A BC...
GNIEZNO W EUROPIE GNIEZNO - BERLIN 350 km GNIEZNO - PARYŻ 1358 km GNIEZNO - WIEDEŃ 604 km GNIEZNO - MOSKWA 1522 km GNIEZNO - LONDYN 1405 km GNIEZNO - RZYM 1820 km GNIEZNO - MADRYT 2700 km GNIEZNO - SZTOKHOLM 853 km GNIEZNO - ANAGNI - 1236 km GNIEZNO - ESZTERGOM - 533 km GNIEZNO - FALKENBERG - 596 km GNIEZNO - HUMAŃ - 952 km GNIEZNO - RADVILIŠKIS - 544 km GNIEZNO - SERGIEV POSAD - 1448 km GNIEZNO - SPEYER - 714 km GNIEZNO - VEENDAM - 726 km SZTOKHOLM SERGIEV POSAD FALKENBERG MOSKWA RADVILIŠKIS VEENDAM POLSKA LONDYN BERLIN GNIEZNO SPEYER HUMAŃ PARYŻ WIEDEŃ ESZTERGOM RZYM ANAGNI MADRYT
ZAPRASZAMY DO GNIEZNA GNIEZNO TRADYCJA WIEKÓW OTWARTA NA PRZYSZŁOŚĆ Turysto - jak zapewne wiesz, jednym z największych bogactw naszego kraju jest jego wielowiekowa historia i kultura. Aby jak najobficiej zaczerpnąć z tych wspaniałych darów przeszłości, najlepiej udać się do miejsc, w których bezpośrednio zetknąć się można z dziedzictwem naszych pradziadów. Doskonałą do tego okazją jest wizyta w Gnieźnie mieście, w którym tradycja tysiącleci przeplata się z teraźniejszością. Tutaj historia czeka na wyciągnięcie ręki, można ją więc poczuć wszystkimi zmysłami. Pierwsza Stolica Polski jest miejscem szczególnym, gdyż właśnie stąd wywodzi się idea polskiej państwowości. Według zapisów średniowiecznych, już w X wieku Gniezno było najistotniejszym ośrodkiem władzy związanym z rodem Piastów. To także miejsce koronacji pięciu królów Polski: Bolesława Chrobrego, Mieszka II, Bolesława Śmiałego, Przemysława II i Wacława II. Wzgórze Lecha jako miejsce tych niezwykłych wydarzeń znalazło się na Liście Dziedzictwa Europejskiego. Nie samą przeszłością żyje jednak Gniezno. Jest to miasto otwarte także na dzień jutrzejszy. Przekonasz się o tym chociażby odwiedzając działające tu uczelnie czy biorąc udział w organizowanych cyklicznie różnorakich festiwalach i imprezach dostarczających turystom niezapomnianych wrażeń, jak choćby Plenerowe Widowisko Historyczne Koronacja Królewska. Oprócz tego Pierwsza Stolica Polski kusi pięknem jezior i parków, stwarzając przyjezdnym także możliwość kontaktu z naturą. Zapraszamy więc serdecznie do historycznego serca Polski. Pobyt w Gnieźnie łączy w sobie pożyteczną naukę o dziedzictwie wieków z wypoczynkiem na łonie natury, czy w licznych, kameralnych kawiarenkach i restauracjach. Daj się więc porwać urokowi historycznego serca Polski! POCZET WŁADCÓW KORONOWANYCH W GNIEŹNIE BOLESŁAW CHROBRY 1025 r. MIESZKO II LAMBERT 1025 r. BOLESŁAW II SZCZODRY 1076 r. PRZEMYSŁ II 1295 r. WACŁAW II 1300 r. 3
ATUTY F piękne położenie, w otoczeniu malowniczych jezior i lasów F bogactwo dziedzictwa historycznego F liczne zabytki związane z początkami Państwa Polskiego F ciekawe muzea ukazujące historię Gniezna jako Pierwszej Stolicy Polski F atrakcyjne usytuowanie w centrum jednego z najważniejszych szlaków turystycznych naszego kraju Szlaku Piastowskiego F dogodny dojazd i łatwe połączenia komunikacyjne z innymi, większymi miastami F bogata infrastruktura sportowa F atrakcyjne tereny inwestycyjne F oraz życzliwość i gościnność ze strony mieszkańców 4
BUDOWLE B Pierwsze ślady osadnictwa w okolicach Gniezna są datowane na 10 tys. lat p.n.e., jednak historia Gniezna zaczyna się ok. 940 roku, kiedy Piastowie wznieśli potężny jak na owe czasy gród. Tutaj, jak poświadczają badania archeologiczne, pod koniec VIII wieku powstał gród z siedzibą książęcą i podgrodzie, otoczone wałami drewniano-ziemnymi. To tu właśnie zaczęła się historia polskiej państwowości. Mieszko I, a później Bolesław Chrobry rozbudowywali gród czyniąc go miejscem godnym miana Stolicy. Po raz pierwszy budowle wzniesione w Gnieźnie ucierpiały poważniej podczas najazdu czeskiego księcia Brzetysława. Zniszczenia były tak duże, że nową stolicę ustanowiono w Krakowie. Dzisiejsza szata architektoniczna miasta to konsekwencja wojny siedmioletniej, powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich, które spowodowały zanik jego średniowiecznego charakteru oraz późniejszych zmian, a na koniec całkowite zrujnowanie miasta. Ostatecznego zniszczenia dopełnił wielki pożar w 1819 roku. Rządy zaborców wprowadziły pruski ład także w architekturze. Prusacy na nowo zaplanowali centrum miasta wytyczając nowe drogi i tereny zielone, wyeksponowali katedrę, ale także zlikwidowali pozostałości murów miejskich. Efekty pracy pruskich architektów i budowniczych możemy podziwiać do dziś przechadzając się ulicami centrum Gniezna. 5
