ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU WYDANE W 2006 ROKU

ZAKŁAD UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH DEPARTAMENT STATYSTYKI ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU WYDANE W 2006 ROKU Warszawa 2007

Opracowała Akceptowała Agnieszka Sikora Hanna Markowska Wicedyrektor Departamentu Statystyki

SPIS TREŚCI str. Wprowadzenie... 5 1. Orzeczenia powypadkowe wydane przez lekarzy orzeczników... 7 2. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy 13 3. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych.. 30 4. Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS... 46 Spis tablic... 49 Spis rysunków... 51

Wprowadzenie Poniższe opracowanie stanowi analizę wydanych w 2006r. przez lekarzy orzeczników ZUS * orzeczeń powypadkowych stwierdzających uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy lub chorób zawodowych. Lekarz orzecznik stwierdza powstanie tego uszczerbku na podstawie bezpośredniego badania poszkodowanego i posiadanej dokumentacji medycznej, dokonuje oceny stopnia uszczerbku oraz ustala jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową. Ocena stopnia uszczerbku na zdrowiu dokonywana jest dopiero po zakończeniu leczenia i ewentualnej rehabilitacji ubezpieczonego. Stopień stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu ** wyrażony jest w procentach według tabeli norm uszczerbku stanowiącej załącznik do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 18 grudnia 2002r. W tabeli została określona dolna i górna granica stopnia uszczerbku na zdrowiu, zależnie od rodzaju uszkodzenia czy naruszenia sprawności poszczególnych narządów człowieka. Jeżeli wypadek przy pracy lub choroba zawodowa spowodowały uszkodzenie kilku kończyn, narządów lub układów, ogólny stopień uszczerbku na zdrowiu równa się sumie procentów uszczerbku poszczególnych uszkodzeń, z ograniczeniem do 100%. Za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu przysługuje jednorazowe odszkodowanie pieniężne. Wysokość odszkodowania ustalana jest raz w roku jako odpowiedni procent wynagrodzenia obowiązującego w momencie wydania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji (ustalającej prawo do jednorazowego odszkodowania) i ogłaszana przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w Dzienniku Urzędowym Monitor Polski. * ** przytoczone w opracowaniu przepisy prawne obowiązywały w 2006r., tj. roku, którego dotyczy badanie. Opracowanie nie obejmuje orzeczeń komisji lekarskich ZUS, które jako druga instancja orzecznicza o niezdolności do pracy rozpoczęły pracę od 1 stycznia 2005r. za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się naruszenie sprawności organizmu nie rokujące poprawy, natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie. 5

Kwota jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu) wynosiła: - w okresie od 1 kwietnia 2005r. do 31 marca 2006r. 412 zł (stanowiąc 18% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2004r.) - w okresie od 1 kwietnia 2006r. do 31 marca 2007r. 452 zł (stanowiąc 19% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w 2005r.). Procentowy wymiar przeciętnego wynagrodzenia jest co roku podnoszony, do momentu kiedy jednorazowe odszkodowanie osiągnie wysokość 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku (czyli do 1 kwietnia 2008r.) Jeżeli wcześniej ustalony uszczerbek na zdrowiu będący następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, w wyniku pogorszenia stanu zdrowia ulegnie zwiększeniu co najmniej o 10 punktów procentowych, to odszkodowanie zostanie wówczas zwiększone o 20% przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego było ustalone to odszkodowanie. Również w odniesieniu do ubezpieczonych z orzeczoną całkowitą niezdolnością do pracy oraz niezdolnością do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, jednorazowe odszkodowanie może ulec zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5 krotność przeciętnego wynagrodzenia. Niniejsze opracowanie jest kolejną analizą z tego cyklu sporządzaną rokrocznie w Departamencie Statystyki. Analizie poddano orzeczenia powypadkowe wydane poszkodowanym w korelacji z wiekiem i płcią osób badanych, okolicznością powstania uszczerbku oraz stopniem jego oceny, a także w powiązaniu z wykonywanym zawodem, rodzajem urazów oraz przestrzennym zróżnicowaniem orzeczeń powypadkowych. Tablice 30 31 prezentują jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS w 2006r. w podziale na liczbę odszkodowań oraz ogólną kwotę ich wypłat przy uwzględnieniu okoliczności powstania uszczerbku na zdrowiu oraz rodzaju jednorazowego odszkodowania powypadkowego. 6

1. Orzeczenia powypadkowe wydane przez lekarzy orzeczników W 2006r. lekarze orzecznicy ZUS wydali ogółem 97,7 tys. orzeczeń powypadkowych, tj. o 6,7% więcej niż w roku 2005, z czego 73,7 tys. stanowiły orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu i 24,0 tys. stwierdzające jego brak. Liczba orzeczeń wydanych z tytułu wypadków przy pracy wyniosła ogółem 95,1 tys., co w porównaniu do 2005r. daje wzrost o 7,2%. W przypadku chorób zawodowych orzeczeń tych było 2,5 tys., tj. o 6,3% mniej niż w roku poprzednim. W porównaniu z 2005r. liczba orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu w przeliczeniu na 100 tys. pracujących wzrosła o 5,9% i wyniosła 685 orzeczeń (łącznie z orzeczeniami z tytułu wypadków w drodze do lub z pracy). Najwięcej orzeczeń w przeliczeniu na pracujących wydano w województwach warmińsko-mazurskim (1029 orzeczeń), dolnośląskim (950 orzeczeń) i pomorskim (883 orzeczenia), najmniej zaś w województwach: mazowieckim (402 orzeczenia), opolskim (490 orzeczeń) i małopolskim (594 orzeczenia). Przeciętny procent uszczerbku na zdrowiu wyniósł 5,9% (w 2005r. 6,3%), przy czym dla mężczyzn wynosił on 6,2%, a dla kobiet - 5,5%. Jego wysokość była zależna od rodzaju okoliczności w jakich zaistniał uszczerbek na zdrowiu. I tak przeciętny procent uszczerbku powstałego w wyniku wypadku przy pracy wyniósł 5,4%, natomiast w przypadku chorób zawodowych 20,8%. Wśród poszkodowanych z orzeczonym uszczerbkiem na zdrowiu przeważali mężczyźni, stanowiąc 71,2% badanej populacji. Średni wiek ogółu poszkodowanych wyniósł 40,7 lat, przy czym dla mężczyzn 39,7 lat, dla kobiet 43,2 lata. Znacznie wyższy był jednak średni wiek osób, którzy doznali uszczerbku w związku z chorobą zawodową. Wyniósł on bowiem przeciętnie 54,6 lat (dla mężczyzn 55,3 lat, dla kobiet 53,6 lat). 7

Orzeczenia powypadkowe ogółem Okoliczności powstania uszczerbku TABL. 1 ORZECZENIA POWYPADKOWE WYDANE PRZEZ LEKARZY ORZECZNIKÓW W LATACH 2005-2006 Okoliczności Orzeczenia powypadkowe ustalające: powstania uszczerbku Ogółem uszczerbek brak uszczerbku a - rok poprzedni = 100 na zdrowiu na zdrowiu OGÓŁEM* 2005 91 630 68 384 23 246 2006 97 736 73 737 23 999 a 106,7 107,8 103,2 w tym: wypadki przy pracy 2005 88 766 65 694 23 072 2006 95 149 71 280 23 869 a 107,2 108,5 103,5 choroba zawodowa 2005 2 716 2 568 148 2006 2 546 2 421 125 a 93,7 94,3 84,5 * w tym: w 2005r. - wydano ogółem 148 orzeczeń z tytułu wypadków w drodze do lub z pracy; z tego 122 orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu i 26 orzeczeń ustalających brak uszczerbku. w 2006r. - wydano ogółem 41 orzeczeń, z tego analogicznie: 36 i 5. Rys. 1 Struktura orzeczeń powypadkowych* wydanych przez lekarzy orzeczników w latach 2005-2006 2005 2006 97,0% 97,4% 3,0% 2,6% wypadki przy pracy choroby zawodowe * bez orzeczeń powypadkowych z tytułu wypadków w drodze do lub z pracy 8

