CIAŁOCENTRYZM ZA CZY PRZECIWKO CIAŁU? Zjazd II, 22-25.01.2015
cele podjęcie refleksji dotyczącej własnego ciała analiza kondycji współczesnych kobiet z punktu widzenia ich ciał poznanie wybranych mechanizmów kształtujących tożsamość cielesną współczesnej kobiety (mit urody, KZP) szukanie inspiracji dla własnych działań edukacyjnych
Do kogo należy ciało? Sposoby w jaki państwo wpływa na ciała kobiet: Regulacje dotyczące przerywania ciąży Regulacje dotyczące antykoncepcji Regulacje dotyczące in vitro praktyki Regulacje dotyczące określonych zabiegów medycznych i wciągnięcia ich lub nie na listę refundowanych Założenia polityki demograficznej zachęcanie do rodzenia lub jak ma to miejsce np. w krajach Trzeciego Świata zachęcanie do ograniczania płodności (Grabowska 2010)
Mit urody Ideologia urody uczy kobiety, że tylko w niewielkim stopniu kontrolują swoje życie i że mają niewiele możliwości. Wizerunki kobiet w micie urody są upraszczające i stereotypowe. Istnieje ograniczona liczba twarzy rozpoznawanych jako >piękne<. To redukujące postrzeganie kobiet prowadzi je do konkluzji, że ich możliwości są również ograniczone. (N. Wolf) https://www.youtube.com/watch?v=23fbtremh1i https://www.youtube.com/watch?v=rhybztbykni
Kultura zawłaszczająca ciała I etat - praca domowa obowiązki rodzinno domowe (od 3 godzin w Wielkiej Brytanii i Szwecji, przez 4 w Polsce do 5 we Włoszech czy Bułgarii + 1,5 h na opiekę nad dziećmi) II etat - praca zawodowa obowiązki wynikające z zajmowanej pozycji w świecie zawodowym, budowanie kariery, ścieżka edukacyjna (8 godzin) III etat praca nad urodą troska o wygląd ciała, jego odpowiednie rozmiary i jakość (18 minut rano, 40 minut przed wieczornym wyjściem czas ten uwzględnia codzienne czynności, nie są brane pod uwagę np. fryzjer, depilacja, manicure itp.)
Praktyki społeczne kształtujące ciało kobiety: praktyki mające na celu wytworzenie ciał o określonym kształcie i rozmiarach praktyki wydobywające z ciała szczególne gesty, postawy, sposoby poruszania się itp. praktyki traktujące ciało jako powierzchnię do ozdabiania (S.L. Bartky)
Kompetencje Zawodowej Piękności
Kłamstwa KZP Każda kobieta MUSI stać się piękna według obowiązującego wzoru. Uroda jest postrzegana jako uzasadniona, niezbędna do tego by kobieta zdobyła władzę, pozycje zawodową Każda kobieta MOŻE stać się piękna według obowiązującego wzoru. Bycie piękną podług obowiązującej normy jest możliwe, wymaga pracy, wysiłku i wyrzeczeń. Każda kobieta, która się postara może doścignąć wzór. Pracodawcy wykorzystują KZP do szacowania czy testowania kobiecych kompetencji merytorycznych. Każda kobieta MUSI/POWINNA starać się coraz bardziej. Im więcej władzy maja kobiety, im więcej potrafią, wiedzą tym bardziej rosną wymagania dotyczące ich wyglądu. Jesteś już za bogata i dlatego właśnie nigdy nie będziesz wystarczająco szczupła. (N. Wolf, Mit urody, Warszawa 2014)
Wymiary tożsamości cielesnej poczucie własnego istnienia, poczucie ciągłości siebie cielesnego w czasie i przestrzeni, poczucie wewnętrznej spójności, poczucie własnych granic, akceptacja siebie jako bytu cielesnego
Konsekwencje mitu urody Procentowy wskaźnik osób niezadowolonych Kobiety Mężczyźni Ogólny 1972 1985 1997 1972 1985 1997 wygląd 25 38 56 15 34 43 Waga Wzrost Muskulatura Piersi/tors Brzuch Biodra/uda 48 55 66 35 41 52 13 17 16 13 20 16 30 45 57 25 32 45 26 32 34 18 28 38 50 57 71 36 50 63 49 50 61 12 21 29
Ciało w przestrzeni publicznej
Kontestacja i opór
Zjawisko przemocy Według WHO przemoc to celowe użycie siły fizycznej, zagrażające lub rzeczywiste, przeciwko sobie, komuś lub przeciwko grupie lub społeczności, co powoduje lub jest prawdopodobne, że spowoduje zranienie, fizyczne uszkodzenie, śmierć, ból psychologiczny, zaburzenia rozwoju bądź deprywację.
Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej przemoc wobec kobiet rozumie się jako naruszenie praw człowieka oraz formę dyskryminacji kobiet, w tym wszelkie akty przemocy ze względu na płeć, które prowadzą lub mogą prowadzić do fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej szkody lub cierpienia kobiet, w tym również groźby takich aktów, sytuacje przymusu lub arbitralnego pozbawienia wolności, zarówno w życiu publicznym, jak i prywatnym
Przemoc domowa przemoc domowa oznacza wszelkie akty fizycznej, seksualnej, psychologicznej lub ekonomicznej przemocy występujące w rodzinie lub gospodarstwie domowym lub pomiędzy byłymi lub obecnymi małżonkami lub partnerami, niezależnie od tego, czy sprawca i ofiara dzielą miejsce zamieszkania, czy też nie.
Rodzaje przemocy przemoc fizyczna przemoc emocjonalna/psychiczna przemoc seksualna przemoc ekonomiczna zaniedbanie
Przemoc fizyczna jest zachowaniem, które powoduje uszkodzenie ciała lub grozi uszkodzeniem. Zachowania takie, jak: bicie, kopanie, szarpanie, popychanie, klepanie, klapsy, ciągnięcie za włosy, uszy, uderzanie w twarz (policzek), przypalanie, duszenie, krępowanie i wiele innych zachowań naruszających nietykalność ciała.
Przemoc psychiczna występuje w przypadku przymusu i gróźb np. wyzywania, osądzania, oceniania, obrażania, straszenia, szantażowania, grożenia, krzykiem, oskarżaniem, obwinianiem, oczernianiem, czytanie korespondencji, ujawnianie tajemnic i sekretów, wyśmiewanie, lekceważenie i inne zachowania, które naruszają godność człowieka.
Przemoc seksualna występuje gdy mamy do czynienia ze zmuszaniem osoby do aktywności seksualnej wbrew jej woli, gdy nie jest w pełni świadoma, bez wyrażenia przez nią zgody i pytania o nią, a także gdy w wyniku określonych warunków obawia się odmówić (ze strachu np.). O przymusie mówimy także wtedy, gdy sprawca stosuje bezpośrednią siłę lub emocjonalny szantaż. Przykłady tego rodzaju przemocy to: obmacywanie, komentowanie szczegółów anatomicznych, nagabywanie, obmacywanie, ocenianie sprawności seksualnej, wyglądu, nieliczenie się z życzeniami partnerki lub partnera, wymuszanie pożycia, gwałt.
Przemoc ekonomiczna polega m.in. na niszczeniu czyjejś własności, pozbawianiu środków do życia lub ograniczaniu warunków, w których nie są zaspokojone potrzeby niezbędne do przeżycia jednostki. Wyróżnić tu można: kradzież, używanie rzeczy bez pozwolenia, przeglądanie dokumentów, zabieranie pieniędzy, dysponowanie czyjąś własnością, pieniędzmi, branie pożyczek obciążających drugiego człowieka na wspólne konto, sprzedawanie rzeczy osobistych i wspólnych bez zgody współwłaściciela, zmuszanie do spłaty długów i inne formy naruszające prawo własności.
Zaniedbanie jest formą przemocy ekonomicznej. Polega na ograniczaniu lub nie dostarczaniu środków na utrzymanie, pozbawianie środków niezbędnych do zaspokojenia potrzeb np. jedzenia, ubrania, schronienia. Ograniczanie dostępu lub uniemożliwianie dostępu do takich miejsc, jak: kuchnia, łazienka, mieszkanie.
Rozmiary zjawiska TNS OBOP na podstawie badań z 2010 roku donosi, że : przemoc seksualna 90% ofiar stanowią kobiety, przemoc fizyczna 63% ofiar to kobiety, przemoc ekonomiczna w 70% ofiar dotyczy kobiet, 64% ofiar przemocy psychicznej to kobiety. (Diagnoza zjawiska przemocy w rodzinie w Polsce wobec kobiet i wobec mężczyzn. Część I- raport z badan ogólnopolskich 2010, s. 60) Czy przemoc jest warunkowana płcią czy też nie?
