System emerytalny w Polsce 1
Reformy systemów emerytalnych w wybranych krajach Europy Środkowo- Wschodniej i Ameryki Łacińskiej 20 18 16 Bułgaria Chorwacja Estonia Litwa Dominikana 14 12 10 Kazachstan Węgry Salwador Polska Kostaryka Łotwa 8 6 4 2 Chile Peru Argentyna Kolumbia Urugwaj Boliwia Meksyk 0 1981 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2
150 Systemy emerytalne w wybranych krajach w 2010 r. mld USD mln 60 120 90 60 30 0 50 40 30 20 10 0 Aktywa netto - lewa oś Liczba członków - prawa oś Źródło: FIAP. 3
Podział systemów emerytalnych Nonfinancial Financial Defined benefit DB nonfinancial system (1) DB financial system (3) Defined contribution Notional accounts scheme (2) DC financial system (4) 4
Reforma systemu emerytalnego w Polsce ZUS OFE PPE IKE 1. filar 2. filar 3. filar Od 2012 r. w ramach dobrowolnej części systemu emerytalnego funkcjonuje również IKZE. 5
poniżej 30 31-50 powyżej 50 Dwa rachunki Jeden lub dwa rachunki Bez rachunku Obowiązkowe uczestnictwo w nowym systemie (1. i 2. filar) Nowy system Obowiązkowe uczestnictwo w nowym systemie (1. i 2. filar lub tylko 1. filar) Pozostanie w starym systemie Stary system 6
System emerytalny w Polsce PTE OFE Bank Depozytariusz Agent Transferowy Członek OFE 7
System emerytalny w Polsce PTE podmiot administrujący i zarządzający funduszem emerytalnym. PTE może zarządzać tylko jednym funduszem emerytalnym. Kapitał założycielski 5,000,000 Euro. Kapitał założycielski nie może być gromadzony w drodze oferty publicznej i musi być wniesiony w gotówce. PTE musi uzyskać zgodę KNF. 8
Zmiany pierwsza tura
Zmiany Składki przekazywane do OFE zostały obniżone z 7,3 proc. do 2,3 proc., potem miały stopniowo wzrastać, by w 2017 r. osiągnąć 3,5 proc. do końca 2012 2,3% 2013 2,8% 2014 3,1% 2015-16 3,3% Pozostała część z 7,3% trafi na indywidualne subkonta w ZUS. 10
Krajowy rynek obligacji skarbowych Przepływy na krajowym rynku wtórnym rynkowych obligacji skarbowych w latach 2008-2010 (w mld zł) 14 10 6 2-2 -6-10 -14-18 -22 I II III IV I II III IV I II III IV 2008 2009 2010 Banki krajowe OFE Inne krajowe instytucje finansowe Pozostałe krajowe Banki zagraniczne Zagraniczne instytucje finansowe Pozostałe zagraniczne Źródło: opracowanie NBP na podstawie danych MF. 11
Rynek akcji spółek krajowych notowanych na GPW Saldo wartości transakcji kupna i sprzedaży instrumentów udziałowych notowanych na GPW przez OFE na tle zmian indeksu WIG 5 mld zł 50% 4 3 2 1 0-1 -2-3 II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III 2005 2006 2007 2008 2009 2010 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% -30% Saldo wartości transakcji OFE na instrumentach notowanych na GPW (kupnosprzedaż) - lewa oś Zmiana indeksu WIG w kwartale - prawa oś Źródło: opracowanie NBP na podstawie danych GPW i UKNF. 12
Sposoby zwiększenia efektywności funduszy emerytalnych 1. Zarządzanie pasywne. 2. Zmniejszenie kosztów funkcjonowania kapitałowej części systemu emerytalnego. 3. Wprowadzenie subfunduszy o zróżnicowanej strategii inwestycyjnej. 4. Ocena efektywności inwestycyjnej OFE na podstawie benchmarków zewnętrznych. 5. Zmiany limitów inwestycyjnych. 13
Zmniejszenie kosztów funkcjonowania kapitałowej części systemu emerytalnego (2) Rentowność kapitału własnego powszechnych towarzystw emerytalnych (PTE), towarzystw funduszy inwestycyjnych (TFI), zakładów ubezpieczeń (ZU), banków i przedsiębiorstw Źródło: opracowanie NBP na podstawie danych UKNF, GUS, NBP. 14
Zmiany tura druga 15
Szybka legislacja Zmiany w systemie emerytalnym zostały wprowadzone ustawą z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1717). Większość zmian weszła w życie z dniem 1 lutego 2014 r. 16
Najważniejsze zmiany w systemie emerytalnym (1/4): 1. Przekazanie (3 lutego 2014 r.) aktywów OFE odpowiadających 51,5% wartości jednostek rozrachunkowych (według stanu na dzień 31 stycznia 2014 r.) na subkonto w ZUS. OFE przekazały aktywa w następującej kolejności (aż do osiągnięcia wartości odpowiadającej sumie wartości umorzonych jednostek rozrachunkowych): obligacje i bony emitowane przez Skarb Państwa, obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na rzecz Krajowego Funduszu Drogowego, gwarantowane przez Skarb Państwa, inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa, środki pieniężne nominowane w walucie polskiej. OFE przekazały do ZUS aktywa o wartości 153,151 mld zł (w tym papiery wartościowe o wartości nominalnej 146,054 mld zł oraz 17 środki pieniężne o wartości 1,862 mld zł).
Najważniejsze zmiany w systemie emerytalnym (2/4): 2. Wprowadzenie dobrowolności przekazywania przyszłych składek na ubezpieczenie emerytalne do OFE. W przypadku decyzji o dalszym odprowadzaniu składek do OFE (w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne) ubezpieczony jest zobowiązany poinformować o tym ZUS w terminie od 1 kwietnia 2014 r. do 31 lipca 2014 r. Brak informacji będzie skutkować odprowadzaniem całej składki na ubezpieczenie emerytalne do ZUS. Możliwość zmiany decyzji co cztery lata w terminie od 1 kwietnia do 31 lipca, począwszy od 2016 r. 18
Najważniejsze zmiany w systemie emerytalnym (3/4): 3. Zmiany w polityce inwestycyjnej OFE: zakaz inwestowania w obligacje, bony i inne papiery wartościowe, emitowane, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa lub NBP, rządy i banki centralne państw będących członkami UE lub stronami umowy o EOG, lub członkami OECD, depozyty, kredyty i pożyczki, gwarantowane lub poręczane przez te podmioty, a także w obligacje, bankowe papiery wartościowe lub listy zastawne emitowane przez BGK, jeżeli są one gwarantowane przez Skarb Państwa, zniesienie limitu na inwestycje w akcje (docelowo od 1 stycznia 2018 r.), stopniowe podwyższanie limitu na inwestycje zagraniczne, do 30% aktywów. 19
Najważniejsze zmiany w systemie emerytalnym (4/4): 4.Powierzenie ZUS wypłat świadczeń emerytalnych ze środków zgromadzonych w OFE w postaci emerytury dożywotniej. 5.Przenoszenie aktywów ubezpieczonych z OFE do ZUS na 10 lat przed osiągnięciem przez nich wieku emerytalnego. 6.Obniżenie maksymalnej stawki opłaty od składki pobieranej przez PTE z 3,5% do 1,75%. 7.Wprowadzenie benchmarku zewnętrznego opartego o indeks akcji (WIG) oraz WIBOR. 20