Orzeczenia powypadkowe ogółem Okoliczności powstania uszczerbku TABL. 2 ORZECZENIA POWYPADKOWE WYDANE PRZEZ LEKARZY ORZECZNIKÓW Orzeczenia powypadkowe ustalające: Okoliczności Ogółem uszczerbek brak uszczerbku powstania na zdrowiu na zdrowiu uszczerbku w w w liczba odsetkach liczba odsetkach liczba odsetkach OGÓŁEM OGÓŁEM 97 736 * 100,0 73 737 * 100,0 23 999 * 100,0 w tym: wypadki przy pracy 95 149 97,4 71 280 96,7 23 869 99,5 choroba zawodowa 2 546 2,6 2 421 3,3 125 0,5 MĘŻCZYŹNI OGÓŁEM 69 172 100,0 52 480 100,0 16 692 100,0 w tym: wypadki przy pracy 67 629 97,8 51 012 97,2 16 617 99,6 choroba zawodowa 1 514 2,2 1 443 2,7 71 0,4 KOBIETY OGÓŁEM 28 564 100,0 21 257 100,0 7 307 100,0 w tym: wypadki przy pracy 27 520 96,3 20 268 95,3 7 252 99,2 choroba zawodowa 1 032 3,6 978 4,6 54 0,7 * w tym 41 orzeczeń powypadkowych z tytułu wypadków w drodze do lub z pracy, które miały miejsce w 2002r. a wniosek o jednorazowe odszkodowanie został zgłoszony po dacie wejścia w życie nowej ustawy wypadkowej, tj. po 1 stycznia 2003r.. Spośród tych 41 orzeczeń było 36 orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu i 5 orzeczeń ustalających brak uszczerbku na zdrowiu. 9

Orzeczenia powypadkowe ogółem Okoliczności powstania uszczerbku TABL. 3 PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU NA ZDROWIU ORAZ ŚREDNI WIEK OSÓB POSZKODOWANYCH WEDŁUG PŁCI I OKOLICZNOŚCI POWSTANIA USZCZERBKU Wyszczególnienie Ogółem przeciętny średni procent wiek uszczerbku w latach uszczerbek na zdrowiu powstały wskutek: wypadków przy pracy przeciętny procent uszczerbku średni wiek w latach chorób zawodowych przeciętny procent uszczerbku średni wiek w latach OGÓŁEM 5,9 40,7 5,4 40,3 20,8 54,6 Mężczyźni 6,2 39,7 5,7 39,3 22,5 55,3 Kobiety 5,5 43,2 4,8 42,7 18,3 53,6 Rys. 2 Przeciętny procent uszczerbku na zdrowiu według płci osób poszkodowanych i okoliczności powstania uszczerbku 22,5% 18,3% 5,7% 4,8% wypadki przy pracy choroby zawodowe mężczyźni kobiety 10

Orzeczenia powypadkowe ogółem w przeliczeniu na 100 tys. pracujących Województwa TABL. 4 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU W PRZELICZENIU NA 100 TYS. PRACUJĄCYCH* WEDŁUG WOJEWÓDZTW Województwo Ogółem Liczba orzeczeń na 100 tys. pracujących* OGÓŁEM 73 737 685 Dolnośląskie 8 032 950 Kujawsko-pomorskie 4 191 759 Lubelskie 3 488 753 Lubuskie 2 192 789 Łódzkie 4 748 650 Małopolskie 5 107 594 Mazowieckie 7 154 402 Opolskie 1 252 490 Podkarpackie 3 586 723 Podlaskie 1 942 757 Pomorskie 5 564 883 Śląskie 8 750 597 Świętokrzyskie 1 871 629 Warmińsko-mazurskie 3 538 1 029 Wielkopolskie 8 710 825 Zachodniopomorskie 3 612 786 * poza rolnictwem indywidualnym 11

Orzeczenia powypadkowe ogółem w przeliczeniu na 100 tys. pracujących Województwa Rys.3 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w przeliczeniu na 100 tys. pracujących * według województw Pomorskie Zachodniopomorskie Kujawsko-Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Lubuskie Wielkopolskie M azowieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie Wojewodztwa_2005 po Pole10 a poniżej 450 (1) 450-700 (5) ** 700-950 (8) 950 i więcej (2) * poza rolnictwem indywidualnym ** liczba województw 12

2. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy Za wypadek przy pracy wg ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą: - podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych, - podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, - w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy. Na równi z wypadkiem przy pracy, w zakresie uprawnień do świadczeń określonych w ustawie, traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ w czasie trwania podróży służbowej, podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony lub przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe. Analiza orzeczeń wydanych przez lekarzy orzeczników w 2006r. w związku z wypadkami przy pracy wykazała, że: lekarze orzecznicy wydali 95,1 tys. orzeczeń w związku z wypadkiem przy pracy, z czego zdecydowana większość, tj. 71,3 tys. to orzeczenia stwierdzające powstanie uszczerbku na zdrowiu w porównaniu z 2005r. o 8,5% więcej. przeciętny procent uszczerbku powstałego w wyniku wypadków przy pracy w porównaniu z rokiem poprzednim obniżył się nieznacznie z 5,7% w 2005r. do 5,4% w 2006r. Dla mężczyzn wyniósł 5,7%, zaś dla kobiet 4,8%. Najwyższy odnotowano w województwie lubelskim 6,6%, najniższy natomiast w województwach: małopolskim i warmińsko mazurskim po 5,0%. wśród osób, które uzyskały orzeczenie o uszczerbku na zdrowiu powstałym w wyniku wypadków przy pracy przeważali mężczyźni, stanowiąc 71,6% badanej populacji. 13

najbardziej liczną grupę, tj. 29,2% ogółu badanych, stanowiły osoby w wieku 40-49 lat. Średni wiek poszkodowanych w wypadkach przy pracy wyniósł 40,3 lat; przy czym dla mężczyzn wyniósł on 39,3 lat, dla kobiet 42,7 lat. w przypadku 92,3% orzeczeń uszczerbek na zdrowiu nie przekraczał 10%, z czego ponad połowa to orzeczenia z uszczerbkiem w granicach od 0,5% do 4%. najczęściej wypadki przy pracy powodowały uszczerbek na zdrowiu w postaci uszkodzenia kończyny dolnej 38,8% ogółu orzeczeń, urazu śródręcza i palców 30,4% oraz uszkodzenia kończyny górnej 14,6%. Przeciętny procent uszczerbku w przypadku tych urazów wyniósł odpowiednio: 4,9%; 3,6%; 6,8%. przeciętnie najwyższy procent uszczerbku na zdrowiu powstałego w wyniku wypadku przy pracy odnotowano w przypadku uszkodzenia narządu wzroku (13,9%), uszkodzenia klatki piersiowej (12,6%) oraz uszkodzenia brzucha (11,1%). średni wiek poszkodowanych był zróżnicowany ze względu na rodzaj urazu jakiego doznały te osoby. I tak najwyższy średni wiek odnotowano w przypadku osób z uszkodzeniem klatki piersiowej 46,8 lat, natomiast najniższy w przypadku urazu śródręcza i palców 37,9 lat. najliczniejszą grupę osób poszkodowanych w wyniku wypadków przy pracy stanowili: robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń 15,2% przypadków, górnicy i robotnicy budowlani 8,6% oraz pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 8,5%. najwyższy przeciętny procent uszczerbku na zdrowiu odnotowano wśród górników i robotników budowlanych oraz robotników pomocniczych w rolnictwie, rybołówstwie po 6,2% oraz wśród kierowców i operatorów pojazdów 6,1%. liczba orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu z tytułu wypadku przy pracy w przeliczeniu na 100 tys. pracujących wyniosła 662. W porównaniu z 2005r. liczba ta wzrosła o 6,4%. Najwięcej orzeczeń odnotowano w województwach: warmińsko-mazurskim (1019 orzeczeń), dolnośląskim (922 orzeczenia) i pomorskim (863 orzeczenia); najmniej natomiast w województwach: mazowieckim (392 orzeczenia), opolskim (469 orzeczeń) i śląskim (551 orzeczeń). 14