CIEKAWOSTKI CZY WIESZ, ŻE w Katedrze Gnieźnieńskiej znajduje się płyta nagrobna Arcybiskupa Zbigniewa Oleśnickiego autorstwa Wita Stwosza? sierżant Wehrmachtu, Urban Thelen w lipcu 1941 roku, na dzień przed zajęciem katedry przez Gestapo poproszony został o ratowanie przed zbezczeszczeniem relikwii św. Wojciecha, które przewiózł w skrzynce drewnianej, opakowanej w papier do Inowrocławia? w Katedrze Gnieźnieńskiej znajduje się kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej z XVII wieku? współcześnie na banknocie dwudziestozłotowym widnieje fragment Drzwi Gnieźnieńskich, a na banknocie dziesięciozłotowym znajduje się element występujący na posadzce w podziemiach Katedry Gnieźnieńskiej? w budynkach Miejskiego Ośrodka Kultury przy ul. Łubieńskiego oraz byłego Urzędu Skarbowego przy ul. Kościuszki znajdowały się siedziby loży masońskiej? 1 stycznia 1896 roku oddano pierwszy odcinek kolejki wąskotorowej z Gniezna przez Niechanowo, Arcugowo do Mielżyna o długości 22,4 km? Gniezno kojarzone jest z produkcją bombek, z którą turyści mogą zapoznać się przez cały rok? do 1913 roku produkty gnieźnieńskiej wytwórni wódek i likierów Bolesława Kasprowicza uzyskały na rynku krajowym i zagranicznym 73 różne nagrody, w tym 4 złote medale? w podziemiach katedry znajduje się najstarszy w Polsce napis na płycie nagrobnej. Tuż obok spoczywają doczesne szczątki księcia poetów polskich Ignacego Krasickiego? w Katedrze Gnieźnieńskiej, w kaplicy Dzierzgowskiego pochowany jest abp Andrzej Krzycki - pisarz, poeta, jeden z najbliższych doradców króla Zygmunta Starego i sekretarz królowej Bony? kaplice katedry kryją wiele tajemnic, legend i historii, jak choćby tą opisującą legendę św. Walentego, dziś znanego głównie z celebrowania Walentynek? 6
DRZWI GNIEŹNIEŃSKIE D Katedra Gnieźnieńska była miejscem koronacji pierwszych pięciu królów Polski. Obecnie jest budowlą gotycką, trójnawową, otoczoną wieńcem kaplic. Ozdobą budowli są dwie potężne wieże nakryte barokowymi hełmami. Przy wieży południowej znajduje się dawniejsze główne wejście, w którym eksponowane są sławne Drzwi Gnieźnieńskie, jeden z ważniejszych zabytków sztuki romańskiej w Europie. Oba skrzydła różnej wielkości wykonane są z brązu, a pochodzą z 2 połowy XII wieku. Dwuskrzydłowe, drzwi mają grubość od 1,5 do 2,5 cm. Stop składa się z miedzi, cyny oraz niewielkich ilości ołowiu. Lewe skrzydło odlano w całości, prawe zestawiono metodą lutowania z 24 osobno odlanych części. Przednia strona każdego skrzydła podzielona została na dziewięć prostokątnych kwater. Drzwi zdobi 18 scen z życia św. Wojciecha od narodzin do śmierci męczeńskiej. Skrzydło lewe zawiera obrazy z pobytu Świętego w Czechach, Niemczech i we Włoszech (w układzie od dołu do góry), a prawe z działalności misyjnej w Polsce i w Prusach (w układzie od góry do dołu). Sceny otoczone są bordiurami, na których głównymi elementami są wici roślinne z odgałęzieniami i wplecionymi w nie różnymi motywami. Zostały tam umieszczone postacie ludzkie, gady, twory fantastyczne, ptaki. Wśród osiemdziesięciu pięciu rozgałęzień wici rozmieszczono sześćdziesiąt cztery wyobrażenia zoomorficzne. Współcześnie fragment motywu z Drzwi Gnieźnieńskich widnieje na banknotcie dwudziestozłotowym. 7
