Planowanie energetyczne i optymalne.

Planowanie energetyczne i optymalne. zarządzanie energią niezbędnymi narzędziami rozwoju gminy Warsztat projektu Covenant capacity GDZIE JESTEŚMY? Warszawa, 4 kwietnia 2013 r. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. dr inż. Arkadiusz Węglarz Dyrektor, Dział Zrównoważonego Rozwoju

Geneza Krajowego Systemu Zrównowa wnoważonego onego Gospodarowania Energią Badanie rynku przeprowadzone przez KAPE S.A. w 2012 roku w ramach projektu mającego na celu wypracowanie modelu Optymalnego Planowania Energetycznego dla jednostek samorządu terytorialnego w Polsce: Eksperckie wywiady pogłębione obejmujące 50 przedstawicieli samorządów, organizacji samorządowych oraz ekspertów branżowych Prezentacja i weryfikacja proponowanych rozwiązań odnośnie planowania energetycznego na kilkunastu wydarzeniach branżowych skierowanych do samorządów, Zebranie pisemnych opinii na temat postawionych tez odnośnie planowania energetycznego od osób objętych wywiadami Konsultacje celów i założeń Systemu z Instytutem Ekonomii Środowiska. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 2

Najważniejsze wnioski z badania rynku przeprowadzonego przez KAPE S.A. 1 Gospodarowanie energią w polskich gminach istnieje i jest realizowane w różnym stopniu, w zależności od świadomości energetycznej włodarzy gminy od wykonania ocieplenia pojedynczych obiektów w celu poprzez rozwój energetyki odnawialnej po realizację wytycznych (SEAP) przez miasta członków CoM. Rozważane działania dotyczą różnych obszarów funkcjonowania gminy i różna jest ich motywacja: zmniejszenie kosztów ogrzewania i energii elektrycznej zwiększenie dochodów gminy redukcja niskiej emisji zmniejszenie emisji CO 2 pobudzenie rozwoju gospodarczego realizacja wytycznych programów ochrony środowiska Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 3

Najważniejsze wnioski z badania rynku przeprowadzonego przez KAPE S.A. 2 Część gmin aktywnych w obszarze gospodarowania energią przystępuje do Porozumienia Burmistrzów (Covenant of Mayors) i sporządza Plan Zrównoważonego Gospodarowania Energią (SEAP). Głównym motorem nie jest chęć zmniejszenia emisji CO 2 lecz posiadanie dokumentu, który określa punkt wyjścia, stawia cele i jasno kreśli kierunki działania, opcje wybierane do realizacji oraz wymaga monitorowania i raportowania osiąganych postępów. Zdarzają się sytuacje, w których miasto przystępuje do Stowarzyszenia Energie Cities aby korzystać z dostępnej wiedzy i narzędzi w zakresie zarządzania energią, a nie decyduje się na podpisanie Porozumienia Burmistrzów ze względu na wysokie koszty inwentaryzacji zasobów. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 4

Najważniejsze wnioski z badania rynku przeprowadzonego przez KAPE S.A. 3 Gospodarowanie energią w polskich gminach odbywa się przeważnie bez powiązań z planowaniem energetycznym w kształcie określonym przez ustawę Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. nakładająca na gminy obowiązek sporządzenia Założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i gaz ziemny. Firmy przygotowujące Założeń do planu zaopatrzenia na zlecenie gmin często wykorzystują wszędzie ten sam szablon, zawierający ogólniki bez wskazania konkretnych przedsięwzięć do realizacji w konkretnej lokalizacji. Zdarza się, że firmy takie nie rozmawiają z władzami gminy i nie uwzględniają w Założeniach do planu zaopatrzenia.. planów kierujących JST odnośnie działań modernizacyjnych czy przynoszących zmniejszenie kosztów ciepła czy energii elektrycznej. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 5