Wypadki przy pracy Orzeczenia ogółem TABL. 5 ORZECZENIA WYDANE W ZWIĄZKU Z WYPADKAMI PRZY PRACY Wyszczególnienie Ogółem uszczerbek na zdrowiu z tego orzeczenia ustalające: brak uszczerbku na zdrowiu liczba w odsetkach liczba w odsetkach liczba w odsetkach OGÓŁEM 95 149 100,0 71 280 74,9 23 869 25,1 Mężczyźni 67 629 100,0 51 012 75,4 16 617 24,6 Kobiety 27 520 100,0 20 268 73,6 7 252 26,4 Rys. 4 Struktura orzeczeń dotyczących uszczerbku na zdrowiu powstałego w wyniku wypadków przy pracy ustalających uszczerbek ustalających brak uszczerbku 71,6% 28,4% 69,6% 30,4% mężczyźni kobiety 15

Wypadki przy pracy Wiek poszkodowanych TABL. 6 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG PŁCI I WIEKU OSÓB POSZKODOWANYCH ORAZ PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU Wiek poszkodowanych Ogółem Mężczyźni Kobiety przeciętny przeciętny przeciętny liczba procent liczba procent liczba procent uszczerbku uszczerbku uszczerbku OGÓŁEM 71 280 5,4 51 012 5,7 20 268 4,8 z tego: 19 lat i mniej 427 4,2 366 4,1 61 4,8 20-29 14 491 4,6 11 859 4,7 2 632 4,0 30-39 18 470 5,1 13 853 5,3 4 617 4,4 40-49 20 806 5,5 13 918 5,9 6 888 4,7 50-59 15 574 6,2 9 982 6,7 5 592 5,3 60 lat i więcej 1 512 7,5 1 034 7,7 478 7,3 Średni wiek 40,3 x 39,3 x 42,7 x Rys. 5 Struktura orzeczeń według wieku oraz płci osób z ustalonym uszczerbkiem na zdrowiu powstałym w wyniku wypadków przy pracy 34,0% 27,2% 27,3% 27,6% 23,2% 22,8% 19,6% 13,0% 0,7% 0,3% 2,0% 2,3% 19 lat i mniej 20-29 30-39 40-49 50-59 60 lat i więcej mężczyźni kobiety 16

Wypadki przy pracy Procent uszczerbku na zdrowiu TABL. 7 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG JEGO WYSOKOŚCI W LATACH 2005-2006 Procent uszczerbku na zdrowiu a - rok poprzedni = 100 Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 2005 65 694 47 257 18 437 2006 71 280 51 012 20 268 a 108,5 107,9 109,9 do 10 2005 60 158 42 733 17 425 2006 65 805 46 536 19 269 a 109,4 108,9 110,6 11-20 2005 3 850 3 020 830 2006 3 899 3 088 811 a 101,3 102,3 97,7 21-30 2005 854 741 113 2006 814 699 115 a 95,3 94,3 101,8 31-40 2005 418 380 38 2006 378 344 34 a 90,4 90,5 89,5 41-50 2005 156 147 9 2006 149 136 13 a 95,5 92,5 144,4 51-60 2005 90 81 9 2006 84 73 11 a 93,3 90,1 122,2 61-70 2005 62 56 6 2006 50 43 7 a 80,6 76,8 116,7 71-80 2005 36 32 4 2006 29 29 - a 80,6 90,6-81-90 2005 16 16-2006 12 11 1 a 75,0 68,8-91-100 2005 54 51 3 2006 60 53 7 a 111,1 103,9 233,3 17

Wypadki przy pracy Procent uszczerbku na zdrowiu TABL. 8 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY ORAZ ŚREDNI WIEK OSÓB POSZKODOWANYCH WEDŁUG WYSOKOŚCI USZCZERBKU I PŁCI Procent uszczerbku na zdrowiu Orzeczenia ogółem liczba w odsetkach OGÓŁEM Średni wiek osób poszkodowanych w latach OGÓŁEM 71 280 100,0 40,3 do 4 36 553 51,3 38,7 5-10 29 252 41,0 41,7 11-20 3 899 5,5 42,8 21-30 814 1,2 43,3 31-40 378 0,5 42,1 41-50 149 0,2 43,1 51-60 84 0,1 43,7 61-70 50 0,1 43,0 71-80 29 0,0 43,8 81-90 12 0,0 43,7 91-100 60 0,1 38,6 MĘŻCZYŹNI OGÓŁEM 51 012 100,0 39,3 do 4 26 175 51,3 37,7 5-10 20 361 39,9 40,7 11-20 3 088 6,0 41,8 21-30 699 1,4 42,6 31-40 344 0,7 41,8 41-50 136 0,3 42,8 51-60 73 0,1 43,7 61-70 43 0,1 44,1 71-80 29 0,1 43,8 81-90 11 0,0 43,8 91-100 53 0,1 38,3 KOBIETY OGÓŁEM 20 268 100,0 42,7 do 4 10 378 51,2 41,1 5-10 8 891 43,9 44,2 11-20 811 4,0 46,4 21-30 115 0,6 47,3 31-40 34 0,2 45,1 41-50 13 0,1 46,0 51-60 11 0,0 43,4 61-70 7 0,0 36,0 71-80 - - - 81-90 1 0,0 42,0 91-100 7 0,0 40,4 18

Wypadki przy pracy Rodzaje urazów TABL. 9 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG RODZAJÓW URAZÓW ORAZ PŁCI OSÓB POSZKODOWANYCH Rodzaje urazów Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 w tym: uszkodzenia głowy 2,8 2,6 3,5 uszkodzenia twarzy 4,1 4,4 3,4 uszkodzenia narządu wzroku 1,0 1,3 0,4 uszkodzenia klatki piersiowej 0,9 1,1 0,4 uszkodzenia brzucha 0,4 0,5 0,1 uszkodzenia kręgosłupa 5,6 4,9 7,5 uszkodzenia kończyny górnej 14,6 13,0 18,5 urazy śródręcza i palców 30,4 33,7 22,0 uszkodzenia kończyny dolnej 38,8 37,2 42,8 Rys. 6 Struktura orzeczeń według płci osób poszkodowanych w wyniku wypadków przy pracy i rodzajów urazów uszkodzenia głowy uszkodzenia twarzy uszkodzenia narządu wzroku uszkodzenia klatki piersiowej uszkodzenia brzucha uszkodzenia kręgosłupa uszkodzenia kończyny górnej urazy śródręcza i palców uszkodzenia kończyny dolnej 64,7% 35,3% 76,5% 23,5% 88,8% 11,2% 86,2% 13,8% 90,6% 9,4% 62,1% 37,9% 64,0% 36,0% 79,4% 20,6% 68,6% 31,4% mężczyźni kobiety 19