EKOLOGIA Gniezno jest bogate w tereny zielone. W centrum miasta znajdują się liczne parki i skwery z oczkami wodnymi. W południowej części Gniezna leży las miejski. W samym centrum miasta znajdują się trzy niewielkie jeziora, wokół których stworzono przepiękne drogi spacerowe i rowerowe. Co roku w okresie wiosennym i letnim na terenie całego miasta sadzonych jest wiele drzew i krzewów oraz tysiące kwiatów. Dzięki temu nawet na najruchliwszych ulicach Pierwszej Stolicy Polski nie brakuje zieleni. W Gnieźnie prowadzony jest od kilkunastu lat projekt Rozszerzanie selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W ramach jego realizacji na terenie całego miasta rozmieszczono pojemniki na szkło, plastik, makulaturę, leki, a nawet zużyte baterie. W działania proekologiczne angażuje się coraz więcej mieszkańców miasta. Dzieje się to poprzez liczne konkursy dla młodzieży szkolnej oraz mocno promowane akcje o charakterze zarówno ogólnopolskim, jak i międzynarodowym takie jak Sprzątanie Świata czy Europejski Dzień bez Samochodu. 8
FESTIWALE F PLENEROWE WIDOWISKO HISTORYCZNE KORONACJA KRÓLEWSKA Festyn jest wydarzeniem cyklicznym, przyciągającym do Pierwszej Stolicy drużyny wojów i rycerstwa z całej Polski, a tym samym także wielu turystów i dziennikarzy. Odbywa się zawsze w sierpniu. Imprezie towarzyszy Turniej Łuczniczy o Złoty Trzos Gnieźnieńskiego Grodu oraz koncerty, konkursy, zabawy plebejskie, bitwa, biesiada i pokazy rycerskie. www.koronacjakrolewska.pl OFFELIADA. Ogólnopolski Festiwal Filmów Amatorskich i Niezależnych w Gnieźnie Od kilku lat gości w Gnieźnie OFFELIADA - Ogólnopolski Festiwal Filmów Amatorskich i Niezależnych. Festiwal odbywa się w Miejskim Ośrodku Kultury w czasie złotej polskiej jesieni. Jego bogaty program każdego roku wypełniają pokazy filmowe, wystawy, spotkania z twórcami, koncerty i inne ciekawe wydarzenia kulturalne. www.offeliada.pl KRÓLEWSKI FESTIWAL ARTYSTYCZNY Ideą Królewskiego Festiwalu Artystycznego jest połączenie działań teatralnych, muzycznych, literackich, filmowych oraz happeningów artystycznych (zgodnie z zasadą Wszystkich Stanów Skupienia Kultury ), zlokalizowanych w przestrzeni miejskiej Gniezna. Podczas imprezy odbywają się przedstawienia teatralne, pokazy filmowe, spotkania literackie, koncerty, wystawy oraz akcje artystyczne, realizowane także we współpracy z przedstawicielami gnieźnieńskiej kultury niezależnej. Festiwal służy jednocześnie promocji Gniezna jako Miasta Królów. www.krolewskiegniezno.eu FESTIWAL ORGANOWY Międzynarodowy Festiwal Organowy Muzyka w murach katedry gnieźnieńskiej to coroczny cykl wspaniałych, letnich koncertów, jakich mieszkańcy naszego miasta wysłuchać mogą w murach bazyliki. W jego ramach w Pierwszej Stolicy Polski występują największe sławy muzyki organowej z całego świata: Korei Południowej, Niemiec, Ukrainy i oczywiście Polski. Pierwsza edycja odbyła się w 2000 roku. www.gniezno.eu 9
GNIEŹNIEŃSKI SPORT W Gnieźnie działa ponad 50 klubów i organizacji sportowych, a baza sportowa jest bardzo dobrze rozwinięta. W historię gnieźnieńskiego sportu bardzo mocno wpisany jest żużel. Mecze miejscowego,,start-u każdorazowo gromadzą na trybunach kilkanaście tysięcy kibiców dla których,,czarny sport jest nie tylko walką o punkty, ale także wielkim emocjonującym przeżyciem. CYKLICZNE IMPREZY SPORTOWE Bieg Europejski odbywa się na dystansie 10 kilometrów ulicami Miasta Gniezna. Każda edycja biegu jest integralną częścią Dni Gniezna i skierowana jest nie tylko do biegaczy, ale także do zaproszonych gości. www.klubaltom.pl Ogólnopolski Bieg Lechitów to najstarszy w Polsce bieg długodystansowy z Ostrowa Lednickiego do Gniezna. Corocznie, w półmaratonie udział bierze kilkuset biegaczy, a jako imprezy towarzyszące rozgrywane są także biegi w kategoriach młodzieżowych oraz Mistrzostwa Polski Lekarzy. www.klubaltom.pl Indywidualny Turniej Żużlowy O Koronę Bolesława Chrobrego Pierwszego Króla " Polski to majowa