Najważniejsze wnioski z badania rynku przeprowadzonego przez KAPE S.A. 4 Brak sformułowania celów sporządzania i wdrażania Założeń do planu zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. W szczególności, nie ma powiązania pomiędzy celami PEP 2030, międzynarodowymi zobowiązaniami Polski i polityką klimatyczną UE. Nie wiadomo, czy i w jaki sposób cele te, mają być realizowane przez samorządy. Nie ma obowiązku realizacji przedsięwzięć wymienionych w Założeniach do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Nie istnieje system monitorowania realizowanych przedsięwzięć ani raportowania efektów prowadzonych działań proefektywnościowych na poziom wojewódzki i krajowy, mimo iż samorządy podejmują szereg takich działań. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 6

Najważniejsze wnioski z badania rynku przeprowadzonego przez KAPE S.A. 5 Brak motywacji dla gmin do sporządzania planów energetycznych: Regionalne Programy Operacyjne nie odnoszą się do planowania energetycznego, obowiązująca strategia WFOŚiGW sporządzana jest z uwzględnieniem zagadnieńśrodowiskowych, lecz z pominięciem planowania energetycznego. Nie ma powiązania pomiędzy zasadami rozdziału środków na inwestycje a polityką / strategią energetyczną w regionie i nie ma obowiązku posiadania planu energetycznego przez gminę jako warunku otrzymania środków na inwestycje energetyczne. W efekcie, z wyjątkiem kilkunastu ośrodków, praktyczne wykorzystanie przez gminy Założeń do planu zaopatrzenia jest niewielkie lub żadne, a dokument najczęściej latami zalega na półce. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 7

Praktyczne problemy z planami zaopatrzenia w energię gminy Często występuje brak korelacji pomiędzy poszczególnymi rodzajami planowania ( na przykład w zakresie zgodności planów trzyletnich z planowaniem energetycznym realizowanym przez gminy ) Brakuje sprawozdawczości w zakresie planowania energetycznego realizowanego przez gminy Brak ustawowych konsekwencji za nie wykonanie zadania własnego ( nie mówiąc już o jakości merytorycznej planów zrealizowanych ) choć z drugiej strony jest nowe zadanie własne ale nie ma zapewnienia środków na jego realizację Brak określenia czy z planowania energetycznego ma wynikać obligatoryjność czy fakultatywność rozwiązań. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 8

Planowanie energetyczne w JST - główne postulaty KAPE S.A. Planowanie energetyczne w gminie powinno być częścią gospodarowania energią przez Jednostki Samorządu Terytorialnego. JST sporządza i realizuje Plan Zrównoważonego Gospodarowania Energią (PZGE). Konieczna jest zmiana obecnego modelu planowania energetycznego w gminie, ale z zachowaniem dotychczasowego dorobku w tej dziedzinie. Wskazane jest stosowanie procedur optymalizacyjnych na wszystkich poziomach planowania energetycznego (od gminy do poziomu krajowego). Narzędzia wspierające proces gospodarowania energią przez JST powinny mieć zastosowanie na wszystkich poziomach samorządu terytorialnego. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 9

Wstępny model optymalnego planowania energetycznego (OPE) na obszarze JST Gmina (G): Bezpieczeństwo energetyczne Inwentaryzacja zasobów 5 3 Identyfikacja potrzeb Wybór optymalnej opcji 4 (G, P, W) zasoby j.s.t. (P) 1 Powiat: Inwentaryzacja zasobów (GIS, (W) 2 OŹE), Prognoza potrzeb (pozwolenia na 6 budowę) Województwo: Alokacja środków RPO Inwestycje celu publicznego ponadlokalne energetyka Strategia i Program regionalny 7 Budżet Państwa Kraj: Cele OPE: PEP 2030, KPD EE, KPD OŹE, KPZK 2030 Możliwości poprawy efektywności energetycznej i stosowania OŹE w RP Prognozy ekonomiczne i demograficzne, otoczenie prawne, wsparcie oraz finansowanie inwestycji proefektywnościowych i proekologicznych Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 10

