PUP CHRZANÓW MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH CZĘŚĆ II ABSOLWENCI 1 Raport: 2013
WSTĘP Występujące rozbieżności pomiędzy popytem na pracę a jakościową stroną podaży zasobów pracy powoduje występowanie bezrobocia wśród absolwentów. Stanowią oni szczególną grupę wśród zarejestrowanych bezrobotnych. Wzrost bezrobocia, do którego przyczynił się trwający od kilku lat kryzys gospodarczy obnażył słabe strony rynku pracy, czego konsekwencją jest wzrost zawodów nadwyżkowych. Dlatego też potrzebny jest stały monitoring sytuacji absolwentów, głównie szkół zawodowych, liceów i techników w celu dostosowania uzyskiwanych przez nich zawodów do przewidywanych potrzeb rynku pracy. Równie ważna jest koordynacja edukacji zawodowej i rynku pracy w celu wymiany informacji dotyczących prognoz popytu na zawody i dostosowywania oferty tych szkół do potrzeb lokalnego i ponadlokalnego rynku pracy. Metody te mogą zbliżyć system edukacji zawodowej, strukturę i treści kształcenia do potrzeb szybko zmieniającej się i rozwijającej gospodarki. Jednym z zadań samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy jest prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Określa to ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 roku (Dz. U. z 2013 r. poz. 674 z późn. zm.). Celem niniejszego opracowania jest uzyskanie informacji na temat zjawisk zachodzących na lokalnym rynku pracy, dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy, w przekroju zawodowym oraz sformułowanie na tej podstawie wniosków, ocen oraz prognoz niezbędnych do prawidłowego wykonywania przez urząd pracy ustawowych zadań. Szczegółowe cele w tym zakresie mają odniesienie m. in. do określenia odpowiednich kierunków szkoleń dla bezrobotnych, zapewniających większą efektywność organizowanych szkoleń, usprawnienia działań poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych, ułatwienia realizacji programu aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia, określenia kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo-kwalifikacyjnej na lokalnym rynku pracy oraz stworzenia bazy informacyjnej dla opracowywania przyszłych struktur zawodowo-kwalifikacyjnych. Monitoring ma również służyć lepszemu 2
zrozumieniu i dopasowaniu kwalifikacji osób poszukujących pracy do oczekiwań pracodawców, którzy są coraz bardziej wymagający wobec kandydatów do pracy. Oczekują coraz częściej od przyszłych pracowników umiejętności przystosowywania się do zmian zachodzących na rynku pracy i gotowości do ciągłego rozwoju i edukowania. Niniejszy raport: Monitoring Zawodów Deficytowych i Nadwyżkowych za rok 2013 dotyczy absolwentów 1 szkół ponadgimnazjalnych powiatu chrzanowskiego. Sprawozdanie przedstawia analizę bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w 2013 roku w tut. urzędzie w podziale na poszczególne zawody. Dane do sporządzenia tego raportu pochodzą z zestawienia przedstawionego w aplikacji Syriusz: bezrobotni według zawodu w powiecie chrzanowskim stan na koniec 2013 roku (w podziale na absolwentów), napływ bezrobotnych według zawodów w powiecie chrzanowskim w 2013 roku, zawody deficytowe i nadwyżkowe w powiecie chrzanowskim w 2013 roku, danych o uczniach i absolwentach szkół ponadgimnazjalnych na 30.09.2013r. pochodzących z SIO MEN oraz dane o absolwentach szkół wyższych w