenowej, przeprowadzonej w 2009 r., 2. dane udostępnione przez Wydział Ochrony Środowiska i Obszarów Wiejskich Urzędu Gminy Polkowice, w tym dane zawarte w Informacjach o wyrobach zawierających azbest, sporządzonych zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz.U. z 2011 r., nr 8, poz. 31), 3. dane z bazy azbestowej w zakresie wyrobów azbestowych, wykorzystywanych przez osoby prawne. Powyższe dane obejmowały 179 Informacji o wyrobach zawierających azbest podpisanych przez właścicieli i zarządów nieruchomości, złożonych w Urzędzie Gminy Polkowice w I połowie 2012 r. Do opracowania wyników wykorzystane zostały 172 karty, z czego: 1. 8 kart zawierało informacje o unieszkodliwionych odpadach azbestowych. 3
2. W 9 przypadkach informacja zawierała datę 2012 r. jako planowany termin usunięcia azbestu z terenu nieruchomości, przy czym: a) w 1 przypadku do informacji dołączono kartę przekazania odpadu, informacja ta została ujęta w wynikach Aktualizacji Inwentaryzacji; b) w 8 przypadkach do informacji nie dołączono dokumentów poświadczających dokonanie utylizacji. Przyjęto założenie, że wyroby te nie zostały dotychczas unieszkodliwione. 3. 138 informacji stanowiło potwierdzenie danych, zebranych podczas inwentaryzacji terenowej, która miała miejsce w 2009 r. 4. W 7 informacjach znalazły się dane zaktualizowane w stosunku do danych, zebranych podczas inwentaryzacji terenowej, która miała miejsce w 2009 r. 5. W 13 przypadkach w kartach zawarta została informacja o demontażu i zabezpieczeniu materiałów azbestowych na terenie nieruchomości, jednak bez dokonania ich przewiezienia na składowisko i unieszkodliwienia. Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego wprowadził w latach 2010-2011 do bazy azbestowej 3 dodatkowe informacje o lokalizacji wyrobów azbestowych. Z analizy danych udostępnionych przez Wydział Ochrony Środowiska i Obszarów Wiejskich Urzędu Gminy Polkowice, w tym danych zawartych w Informacjach o wyrobach zawierających azbest wynika, iż od dnia 9 października 2009 r. do 30 czerwca 2012 r. usunięto i unieszkodliwiono płyty azbestowo-cementowe z 14 obiektów o łącznej powierzchni 6.610 m² (ok. 86 Mg). Z 13 obiektów usunięto płyty azbestowo-cementowe faliste, a z jednego obiektu płyty płaskie. Dla czterech obiektów, z których usunięto płyty azbestowe, stan materiałów kwalifikował je do natychmiastowego usunięcia, dziewięciu przypisano II stopień pilności usunięcia. W tabeli nr 1 przedstawiono szczegółowe wyniki. 4
Tabela nr 1 Ilość unieszkodliwionych płyt azbestowo-cementowych w odniesieniu do poszczególnych obiektów w latach 2010-2012 Lp. Miejscowość Ulica Nr Nr działki ewid. Typ wyrobu * Stan wyrobu ** 1 Ilość usunięta [m 2 ] 1 Kaźmierzów 9 021604_5.0006.AR_1.129 1 2 30 2 Kaźmierzów 16a 021604_5.0006.AR_1.71/1 1 2 170 3 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 1 1 1 663 4 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 2 2 759 5 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 1 2 759 6 Kaźmierzów 021604_5.0006.AR_1.184/15 1 1 1 700 7 Komorniki 13 021604_5.0007.AR_2.46/3 1 2 115 8 Nowa Wieś Lubińska 33a 021604_5.0017.AR_1.240/1 1 2 6 9 Polkowice Kolejowa 25 021604_4.0001.AR_14.253/1 1 2 1 101 10 Sucha Górna Parkowa 1 021604_5.0012.AR_1.255/3 1 2 242 11 Sucha Górna Parkowa 8 021604_5.0012.AR_1.320/1 1 1 6 12 Sucha Górna Parkowa 10 021604_5.0012.AR_1.321 1 2 28 13 Sucha Górna Parkowa 10 021604_5.0012.AR_1.321 1 2 22 14 Żelazny Most 8 021604_5.0015.AR_2.74 1 1 9 Razem 6 610 * typ wyrobu: 1- płyty azbestowo-cementowe faliste, 2 płyty azbestowo-cementowe płaskie ** stan wyrobu: 1 stopień pilności I, 2 stopień pilności II Ponadto zdemontowano płyty azbestowo-cementowe z 14 obiektów o łącznej powierzchni 673 m² (ok. 9 Mg). Materiały zostały zabezpieczone i zmagazynowane na terenie posesji. We wszystkich ww. przypadkach zdemontowano płyty azbestowocementowe faliste. Dla siedmiu obiektów, z których zdemontowano płyty azbestowe, stan materiałów kwalifikował je do natychmiastowego usunięcia, kolejnym siedmiu przypisano II stopień pilności usunięcia. W tabeli nr 2 przedstawiono szczegółowe wyniki. 1 Stan na dzień 9 października 2009 r. 5
Tabela nr 2 Ilość zdemontowanych płyt azbestowo-cementowych w odniesieniu do poszczególnych obiektów w latach 2010-2012 Lp. Miejscowość Ulica Nr Nr działki ewid. Typ wyrobu * Stan wyrobu ** 2 Ilość usunięta [m 2 ] 1 Kaźmierzów 11 021604_5.0006.AR_1.100/4 1 1 19 2 Kaźmierzów 32 021604_5.0006.AR_1.60/4 1 2 31 3 Kaźmierzów 32 021604_5.0006.AR_1.60/4 1 2 16 4 Komorniki 8 021604_5.0007.AR_2.44 1 2 17 5 Komorniki 10 021604_5.0007.AR_1.89 1 1 27 6 Komorniki 17 021604_5.0007.AR_2.74 1 1 30 7 Komorniki 26 021604_5.0007.AR_1.79/1 1 1 19 8 Komorniki 48a 021604_5.0007.AR_1.194/24 1 2 11 9 Nowa Wieś Lubińska 43 021604_5.0017.AR_1.209 1 2 33 10 Trzebcz 46/1 021604_5.0014.AR_1.187/27 1 1 35 11 Trzebcz 46/1 021604_5.0014.AR_1.187/27 1 1 49 12 Żuków 5 021604_5.0016.AR_1.52 1 1 247 13 Żuków 10 021604_5.0016.AR_1.48 1 2 41 14 Żuków 21 021604_5.0016.AR_1.36 1 2 98 Razem 673 W latach 2006-2012 usunięto i unieszkodliwiono łącznie około 104 Mg odpadów zawierających azbest z obiektów i nieruchomości należących do osób fizycznych. Ilość unieszkodliwionych odpadów zawierających azbest w poszczególnych latach została przedstawiona na wykresie nr 1. 2 Stan na dzień 9 października 2009 r. 6
