REKOMENDUJEMY RZEPAK OZIMY

GAZETA INTERAKTYWNA NUMER 23/2016 ODMIANA MIESZAŃCOWA CZY POPULACYJNA? REKOMENDUJEMY RZEPAK OZIMY 4 OSTATNI ZABIEG DESYKACJA ŁANU PRZED ZBIOREM 30 MIOTŁA ZBOŻOWA KIEDY JĄ ZWALCZAĆ? 40 UBEZPIECZ SWOJE UPRAWY RÓWNIEŻ OD SUSZY 42 ZMIANY KLIMATYCZNE A ROLNICTWO

SPIS TREŚCI TEMAT NUMERU MARTA NOWAK-WOŹNICA REDAKTOR PROWADZĄCA Szanowni Państwo, Podstawowym warunkiem powodzenia uprawy rzepaku ozimego jest odpowiedni i świadomy dobór odmiany do terminu siewu. Jak co roku o tej porze prezentujemy propozycje odmian rzepaku ozimego wiodących firm nasiennych na nadchodzący sezon. Desykacja to ostatni zabieg, który umożliwia zbiór nasion po wielomiesięcznej ochronie przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Na str.4 przedstawiamy jak wykonać ten zabieg by przyniósł oczekiwany efekt. 10 ODMIANA MIESZAŃCOWA CZY POPULACYJNA? REKOMENDUJEMY RZEPAK OZIMY SPIS TREŚCI 4 OSTATNI ZABIEG DESYKACJA ŁANU PRZED ZBIOREM Zmiany klimatu mają bardzo duży wpływ na rolnictwo. Poziomy wód gruntowych stale opadają i są najniższe od dekady. Co będzie z uprawami rolnymi? O tym czy w tym roku zagraża nam susza piszemy na str.42. Susza jest jednym z pięciu ryzyk, które powinny być obowiązkowo ubezpieczone w ramach ustawowego obowiązku ubezpieczenia. Tymczasem w ubiegłym roku zarejestrowano ok. 90 umów. O tym, dlaczego rolnicy niechętnie ubezpieczają swoje uprawy od suszy wyjaśnia nasz ekspert. PRZYJEMNEJ LEKTURY 10 18 30 38 ODMIANA MIESZAŃCOWA CZY POPULACYJNA? REKOMENDUJEMY RZEPAK OZIMY JAK OCHRONIĆ KUKURYDZĘ PRZED CHOROBAMI I SZKODNIKAMI MIOTŁA ZBOŻOWA KIEDY JĄ ZWALCZAĆ? KRAJOWA RADA IZB ROLNICZYCH WSPIERA IDEĘ ZRÓWNOWAŻONEGO GOSPODAROWANIA GAZETA INTERAKTYWNA ZESPÓŁ REDAKCYJNY AGRONEWS.COM.PL Redakcja: Gazeta AgroNews ul. Wiśniowa 40B, l.16, 02-520 Warszawa tel. 22 646 81 45-46 e-mail: redakcja@agronews.com.pl PROJEKT GRAFICZNY, DTP: NUMER 23 Design Partners (www.designpartners.pl) 40 42 46 UBEZPIECZ SWOJE UPRAWY - RÓWNIEŻ OD SUSZY ZMIANY KLIMATYCZNE A ROLNICTWO SIŁA ZMIAN, PASJA INNOWACJI ZDJĘCIA: www.dreamstime.com, www.sxc.hu 3

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 OSTATNI ZABIEG DESYKACJA ŁANU PRZED ZBIOREM Rzepak ozimy należy do roślin o najdłuższym okresie wegetacji. Jego obecność na polu od momentu siewu do zbioru to pełne 10 miesięcy. W przypadku tych chorób duże znaczenie ma wykorzystanie niechemicznej i chemicznej metody zwalczania grzybów, które je powodują. Istnieje też możliwość zwalczania chorób przy pomocy zapraw nasiennych. W przypadku patogenów, które powodują ostrą oczkową plamistość i zgorzel podstawy źdźbła, są to zaprawy zbudowane z pojedynczych substancji czynnych. Do ograniczania fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni, a dokładniej do zwalczania grzybów powodujących zgorzel siewek, wywołaną przez gatunki rodzaju Fusarium, zarejestrowanych jest wiele zapraw nasiennych. Łamliwości źdźbła nie ogranicza się, zaprawiając materiał siewny. Jedną z ważnych metod jest agrotechniczna metoda ograniczania. Ważnym elementem jest tu odpowiedni płodozmian. Zmniejszenie udziału roślin zbożowych w płodozmianie, a zwłaszcza unikanie uprawy po sobie pszenicy lub innego gatunku zbóż ozimych w znacznym stopniu zmniejsza zagrożenie łamliwością źdźbła, zgorzelą podstawy źdźbła oraz fuzaryjną zgorzelą podstawy źdźbła i korzeni. Sposób uprawy też może ograniczyć lub zwiększyć zagrożenie chorobami podstawy źdźbła. Orka głęboka zmniejsza w danym sezonie zagrożenie przez 4