roku akademickim 2011/2012. Wyniki raportu zostały przedstawione tabelach i na wykresach, które obrazują ogólną liczbę absolwentów, przewidywaną liczbę absolwentów, liczbę bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w PUP, napływ bezrobotnych absolwentów w 2013 roku oraz prognozę stanu rynku pracy w oparciu o liczbę bezrobotnych absolwentów w poszczególnych zawodach i specjalnościach. Analiza została przeprowadzona w oparciu o dane z ostatnich pięciu lat, aby jak najlepiej przedstawić przebieg zmian w strukturze i liczbie bezrobotnych absolwentów zarejestrowanych w urzędzie pracy. 1 Absolwent osoba bezrobotna w okresie 12 miesięcy od dnia określonego w dyplomie, świadectwie lub innym dokumencie potwierdzającym ukończenia szkoły. 3
ANALIZA BEZROBOCIA WŚRÓD ABSOLWENTÓW RÓŻNYCH SZKÓŁ Wykres nr 1. Porównanie liczby absolwentów do ogółu bezrobotnych w latach 2009 2013r. 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 6681 6994 5343 5896 5664 434 457 441 446 538 2009 2010 2011 2012 2013 bezrobotni ogółem bezrobotni absolwenci Liczba osób bezrobotnych na przestrzeni ostatnich lat, począwszy od 2009 roku systematycznie wzrastała poza rokiem 2011, w którym nastąpił spadek liczby bezrobotnych w porównaniu do roku 2010. Jednak już w roku 2012 liczba osób zarejestrowanych w urzędzie pracy wzrosła i to znacznie (ponad tysiąc osób). Tendencja wzrostowa utrzymała się także w roku 2013. Badając sytuację na rynku pracy w powiecie chrzanowskim należy stwierdzić, iż na koniec grudnia 2013 roku w urzędzie pracy zarejestrowanych było 6994 osoby z tego 538 to absolwenci tj. osoby w okresie do 12 m-cy od zakończenia nauki, którzy stanowią 7,7% ogółu osób bezrobotnych. W porównaniu z rokiem 2012, gdzie zarejestrowanych było 446 absolwentów ich liczba utrzymywała się na zbliżonym poziomie. Istotnym czynnikiem wpływającym na możliwość znalezienia zatrudnienia jest wykształcenie. Odpowiada to tendencjom na rynku pracy, gdzie pracodawcy poszukują osób z kwalifikacjami zawodowymi. Samo wykształcenie nie jest obecnie zmienną determinującą uzyskanie zatrudnienia. Absolwenci szkół powinni posiadać praktykę i doświadczenie w wybranym przez siebie zawodzie. Poniższy wykres przedstawia osoby bezrobotne w podziale a poziomy wykształcenia w okresie 2009r. 2013r. 4
Wykres 2. Bezrobotni według poziomu wykształcenia w latach 2009-2013r. 2000 1500 1000 500 0 2009 2010 2011 2012 2013 wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształcące zasadniczo-zawodowe W rejestrze osób bezrobotnych PUP w Chrzanowie przeważają osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (1809 osób). Osoby posiadające wykształcenie zawodowe są poszukiwane przez pracodawców. Jednak ze względu na niewysokie kwalifikacje i niewielkie doświadczenie lub jego brak, nie znajdują zatrudnienia. Dużą grupę stanowią osoby z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (1731 osób). Wynika z tego, że takim osobom trudno jest znaleźć zatrudnienie, ma na to wpływ sposób ich kształcenia w szkołach policealnych i średnich. Znacznie mniej zarejestrowanych jest osób z wykształceniem średnim ogólnokształcącym i wyższym (odpowiednio 823 i 954 osoby). Osoby kończące szkoły średnie ogólnokształcące często podejmują dalszą naukę w systemie zaocznym, a rejestracja w urzędzie pracy daje im dostęp do