impreza, która łączy sportowe emocje z nastrojem królewskich tradycji Gniezna. Niezwykła nagroda - złota korona wraz z królewskim płaszczem oraz koronacja triumfatorów zawodów to finał tych zmagań atrakcyjny zarówno dla zawodników, jak i widzów. www.turniejchrobrego.pl Międzynarodowy Turniej Koszykówki. Odbywa się co roku w lipcu. Gromadzi uczestników z wielu państw. Turniej w odróżnieniu od wielu innych imprez w Polsce i Europie charakteryzuje się bogatym wachlarzem dodatkowych, pozasportowych atrakcji. www.tsbasket.gniezno.pl Ogólnopolski Memoriał im. Alfonsa Flinika w hokeju na trawie. Każdego roku we wrześniu do Gniezna zjeżdżają najlepsze zespoły rywalizujące o tytuł Drużynowych Mistrzostw Polski i przy wspaniałej oprawie zawodów walczą o prestiżowe zwycięstwo w kolejnej edycji Memoriału dwukrotnego olimpijczyka i czternastokrotnego Mistrza Polski Alfonsa Flinika. www.starthokej.pl 10
HONOROWI OBYWATELE H JAN PAWEŁ II Honorowy Obywatel wielu polskich miast, a od 23 sierpnia 2003 roku także Gniezna. W dniu 31 maja 2009 roku odsłonięto pomnik upamiętniający dwie wizyty Ojca Świętego w Pierwszej Stolicy Polski. HENRYK JÓZEF MUSZYŃSKI Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński. Profesor nauk biblijnych, promotor porozumienia polsko-niemieckiego oraz dialogu katolicko-żydowskiego. 28 kwietnia 2007 roku odebrał Honorowe Obywatelstwo Miasta Gniezna. SIOSTRA FELICJA SIERACKA Całe swoje życie poświęciła pomaganiu innym głodnym, chorym i ubogim. Była znana w całym Gnieźnie, gdzie często widywano ją śpieszącą ulicami, by odwiedzić kolejnego potrzebującego. GERARD LABUDA Urodzony w 1916 roku profesor Labuda jest autorem licznych prac naukowych, związanych z początkami Państwa Polskiego, w tym także z Gnieznem. Wydał między innymi: Studia nad początkami państwa polskiego, Słowiańszczyzna pierwotna. BOGDAN TREPIŃSKI Urodzony w 1942 roku w Gnieźnie, większość życia związał z naszym miastem. W czerwcu 1990 roku w pierwszych wyborach do odrodzonego samorządu terytorialnego został Prezydentem Miasta Gniezna. KAZIMIERZ BAŁĘCZNY Dzięki jego staraniom w 1978 roku ukończono budowę drogi krajowej Nr 5 na odcinku Skiereszewo ul. Kostrzewskiego. Powstały również: deptak w ciągu ulicy Chrobrego oraz trasa toruńska. 11
I IMIENINY MIASTA IMIENINY MIASTA I DNI GNIEZNA Imieniny Miasta przypadają tradycyjnie 23 kwietnia każdego roku, w święto wszystkich Wojciechów. Rozpoczynają one dwu trzy tygodniowy cykl imprez kulturalnych w całym mieście, zakończony tradycyjnymi Dniami Gniezna, organizowanymi w drugi weekend maja. Wypełniony jest on koncertami, wystawami i innymi imprezami plenerowymi, w czasie których częstymi gośćmi są przyjaciele z miast partnerskich Pierwszej Stolicy Polski. Postać św. Wojciecha, głównego patrona Polski była jednym z ważniejszych czynników integrujących Polaków w okresie rozbicia dzielnicowego, a Gniezno miejscem licznych pielgrzymek pogłębiających tożsamość polską. Bardziej wnikliwe studia nad życiem i działalnością Świętego, ukazały tę postać w nowym świetle, niezwykle bogatą i barwną w krajobrazie politycznym, a także religijno - kulturalnym Europy końca X wieku. Po męczeńskiej śmierci zwłoki Świętego zostały sprowadzone przez Bolesława Chrobrego do Polski i złożone w katedrze gnieźnieńskiej, która staje się miejscem szybko rozprzestrzeniającego się na całą Europę kultu św. Wojciecha. Pielgrzymka do grobu wojciechowego cesarza Ottona III w 1000 roku zdaje się sugerować większe, ponadregionalne plany związane z rozwojem tego miejsca pątniczego, przerwane później wewnętrznymi zamieszkami i najazdem czeskiego Brzetysława. Dopiero w drugiej połowie XI wieku, ośrodek pielgrzymi w Gnieźnie na nowo rozkwita, by nieprzerwanie trwać do współczesnych czasów. Gnieźnianie od dawna czynili starania, aby usankcjonować prawnie św. Wojciecha jako Patrona. Efektem tych działań był wydany 25 marca 1994 roku Akt Kongregacji do spraw Kultu Bożego i Sakramentów, nadający miastu oficjalny tytuł Miasta Świętego Wojciecha. 12