Wypadki przy pracy Rodzaje urazów Rys.7 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku wypadków przy pracy według województw i wybranych rodzajów urazów Pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Lubuskie Wielkopolskie Mazowieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie Odsetek orzeczeń z tytułu: Kartodiagram dla Wojewodztwa_2005 15 uszkodzeń kończyny górnej urazów śródręcza i palców uszkodzeń kończyny dolnej 20

Wypadki przy pracy Rodzaje urazów TABL. 10 PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU POWSTAŁEGO W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG PŁCI OSÓB POSZKODOWANYCH ORAZ WYBRANYCH RODZAJÓW URAZÓW Rodzaje urazów Przeciętny procent uszczerbku Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 5,4 5,7 4,8 uszkodzenia głowy 10,3 11,5 8,1 uszkodzenia twarzy 4,0 4,1 3,8 uszkodzenia narządu wzroku 13,9 14,2 11,1 uszkodzenia klatki piersiowej 12,6 12,8 11,0 uszkodzenia brzucha 11,1 11,0 11,8 uszkodzenia kręgosłupa 8,8 9,7 7,4 uszkodzenia kończyny górnej 6,8 7,2 6,2 urazy śródręcza i palców 3,6 3,8 2,9 uszkodzenia kończyny dolnej 4,9 5,2 4,2 21

Wypadki przy pracy Rodzaje urazów TABL. 11 ŚREDNI WIEK OSÓB POSZKODOWANYCH W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG PŁCI ORAZ WYBRANYCH RODZAJÓW URAZÓW Rodzaje urazów Średni wiek osób poszkodowanych w latach Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 40,3 39,3 42,7 uszkodzenia głowy 41,2 40,3 42,8 uszkodzenia twarzy 38,0 37,1 40,9 uszkodzenia narządu wzroku 39,9 39,7 41,6 uszkodzenia klatki piersiowej 46,8 47,0 45,6 uszkodzenia brzucha 41,1 40,8 44,2 uszkodzenia kręgosłupa 40,9 40,6 41,5 uszkodzenia kończyny górnej 43,5 41,7 46,6 urazy śródręcza i palców 37,9 37,5 39,7 uszkodzenia kończyny dolnej 40,7 39,7 42,8 22

Wypadki przy pracy Rodzaje urazów TABL. 12 PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU NA ZDROWIU WEDŁUG WIEKU OSÓB POSZKODOWANYCH W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY I WYBRANYCH RODZAJÓW URAZÓW wiek osób poszkodowanych Rodzaje urazów Ogółem 19 lat i mniej 20-29 30-39 40-49 50-59 60 lat i więcej OGÓŁEM 5,4 4,2 4,6 5,1 5,5 6,2 7,6 uszkodzenia głowy 10,3 6,1 9,2 10,3 10,1 11,1 8,4 uszkodzenia twarzy 4,0 3,2 3,6 4,1 4,3 4,1 5,1 uszkodzenia narządu wzroku 13,9 16,3 11,6 13,2 15,0 14,5 23,2 uszkodzenia klatki piersiowej 12,6 7,8 12,7 13,7 12,8 12,0 12,9 uszkodzenia brzucha 11,1 22,5 11,6 9,5 9,6 13,8 9,5 uszkodzenia kręgosłupa 8,8 20,2 8,2 8,3 9,0 9,5 11,1 uszkodzenia kończyny górnej 6,8 5,8 6,3 6,6 6,8 7,1 7,6 urazy śródręcza i palców 3,6 3,6 3,5 3,4 3,6 3,9 4,0 uszkodzenia kończyny dolnej 4,9 3,5 4,2 4,7 5,0 5,4 6,5 23

Wypadki przy pracy Zawody - procent uszczerbku TABL. 13 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG WYBRANYCH ZAWODÓW OSÓB POSZKODOWANYCH ORAZ WYSOKOŚCI USZCZERBKU Procent uszczerbku na zdrowiu Ogółem górnicy i robotnicy budowlani robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń w tym wybrane zawody: pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy kierowcy i operatorzy pojazdów robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni OGÓŁEM 100,0 8,6 15,2 8,5 7,3 8,2 do 4 100,0 8,3 17,3 10,0 6,3 7,5 5-10 100,0 8,5 12,6 7,0 8,2 8,3 11-20 100,0 11,2 14,2 6,7 8,3 11,6 21-30 100,0 11,8 16,1 8,8 8,4 12,5 31-40 100,0 15,7 17,8 8,8 9,6 10,1 41-50 100,0 12,8 18,2 7,4 12,8 10,1 51-60 100,0 13,3 12,0 8,4 8,4 13,3 61-70 100,0 14,3 12,2 10,2 16,3 18,4 71-80 100,0 16,7 16,7 6,7 16,7 6,7 81-90 100,0-8,3-8,3-91-100 100,0 15,0 13,3 11,7 11,7 11,7 TABL. 14 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY WEDŁUG JEGO WYSOKOŚCI I WYBRANYCH ZAWODÓW OSÓB POSZKODOWANYCH Procent uszczerbku na zdrowiu Ogółem górnicy i robotnicy budowlani robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń w tym wybrane zawody: pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy kierowcy i operatorzy pojazdów robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 do 4 51,3 49,1 58,3 60,0 44,4 47,0 5-10 41,0 40,4 34,2 33,4 46,5 42,0 11-20 5,5 7,1 5,1 4,3 6,2 7,8 21-30 1,2 1,6 1,2 1,2 1,3 1,7 31-40 0,5 1,0 0,6 0,6 0,7 0,7 41-50 0,2 0,3 0,3 0,2 0,4 0,3 51-60 0,1 0,2 0,1 0,1 0,1 0,2 61-70 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 71-80 0,0 0,1 0,0 0,0 0,1 0,0 81-90 0,0-0,0-0,0-91-100 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 Przeciętny procent uszczerbku 5,4 6,2 5,7 4,9 6,1 6,2 24

Wypadki przy pracy Województwa TABL. 15 LICZBA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY ORAZ PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU WEDŁUG WOJEWÓDZTW Województwo liczba Ogółem w odsetkach Przeciętny procent uszczerbku OGÓŁEM 71 280 100,0 5,4 Dolnośląskie 7 795 10,9 5,1 Kujawsko-pomorskie 4 117 5,8 5,1 Lubelskie 3 304 4,6 6,6 Lubuskie 2 137 3,0 6,0 Łódzkie 4 660 6,5 5,7 Małopolskie 4 835 6,8 5,0 Mazowieckie 6 984 9,8 5,9 Opolskie 1 199 1,7 5,1 Podkarpackie 3 533 5,0 5,2 Podlaskie 1 910 2,7 5,4 Pomorskie 5 439 7,6 5,1 Śląskie 8 076 11,3 5,8 Świętokrzyskie 1 774 2,5 5,8 Warmińsko-mazurskie 3 505 4,9 5,0 Wielkopolskie 8 462 11,9 5,4 Zachodniopomorskie 3 550 5,0 5,3 25

Wypadki przy pracy - orzeczenia Struktura według województw Rys. 8 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku wypadków przy pracy według województw dolnośląskie 10,9% kujawsko-pomorskie lubelskie 4,6% 5,8% lubuskie łódzkie małopolskie 3,0% 6,5% 6,8% mazowieckie 9,8% opolskie 1,7% podkarpackie 5,0% podlaskie 2,7% pomorskie 7,6% śląskie 11,3% świętokrzyskie 2,5% warmińsko-mazurskie 4,9% wielkopolskie 11,9% zachodniopomorskie 5,0% 26