staży, szkoleń. Ukończenie studiów wyższych także nie gwarantuje zatrudnienia, ponieważ liczy się doświadczenie zawodowe, staż pracy. Dlatego tak duży nacisk kładzie się na zdobywanie doświadczenia zawodowego już w trakcie studiów. Tabela nr 1. Bezrobotni absolwenci w podziale na płeć według zawodów ZAWÓD BEZROBOTNI ABSOLWENCI 2013 BEZROBOTNI ABSOLWENCI 2012 BEZROBOTNI ABSOLWENCI KOBIETY - 2013 BEZROBOTNI ABSOLWENCI KOBIETY - 2012 Bez zawodu 161 142 80 57 Sprzedawca 31 21 27 20 Kucharz małej gastronomii 11 7 10 6 Technik ekonomista 10 21 6 20 Mechanik pojazdów samochodowych 10 8 0 0 Technik usług 8 9 7 8 5
fryzjerskich Technik obsługi turystycznej 7 7 6 6 Technik informatyk 7 5 1 1 Technik mechanik 7 4 0 0 Technik hotelarstwa 6 7 4 6 Klasyfikację bezrobotnych przeprowadzono według zawodu wskazanego przez nich, jako podstawowy przy poszukiwaniu pracy, do wykonywania, którego mają odpowiednie kwalifikacje potwierdzone świadectwem szkolnym lub innym dokumentem, bądź odpowiednim stażem pracy (minimum 1 rok w tym zawodzie). Do osób bez zawodu zaliczono osoby nie spełniające jednocześnie dwóch warunków: * nie posiadające świadectwa (dyplomu) ukończenia kształcenia szkolnego lub kursowego, * nie posiadające udokumentowanej ciągłości pracy w okresie minimum 1 roku w tym samym zawodzie. Do osób bez zawodu zaliczono również osoby, które ukończyły licea ogólnokształcące, licea profilowane i nie posiadają udokumentowanej ciągłości pracy w okresie minimum 1 roku w tym samym zawodzie. Pojęcie absolwent definiuje bezrobotnego do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki. Analizując dane zebranych w tabeli nr 1 największa liczba bezrobotnych absolwentów nie posiadała zawodu - 161 osoby (w tym 80 kobiet). Profesje, w których wskaźnik bezrobocia wśród absolwentów był największy to: 1. sprzedawca 31 osób (w tym 27 kobiet), 2. kucharz małej gastronomii 11 osób (w tym 10 kobiet), 3. technik ekonomista 10 osób (w tym 6 kobiet), 4. mechanik pojazdów samochodowych 10 osób, 5. technik usług fryzjerskich 8 osób (w tym 7 kobiet), 6. technik obsługi turystycznej 7 osób (w tym 6 kobiet), 6 7. technik informatyk 7 osób (w tym 1 kobieta),
8. technik mechanik 7 osób, 9. technik hotelarstwa 6 osób (w tym 4 kobiety), W rankingu zawodów na pierwszym miejscu znajdują się zawody sprzedawca, oraz kucharz małej gastronomii. W zawodzie sprzedawcy przeważają kobiety. Pracodawcy wskazują na słabe przygotowanie kandydatów do pracy, a potencjalni pracownicy na niekorzystne godziny pracy, pracę w weekendy, niskie wynagrodzenie. W przypadku zawodu kucharz małej gastronomii zawód ten wydają się być poszukiwanym na rynku pracy, niestety podobnie jak w przypadku zawodu sprzedawca, pracodawcy oczekują samodzielności i doświadczenia w pracy, a to dyskwalifikuje absolwentów, którzy dopiero zdobywają staż w zawodzie. Obserwując panujące obecnie na lokalnym rynku pracy tendencje konieczne jest zwrócenie uwagi na kwestię napływu bezrobotnych absolwentów w 2013 roku. Uzyskamy w ten sposób pełniejszy obraz zjawiska bezrobocia i jego struktury w badanym okresie. Tabela nr 2. Porównanie napływu absolwentów ze stanem na koniec 2013 roku (absolwenci wszystkich szkół). ZAWÓD NAPŁYW ABSOLWENTÓW W 2013 STAN ABSOLWENTÓW NA KONIEC 2013 Bez zawodu 366 161 Sprzedawca 68 31 Kucharz małej gastronomii 22 11 Technik ekonomista 17 10 Mechanik pojazdów samochodowych 17 10 Technik usług fryzjerskich 9 8 Technik obsługi turystycznej 11 7 Technik informatyk 14 7 Technik mechanik 10 7 Technik hotelarstwa 12 6 Z powyższej tabeli wynika, że najwięcej absolwentów w roku 2013 zarejestrowało się jako osoby bez zawodu : 366 osób. Należy tutaj przypomnieć, iż do tej grupy należą również osoby z wykształceniem gimnazjalnym. Według stanu 7