Wykres nr 1 Ilość odpadów zawierających azbest unieszkodliwiona w okresie 2006-I poł.2012 r. [w kg] 3 Program usuwania wyrobów zawierających azbest składa się z ośmiu rozdziałów: 1 Wstęp, w którym omówione zostały cele i zadania Programu, dokonano krótkiej charakterystyki Gminy Polkowice, wskazano właściwości azbestu i jego szkodliwego wpływu na zdrowie człowieka. 2 Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest, w którym opisany został stan prawny w zakresie użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest. 3 Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice, gdzie oszacowano ilość wyrobów zawierających azbest, znajdujących się na terenie Gminy. 4 Postępowanie z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, w którym omówiono planowane działania informacyjne, procedury dotyczące postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest, określono miejsce, w którym można uzyskać informacje o firmach, uprawnionych do usuwania azbestu z terenu Gminy 3 Na podstawie danych z Urzędu Gminy Polkowice, otrzymanych w roku 2009. 7
Polkowice oraz informacje o składowiskach, przyjmujących odpady azbestowe. 5 Harmonogram realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest w latach 2012-2032. 6 Szacunek nakładów finansowych na realizację Programu, w którym oszacowano całkowite koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu Gminy i wskazano potencjalne źródła finansowania bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest. 7 Monitoring procesu realizacji Programu, w którym zaproponowano wskaźniki oceny wdrażania Programu. 8 Podsumowanie. 1.1. Cel i zadania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice Celem Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Polkowice jest zaplanowanie bezpiecznego dla zdrowia mieszkańców i środowiska naturalnego usunięcia wyrobów zawierających azbest z obszaru Gminy do końca 2032 roku. W Programie oszacowano koszty usunięcia płyt azbestowo-cementowych z terenu Gminy Polkowice oraz wskazano potencjalne źródła finansowania przedsięwzięć, polegających na usuwaniu i unieszkodliwianiu azbestu. Zaproponowano także wskaźniki monitorowania realizacji Programu. Niniejszy Program zakłada realizację następujących zadań: 1. inwestycyjnych, zmierzających do oczyszczenia terenów Gminy Polkowice z wyrobów budowlanych zawierających azbest, 2. pozainwestycyjnych, polegających na: a) organizacji kampanii informacyjnych o szkodliwości azbestu oraz bezpiecznym użytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, b) wdrożeniu monitoringu realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest, c) podjęciu działań w kierunku pozyskania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych dla wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwiania, 8
d) okresowej weryfikacji i aktualizacji Programu. 1.2. Zgodność Programu z krajowymi, wojewódzkimi oraz powiatowymi dokumentami programowymi Program usuwania wyrobów zawierających azbest został przygotowany z uwzględnieniem obowiązujących aktów prawnych i jest zgodny z kierunkami wyznaczonymi w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012, Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015 oraz Planie Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015. W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, przyjętym przez Radę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej uchwałą nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (zmienioną uchwałą nr 39/2010 z 15 marca 2010 r.), zostały postawione następujące cele: 1. usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, 2. minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych powodowanych kontaktem z włóknami azbestu, 3. likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Zadania niezbędne do oczyszczenia kraju z azbestu do 2032 r. zostały podzielone na: legislacyjne, edukacyjno-informacyjne, ochrony zdrowia, monitorowania realizacji Programu oraz działania w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych, budowy składowisk oraz instalacji do unieszkodliwiania wyrobów azbestowych. Szacuje się, że na terenie kraju nadal użytkowanych jest ok. 14,5 mln ton wyrobów zawierających azbest. Przyjęto, iż proces usuwania azbestu będzie przebiegał etapami. Wskazano na konieczność budowy 56 składowisk odpadów lub kwater przystosowanych do składowania odpadów zawierających azbest. Zgodnie z zapisami Programu do zadań samorządu gminnego należy: 1. gromadzenie informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego, 2. przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, także w ramach planów gospodarki odpadami, 3. inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest, 9
4. współpraca z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji oraz opracowywania programów usuwania wyrobów azbestowych, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest, 5. współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagrożeń powodowanych przez azbest, 6. współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu, 7. współpraca z organami kontrolnymi. Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Dolnośląskiego 2012 został przyjęty uchwałą Nr XXIV/616/12 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 27 czerwca 2012 r. Jako cel podstawowy Programu w zakresie gospodarki odpadami zawierającymi azbest wskazano bezpieczne dla ludzi wyeliminowanie ich ze środowiska poprzez unieszkodliwienie. Mają temu służyć następujące cele krótkoterminowe: przeprowadzenie pełnej inwentaryzacji rodzaju, ilości oraz miejsc występowania azbestu, aktualizowanej rokrocznie zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, zwiększenie świadomości społeczeństwa województwa na temat szkodliwości azbestu i konieczności jego eliminowania ze środowiska, sukcesywne i bezpieczne dla środowiska oraz zdrowia mieszkańców usuwanie wyrobów zawierających azbest z obszaru województwa, zapewnienie finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest, zapewnienie na terenie województwa