Wypadki przy pracy - orzeczenia w przeliczeniu na 100 tys. pracujących w latach 2005-2006 TABL. 16 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY W PRZELICZENIU NA 100 TYS. PRACUJĄCYCH* W LATACH 2005-2006 Województwo a - rok poprzedni = 100 Liczba orzeczeń na 100 tys. pracujących* OGÓŁEM 2005 622 2006 662 a 106,4 Dolnośląskie 2005 828 2006 922 a 111,4 Kujawsko-pomorskie 2005 698 2006 745 a 106,7 Lubelskie 2005 619 2006 714 a 115,3 Lubuskie 2005 765 2006 769 a 100,5 Łódzkie 2005 639 2006 638 a 99,8 Małopolskie 2005 505 2006 562 a 111,3 Mazowieckie 2005 377 2006 392 a 104,0 Opolskie 2005 493 2006 469 a 95,1 Podkarpackie 2005 691 2006 712 a 103,0 Podlaskie 2005 683 2006 745 a 109,1 Pomorskie 2005 826 2006 863 a 104,5 Śląskie 2005 532 2006 551 a 103,6 Świętokrzyskie 2005 555 2006 596 a 107,4 Warmińsko-mazurskie 2005 929 2006 1 019 a 109,7 Wielkopolskie 2005 728 2006 802 a 110,2 Zachodniopomorskie 2005 754 2006 772 a 102,4 * poza rolnictwem indywidualnym 27

Wypadki przy pracy - orzeczenia w przeliczeniu na 100 tys. pracujących Województwa TABL. 17 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU WYPADKÓW PRZY PRACY W PRZELICZENIU NA 100 TYS. PRACUJĄCYCH* WEDŁUG WOJEWÓDZTW Województwo Ogółem Liczba orzeczeń na 100 tys. pracujących* OGÓŁEM 71 280 662 Dolnośląskie 7 795 922 Kujawsko-pomorskie 4 117 745 Lubelskie 3 304 714 Lubuskie 2 137 769 Łódzkie 4 660 638 Małopolskie 4 835 562 Mazowieckie 6 984 392 Opolskie 1 199 469 Podkarpackie 3 533 712 Podlaskie 1 910 745 Pomorskie 5 439 863 Śląskie 8 076 551 Świętokrzyskie 1 774 596 Warmińsko-mazurskie 3 505 1 019 Wielkopolskie 8 462 802 Zachodniopomorskie 3 550 772 * poza rolnictwem indywidualnym 28

Wypadki przy pracy - orzeczenia w przeliczeniu na 100 tys. pracujących Województwa Rys.9 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku wypadków przy pracy w przeliczeniu na 100 tys. pracujących * według województw Pomorskie Zachodniopomorskie Kujawsko-Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Lubuskie Wielkopolskie M azowieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie Wojew_16 po Pole12 a poniżej 400 (1) 400-550 (1) 550-700 (4) 700-850 (7) 850-1 000 (2) 1 000 i więcej (1) ** * poza rolnictwem indywidualnym ** liczba województw 29

3. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych Za choroby zawodowe uznaje się choroby spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy lub w związku ze sposobem wykonywania pracy (ustawa z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Są one określone w wykazie chorób zawodowych stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 30 lipca 2002r. w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach. Choroby, które nie są wyszczególnione w tym wykazie nie są uznawane za choroby zawodowe. Analiza orzeczeń wydanych w 2006r. w związku z chorobami zawodowymi wykazała, że: lekarze orzecznicy wydali 2,5 tys. orzeczeń w związku z chorobami zawodowymi, czyli o 6,3% mniej niż w roku 2005. Z tego 2,4 tys., tj. 95% to orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu. w badanej zbiorowości przeważali mężczyźni, stanowiąc 59,6% populacji z orzeczonym uszczerbkiem. średni wiek poszkodowanych w związku z chorobą zawodową wyniósł 54,6 lat (dla mężczyzn 55,3 lat, dla kobiet 53,6 lata). blisko 50% poszkodowanych były to osoby w wieku 50-59 lat, przy czym zdecydowaną większość (tj. 59,9%) stanowiły kobiety. przeciętny procent uszczerbku powstałego na skutek chorób zawodowych w 2006r. wyniósł 20,8%, dla mężczyzn 22,5%, dla kobiet 18,3%. wśród poszkodowanych najbardziej liczną grupę, tj. 42,8% badanej zbiorowości stanowiły osoby z uszczerbkiem orzeczonym w granicach 11-20%. Natomiast najwyższy przeciętny procent uszczerbku 26,3% orzeczono osobom w wieku powyżej 60 lat. 30

do schorzeń najczęściej powodujących uszczerbek na zdrowiu należały: choroby narządu głosu 29,4%, pylice płuc 18,3%, oraz choroby zakaźne i pasożytnicze 14,2%. w przypadku mężczyzn główną przyczyną powstania choroby zawodowej były pylice płuc (29,8% badanej zbiorowości mężczyzn), natomiast w przypadku kobiet choroby narządu głosu (59,3% przypadków). wśród wymienionych schorzeń przeciętnie najwyższy procent uszczerbku na zdrowiu, tj. 26,4% orzeczono w przypadku przewlekłych schorzeń narządu oddechowego. choroby zawodowe będące przyczyną powstania uszczerbku na zdrowiu najczęściej występowały wśród specjalistów szkolnictwa 22,3% osób poszkodowanych, górników i robotników budowlanych 19,4% oraz robotników obróbki metali i mechaników maszyn i urządzeń 11,2%. Przeciętny procent uszczerbku dla tych grup zawodowych wyniósł odpowiednio: 18,5%; 22,7%; 21,5%. najwyższy procent uszczerbku odnotowano w orzeczeniach w woj. mazowieckim, tj. 25,1%, najniższy zaś w woj. podlaskim 10,1%. liczba orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych w przeliczeniu na 100 tys. pracujących wyniosła 22 orzeczenia, czyli w porównaniu z 2005r. spadła o 8,3%. Najwięcej takich orzeczeń zarejestrowano w województwach: śląskim (46 orzeczeń), lubelskim (39 orzeczeń) i świętokrzyskim (32 orzeczenia), najmniej natomiast w województwach: mazowieckim i warmińsko-mazurskim (po 9 orzeczeń) oraz w woj. podkarpackim (10 orzeczeń). 31

Choroby zawodowe Orzeczenia ogółem TABL. 18 ORZECZENIA WYDANE W ZWIĄZKU Z CHOROBAMI ZAWODOWYMI Wyszczególnienie Ogółem uszczerbek na zdrowiu z tego orzeczenia ustalające: brak uszczerbku na zdrowiu liczba w odsetkach liczba w odsetkach liczba w odsetkach OGÓŁEM 2 546 100,0 2 421 95,1 125 4,9 Mężczyźni 1 514 100,0 1 443 95,3 71 4,7 Kobiety 1 032 100,0 978 94,8 54 5,2 Rys. 10 Struktura orzeczeń dotyczących uszczerbku na zdrowiu powstałego w wyniku chorób zawodowych ustalających uszczerbek ustalających brak uszczerbku 59,6% 40,4% 56,8% 43,2% mężczyźni kobiety 32

Choroby zawodowe Wiek poszkodowanych TABL. 19 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG PŁCI I WIEKU OSÓB POSZKODOWANYCH ORAZ PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU Wiek poszkodowanych Ogółem Mężczyźni Kobiety przeciętny przeciętny przeciętny liczba procent liczba procent liczba procent uszczerbku uszczerbku uszczerbku OGÓŁEM 2 421 20,8 1 443 22,5 978 18,3 z tego: 19 lat i mniej - - - - - - 20-29 25 19,3 22 10,1 3 20,0 30-39 123 13,7 70 13,7 53 13,8 40-49 455 17,1 285 17,5 170 16,3 50-59 1 208 20,4 622 26,8 586 18,2 60 lat i więcej 610 26,3 444 27,8 166 22,1 Średni wiek 54,6 x 55,3 x 53,6 x Rys. 11 Struktura orzeczeń według wieku oraz płci osób z ustalonym uszczerbkiem na zdrowiu powstałym w wyniku chorób zawodowych 59,9% 43,1% 30,8% 19,7% 17,4% 17,0% 0,0% 0,0% 19 lat i mniej 1,5% 0,3% 4,9% 5,4% 20-29 30-39 40-49 50-59 60 lat i więcej mężczyźni kobiety 33