JAK DOJECHAĆ J Gniezno położone jest w centrum Wielkopolski i stanowi ważny węzeł drogowy i kolejowy. Przez Gniezno przebiega droga krajowa nr 5 (E-261) Wrocław - Poznań - Bydgoszcz - Gdańsk oraz droga krajowa nr 15 na Toruń i Olsztyn. Planowana jest budowa drogi ekspresowej Nr 5 o parametrach autostrady z Miejscami Obsługi Podróżnych łącząca Gniezno z autostradą A2. Korzystny dla miasta jest również przebieg linii kolejowych: Wrocław - Poznań - Gniezno - Gdańsk - Olsztyn. Na terenie Gniezna znajdują się dworzec kolejowy i autobusowy. W odległości 50 km od Gniezna (45 minut jazdy samochodem, 55 minut pociągiem) znajduje się lotnisko Ławica w Poznaniu z rozwiniętą siatką międzynarodowych połączeń lotniczych. Gniezno ma również bardzo dobre połączenie kolejowe z Gdańskiem, Bydgoszczą, Toruniem i Wrocławiem. Przez Gniezno przebiega trasa S 5 prowadząca z Gdańska do Wrocławia. Na terenie miasta działa komunikacja miejska ułatwiająca poruszanie się mieszkańcom Gniezna i jego najbliższych okolic. Układ komunikacji miasta to 17 linii autobusowych o łącznej długości 129,7 km liczących 231 przystanków. 13
KATEDRA WZGÓRZE LECHA Wzgórze Lecha (wpisane na Listę Dziedzictwa Europejskiego), zwane także Górą Królewską, to najstarsza część Gniezna. Na pagórku otoczonym od wschodu i południa doliną strumienia, od zachodu jeziorami Jelonek i Świętym, zbudowana została pierwsza osada. Prace wykopaliskowe odkryły wiele tajemnic zespołu grodowego, istniejącego tu prawdopodobnie od około 940 roku. Gród był siedzibą księcia, a w czasach pogańskich - według Długosza - także miejscem kultu boga Nya. KATEDRA Na Wzgórzu Lecha wznosi się Katedra Gnieźnieńska. Obecna gotycka budowla pochodzi z XIV i XV wieku i jest trzecim w kolejności kościołem wzniesionym w tym miejscu. Niemal od tysiąca lat z katedrą związany jest kult św. Wojciecha. Do jego grobu pielgrzymowali: Otton III, Bolesław Chrobry, Władysław Jagiełło, Jan Olbracht, Zygmunt III Waza. Na szczególną uwagę wewnątrz zasługują brązowe Drzwi Gnieźnieńskie, dzieło sztuki romańskiej z XII wieku, ilustrujące żywot św. Wojciecha. Wzrok przyciąga srebrna trumna z relikwiami św. Wojciecha, płyty nagrobne św. Wojciecha i biskupa Zbigniewa Oleśnickiego. Niezwykłą kolekcję tworzą zamykające wejścia do kaplic kraty ażurowe. W podziemiach zobaczyć można m.in. najstarszy w Polsce napis nagrobkowy z ok. 1006 roku oraz odkryte podczas badań archeologicznych relikty oratorium z końca IX wieku, fragmenty murów bazyliki Mieszka I, fragmenty ceramicznej posadzki i stipes, na którym znajdował się ołtarz ze złotym relikwiarzem św. Wojciecha. KOŚCIOŁY W Gnieźnie istnieje jeszcze kilka innych kościołów wartych odwiedzenia. Są to: kościół św. Jerzego, kościół św. Jana Chrzciciela, kościół św. Trójcy, kościół Wniebowzięcia NMP, kościół św. Michała Archanioła, kościół św. Wawrzyńca, kościół św. Piotra i Pawła, kościół św. Krzyża, kościół bł. Michała Kozala, kościół garnizonowy p.w. Królowej Polski 14
LEGENDA L O początkach historii Gniezna mówi legenda o trzech braciach. Byli to Lech, Czech i Rus. Przedzierali się oni przez puszcze w poszukiwaniu ziemi, na której mogliby się osiedlić. Pewnego dnia podczas ich wędrówki nieprzebyte bory przerzedziły się, aż nagle urwały jak ucięte toporem. Wtedy oczom idących ukazał się uroczy krajobraz: rozległa dolina okolona pagórkami i oblana wieńcem niewielkich jezior. Na najwyższym wzgórzu, na starym samotnym dębie orzeł miał swoje gniazdo. Urzeczony tym widokiem Lech rzekł: Tego orła białego przyjmuję za godło ludu swego, a wokół dębu zbuduję gród swój i od orlego gniazda Gniezdnem go nazwę". I Lech osiadł wraz ze swym ludem, zaś Czech podążył na południe, a Rus na wschód od siedziby Lecha... Legenda o Lechu Czechu i Rusie pochodzi z Kroniki Wielkopolskiej. 15