wystarczającej pojemności składowisk do składowania odpadów zawierających azbest. Zgodnie z zapisami Programu na terenie województwa dolnośląskiego znajduje się 286.367 m², 20.110 Mg oraz 30.068 mb wyrobów azbestowych, będących w posiadaniu osób prawnych. Największe ilości znajdują się na terenie gmin Wisznia Mała, Legnica, Wrocław, a także Bogatynia i Wałbrzych. W zakresie materiałów azbestowych będących własnością osób fizycznych ich ilość na terenie województwa wynosi 2.629.116 m² oraz 4.138 Mg. Największe skupienie tego rodzaju wyrobów występuje na terenie gmin: Bystrzyca Kłodzka, Trzebnica, Jelenia Góra, Wrocław, Radków oraz Głogów. Łącznie ilość materiałów zawierających azbest na terenie województwa dolnośląskiego określono na ok. 3.121.229 m², 24.298 Mg i 30.068 mb wyrobów zawierających azbest. Według zapisów Programu w 2010 r. w województwie dolnośląskim unieszkodliwiono poprzez składowanie 3.933 Mg materiałów zawierających azbest. 10
W zakresie zagospodarowania wyrobów zawierających azbest za największy problem uznano brak pełnej i rzetelnej inwentaryzacji dotyczącej ilości, lokalizacji i stanu tych wyrobów, a także niepełne informacje w zakresie ilości materiałów unieszkodliwionych. W przypadku przyspieszonego procesu usuwania tego typu odpadów problemem może stać się również niedostateczna pojemność istniejących składowisk przyjmujących odpady zawierające azbest. Prognoza wytwarzania odpadów azbestowych zawarta w Programie przewiduje, że największe ilości tych odpadów będą wytwarzane w roku 2012, tj. ok. 204,1 tys. m² oraz 1.697 Mg, a także 2.104 mb. W późniejszych latach wytwarzanie odpadów azbestu szacuje się na ok. 100 tys. rocznie. Koszt realizacji zadań związanych z sukcesywną aktualizacją inwentaryzacji budynków i urządzeń zawierających azbest celem ich bezpiecznego usunięcia w latach 2012-2023 oszacowano na 1,7 mln zł, natomiast na budowę i rozbudowę istniejących składowisk do składowania odpadów zawierających azbest 9 mln zł. W Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015, którego jednym z założeń jest bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienie odpadów azbestowych, oszacowano, iż w latach 2006-2007 z terenu powiatu polkowickiego usunięto 6.013,9 m² azbestu, w tym na terenie Gminy Polkowice 954 m². W dokumencie podkreśla się konieczność przeprowadzenia szczegółowej inwentaryzacji ilości i powierzchni pokryć dachowych oraz innych elementów zawierających azbest na terenie każdej z gmin w powiecie, jak również podjęcia starań o środki finansowe na udzielenie pomocy osobom fizycznym w zakresie usuwania wyrobów azbestowych. W Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Polkowickiego na lata 2008-2015 wskazano, iż odpady zawierające azbest mogą być składowane na składowisku w Trzebczu. Niniejszy dokument jest kontynuacją celów postawionych w Planie Gospodarki Odpadami dla Związku Gmin Zagłębia Miedziowego na lata 2008-2011 z perspektywą na lata 2012-2015, jakimi jest bezpieczne dla zdrowia usunięcie wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie poprzez deponowanie na wyznaczonych do tego celu składowiskach. W dokumencie przedstawiono dane uzyskane na podstawie zebranych do 31.03.2008 r. ankiet, w tym oszacowano ilość wyrobów azbestowych znajdujących się na terenie Gminy Polkowice na 172,8 Mg, będących własnością osób prywatnych oraz 1,6 Mg azbestu, będącego w posiadaniu osób prawnych 11
Gmina Polkowice jest zaangażowana w działania, mające na celu bezpieczne wyeliminowanie z użytkowania wyrobów azbestowych. Uchwałą Nr XXXIV/417/06 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 15 września 2006 r. przyjęto zasady dofinansowania zadania pod nazwą Dofinansowanie ze środków Gminnego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej osobom fizycznym działań związanych z demontażem i utylizacją materiałów zawierających azbest z posesji położonych na terenie Gminy Polkowice 4. Na mocy uchwały dofinansowanie wynosiło 90% kosztów kwalifikowanych demontażu i unieszkodliwienia materiałów zawierających azbest. W 2006 r. w budżecie gminnym zabezpieczono na ten cel kwotę 50.000 zł, a z dofinansowania w wysokości 295,15 zł skorzystała jedna osoba. W 2007 roku ww. uchwała została zmieniona Uchwałą Rady Miejskiej w Polkowicach Nr VIII/95/07 z dnia 15 czerwca 2007 r. Wysokość dofinansowania ustalono na 100% kosztów kwalifikowanych. W budżecie Gminy ponownie zarezerwowano kwotę 50.000 zł, a z dofinansowania w wysokości łącznej 8.000 zł skorzystały cztery osoby. W dniu 29 sierpnia 2012 r. Rada Miejska w Polkowicach podjęła uchwałę Nr XXI/232/12 w sprawie określenia zasad udzielania osobom fizycznym dotacji celowej na dofinansowanie kosztów inwestycji związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Polkowice. W 2012 r. w budżecie gminnym zabezpieczono na ten cel kwotę 60.000 zł. 1.3. Ogólna charakterystyka Gminy Polkowice Gmina Polkowice jest gminą miejsko-wiejską, położoną we wschodniej części powiatu polkowickiego, w północno-zachodniej części województwa dolnośląskiego. Graniczy z gminami: Rudna, Lubin, Chocianów, Radwanice, Jerzmanowa oraz Grębocice. W skład Gminy, zajmującej obszar o powierzchni 16.765 ha (168 km 2 ) 5, wchodzi miasto Polkowice oraz 15 sołectw: Biedrzychowa, Dąbrowa, Guzice, Jędrzychów, Kaźmierzów, Komorniki, Moskorzyn, Nowa Wieś Lubińska, Pieszkowice, Sobin, Sucha Górna, Tarnówek, Trzebcz, Żelazny Most i Żuków 6. Polkowice leżą w niewielkiej odległości od sześciu dużych miast: Legnicy, Leszna, Zielonej Góry, Wrocławia, Jeleniej Góry i Wałbrzycha. Istotne jest również bliskie sąsiedztwo z liczącymi się w skali regionu ośrodkami miejskimi takimi jak: Głogów, Lubin 4 Z dniem 1 stycznia 2010 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2009 r., nr 215, poz. 1664), która wprowadziła zmiany w zakresie gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Zlikwidowane zostały gminne oraz powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Dotychczasowe przychody gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska zasiliły budżety gmin i powiatów. Należności i zobowiązania powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej stały się odpowiednio należnościami i zobowiązaniami budżetów powiatów albo budżetów gmin. 5 Bank Danych Regionalnych 6 Biuletyn Informacji Publicznej gminy Polkowice 12