Choroby zawodowe Procent uszczerbku na zdrowiu TABL. 20 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG JEGO WYSOKOŚCI W LATACH 2005-2006 Procent uszczerbku na zdrowiu a - rok poprzedni = 100 Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 2005 2 568 1 628 940 2006 2 421 1 443 978 a 94,3 88,6 104,0 do 10 2005 756 477 279 2006 657 376 281 a 86,9 78,8 100,7 11-20 2005 979 583 396 2006 1 035 539 496 a 105,7 92,5 125,3 21-30 2005 636 400 236 2006 507 337 170 a 79,7 84,3 72,0 31-40 2005 79 62 17 2006 75 62 13 a 94,9 100,0 76,5 41-50 2005 56 47 9 2006 81 75 6 a 144,6 159,6 66,7 51-60 2005 18 18-2006 17 16 1 a 94,4 88,9-61-70 2005 12 12-2006 7 6 1 a 58,3 50,0-71-80 2005 17 14 3 2006 22 20 2 a 129,4 142,9 66,7 81-90 2005 7 7-2006 13 9 4 a 185,7 128,6-91-100 2005 8 8-2006 7 3 4 a 87,5 37,5-34

Choroby zawodowe Procent uszczerbku na zdrowiu TABL. 21 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH ORAZ ŚREDNI WIEK OSÓB POSZKODOWANYCH WEDŁUG WYSOKOŚCI USZCZERBKU ORAZ PŁCI Procent uszczerbku na zdrowiu Orzeczenia ogółem liczba w odsetkach OGÓŁEM Średni wiek osób poszkodowanych w latach OGÓŁEM 2 421 100,0 54,6 do 4 13 0,5 43,4 5-10 644 26,6 50,3 11-20 1 035 42,8 55,2 21-30 507 20,9 56,4 31-40 75 3,1 59,4 41-50 81 3,4 63,0 51-60 17 0,7 59,3 61-70 7 0,3 67,3 71-80 22 0,9 61,4 81-90 13 0,5 61,3 91-100 7 0,3 61,1 MĘŻCZYŹNI OGÓŁEM 1 443 100,0 55,3 do 4 7 0,5 43,7 5-10 369 25,6 49,6 11-20 539 37,3 56,1 21-30 337 23,4 57,0 31-40 62 4,3 60,3 41-50 75 5,2 63,3 51-60 16 1,1 59,8 61-70 6 0,4 69,5 71-80 20 1,4 60,7 81-90 9 0,6 59,8 91-100 3 0,2 61,3 KOBIETY OGÓŁEM 978 100,0 53,6 do 4 6 0,6 43,0 5-10 275 28,1 51,3 11-20 496 50,7 54,1 21-30 170 17,4 55,3 31-40 13 1,4 55,0 41-50 6 0,6 59,0 51-60 1 0,1 51,0 61-70 1 0,1 54,0 71-80 2 0,2 68,5 81-90 4 0,4 64,8 91-100 4 0,4 61,0 35

Wybrane choroby zawodowe TABL. 22 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG PŁCI OSÓB POSZKODOWANYCH Choroby zawodowe Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 w tym: pylice płuc 18,3 29,8 2,7 przewlekłe schorzenia narządu oddechowego 13,5 21,0 3,5 choroby narządu głosu 29,4 7,1 59,3 schorzenia nerwów, mięśni 5,6 3,5 8,6 uszkodzenia narządu słuchu wskutek stałego narażenia na nadmierny hałas 5,6 9,4 0,4 choroby zakaźne lub pasożytnicze 14,2 12,0 17,1 Rys. 12 Struktura orzeczeń według płci osób poszkodowanych w wyniku chorób zawodowych pylice płuc przewlekłe schorzenia narządu oddech. choroby narządu głosu schorzenia nerwów, mięśni uszkodzenia narządu słuchu choroby zakaźne lub pasożytnicze 93,7% 6,3% 89,0% 11,0% 13,9% 86,1% 35,2% 64,8% 96,7% 3,3% 48,5% 51,5% mężczyźni kobiety 36

Wybrane choroby zawodowe Rys.13 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowi w wyniku chorób zawodowych według województw i wybranych rodzajów schorzeń Pomorskie Zachodniopomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Kujawsko-Pomorskie Lubuskie Wielkopolskie Mazowieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Odsetek orzeczeń z tytułu: Małopolskie Podkarpackie Kartodiagram dla Wojew_16 40 chorób narządu głosu chorób zakaźnych i pasożytniczych pylic płuc 37

Wybrane choroby zawodowe TABL. 23 PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU POWSTAŁEGO W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG PŁCI OSÓB POSZKODOWANYCH Choroby zawodowe Przeciętny procent uszczerbku Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 20,8 22,5 18,3 pylice płuc 18,9 18,6 23,3 przewlekłe schorzenia narządu oddechowego 26,4 27,4 17,9 choroby narządu głosu 18,8 18,5 18,8 schorzenia nerwów, mięśni 12,2 12,1 12,2 uszkodzenia narządu słuchu wskutek stałego narażenia na nadmierny hałas 24,4 24,3 27,5 choroby zakaźne lub pasożytnicze 15,2 14,4 15,9 38

Wybrane choroby zawodowe TABL. 24 ŚREDNI WIEK OSÓB POSZKODOWANYCH W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG PŁCI Choroby zawodowe Średni wiek osób poszkodowanych w latach Ogółem Mężczyźni Kobiety OGÓŁEM 54,6 55,3 53,6 pylice płuc 56,6 55,8 67,2 przewlekłe schorzenia narządu oddechowego 57,4 58,2 51,2 choroby narządu głosu 55,9 58,7 55,4 schorzenia nerwów, mięśni 51,5 50,8 51,9 uszkodzenia narządu słuchu wskutek stałego narażenia na nadmierny hałas 56,1 56,4 48,8 choroby zakaźne lub pasożytnicze 48,4 49,4 47,5 39

Choroby zawodowe Zawody - procent uszczerbku TABL. 25 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG WYBRANYCH ZAWODÓW OSÓB POSZKODOWANYCH I WYSOKOŚCI USZCZERBKU Procent uszczerbku na zdrowiu Ogółem specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia specjaliści szkolnictwa w tym wybrane zawody: robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń górnicy i robotnicy budowlani pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy robotnicy pomocniczy w górnictwie,przemyśle, budownictwie i transporcie OGÓŁEM 100,0 4,8 22,3 19,4 11,2 4,0 9,1 do 4 100,0 - - - 16,7 8,3-5-10 100,0 8,2 15,0 18,3 8,7 7,2 7,8 11-20 100,0 4,7 33,0 18,2 9,5 2,7 8,5 21-30 100,0 2,4 18,9 18,7 16,5 3,3 10,2 31-40 100,0 4,3 4,3 18,8 26,1 4,3 15,9 41-50 100,0 1,3-48,7 6,4 2,6 7,7 51-60 100,0 - - 23,5 11,8-35,3 61-70 100,0 - - 14,3 - - 42,9 71-80 100,0 - - 33,3 9,5-4,8 81-90 100,0 - - 12,5 - - 12,5 91-100 100,0 - - 16,7 16,7 - - TABL. 26 STRUKTURA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH WEDŁUG WYSOKOŚCI USZCZERBKU I WYBRANYCH ZAWODÓW OSÓB POSZKODOWANYCH Procent uszczerbku na zdrowiu Ogółem specjaliści nauk przyrodniczych i ochrony zdrowia specjaliści szkolnictwa w tym wybrane zawody: robotnicy obróbki metali i mechanicy maszyn i urządzeń górnicy i robotnicy budowlani pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy robotnicy pomocniczy w górnictwie,przemyśle, budownictwie i transporcie OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 do 4 0,5 - - - 0,8 1,1-5-10 26,6 44,2 17,6 24,7 20,3 46,7 22,5 11-20 42,8 41,4 63,6 40,2 36,3 29,3 40,2 21-30 20,9 10,8 18,2 20,6 31,6 17,4 23,9 31-40 3,1 2,7 0,6 2,9 7,0 3,3 5,2 41-50 3,4 0,9-8,5 2,0 2,2 2,9 51-60 0,7 - - 0,9 0,8-2,9 61-70 0,3 - - 0,2 - - 1,4 71-80 0,9 - - 1,6 0,8-0,5 81-90 0,5 - - 0,2 - - 0,5 91-100 0,3 - - 0,2 0,4 - - Przeciętny procent uszczerbku 20,8 16,0 18,5 22,7 21,5 16,5 22,9 40