na koniec 2013 roku absolwentów bez kwalifikacji pozostało 161. Drugim zawodem pod względem liczebności rejestrujących się absolwentów jest sprzedawca: 68 osób. Jednakże na koniec roku pozostało ich tylko 31. Z przedstawionych danym wynika, iż największa dynamika zmian zaistniała w zawodach: kucharz małej gastronomii, technik informatyk i technik hotelarstwa. W zawodach tych zdecydowanie zmniejszyła się liczba zarejestrowanych absolwentów do ich stanu na koniec 2013 roku. Można zatem przypuszczać, iż osoby te nie mają dużych trudności ze znalezieniem pracy. W najbardziej niekorzystnej sytuacji są absolwenci z zawodem technik usług fryzjerskich, technik ekonomista, technik obsługi turystycznej, technik mechanik. ANALIZA SYTUACJI ABSOLWENTÓW SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Z TERENU POWIATU CHRZANOWSKIEGO Na podstawie informacji z Systemu Informacji Oświatowej MEN w 2013 roku w powiecie chrzanowskim szkołę ukończyło 1442 absolwentów szkół ponadgimnazjalnych. Poniżej zamieszczony wykres przedstawia absolwentów zarejestrowanych w PUP Chrzanów w podziale na ukończone poziomy kształcenia. Większa część absolwentów ukończyła szkołę średnią ogólnokształcącą, co stanowi 45% oraz szkoły policealne i średnie techniczne 33% ogółu absolwentów szkół powiatu chrzanowskiego. Porównując ogólną liczbę absolwentów szkół ponadgimnazjalnych do roku 2012, tegorocznych absolwentów jest o 47 osób więcej. 8
Wykres nr 3. Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych z powiatu chrzanowskiego w podziale na poziom wykształcenia. 8% 14% 45% 33% wyższe policealne i srednie techniczne średnie ogólnokształcące zawodowe Znajdujący się poniżej wykres nr 4 przedstawia zarejestrowanych absolwentów szkół powiatu chrzanowskiego wg poziomu wykształcenia. Najliczniejszą grupę bezrobotnych absolwentów według wykształcenia stanowiły osoby z wykształceniem średnim zawodowym 53% ogółu bezrobotnych absolwentów, (czyli 135 osób) oraz średnim ogólnym i zawodowym 46 % ogółu bezrobotnych absolwentów. Osoby z wykształceniem wyższym stanowiły zaledwie 1% ogółu bezrobotnych absolwentów (spadek o 13% w porównaniu z analogicznym rokiem). Wykres nr 4. Zarejestrowani absolwenci szkół powiatu chrzanowskiego według poziomu wykształcenia 18% 1% 28% 53% wyższe średnie zawodowe średnie ogólne zawodowe 9
Wykres nr 5. Absolwenci rocznika 2012/2013 w porównaniu do planowanej liczby absolwentów w roku nastepnym. ślusarz Cukiernik technik robót wykończeniowych w budownictwie elektryk technik bezpieczeństwa i higieny pracy fryzjer technik żywienia i gospodarstwa domowego technik teleinformatyk technik elektronik technik budownictwa technik handlowiec technik analityk technik obsługi turystycznej technik ekonomista technik mechanik technik górnictwa podziemnego technik elektryk absolwenci rocznik 2012/2013 absolwenci rocznik 2013/2014 pracownik pomocy obsługi hotelarskiej piekarz cukiernik mechanik pojazdów samochodowych malarz - tepeciarz kucharz małej gastronomii opiekun medyczny technik usług kosmetycznych technik usług fryzjerskich technik rachunkowości technik organizacji usług gastronomicznych technik informatyk technik budowlany muzyk 0 10 20 30 40 50 60 10