i Bolesławiec. Stosunkowo niewielka odległość dzieli Polkowice od polsko-niemieckich i polsko-czeskich przejść granicznych, takich jak np.: Lubawka, Jakuszyce, Zgorzelec i Olszyna 7. Według danych GUS z 31 grudnia 2010 r. Gminę zamieszkuje ogółem 26.411 osób, w tym 12.884 mężczyzn i 13.527 kobiet. Miasto Polkowice zamieszkuje 22.210 osób, w tym 10.797 mężczyzn i 11.413 kobiet. Gęstość zaludnienia w Gminie wynosi 158 os./km² 8. Jednostki organizacyjne Gminy zlokalizowane są głównie w granicach miasta Polkowice. Na terenie Gminy funkcjonują: Szkoła Podstawowa Nr 1 w Polkowicach, Szkoła Podstawowa Nr 2 w Polkowicach, Szkoła Podstawowa Nr 3 w Polkowicach, Szkoła Podstawowa Integracyjna w Jędrzychowie, Gimnazjum Nr 1 w Polkowicach, Gimnazjum Nr 2 w Polkowicach, Przedszkole Miejskie Nr 2, Przedszkole Miejskie Nr 3, Przedszkole Miejskie Nr 4, Przedszkole Miejskie Nr 5, Przedszkole Miejskie Nr 6, Żłobek Miejski Nr 1, Polkowickie Centrum Animacji, Wiejski Ośrodek Kultury Sobin, Ośrodek Pomocy Społecznej w Polkowicach, Miejsko-Gminna Biblioteka Publiczna w Polkowicach, Przedsiębiorstwo Gospodarki Mieszkaniowej i Komunikacji Miejskiej w Polkowicach. Obszar o powierzchni 5.899 ha (35% powierzchni Gminy) jest użytkowany rolniczo. Typy i powierzchnię użytków rolnych w Gminie według stanu na 1 stycznia 2012 r. przedstawiono w tabeli nr 3. Tabela nr 3 Użytki rolne w Gminie Polkowice na 31.01.2012 r. (dane Urzędu Gminy) Typ użytku Powierzchnia [ha] Grunty orne 4 437 Łąki 1 056 Pastwiska 398 Sady 8 Ogółem 5 899 Grunty orne stanowią 75,2%, łąki 17,9%, pastwiska 6,8%, zaś sady 0,1% powierzchni ziemi użytkowanej rolniczo w Gminie. Powierzchnia lasów i gruntów leśnych w Gminie wynosi 8.288 ha (49% powierzchni Gminy) 9. W Gminie według danych Urzędu Gminy w Polkowicach z 24 sierpnia 2012 r. funkcjonuje 687 gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 1 ha. 7 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Polkowice na lata 2004-2006 i 2007-2013 8 Bank Danych Regionalnych 9 Ibidem 13
W Gminie Polkowice według danych na 31 grudnia 2010 r. zarejestrowanych było 2.246 podmiotów gospodarczych, z czego w sektorze publicznym 58 podmiotów, a w sektorze prywatnym 2.188 podmiotów 10. Formy użytkowania terenów przemysłowych Gminy są związane przede wszystkim z wydobyciem rudy miedzi. Ponadto przemysłowa działalność gospodarcza prowadzona jest na obszarze Polkowickiej Podstrefy Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Długość sieci wodociągowej wynosi 176,7 km (GUS, 31 grudnia 2010 r.) 11. Ścieki komunalne z Gminy Polkowice trafiają do pięciu oczyszczalni ścieków: w Polkowicach, Moskorzynie, Suchej Górnej, Pieszkowicach i Komornikach. Na terenie Gminy Polkowice funkcjonuje jedno składowisko odpadów, które zlokalizowane jest w miejscowości Trzebcz 12. Całkowita pojemność składowiska wynosi 586 tys. m 3. Rozwój Gminy prowadzony jest w oparciu o Strategię rozwoju zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2008-2014, przyjętej uchwałą Nr XII/126/07 Rady Miejskiej w Polkowicach z dnia 28 grudnia 2007 r. Jako cele strategiczne przyjęto: maksymalizację poziomu rozwoju gospodarczego z jednoczesnym dążeniem do zwiększania udziału wytwórczości i usług niezwiązanych z przemysłem miedziowym, podniesienie poziomu warunków bytowych oraz możliwości konsumpcyjnych społeczności lokalnej, użytkowanie zasobów lokalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. W Strategii w ramach celu operacyjnego Rozwój systemów gospodarki odpadami (O14) przyjęto, iż na rozwój systemów gospodarki odpadami Gminy Polkowice składają się: rozwój lokalnych i ponadlokalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi; ograniczenie ilości i szkodliwości wytwarzanych odpadów; zwiększenie zakresu recyclingu; likwidacja nielegalnych składowisk odpadów. Jako jedno z zadań strategicznych przyjęto działanie 14.1.2. kontynuacja procesu usuwania azbestu 13. 10 Ibidem 11 Ibidem 12 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Polkowice na lata 2004-2006 i 2007-2013 13 Strategia rozwoju zrównoważonego Gminy Polkowice na lata 2008-2014 14
1.4. Azbest i jego właściwości Azbesty są minerałami naturalnie występującymi w przyrodzie, należącymi do dwóch grup: azbestów serpentynowych i azbestów amfibolowych. Do grupy serpentynów należy azbest chryzotylowy (azbest biały), natomiast w grupie azbestów amfibolowych znaczenie mają dwie odmiany: azbest amozytowy (azbest brązowy) i azbest krokidolitowy (azbest niebieski). Wszystkie odmiany azbestu krystalizowały się w postaci cienkich, wydłużonych monokryształów, których długość może niekiedy dochodzić do kilkudziesięciu centymetrów. Z punktu widzenia chemicznego, azbesty są uwodnionymi krzemianami magnezu: chryzotyl Mg 6 [(OH) 8 Si 4 O 10 ] krokidolit Na 2 Fe 3 Fe 2 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 amozyt (Fe,Mg) 7 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 antiofillit (Mg,Fe) 7 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 tremolit Ca 2 Mg 5 [(OH)Si 4 O 11 ] 2 aktynolit Ca 2 (Mg)[(OH)Si 4 O 11 ] 2 Azbest