Optymalne planowanie energetyczne (OPE) definicja OPE to zestaw działań jednostki samorządu terytorialnego (JST) prowadzących do realizacji celu jakim jest minimalizacja oddziaływania na środowisko z procesów wytwarzania i zużycia energii na obszarze jednostki samorządu terytorialnego przy określonych celach rozwoju JST (i w zadanym terminie), z zapewnieniem bezpieczeństwa energetycznego na obszarze JST. Do określania celów i pomiaru wyników działań JST służy zestaw wskaźników monitoringu. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 11

Krajowy Systemu Monitorowania Działań w zakresie ZGE schemat działania ania INWENTARYZACJA PZGE ZARZĄDZANIE ENERGIĄ REALIZACJA PZGE BAZA DANYCH MONITORING EFEKTÓW REALIZACJI PZGE Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 12

Krajowy Systemu Monitorowania Działań w zakresie ZGE Przy pomocy jednego uniwersalnego narzędzia informatycznego (bazy danych) można zbudować spójny system inwentaryzowania potrzeb, informacji o zadaniach uwzględnionych w Planach Zrównoważonego Gospodarowania Energią oraz monitoringu realizacji tych Planów. W każdym urzędzie gminy, starostwie i urzędzie marszałkowskim zostanie wskazana osoba lub wydział odpowiedzialna/ny za gromadzenie danych i obsługę systemu. Osoba ta otrzyma specjalne konto i hasło umożliwiające dostęp do edycji danych w bazie danych. Największy wysiłek przy uruchomieniu Systemu to Powszechna Inwentaryzacja potencjału i potrzeb inwestycyjnych w JST (kolejne lata aktualizacja). Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 13

Powszechna Inwentaryzacja na potrzeby uruchomienia Systemu Dotyczy wszystkich obiektów należących do JST Obejmuje planowane i realizowane działania wpływające na zmianę zużycia energii Ze względu na wysokie koszty inwentaryzacja może być przedmiotem finansowania przez NFOŚ w ramach specjalnego programu Lista działań inwentaryzacyjnych 1. Nazwa gminy, 2. Nazwa przedsięwzięcia przynoszącego zmianęzużycia energii pierwotnej, 3. Wielkośćzmiany energii pierwotnej w toe spowodowana zrealizowaniem przedsięwzięcia, 4. Wartośćzmiany wielkości emisji CO 2 spowodowana zmianąwielkości zużycia energii pierwotnej w wyniki realizacji planowanego przedsięwzięcia, 5. Paliwo stosowane do wyprodukowania energii, o której mowa powyżej, 6. Wpływ przedsięwzięcia na bezpieczeństwo energetyczne gminy w skali od 1 (bez związku) do 5 (bardzo duży), 7. Zwiększenie udziału OŹE w bilansie energetycznym gminy 8. Sposób oszacowania zmiany zużycia energii pierwotnej: audyt energetyczny/oszacowanie na podstawie bazy standardowych przedsięwzięć, 9. Przewidywana data zakończenia przedsięwzięcia przynoszącego zmianęzużycia energii pierwotnej, 10. Status przedsięwzięcia włączone/nie włączone do planu gospodarowania energią/ zrealizowane. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 14

Poziom powiatu, województwa i kraju Administracja samorządowa Administracja rządowa Poziom powiatu: Taka sama inwentaryzacja jak w przypadku gminy w odniesieniu do majątku będącego własnością starostwa lub instytucji i firm mu podległych. Poziom wojewódzki - zasoby budżetu Państwa Taka sama inwentaryzacja jak w przypadku gminy w odniesieniu do majątku będącego własnością wojewody lub instytucji i firm mu podległych. Poziom wojewódzki zasoby samorządowe Taka sama inwentaryzacja jak w przypadku gminy w odniesieniu do majątku będącego własnością marszałka województwa lub instytucji i firm mu podległych. Marszałek województwa posiada możliwość sumarycznego podsumowania bilansu zmiany zużycia energii pierwotnej na poziomie województwa. Poziom Krajowy Ministerstwo Gospodarki określa na podstawie informacji z bazy danych poziom netto zmiany zużycia nieodnawialnej energii pierwotnej dodając do tego informacje o działaniach w tym zakresie realizowanych przez Instytucje centralne. Na postawie tych informacji sporządzany jest bilans potencjału zmiany zużycia energii pierwotnej. Inwentaryzacja na każdym poziomie powinna być aktualizowana przy każdej zmianie statusu przedsięwzięcia lub raz do roku w terminie do 31 marca. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 15