Strategie przeciwdziałania przemocy Prawna, legislacyjna, np. Konwencja Rady Europy o zwalczaniu i zapobieganiu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej zobowiązująca do podjęcia konkretnych działań mających na celu wyeliminowanie przemocy np. przyczynienie się do eliminacji wszelkich form dyskryminacji kobiet oraz wspieranie rzeczywistego równouprawnienia kobiet i mężczyzn, w tym poprzez wzmocnienie pozycji kobiet
Strategie przeciwdziałania przemocy Edukacyjna inicjatywy o charakterze edukacji formalnej, jak i pozaformalnej mają duże znaczenie dla zmiany w obszarze świadomości całego społeczeństwa np. (np. warsztaty asertywności i samoobrony dla kobiet WenDo)
Strategie przeciwdziałania przemocy Informacyjna różne organizacje i instytucje prowadzą ogólnospołeczne kampanie informacyjne dotyczące przemocy. Przykładem są m.in. Nie tylko siniaki robią z Ciebie ofiarę (kampania AVON), Słowa ranią na całe życie, Scena Za Ścianą (Centrum Praw Kobiet) (http://www.cpk.org.pl/395,scena-ze-sciana.html).
Strategie przeciwdziałania przemocy Instytucjonalna w Polsce istnieje szereg instytucji działające na rzecz ofiar przemocy. policja, prokuratura, pomoc społeczna, gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych, służba zdrowia, orgnizacje pozarządowe (punkty konsultacyjne, telefony zaufania, ośrodki pomocy, schroniska, hostele), ośrodki dla osób pokrzywdzonych przestępstwem (http://pokrzywdzeni.gov.pl/siec-pomocy),
Strategie przeciwdziałania przemocy telefony informacyjno interwencyjne (ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy 801120002, telefon zaufania dla dzieci 116111, telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym 111 123, policyjny telefon zaufania do spraw przeciwdziałania przemocy w rodzinie 800120 226, telefon zaufania dla ofiar i sprawców przemocy seksualnej 228281112, przemoc przez internet helpline.org.pl 800100100).
Inspiracje do własnych działań - ngo Warsztaty WenDo samoobrona i asertywność dla kobiet Dni Cipki mające formę festiwalu spotkania gdzie kobiety mają okazję poznać i nabyć różnego typu akcesoria związane z higieną i seksualnością, porozmawiać na temat swoich ciał, mieć kontakt ze sztuką
Inspiracje do własnych działań Marsz Odzyskać noc organizowany w ramach akcji 16 dni przeciwko przemocy ze względu na płeć trwające od 25 listopada do 10 grudnia (http://www.wsa.org.pl/art- _odzyskac_noc manifestacja_przeciw_przemocy_wo bec_kobiet-89.html) Ciekawym projektem jest Dress for success, która pomaga kobietom o niskim statusie społecznym w znalezieniu zatrudnienia. Stowarzyszenie wspierają chętne panie merytorycznie (warsztaty, szkolenia) i technicznie (strój, fryzura). http://www.dressforsuccess.org/home.aspx
Inspiracje do własnych działań - ngo Warsztaty WenDo samoobrona i asertywność dla kobiet (http://www.wendo.org.pl/news.php) Dni Cipki mające formę festiwalu spotkania gdzie kobiety mają okazję poznać i nabyć różnego typu akcesoria związane z higieną i seksualnością, porozmawiać na temat swoich ciał, mieć kontakt ze sztuką
Inspiracje do własnych działań akcje artystyczne Nu project (http://www.thenuproject.com/about-theproject) beautiful body project (http://www.abeautifulbodyproject.com/) Iluzje ciała (http://www.graciehagen.com/lllusions-of-thebody/)
Inspiracje do własnych działań aktywność korporacji Dove (http://www.idoveyou.pl/pl/) Kotex (https://www.ubykotex.com/take-action/spread-theword) Adrian (http://www.adrian-rajstopy.pl/strona_glowna.php)
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ* *dane o wykorzystanych źródłach w materiałach papierowych Edyta Borys edyta.borys@wp.pl