chryzotylowy krystalizuje się w postaci rurek, a azbesty amfibolowe przyjmują formę grubszych, pręcikowatych kryształów. Włókna azbestu są wiązkami zbudowanymi z dużej liczby (nawet do kilku tysięcy, a niekiedy nawet kilkudziesięciu tysięcy) włókien elementarnych. W tych wiązkach pojedyncze kryształy azbestu są spojone za pomocą węglanu wapniowego. Największe zastosowanie przemysłowe miał azbest serpentynowy (chryzotylowy), tworzący cienkie żyły w serpentynitach, o giętkich włóknach (do 0,1 m grubości), odpornych na działanie czynników chemicznych, wysokich temperatur oraz na ścieranie, a także źle przewodzących ciepło i elektryczność. Używany był do wyrobu tkanin ogniotrwałych, okładzin ciernych, szczęk hamulcowych, farb ogniotrwałych, materiałów izolacyjnych oraz niepalnych materiałów budowlanych. Azbest amfibolowy charakteryzuje się dużą kwasoodpornością. Jest znacznie mniej rozpowszechniony w przyrodzie. Wykorzystywany był w przemyśle chemicznym. Pomimo, iż występowanie azbestu w przyrodzie jest stosunkowo powszechne, tylko w kilku miejscach na świecie prowadzona była eksploatacja azbestu na skalę przemysłową. Polska nie posiada złóż azbestu nadających się do eksploatacji przemysłowej. 15
Wyrób zawierający azbest to każdy wyrób, w którym zawartość azbestu jest równa lub większa od 0,1%. Wyroby azbestowe klasyfikowane są w dwóch klasach, biorąc pod uwagę kryterium zawartości azbestu, stosowane spoiwo oraz gęstość objętościową wyrobu: 1. klasa I (wyroby miękkie), których gęstość objętościowa jest mniejsza niż 1.000 kg/m 3, zawierające powyżej 20% (do 100% azbestu). Wyroby te łatwo ulegają uszkodzeniom mechanicznym, czemu towarzyszy znaczna emisja włókien azbestu do otoczenia. Najczęściej stosowane w tej klasie były wyroby tekstylne z azbestu, używane przez pracowników w celach ochronnych, koce gaśnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe, materiały i wykładziny cierne. 2. klasa II (wyroby twarde), których gęstość objętościowa jest większa niż 1.000 kg/m 3, zawierające poniżej 20% azbestu. W wyrobach tych włókna azbestowe są mocno związane, a w przypadku mechanicznego uszkodzenia, np. pęknięcia, ma miejsce stosunkowo niewielka emisja azbestu do otoczenia w porównaniu z wyrobami klasy I. Niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i środowiska stwarza mechaniczna obróbka tych wyrobów oraz rozbijanie w wyniku zrzucania w trakcie prac remontowych 14. Wyroby azbestowe znalazły zastosowanie m.in. w budownictwie mieszkaniowym. W pokryciach dachowych wykorzystano płyty faliste, płyty prasowane typu karo oraz gąsiory, a w elewacjach stosowano następujące materiały: płyty barwne, autoklawizowane typu acekol, kolorys, pikolorys, płyty azbestowo-cementowe, prasowane, płaskie, okładzinowe, płyty lignocementowe modyfikowane, płyty prasowane typu karo. W konstrukcji sufitów podwieszanych, słupów i rygli, ścian osłonowych, obudów szybów dźwigowych i ścian klatek schodowych wykorzystywano płyty ogniochronne wykonane z wyrobów zawierających azbest ( sokalit, pyral, tynki z dodatkiem azbestu i natryski masy ogniochronnej), a jako izolacje termiczne (ognioodporne) i akustyczne w obiektach użyteczności publicznej stosowano tynki z dodatkiem azbestu oraz natryskowe masy ogniochronne. Rury wykonane z wyrobów zawierających azbest wykorzystywano jako rury ciśnieniowe w wodociągach oraz rury grawitacyjne w kanalizacji. W ciepłownictwie zastosowano miękkie wyroby azbestowe, tj.: szczeliwa azbestowo-kauczukowe ( polonit, gambit ), 14 Zbiór przepisów i procedur dotyczących bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2001 16
płaszcze azbestowo-cementowe o zawartości azbestu powyżej 50% i płaszcze azbestowo-gipsowe, sznury i tektury azbestowe. Szczeliwa azbestowo-kauczukowe polonit stosowano jako płyty i uszczelki do połączeń armatury prowadzącej wodę o wysokich parametrach lub parę, gazy obojętne i aktywne, roztwory soli nieorganicznych i organicznych. Szczeliwa azbestowocementowe gambit stosowano jako płyty i uszczelki do uszczelniania stałych elementów maszyn i urządzeń pracujących w środowiskach, w których występuje para wodna, woda i wysoka temperatura do 500 C. 15 1.5. Szkodliwy wpływ azbestu na zdrowie człowieka Chorobotwórcze działanie azbestu jest wynikiem wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Szczególną cechą azbestu jest to, że włókna gromadzą się i pozostają w tkance płucnej w ciągu całego życia. Zmiany chorobowe mogą pojawić się po kilku lub nawet kilkudziesięciu latach. Biologiczna agresywność pyłu azbestowego jest zależna od stopnia penetracji i ilości włókien, zatrzymanych w dolnej części układu oddechowego. Wynika to głównie z fizycznych i aerodynamicznych cech włókien. Duże znaczenie ma średnica włókien. Włókna cienkie, o średnicy poniżej 3 mikrometrów, przenoszone są łatwiej i docierają do końcowych odcinków dróg oddechowych, a włókna grube, o średnicy powyżej 5 mikrometrów, zatrzymują się w górnych odcinkach dróg oddechowych. Skręcone włókna chryzotylu o dużej średnicy, mają tendencję do zatrzymywania się wyżej, w porównaniu z igłowymi włóknami azbestów amfibolowych, z łatwością przenikających do obwodowych części płuc. Największe zagrożenie dla organizmu ludzkiego stanowią włókna respirabilne, dostające się z powietrzem do pęcherzyków płucnych, o średnicy mniejszej od 3 mikrometrów. Według danych zawartych w publikacjach Światowej Organizacji Zdrowia, najważniejszą cechą determinującą zdolność włókien do wywołania nowotworów są ich fizyczne wymiary, czyli średnica poniżej 3 mikrometrów oraz długość powyżej 5 mikrometrów. Nie istnieją dowody, że jeden z typów azbestu niesie ze sobą większe ryzyko zachorowań niż inny, więc wszystkie typy azbestu traktowane są jako powodujące takie samo ryzyko raka płuca. Pomimo istnienia normatywów stężenia włókien azbestu w powietrzu, nie można określić dawki progowej pyłu dla rakotwórczego działania azbestu 16. 15 Gminny plan usuwania wyrobów zawierających azbest wzór, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 2007 16 Azbest. Ekspozycja zawodowa i środowiskowa., pod red. Neonili Szeszeni-Dąbrowskiej, Łódź, 2004 17