Plan zrównowa wnoważonego onego gospodarowania energią Gmina sporządza PZGE wykorzystując procedurę optymalizacji wielokryterialnej; Kryteria obowiązkowe: Minimum zużycia nieodnawialnej energii pierwotnej Minimum emisji CO2 z procesów zużycia energii Maksimum bezpieczeństwa energetycznego gminy Pozostałe kryteria oraz poziom wag im opowiadający określają gminy na podstawie dokumentów planistycznych Jako warunki ograniczające przyjmuje się wielkość nakładów finansowych jakie może ponieśćjst na inwestycje uwzględnione w PZGE. Po sporządzeniu Planu Zrównoważonego Gospodarowania Energiąw danej gminie, powiecie województwie, informacje o przedsięwzięciach, które weszły do planu wprowadzane sądo tej samej bazy danych, gdzie wpisywano inwentaryzację Realizacja Planów Zrównoważonego Gospodarowania realizowana jest w procesie zarządzania energią. Odpowiednie wartości pól w bazie danych powinny być zaktualizowane (zmiana zużycia energii pierwotnej w toe, zmiana emisji CO2,, wpływ przedsięwzięcia na bezpieczeństwo energetyczne gminy, i inne). Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 16

Zamiast gminnego planu krajowy system Uczestnicy systemu zrównowa wnoważonego onego gospodarowania energią Rząd Instytucje finansujące Instytucje państwowe System Województwa Firmy energetyczne Gminy i powiaty Źródło: IEŚ Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 17

Inwentaryzacja stanu istniejącego Co rozumiemy przez gospodarowanie energią Ustanowienie celów Optymalizacja Sprawozdawczość Cel: zrównoważone gospodarowanie energią Inwestycje i działania Zarządzanie Finansowanie Źródło: IEŚ Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 18

Korzyści planowania energetycznego zgodnie z zaproponowanym modelem Optymalne Planowanie Energetyczne (OPE) jest narzędziem zrównoważonego rozwoju jednostki samorządu terytorialnego. Zastosowanie optymalizacji wielokryterialnej jako narzędzia OPE pozwala na powiązanie planowania energetycznego z planowaniem strategicznym na każdym poziomie JST. Agregujemy wyniki na kolejnych obszarach terytorialnych (powiat, województwo) a także wyniki Planów Zrównoważonego Gospodarowania Energią w odniesieniu do zasobów budżetu państwa, obejmując wkład całego sektora publicznego do realizacji polityki efektywności energetycznej kraju. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 19

Korzyści planowania energetycznego zgodnie z zaproponowanym modelem c.d. Minimalizujemy koszty sporządzania Założeń do planów zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe (gminy nie płacą 2500 razy za to samo) oraz koszty uzgodnień wojewódzkich i powiatowych, Zapewniamy jednolite założenia (ekonomiczne, demograficzne, przestrzenne, geograficzne) na których opierają się prognozy zapotrzebowania na energię i dokonywane wybory wariantów do realizacji PZGE, Wymuszamy odpowiedni podstawowy standard dokumentu oraz odniesienie się do konkretnych zasobów JST, z możliwością rozbudowania Planu z zależności od potrzeb ośrodka, OPE można stosować na każdym etapie rozwoju JST. Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 20

Laboratorium przemysłowe Polsko Japońskiego Centrum Efektywności Energetycznej Dziękujemy za uwagę Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. www.kape.gov.pl ul. Nowowiejska 21/25 tel. 22 825 86 92 fax. 22 825 78 74 e-mail: kape@kape.gov.pl Krajowa Agencja Poszanowania Energii S.A. 21