MUZEA MUZEUM ARCHIDIECEZJI GNIEŹNIEŃSKIEJ Od 1991 roku turyści mogą podziwiać przechowywane tu eksponaty pochodzące ze Skarbca Katedralnego. Do najcenniejszych eksponatów Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej należą między innymi Kielich zw. św. Wojciecha - czara z agatu w szczerozłotej oprawie, Kielich zw. Królewskim i bezcenne relikwiarze: św. Urszuli, św. Barbary, św. Gereona, św. Jakuba z Sienna oraz św. Wojciecha z 8-centymetrową kością, ufundowany przez kardynała Stefana Wyszyńskiego, a także ponad 70 innych obiektów z okresu od X do XVIII wieku. Na uwagę zasługują też pozostałe zbiory, wśród których wyróżniają się interesujące działy: rzeźby w drewnie, malarstwa trumiennego, stolarstwa portretowego i sakralnego, tkanin liturgicznych, a także dział medalierski oraz pamiątki prymasów. www.archidiecezja.pl MUZEUM POCZĄTKÓW PAŃSTWA POLSKIEGO Kluczowym zadaniem instytucji jest prezentacja dziedzictwa polskiego średniowiecza oraz historii Gniezna i regionu. Ciekawą formą ekspozycji są spektakle audiowizualne przedstawiające historię i kulturę pierwszych wieków istnienia państwa polskiego. Na uwagę zasługują zbiory prezentujące osiągnięcia kultury materialnej mieszkańców Gniezna od XVI do początków XIX wieku oraz kolekcja malarstwa olejnego XIX wieku dotycząca dynastii piastowskiej. Na terenie muzeum znajdują się również repliki romańskich drzwi: tzw. gnieźnieńskich i płockich; portrety świeckich i kościelnych dostojników ziemi gnieźnieńskiej, zbiór odlanych z brązu historycznych godeł Polski i kompozycja przestrzenna Magdaleny Abakanowicz - monumentalna tkana rzeźba wykonana w 1977 roku specjalnie do wnętrza muzeum. www.mppp.pl 16
NAUKA N UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA INSTYTUT KULTURY EUROPEJSKIEJ W GNIEŹNIE W roku 2000, w milenium historycznego spotkania cesarza Ottona III z władcą Polski Bolesławem Chrobrym, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu powołał do życia Kolegium Europejskie w Gnieźnie. Uczelnia oferuje studia stacjonarne i niestacjonarne pierwszego stopnia (licencjackie) na kierunkach: komunikacja europejska, kulturoznawstwo, pedagogika, politologia oraz studia stacjonarne i niestacjonarne drugiego stopnia (uzupełniające magisterskie) na kierunku: komunikacja europejska. www.ceg.amu.edu.pl GNIEŹNIEŃSKA SZKOŁA WYŻSZA MILENIUM Oferuje studia pierwszego i drugiego stopnia (licencjackie i magisterskie) na dwóch kierunkach: pedagogika i zarządzanie oraz studia podyplomowe (specjalności nauczycielskie i menedżerskie). Od 2010 roku uczelnia prowadzi akademickie gimnazjum, szkołę podstawową i przedszkole. GSW Milenium jest miejscem wielu spotkań, warsztatów i konferencji. www.milenium.edu.pl PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA Uczelnia kształci studentów na sześciu kierunkach inżynierskich (I stopnia): informatyka, transport, zarządzanie i inżynieria produkcji, ochrona środowiska, inżynieria środowiska, elektronika i telekomunikacja oraz jednym licencjackim: pielęgniarstwo. W nowoczesnych laboratoriach gnieźnieńskiej uczelni studenci zdobywają nie tylko wiedzę ale i praktyczne umiejętności, ponadto mogą wyjechać w ramach programu Erasmus na semestr studiów do uczelni w Holandii, na Litwie, w Niemczech oraz na praktyki do Grecji. www.pwsz-gniezno.edu.pl PRYMASOWSKIE WYŻSZE SEMINARIUM DUCHOWNE Jest sekcją Wydziału Teologicznego UAM w Poznaniu. Seminarium oferuje filozoficzno-teologiczne studia magisterskie w wymiarze sześciu lat, przeznaczone dla kandydatów do kapłaństwa oraz pięcioletnie studia dla osób świeckich. www.pwsd.gniezno.pl GNIEŹNIEŃSKI UNIWERSYTET TRZECIEGO WIEKU Od 2006 roku w Gnieźnie działa także gnieźnieński Uniwersytet Trzeciego Wieku. To szansa dla tych, którzy bez względu na swój wiek nadal chcą poznawać świat i wiedzieć więcej. GUTW angażuje słuchaczy w aktywność na rzecz otaczającego ich środowiska, umożliwia podtrzymanie więzi społecznych, towarzyskich i komunikację międzypokoleniową. www. gutw.edupage.org 17