Pomiędzy pierwszym narażeniem a pojawieniem się objawów chorobowych związanych z ekspozycją na azbest najczęściej mija długi okres czasu, co oznacza, że aktualnie wykrywane są skutki zdarzeń, które miały miejsce 20-40 lat temu. Główną patologią zawodową pracowników zakładów przetwarzających azbest jest azbestoza, czyli śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej. Włókna azbestowe mogą zalegać w tkance płucnej przez długi okres, a proces zwłóknieniowy może pojawić się po wielu latach od ustania narażenia. Pylica azbestowa może zwiększyć wystąpienie raka płuca i międzybłoniaka opłucnej lub otrzewnej. Rak płuca jest najbardziej powszechnym nowotworem złośliwym powodowanym przez azbest. Zagrożenie wystąpieniem raka płuca w badanych populacjach zawodowo narażonych na pył azbestu wykazuje duże zróżnicowanie w zależności od typu włókna, technologii przetwórstwa, zawartości włókien respirabilnych w pyle, średnicy, długości, kształtu włókna, stężenia pyłu, liczby lat pracy w warunkach natężenia i ogólnej dawki pyłu 17. Oba nowotwory, zarówno rak płuca, jak i międzybłoniak opłucnej, rozwijają się gwałtownie i charakteryzują się krótką przeżywalnością. Nadal istnieje ryzyko narażenia na kontakt z wyrobami zawierającymi azbest w budynkach, urządzeniach i instalacjach poprzez: niewłaściwe składowanie odpadów azbestowych, użytkowanie wyrobów azbestowych, prowadzące do zanieczyszczenia powietrza pyłem azbestowym np. w wyniku: korozji i mechanicznych uszkodzeń płyt azbestowo-cementowych, ścierania tarcz sprzęgłowych i hamulcowych, niewłaściwe usuwanie z dachów i elewacji wyrobów zawierających azbest, urządzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne i izolacje zawierające azbest. W celu zminimalizowania narażenia na pył azbestowy wprowadzono zakaz produkcji i stosowania wyrobów zawierających azbest, a regulacje prawne określają wymogi dotyczące bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest, a także obowiązki pracodawców i pracowników, wykonujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest. 17 Ibidem 18
2. Prawne aspekty użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest Azbest jako substancja szczególnie niebezpieczna W ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2008 r., nr 25 poz. 150 z późn. zm.) zabroniono wprowadzania do obrotu lub ponownego wykorzystywania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, w tym azbestu. Substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska powinny być wykorzystywane, przemieszczane i eliminowane przy zachowaniu środków ostrożności, a instalacje lub urządzenia, w których jest lub był wykorzystywany azbest, powinny zostać oczyszczone lub unieszkodliwione. Do instalacji lub urządzeń, co do których istnieje podejrzenie, iż były w nich wykorzystywane substancje stwarzające szczególne zagrożenie dla środowiska, stosuje się wymagania dotyczące postępowania z instalacjami i urządzeniami, w których były lub są wykorzystywane te substancje. Na mocy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz. U. z 2011 r., Nr 8, poz. 31), wyroby zawierające azbest mogą być wykorzystywane w sposób nie stwarzający zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska w terminie do dnia 31 grudnia 2032 r. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U. nr 112, poz. 1206) azbest jako składnik odpadów został zaliczony do kategorii odpadów niebezpiecznych (C25). Odpady azbestowe zostały umieszczone w następujących grupach: 06 07 01* Odpady azbestowe z elektrolizy 06 13 04* Odpady z przetwarzania azbestu 10 11 81* Odpady zawierające azbest 10 13 09* Odpady zawierające azbest z produkcji elementów cementowoazbestowych 15 01 11* Opakowania z metali zawierające niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), włącznie z pustymi pojemnikami ciśnieniowymi 16 01 11* Okładziny hamulcowe zawierające azbest 16 02 12* Zużyte urządzenia zawierające wolny azbest 19
17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest Obowiązki właściciela nieruchomości Wyroby zawierające azbest, instalacje lub urządzenia zawierające azbest, drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest, rury azbestowo-cementowe oraz usunięte wyroby zawierające azbest powinny być inwentaryzowane poprzez sporządzenie spisu z natury. 18 Wykorzystujący wyroby azbestowe powinien ująć wynik inwentaryzacji w Informacji o wyrobach zawierających azbest (załącznik 2). Corocznie w terminie do dnia 31 stycznia osoba fizyczna, nieprowadząca działalności gospodarczej, powinna przedłożyć wynik inwentaryzacji odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a przedsiębiorcy i osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą - właściwemu marszałkowi województwa. Właściciel, użytkownik wieczysty lub zarządca nieruchomości, a także obiektu, urządzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawierającego azbest, powinien przeprowadzić kontrole stanu wyrobów azbestowych w terminach wynikających z oceny stanu tych wyrobów. Z przeprowadzonej kontroli okresowej powinna zostać sporządzona Ocena stanu i możliwości bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest (załącznik 3). 