Choroby zawodowe Województwa TABL. 27 LICZBA ORZECZEŃ USTALAJĄCYCH PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU POWSTAŁY W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH ORAZ PRZECIĘTNY PROCENT USZCZERBKU WEDŁUG WOJEWÓDZTW Województwo liczba Ogółem w odsetkach Przeciętny procent uszczerbku OGÓŁEM 2 421 100,0 20,8 Dolnośląskie 230 9,5 20,2 Kujawsko-pomorskie 73 3,0 18,6 Lubelskie 182 7,5 18,6 Lubuskie 54 2,2 19,7 Łódzkie 88 3,6 15,0 Małopolskie 269 11,1 22,8 Mazowieckie 164 6,8 25,1 Opolskie 53 2,2 12,3 Podkarpackie 50 2,1 18,8 Podlaskie 31 1,3 10,1 Pomorskie 125 5,2 21,1 Śląskie 672 27,8 21,6 Świętokrzyskie 95 3,9 20,4 Warmińsko-mazurskie 30 1,2 18,4 Wielkopolskie 244 10,1 21,9 Zachodniopomorskie 61 2,5 24,7 41

Choroby zawodowe - orzeczenia Struktura według województw Rys. 14 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych według województw dolnośląskie 9,5% kujawsko-pomorskie 3,0% lubelskie lubuskie łódzkie 2,2% 3,6% 7,5% małopolskie mazowieckie 6,8% 11,1% opolskie 2,2% podkarpackie 2,1% podlaskie 1,3% pomorskie 5,2% śląskie 27,8% świętokrzyskie warmińsko-mazurskie 1,2% 3,9% wielkopolskie 10,1% zachodniopomorskie 2,5% 42

Choroby zawodowe - orzeczenia w przeliczeniu na 100 tys. pracujących w latach 2005-2006 TABL. 28 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH W PRZELICZENIU NA 100 TYS. PRACUJĄCYCH* W LATACH 2005-2006 Województwo a - rok poprzedni = 100 Liczba orzeczeń na 100 tys. pracujących* OGÓŁEM 2005 24 2006 22 a 91,7 Dolnośląskie 2005 25 2006 27 a 108,0 Kujawsko-pomorskie 2005 18 2006 13 a 72,2 Lubelskie 2005 48 2006 39 a 81,3 Lubuskie 2005 17 2006 20 a 117,6 Łódzkie 2005 19 2006 12 a 63,2 Małopolskie 2005 32 2006 31 a 96,9 Mazowieckie 2005 8 2006 9 a 112,5 Opolskie 2005 17 2006 21 a 123,5 Podkarpackie 2005 13 2006 10 a 76,9 Podlaskie 2005 23 2006 12 a 52,2 Pomorskie 2005 21 2006 20 a 95,2 Śląskie 2005 49 2006 46 a 93,9 Świętokrzyskie 2005 33 2006 32 a 97,0 Warmińsko-mazurskie 2005 12 2006 9 a 75,0 Wielkopolskie 2005 24 2006 23 a 95,8 Zachodniopomorskie 2005 15 2006 13 a 86,7 * poza rolnictwem indywidualnym 43

Choroby zawodowe - orzeczenia w przeliczeniu na 100 tys. pracujących Województwa TABL. 29 ORZECZENIA USTALAJĄCE PROCENTOWY USZCZERBEK NA ZDROWIU W WYNIKU CHORÓB ZAWODOWYCH W PRZELICZENIU NA 100 TYS. PRACUJĄCYCH* WEDŁUG WOJEWÓDZTW Województwo Ogółem Liczba orzeczeń na 100 tys. pracujących* OGÓŁEM 2 421 22 Dolnośląskie 230 27 Kujawsko-pomorskie 73 13 Lubelskie 182 39 Lubuskie 54 20 Łódzkie 88 12 Małopolskie 269 31 Mazowieckie 164 9 Opolskie 53 21 Podkarpackie 50 10 Podlaskie 31 12 Pomorskie 125 20 Śląskie 672 46 Świętokrzyskie 95 32 Warmińsko-mazurskie 30 9 Wielkopolskie 244 23 Zachodniopomorskie 61 13 * poza rolnictwem indywidualnym 44

Choroby zawodowe - orzeczenia w przeliczeniu na 100 tys. pracujących Województwa Rys.15 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych w przeliczeniu na 100 tys. pracujących * według województw Pomorskie Zachodniopomorskie Kujawsko-Pomorskie Warmińsko-Mazurskie Podlaskie Lubuskie Wielkopolskie M azowieckie Łódzkie Lubelskie Dolnośląskie Opolskie Świętokrzyskie Śląskie Małopolskie Podkarpackie Wojew_16 po Pole14 a poniżej 11 (3) 11-21 (7) 21-33 (4) 33-44 (1) 44 i więcej (1) ** * poza rolnictwem indywidualnym ** liczba województw 45

4. Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS W 2006r. z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zostało wypłaconych 76,8 tys. jednorazowych odszkodowań powypadkowych, z czego 95,7% to odszkodowania przyznane z tytułu wypadków przy pracy. Z tytułu śmierci ubezpieczonego wypłacono 747 jednorazowych odszkodowań, co stanowiło zaledwie 1,0% ogółu jednorazowych odszkodowań powypadkowych. Łączna kwota odszkodowań wypłaconych w 2006r. wyniosła 246 876,7 tys. zł., co stanowiło 0,2% ogółu wydatków FUS poniesionych na świadczenia pieniężne. Przeciętna wysokość jednorazowego odszkodowania powypadkowego kształtowała się na poziomie 3,2 tys. zł. 46

Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS w latach 2005-2006 TABL. 30 JEDNORAZOWE ODSZKODOWANIA POWYPADKOWE WYPŁACONE Z FUS W LATACH 2005-2006 Okoliczności powstania uszczerbku a - rok poprzedni = 100 Jednorazowe odszkodowania powypadkowe OGÓŁEM OGÓŁEM 2005 70 615 z tego z tytułu: 2006 76 831 a 108,8 wypadku przy pracy 2005 66 932 2006 73 513 a 109,8 choroby zawodowej 2005 3 089 2006 2 962 a 95,9 wypadku w drodze do lub z pracy 2005 594 2006 356 a 59,9 Jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu OGÓŁEM 2005 69 905 z tego z tytułu: 2006 76 084 a 108,8 wypadku przy pracy 2005 66 297 2006 72 834 a 109,9 choroby zawodowej 2005 3 036 2006 2 948 a 97,1 wypadku w drodze do lub z pracy 2005 572 2006 302 a 52,8 Jednorazowe odszkodowania z tytułu śmierci ubezpieczonego OGÓŁEM 2005 710 z tego z tytułu: 2006 747 a 105,2 wypadku przy pracy 2005 635 2006 679 a 106,9 choroby zawodowej 2005 53 2006 14 a 26,4 wypadku w drodze do lub z pracy 2005 22 2006 54 a 245,5 47

Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS TABL. 31 JEDNORAZOWE ODSZKODOWANIA POWYPADKOWE WYPŁACONE Z FUS* Okoliczności powstania uszczerbku Jednorazowe odszkodowania powypadkowe liczba OGÓŁEM w odsetkach Kwota wypłaconych jednorazowych odszkodowań powypadkowych w tys. zł OGÓŁEM 76 831 100,0 246 876,7 z tego z tytułu: wypadku przy pracy 73 513 95,7 213 828,8 choroby zawodowej 2 962 3,8 30 429,3 wypadku w drodze do lub z pracy** 356 0,5 2 618,6 Jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu OGÓŁEM 76 084 100,0 212 871,5 z tego z tytułu: wypadku przy pracy 72 834 95,7 183 801,8 choroby zawodowej 2 948 3,9 27 066,5 wypadku w drodze do lub z pracy** 302 0,4 2 003,2 Jednorazowe odszkodowania z tytułu śmierci ubezpieczonego OGÓŁEM 747 100,0 34 005,2*** z tego z tytułu: wypadku przy pracy 679 90,9 30 027,0 choroby zawodowej 14 1,9 3 362,8 wypadku w drodze do lub z pracy** 54 7,2 615,4 * bez jednostek realizujących umowy międzynarodowe ** tylko jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków w drodze do lub z pracy, które miały miejsce w 2002r. a wniosek o odszkodowanie został zgłoszony po dacie wejścia w życie nowej ustawy wypadkowej, tj. po 1 stycznia 2003r. *** łącznie ze zwiększeniami z tytułu przysługującego na każde z uprawnionych dzieci i innych członków rodziny 48

SPIS TABLIC str. 1. Orzeczenia powypadkowe wydane przez lekarzy orzeczników 7 Tabl.1 Orzeczenia powypadkowe wydane przez lekarzy orzeczników w latach 2005-2006. 8 Tabl.2 Orzeczenia powypadkowe wydane przez lekarzy orzeczników..... 9 Tabl.3 Tabl.4 Przeciętny procent uszczerbku na zdrowiu oraz średni wiek osób poszkodowanych według płci i okoliczności powstania uszczerbku... 10 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w przeliczeniu na 100 tys. pracujących według województw... 11 2. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy 13 Tabl.5 Orzeczenia wydane w związku z wypadkami przy pracy... 15 Tabl.6 Tabl.7 Tabl.8 Tabl.9 Tabl.10 Tabl.11 Tabl.12 Tabl.13 Tabl.14 Tabl.15 Tabl.16 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy według płci i wieku osób poszkodowanych oraz przeciętny procent uszczerbku... 16 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy według jego wysokości w latach 2005-2006... 17 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy oraz średni wiek osób poszkodowanych według wysokośc uszczerbku i płci... 18 Struktura orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy według rodzajów urazów oraz płci osób poszkodowanych... 19 Przeciętny procent uszczerbku powstałego w wyniku wypadków przy pracy według płci osób poszkodowanych oraz wybranych rodzajów urazów... 21 Średni wiek osób poszkodowanych w wyniku wypadków przy pracy według płc oraz wybranych rodzajów urazów... 22 Przeciętny procent uszczerbku na zdrowiu według wieku osób poszkodowanych w wyniku wypadków przy pracy i wybranych rodzajów urazów... 23 Struktura orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy według wybranych zawodów osób poszkodowanych oraz wysokości uszczerbku... 24 Struktura orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy według jego wysokości i wybranych zawodów osób poszkodowanych... 24 Liczba orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy oraz przeciętny procent uszczerbku według województw... 25 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy w przeliczeniu na 100 tys. pracujących w latach 2005-2006... 27 49

Tabl.17 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy w przeliczeniu na 100 tys. pracujących według województw.. 28 3. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych 30 Tabl.18 Orzeczenia wydane w związku z chorobami zawodowymi... 32 Tabl.19 Tabl.20 Tabl.21 Tabl.22 Tabl.23 Tabl.24 Tabl.25 Tabl.26 Tabl.27 Tabl.28 Tabl.29 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych według płci i wieku osób poszkodowanych oraz przeciętny procent uszczerbku... 33 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych według jego wysokości w latach 2005-2006... 34 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych oraz średni wiek osób poszkodowanych według wysokośc uszczerbku oraz płci...... 35 Struktura orzeczeń ustalających uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych według płci osób poszkodowanych... 36 Przeciętny procent uszczerbku powstałego w wyniku chorób zawodowych według płci osób poszkodowanych... 38 Średni wiek osób poszkodowanych w wyniku chorób zawodowych według płci... 39 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych według wybranych zawodów osób poszkodowanych i wysokości uszczerbku... 40 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych według wysokości uszczerbku i wybranych zawodów osób poszkodowanych... 40 Liczba orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych oraz przeciętny procent uszczerbku według województw... 41 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych w przeliczeniu na 100 tys. pracujących w latach 2005-2006... 43 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych w przeliczeniu na 100 tys. pracujących według województw... 44 4. Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS 46 Tabl.30 Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS w latach 2005-2006. 47 Tabl.31 Jednorazowe odszkodowania powypadkowe wypłacone z FUS... 48 50

SPIS RYSUNKÓW str. 1. Orzeczenia powypadkowe wydane przez lekarzy orzeczników 7 Rys.1 Rys.2 Rys.3 Struktura orzeczeń powypadkowych wydanych przez lekarzy orzeczników w latach 2005-2006 8 Przeciętny procent uszczerbku na zdrowiu według płci osób poszkodowanych i okoliczności powstania uszczerbku... 10 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w przeliczeniu na 100 tys pracujących według województw... 12 2. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku wypadków przy pracy 13 Rys.4 Rys.5 Rys.6 Rys.7 Rys.8 Rys.9 Struktura orzeczeń dotyczących uszczerbku na zdrowiu powstałego w wyniku wypadków przy pracy... 15 Struktura orzeczeń według wieku oraz płci osób z ustalonym uszczerbkiem na zdrowiu powstałym w wyniku wypadków przy pracy... 16 Struktura orzeczeń według płci osób poszkodowanych w wyniku wypadków przy pracy i rodzajów urazów... 19 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku wypadków przy pracy według województw i wybranych rodzajów urazów... 20 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku wypadków przy pracy według województw... 26 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku wypadków przy pracy w przeliczeniu na 100 tys. pracujących według województw... 29 3. Orzeczenia ustalające uszczerbek na zdrowiu powstały w wyniku chorób zawodowych 30 Rys.10 Rys.11 Rys.12 Rys.13 Rys.14 Rys.15 Struktura orzeczeń dotyczących uszczerbku na zdrowiu powstałego w wyniku chorób zawodowych... 32 Struktura orzeczeń według wieku oraz płci osób z ustalonym uszczerbkiem na zdrowiu powstałym w wyniku chorób zawodowych... 33 Struktura orzeczeń według płci osób poszkodowanych w wyniku chorób zawodowych... 36 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych według województw i wybranych rodzajów schorzeń... 37 Struktura orzeczeń ustalających procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych według województw... 42 Orzeczenia ustalające procentowy uszczerbek na zdrowiu w wyniku chorób zawodowych w przeliczeniu na 100 tys. pracujących według województw... 45 51