W oparciu o dane zawarte na wykresie nr 5 można zauważyć, iż zawodem, który występował w ewidencji osób bezrobotnych w roku 2012 był zawód elektryk, technik elektryk, pracownik pomocy obsługi hotelarskiej, technik usług fryzjerskich. W 2013 roku absolwenci o tej specjalności nie występowali w ewidencji urzędu pracy, pojawili się natomiast absolwenci w zawodzie ślusarz, którzy nie występowali w roku 2012. Największy wzrost liczby absolwentów w porównaniu z rokiem 2012 zanotowano m.in. w takich zawodach jak: technik robót wykończeniowych w budownictwie, technik elektronik, technik budownictwa, technik ekonomista, piekarz, technik usług kosmetycznych, technik organizacji usług gastronomicznych, muzyk. W pozostałych zawodach tendencja utrzymuje się na podobnym poziomie w porównaniu z rokiem 2012. Absolwentów szkół ogólnokształcących było 657 osób, natomiast przewiduje się, iż w roku następnym tj. 2013/2014 będzie ich 604. Ważne, aby osoby te rejestrując się w urzędzie pracy uzyskały kwalifikacje zawodowe, bowiem łatwiej im będzie odnaleźć się na rynku pracy. Kwalifikacje mogą uzyskać lub uzupełnić w formie szkolenia, przygotowania zawodowego dorosłych lub w formie bezpłatnych kursów zawodowych oferowanych przez szkoły powiatu chrzanowskiego. 11
Wykres 6. Zarejestrowani absolwenci szkół ponadgimnazjalnych powiatu chrzanowskiego w 2013. technik teleinformatyk technik analityk mechanik technik informatyk technik hotelarstwa technik mechanik technik usług kosmetycznych cukiernik technik organizacji usług gastronomicznych technik rachunkowości technik górnictwa podziemnego technik usług fryzjerskich elektryk technik elektronik fryzjer sprzedawca kucharz małej gastronomi technik budownictwa technik ekonomista technik żywienia i gospodarstwa domowego 0 2 4 6 8 10 12 14 16 posiadają dyplom nie posiadają dyplomu Nie posiadają dyplomu są to uczniowie, którzy bądź nie przystąpili do egzaminu zawodowego lub go nie obronili. Łącznie w 2013 roku zarejestrowało się 256 absolwentów szkół ponadgimnazjalnych powiatu chrzanowskiego z rocznika 2012/2013r. Jednak uczniowie kończąc szkołę średnią techniczną lub zawodową i nie posiadają dyplomu 12
są to absolwenci, którzy bądź nie przystąpili do egzaminu zawodowego lub go nie obronili. Szczególnie jest to zauważalne w takich zawodach jak; mechanik, technik mechanik, technik informatyk, cukiernik, technik górnictwa podziemnego, elektryk, kucharz małej gastronomii, technik ekonomista, technik żywienia gospodarstwa domowego. Dlatego tej grupie osób trudno odnaleźć się na rynku pracy, na którym liczą się twarde kwalifikacje w postaci dyplomu. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych przedstawia rzeczywistość lokalnego rynku pracy, koncentrując się głównie na różnych aspektach jego nierównowagi. Pozwala na formułowanie ocen i wniosków dla systemu kształcenia zawodowego, szkolenia bezrobotnych, poradnictwa zawodowego. Ma on także służyć pełniejszemu dopasowaniu popytu na pracę i podaży pracy. Dane wynikowe z monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych zostały określone za pomocą wskaźnika intensywności nadwyżki (deficytu) wskazanego w zaleceniach metodycznych do prowadzenia monitoringu. Zgodnie z przyjętą definicją: a) zawód nadwyżkowy to zawód, w którym liczba osób bezrobotnych jest wyższa niż zapotrzebowanie na ten zawód na rynku pracy. b) zawód deficytowy to zawód, w którym liczba ofert pracy na rynku pracy jest wyższa od liczby osób zarejestrowanych. c) zawód zrównoważony to zawód, na który występuje na rynku takie samo zapotrzebowanie, co liczba osób poszukujących pracy w danym zawodzie. W tabeli poniżej przedstawiono wykaz zawodów, w których zarejestrowali się absolwenci szkół ponadgimnazjalnych powiatu chrzanowskiego. Obok zawodów przypisano wskaźnik intensywności siły roboczej. Z przeprowadzonej analizy, rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych wynika, że wśród zawodów dominują zawody nadwyżkowe. Dane zawarte w rankingu zawodów deficytowych i nadwyżkowych w 2013r. pokazują, że rynek pracy w powiecie chrzanowski styka się 13
z problematyką zawodów nadwyżkowych. Spośród 20 grup zawodów, aż 19 pozycji stanowią zawody nadwyżkowe, a tylko 1 zawód stanowi deficyt siły roboczej: elektryk, który w analogicznym okresie 2012 roku także wykazany był jako zawód stanowiący deficyt siły roboczej. ZAWÓD Deficyt/Nadwyżka siły roboczej 2 Technik ekonomista Technik górnictwa podziemnego Technik mechanik Technik elektronik Technik informatyk Technik budownictwa Technik rachunkowości Technik żywienia i gospodarstwa domowego Opiekun medyczny Elektryk Mechanik Sprzedawca Kucharz małej gastronomii Fryzjer Technik hotelarstwa Technik usług kosmetycznych Cukiernik Technik usług fryzjerskich Technik analityk Technik organizacji usług gastronomicznych Technik teleinformatyk deficyt 2 Zawody nadwyżkowe są to zawody, na które jest mniejsze zapotrzebowanie na rynku pracy niż liczba osób poszukujących pracy w tych zawodzie. Zawody deficytowe, są to zawody, w których jest większe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. 14
PODSUMOWANIE Rok 2013 był kolejnym rokiem, w którym odnotowano wzrost bezrobocia. W ewidencji osób bezrobotnych ponownie zarejestrowano wielu pracowników zwalnianych z przyczyn ekonomicznych. Na koniec 2013r. w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy w Chrzanowie pozostawało 6 994 osoby z tego 538 to absolwenci. Liczba ta powiększyła się w porównaniu do stanu z końca 2012r. (zarejestrowanych osób 6 681 z czego 446 to absolwenci). Najliczniejszą grupę bezrobotnych stanowiły osoby bez zawodu - 161 osób (w tym 80 kobiet). Profesje, w których wskaźnik bezrobocia wśród absolwentów był największy to: sprzedawca 31 osób (w tym 27 kobiet), kucharz małej gastronomii 11 osób (w tym 10 kobiet) oraz technik ekonomista 10 osób (w tym 6 kobiet). Najliczniejszą grupę bezrobotnych absolwentów według wykształcenia stanowiły osoby z wykształceniem średnim zawodowym 53% ogółu bezrobotnych absolwentów, (tj. 135 osób), średnim ogólnokształcącym 28% ogółu absolwentów (tj. 72 osoby) i zasadniczym zawodowym 18 % ogółu bezrobotnych absolwentów (tj. 46 osób). Osoby z wykształceniem wyższym stanowiły zaledwie 1% ogółu bezrobotnych absolwentów (tj.3osoby). Z przedstawionego raportu wynika, że na lokalnym rynku pracy utrzymuje się zdecydowana przewaga zawodów