ORP GNIEZNO Dla podkreślenia związków miast z okrętami powstał projekt edukacyjny o nazwie MIASTA - OKRĘTY. Jego założeniem jest promocja idei Polski jako państwa morskiego. ORP GNIEZNO wchodzi w skład 2. Dywizjonu Okrętów Transportowo - Minowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. W swojej dziewiętnastoletniej służbie okręt wielokrotnie uczestniczył w ćwiczeniach krajowych i międzynarodowych, m.in. w Strong Resolve, Blue Game i Anakonda, odwiedził porty w Niemczech, Danii i Norwegii. Załoga zawsze uzyskiwała bardzo wysokie oceny podczas szkoleń i zadań programowych, a okręt zdobywał miano najlepszego w dywizjonie i we flotylli. Załoga składa się z około 50 osób, w tym 5 oficerów. ORP GNIEZNO to jednostka przeznaczona do załadunku z nieuzbrojonego brzegu, transportu morzem oraz wyładowania w warunkach bojowych na nieuzbrojonym brzegu pływającej i niepływającej techniki wojskowej i żołnierzy desantu morskiego. Może również transportować i stawiać miny morskie w obronnych zagrodach minowych. Dodatkowo okręt może pomieścić 90 żołnierzy desantu morskiego. Konstrukcja okrętu zawiera siedem pokładów - dno, międzypokład (tu są rozmieszczone pomieszczenia mieszkalne załogi i desantu, pomieszczenia kuchenne, siłownie), pokład główny z ładownią, pokład otwarty, pokład oficerski (pomieszczenia oficerów i kabina radiowa), pokład nawigacyjny (główne stanowisko dowodzenia - tzw. mostek", kabina nawigacyjna), " pokład sygnałowy - tu na morzu pracują obserwatorzy i sygnaliści. 18
PIERWSZA STOLICA POLSKI MIASTO KRÓLÓW P Już od I połowy X wieku Gniezno stało się centralnym grodem plemiennego państwa Polan. Jego początki sięgają przełomu VI i VII wieku. Osadnictwu sprzyjały nie tylko ukształtowanie terenu i obfitość wód, ale również położenie osady u zbiegu głównych traktów wiodących z Rusi, Moraw i Pomorza. Przypuszcza się, że Wzgórze Lecha było plemiennym ośrodkiem kultu pogańskiego, na co wskazywałyby odkryte w podziemiach obecnej katedry palenisko kultowe z ok. VII-VIII wieku i nasyp kamienny pod kościołem św. Jerzego. Mieszko I - pierwszy historycznie poświadczony władca Polski, powołał do życia państwo o znacznym zasięgu terytorialnym i umocnił je politycznie poprzez chrystianizację. Akt chrztu odbył się na Ostrowie Lednickim w 966 roku. Wówczas Gniezno stało się stolicą młodego państwa, ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. Gród, pełniąc funkcję stolicy państwa, stał się jednocześnie ośrodkiem nowej wiary. Doniosłe wydarzenia miały miejsce w Gnieźnie za panowania Bolesława Chrobrego: utworzenie arcybiskupstwa w 1000 roku i pierwsza królewska koronacja w 1025 roku. Gród gnieźnieński był także świadkiem koronacji Mieszka II w 1025 roku, Bolesława Śmiałego w 1076 roku, Przemysła II w 1295 roku i Wacława II Czeskiego w 1300 roku. 19
REGION Gniezno położone jest w centrum Niziny Wielkopolsko - Kujawskiej na siedmiu wzgórzach, na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej, która jest naturalnym wododziałem dzielącym dorzecze Warty i Wisły. Główną rzeką zbierającą wody z regionu jest Wełna, która wpływa do Jeziora Zioło. Przepływa ona przez sześć jezior stanowiących interesujący element krajobrazu. Są to jeziora rynnowe: Wierzbiczańskie, Jankowskie, Strzyżewskie, Piotrowskie, Łowiczno, Biskupiec i wpływa do Jeziora Zioło. Gniezno jest także najważniejszą miejscowością Szlaku Piastowskiego, który wiedzie z Poznania przez Lednogórę, Gniezno, Trzemeszno, Mogilno i Kruszwicę do Inowrocławia. Dogodny układ komunikacyjny wyznacza rolę Gniezna jako lokalnego centrum gospodarczo-administracyjnego. 20