19 Wyroby zakwalifikowane, na podstawie przeprowadzonej oceny, do usunięcia, powinny zostać usunięte, a wyroby niezakwalifikowane do usunięcia - winny być odpowiednio zabezpieczone. Po dokonaniu zabezpieczenia należy ponownie wykonać ocenę w ciągu 30 dni. Instalacje lub urządzenia zawierające azbest oraz użytkowane bez zabezpieczenia drogi i pozostawione w ziemi, wyłączone z użytkowania, rury azbestowo-cementowe powinny zostać oznakowane. 20 W przypadku braku możliwości trwałego umieszczenia oznakowania na instalacji lub urządzeniu zawierającym azbest, oznakowanie powinno być umieszczone w widocznym miejscu, w każdym pomieszczeniu, w którym taka instalacja lub urządzenie się znajdują, dodając ostrzeżenie Pomieszczenie zawiera azbest. Oznakowanie rur azbestowo-cementowych umieszcza się na stałych elementach nadpoziomowych instalacji. 18 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest, 19 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest 20 Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest 20
Obowiązki jednostek samorządu terytorialnego Jednostki samorządu terytorialnego powinny corocznie w terminie do 31 stycznia przedkładać marszałkowi województwa Informacje o wyrobach zawierających azbest (załącznik 2) sporządzone dla obiektów własnych, w których użytkowane są wyroby azbestowe. Inne obowiązki zostały określone powyżej. Jednostki samorządu terytorialnego powinny oznakować drogi utwardzone odpadami zawierającymi azbest na elementach pionowych na całym odcinku drogi, po każdym skrzyżowaniu z inną drogą. Drogi zabezpieczone nie podlegają oznakowaniu po potwierdzeniu braku emisji włókien azbestu z odpadów zawierających azbest wykorzystanych do utwardzenia drogi zabezpieczonej. Wzór oznakowania został zamieszczony w załączniku 1. W urzędzie gminy oraz na stronie internetowej urzędu powinna być ogólnie dostępna informacja o rozmieszczeniu dróg zabezpieczonych oraz dróg utwardzonych odpadami zawierającymi azbest. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta przedkłada marszałkowi województwa do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy według stanu na dzień 31 grudnia (załącznik 4), informację o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska w formie elektronicznej, na informatycznych nośnikach danych oraz w formie pisemnej. 21 Obowiązki wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobów azbestowych Obowiązki wykonawcy prac polegających na usuwaniu wyrobów azbestowych wynikają z: 1. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach w zakresie uzyskiwania odpowiednich decyzji administracyjnych oraz transportu i gospodarki odpadami zawierającymi azbest, 2. rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649 z późn. zm.). Wytwórca odpadów, który prowadzi działalność polegającą na świadczeniu usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, konserwacji i napraw, a także 21 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska 21
przetwarzania odpadów zawierających azbest w urządzeniach przewoźnych, jest obowiązany do uzyskania decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami. Natomiast wytwórca odpadów, który jednocześnie prowadzi działalność w zakresie rozbiórki i remontów obiektów, w wyniku której powstają odpady zawierające azbest i który przetwarza te odpady w urządzeniach przewoźnych, jest obowiązany do uzyskania jednej decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami, obejmującej odpady powstające w wyniku rozbiórki i remontów oraz odpady powstałe w wyniku eksploatacji urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest. 22 Wykonawca prac polegających na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, zobowiązany jest ponadto do przeszkolenia przez uprawnioną instytucję zatrudnianych pracowników, osób kierujących lub nadzorujących prace w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz przestrzegania procedur dotyczących bezpiecznego postępowania, posiadania niezbędnego wyposażenia technicznego i socjalnego oraz opracowania przed rozpoczęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawierających azbest, obejmującego w szczególności: a) identyfikację azbestu w przewidzianych do usunięcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od właściciela lub zarządcy obiektu albo też na podstawie badań przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium, b) informacje o metodach wykonywania planowanych prac, c) zakres niezbędnych zabezpieczeń pracowników oraz środowiska przed narażeniem na szkodliwość emisji azbestu, d) ustalenie niezbędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza. W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest z miejsca ich występowania, wykonawca prac obowiązany jest do: 1. izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczających przenikanie azbestu do środowiska, 2. ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległości od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniu osłon zabezpieczających przed przenikaniem azbestu do środowiska, 3. umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o następującej treści: Uwaga! Zagrożenie azbestem ; w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit treść tablic informacyjnych powinna być następująca: Uwaga! Zagrożenie azbestem krokidolitem, 4. zastosowania odpowiednich środków technicznych ograniczających do minimum emisję azbestu do środowiska, 22 Zgodnie z art. 17 ust. 1a i ust. 3a ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, Dz.U. z 2010 r. nr 185, poz. 1243 z późn. zm. 22