nadwyżkowych. Spośród 20 grup zawodów, aż 19 pozycji stanowią zawody nadwyżkowe, tylko 1 zawód stanowi deficyt siły roboczej elektryk. Po przeanalizowaniu sytuacji absolwentów na rynku pracy należy stwierdzić, iż wielu absolwentów rozpoczyna swoją ścieżkę zawodową od zarejestrowania się w urzędzie pracy. Tylko nieliczni po ukończeniu szkoły próbują wcześniej samodzielnie znaleźć pracę. Najszybciej znajdują zatrudnienie absolwenci szkół zawodowych, którzy są dobrze wykształceni w swoich profesjach. Znaczna grupa osób młodych kontynuuje naukę na studiach wyższych i pomimo tego, że są to studia zaoczne zdarza się, że rozkład zajęć uniemożliwia podjęcie pracy w pełnym wymiarze czasu pracy oraz ogranicza podjęcie pracy w weekendy. Pomimo tego wielu rejestrujących się absolwentów poszukuje pracy lub możliwości odbycia stażu u pracodawcy. Ponadto wśród absolwentów, głównie szkół średnich widoczny jest problem związany ze zdawalnością egzaminu zawodowego. W wielu przypadkach absolwenci nie zdają takiego egzaminu lub do niego w ogóle nie przystępują. 15
Sytuacja tych osób jest na tyle trudna, iż nie posiadają one prawa do wykonywania zawodu. Dodatkowo zauważalny jest problem osób kończących prywatne uczelnie wyższe, których kwalifikacje nie są zadawalające dla potencjalnych pracodawców, a skutkiem tego są problemy z podjęciem przez nich pracy wyuczonym zawodzie. Kwestię tą często poruszają też w rozmowach dotyczących zatrudnienia pracodawcy. Duża rozbieżność pomiędzy zawodami deficytowymi i zawodami nadwyżkowymi może wynikać także z realizowanego szkolnictwa, które nie zawsze pokrywa się z zapotrzebowaniem pracodawców. Nadmiar poszukujących pracy występuje w większości zawodów i specjalności. Wzrost zapotrzebowania na pracowników w nowych zawodach i specjalnościach nie nadąża za rosnącym napływem bezrobotnych z zawodów tracących rację bytu, którzy zaczynali naukę w zawodach rokujących na przyszłość. Procesy zachodzące w życiu społecznym i gospodarczym powodują zmiany na rynku pracy, które wymuszają na społeczeństwie zmianę podejścia do problematyki pracy. Nowa sytuacja wymaga od pracowników elastyczności zawodowej, aktywności edukacyjnej prawie przez całe życie oraz gotowości do zmiany kwalifikacji przez ich uzupełnianie lub zmianę. W dalszym ciągu niepokojącym zjawiskiem jest utrzymujące się wysokie bezrobocie wśród młodzieży. Stan ten spowodowany jest wieloma różnymi czynnikami. Najważniejsze z nich to m.in. niedostateczne przygotowanie zawodowe młodych ludzi, brak umiejętności poruszania się na rynku pracy, mała mobilność, umiejętność szybkiego dostosowania się do zmiennych potrzeb rynku pracy. Wielu bezrobotnych w różnym wieku ma trudności ze znalezieniem pracy w posiadanym zawodzie. Wiąże się to często z faktem, iż mimo posiadania przez bezrobotnego wymaganego przez pracodawcę zawodu, nie spełnia on innych wymagań stawianych przez pracodawcę, jak np. staż pracy w zawodzie, czy inne dodatkowe umiejętności i uprawnienia. Zatem w obecnej sytuacji niezwykle istotne jest stałe podejmowanie działań zmierzających do umożliwienia zarejestrowanym w urzędzie pracy osobom zdobycia zawodu, podwyższenia, uzupełnienia lub zmiany posiadanych kwalifikacji czy też zdobycie doświadczenia zawodowego. Opracowanie Agnieszka Kołodziejczyk doradca zawodowy Anna Likus pośrednik pracy 16
17