SZLAKI TURYSTYCZNE S Przebieg Szlaku Piastowskiego SZLAK PIASTOWSKI Poznając Gniezno zwiedzasz największą atrakcję jednego z najważniejszych szlaków turystycznych w Polsce. Szlak Piastowski, bo o nim tu mowa, przebiega przez dwa województwa: wielkopolskie oraz kujawsko pomorskie, a na jego trasie znajduje się wiele punktów istotnych dla historii i kultury naszego kraju. Są to przede wszystkim miejsca związane z początkami naszej państwowości, tworzonej przez Dynastię Piastów, od której trasa wzięła swoją nazwę. www.szlakpiastowski.com.pl SZLAK ROMAŃSKI Skarby architektury znajdziesz również na Szlaku Romańskim, który ma zasięg ogólnoeuropejski. Jego trasy przebiegają przez wiele państw Starego Kontynentu. Jak sama nazwa wskazuje, szlak ten obejmuje miejsca, gdzie obejrzeć można wspaniałe zabytki sztuki romańskiej. Na terenie Gniezna znajdują się dwa takie monumenty: kościół św. Jerzego oraz Katedra Gnieźnieńska. DROGA ŚW. JAKUBA Oznaczona muszlą św. Jakuba, przebiegająca przez Gniezno droga jest jedną z wielu tras prowadzących przez całą Europę, aż do katedry w Santiago de Compostela w północno - zachodniej Hiszpanii. Tam właśnie znajduje się ciało św. Jakuba Większego Apostoła. Przez setki lat Santiago było obok Jerozolimy i Rzymu najczęstszym celem pielgrzymek religijnych wiernych z całej Europy. SZLAK WIELOKULTUROWY (szlak miejski) Odkryj wielokulturowy i wielonarodowy wymiar Gniezna. Przez wieki obywatele różnych wyznań i narodowości współtworzyli krajobraz kulturowy miasta, pozostawiając po sobie wspaniałe dziedzictwo. Nie można przejść obok niego obojętnie. SZLAK WOLNOMULARSKI (szlak miejski) Któż nie kocha zagadek i tajemnic? Przez wieki wzbudzająca wiele emocji organizacja wolnomularska w sposób znaczący wpływała na życie mieszkańców Gniezna. Masoni pozostawili po sobie wiele pamiątek zawierających w swej symbolice kult mądrości, pracy i braterstwa. Czy dasz radę je odnaleźć? TRAKT PIASTOWSKI (szlak miejski) Niezapomniane, malownicze widoki możesz podziwiać podążając Traktem Piastowskim. Widoczna stamtąd panorama miasta zdradza tysiącletnie, historyczne i religijne dziedzictwo Grodu Lecha. SZLAK ŚWIĘTYCH I BŁOGOSŁAWIONYCH (szlak miejski) Kult świętych i błogosławionych jest nieodłączną częścią wiary chrześcijańskiej. To do nich zwracamy się, gdy potrzebujemy pomocy podczas różnych życiowych zakrętów. Nic więc dziwnego, że liczni święci mają w Gnieźnie tak silną reprezentację. 21
TURYSTYKA TURYSTYCZNE GNIEZNO Gniezno jest miastem, które łączy w sobie elementy polskiej kultury, historii i tradycji. Wśród zabytków najważniejsze miejsce zajmuje najstarsza gotycka Katedra w Polsce. Stała się ona na długi czas miejscem koronacji królów polskich. Słynne Drzwi Gnieźnieńskie przedstawiające osiemnaście scen z życia św. Wojciecha, trumienka z relikwiami św. Wojciecha oraz zabytki zgromadzone w dwóch gnieźnieńskich muzeach - Muzeum Początków Państwa Polskiego i Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej dopełniają historycznego wizerunku miasta. Atutem miasta jest jego atrakcyjne położenie. Wokół miasta rozciągają się duże obszary leśne, z gęstą siatką czystych jezior, przyciągających żeglarzy, wędkarzy i wczasowiczów. Rozwija się sieć hoteli, moteli i restauracji. W ciągu roku odbywa się w Gnieźnie wiele imprez o charakterze kulturalnym, sportowym i artystycznym. Bieg Europejski, najstarszy w Polsce długodystansowy Bieg Lechitów, Dni Gniezna połączone z Imieninami Miasta - obfitujące m.in. w koncerty gwiazd, koncerty organowe i jazzowe, biesiady miejskie, zawody sportowe, rajdy piesze, koncerty chóralne i wiele innych wydarzeń przyciągają gości nie tylko z kraju, ale również z zagranicy. Dzięki bogatej ofercie klubów i obiektów sportowych turyści mogą skorzystać z kortów tenisowych, kręgielni, basenu, przejażdżek konnych, spróbować swoich sił w hokeju na trawie, a także w wolnej chwili wybrać się na przejażdżkę Gnieźnieńską Koleją Wąskotorową. INFORMACJA TURYSTYCZNA tel./fax 61 428 41 00 www.szlakpiastowski.com.pl 22