5. zastosowania w obiekcie, gdzie prowadzone są prace, odpowiednich zabezpieczeń przed pyleniem i narażeniem na azbest, w tym uszczelnienia otworów okiennych i drzwiowych, a także innych zabezpieczeń przewidzianych w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, 6. codziennego usuwania pozostałości pyłu azbestowego ze strefy prac przy zastosowaniu podciśnieniowego sprzętu odkurzającego lub metodą czyszczenia na mokro, 7. izolowania pomieszczeń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartości stężeń pyłu azbestowego dla obszaru prac, w szczególności izolowania pomieszczeń w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawierającymi krokidolit, 8. stosowania zespołu szczelnych pomieszczeń, w których następuje oczyszczenie pracowników z azbestu, przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczającego dopuszczalne wartości stężeń, 9. zapoznania pracowników bezpośrednio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawierającymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególności z wymogami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy w czasie wykonywania prac. Prace związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest powinny być prowadzone w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska. Po wykonaniu prac, wykonawca ma obowiązek złożenia właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu lub zarządcy pisemnego oświadczenia o prawidłowości wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem właściwych przepisów technicznych i sanitarnych. Oświadczenie to powinno być przechowywane przez okres co najmniej 5 lat. Do transportu wyrobów i odpadów zawierających azbest stosuje się przepisy o przewozie towarów niebezpiecznych. Wyroby i odpady zawierające azbest powinny zostać odpowiednio oznakowane, a transport wyrobów i odpadów zawierających azbest, należy wykonać w sposób uniemożliwiający emisję azbestu do środowiska. Przed załadowaniem przygotowanych odpadów zawierających azbest środek transportu powinien być oczyszczony z elementów umożliwiających uszkodzenie opakowań w trakcie transportu. Ładunek odpadów zawierających azbest powinien być tak umocowany, aby w trakcie transportu nie był narażony na wstrząsy, przewracanie lub wypadnięcie z pojazdu. 23 23 Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest 23
Składowanie odpadów zawierających azbest Odpady zawierające azbest powinny być składowane na składowiskach odpadów niebezpiecznych lub na wydzielonych częściach składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne albo na podziemnych składowiskach odpadów niebezpiecznych. 24 Składowiska odpadów niebezpiecznych lub wydzielone części na terenie składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, przeznaczone do wyłącznego składowania odpadów niebezpiecznych, pochodzących z budowy, remontu i rozbiórki obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej, wymienionych w katalogu odpadów, oznaczonych kodami: 17 06 01* materiały izolacyjne zawierające azbest lub 17 06 05* materiały konstrukcyjne zawierające azbest, powinny być budowane w specjalnie wykonanych zagłębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem się. Odpady składowane są w opakowaniu, w którym zostały dostarczone na składowisko odpadów. Każdorazowo po umieszczeniu odpadów na składowisku odpadów ich powierzchnię zabezpiecza się przed emisją pyłów przez przykrycie izolacją syntetyczną lub warstwą ziemi. Na składowisku odpadów lub kwaterze nie prowadzi się robót mogących powodować uwolnienie włókien. Składowanie odpadów należy zakończyć na poziomie 2 m poniżej poziomu terenu otoczenia, a następnie składowisko odpadów powinno zostać wypełnione ziemią do poziomu terenu. 25 24 Tamże 25 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów, Dz.U. nr 61, poz. 549 z późn. zm. 24
3. Miejsca występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice W ramach opracowania Programu usuwania wyrobów zawierających azbest w 2009 r. przeprowadzona została, w formie spisu z natury, inwentaryzacja terenowa wyrobów budowlanych zawierających azbest. Uzyskane wyniki zostały opracowane w formie odrębnego dokumentu pn. Inwentaryzacja miejsc występowania wyrobów budowlanych zawierających azbest na terenie Gminy Polkowice. Wyniki inwentaryzacji zostały zaktualizowane w 2012 r. na podstawie danych udostępnionych przez Wydział Ochrony Środowiska i Obszarów Wiejskich Urzędu Gminy Polkowice, w tym danych zawartych w Informacjach o wyrobach zawierających azbest, sporządzonych zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 13 grudnia 2010 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania wyrobów zawierających azbest oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których były lub są wykorzystywane wyroby zawierające azbest (Dz.U. z 2011 r., nr 8, poz. 31), a także na podstawie danych bazy azbestowej w zakresie wyrobów azbestowych, wykorzystywanych przez osoby prawne. 3.1. Ilość wyrobów budowlanych zawierających azbest znajdujących się na terenie Gminy Polkowice 3.1.1. Płyty azbestowo-cementowe stanowiące pokrycia dachów Na podstawie danych zgromadzonych podczas inwentaryzacji przeprowadzonej w 2009 r. oraz jej aktualizacji w roku 2012, oszacowano, iż powierzchnia płyt azbestowocementowych, stanowiących pokrycia dachowe obiektów wynosi 40.633 m 2. Ponad 70% stanowią płyty azbestowo cementowe faliste, a niecałe 30% stanowią płyty, zlokalizowane w obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji. Tabela nr 4 Powierzchnia płyt azbestowo-cementowych stanowiących pokrycia dachów Lp. Typ Ilość [m 2 ] 1 płyty azbestowo-cementowe faliste 28 531 2 płyty azbestowo-cementowe płaskie (karo) 32 3 płyty azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie, zlokalizowane w obiektach będących własnością przedsiębiorców i instytucji * 12 100 Razem 40 663 * Na podstawie danych bazy azbestowej i informacji z Urzędu Gminy Polkowice 25