PRODUKCJA ROŚLINNA omawiane choroby, ponieważ resztki pożniwne w postaci ścierniska i źdźbeł porażonych przez grzyby są głęboko przykryte przez glebę. W następnym sezonie, gdy te resztki nie rozłożą, bo np. gleba była sucha, resztek było zbyt wiele, a życie mikrobiologiczne gleby niewystarczające, mogą one stanowić zagrożenie, bo grzyby na takich resztkach mogą przetrwać. Trzeba na ten problem zwracać uwagę i w przypadku wystąpienia takiej sytuacji mieć ją pod kontrolą, czyli przygotować odpowiednią metodę walki z grzybami. Choroby atakujące podstawę źdźbła i (lub) korzenie stanowią duże zagrożenie, gdy uprawa jest uproszczona, albo gdy w gospodarstwie wykonuje się siew bezpośredni. W takich systemach uprawy na powierzchni gleby pozostaje duża ilość resztek pożniwnych, na których obecne są grzyby powodujące choroby podstawy źdźbła, nazywane też chorobami podsuszkowymi. W systemach, w których resztki pożniwne stanowią niebezpieczeństwo, duże znaczenie ma zwalczanie chemiczne. Aby dobrze przygotować się do walki chemicznej, trzeba poznać grzyby powodujące zagrożenie dla korzeni i podstawy źdźbła zbóż. Ważna jest też znajomość objawów chorobowych, jakie powodują te grzyby. Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła zbóż i korzeni Chorobę powoduje wiele grzybów z rodzaju Fusarium. Do głównych sprawców należą Fusarium graminearum, F. culmorum, F. avenaceum, F. Poae oraz Microdochium nivale (dawniej: Fusarium nivale). Są to grzyby powszechnie występujące w środowisku rolniczym. Źródłem choroby są grzybnia i zarodniki oraz formy przetrwalnikowe wymienionych grzybów. Zarodniki są też niesione z masami powietrza i mogą osiadać na powierzchni gleby. Patogeny te są doskonale przygotowane do porażania swoich żywicieli i mogą rozwijać się w szerokim zakresie temperatur, wilgotności powietrza i gleby. Nekrozy na korzeniach w postaci brązowych, brunatnych lub kasztanowych plam występujących na małej części korzeni lub całkowite przebarwienie korzeni to jeden z ważnych objawów choroby. Innym jednocześnie występującym objawem fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni są brązowe nekrozy Najbardziej popularną substancją czynną wykorzystywaną do desykacji rzepaku jest glifosat. Zabieg desykacji warto wykonać na plantacjach silnie zachwaszczonych, zwłaszcza gatunkami wieloletnimi oraz chwastami w trakcie kwitnienia oraz zawiązywania owoców i nasion. na pochwie liściowej i źdźble właściwym. Nekrozy te mogą mieć różny kształt, np. owalny, kreskowaty i nieregularny, obejmujący częściowo lub całkowicie obwód źdźbła. Straty powodowane przez chorobę mogą wynosić nawet 50-60% potencjalnego plonu. Chorobę zwalcza się kompleksowo, przy czym zabieg opryskiwania przy pomocy fungicydów odegrać może kluczową rolę w zapobieganiu stratom w plonie i obniżeniu jakości zbieranego ziarna. W tabeli podano przykładowe fungicydy, które można, a właściwie: powinno się zastosować, aby zwalczyć grzyby, które rozwijać się mogą na podstawie źdźbła. Łamliwość źdźbła Choroba ta wywoływana jest przez dwa gatunki: Oculimacula herpotrichoides i O. acuformis, różniące się tempem wzrostu i zdolnością do porażania pszenicy i żyta. Objawy choroby występują na pochwie liściowej, nibyźdźble i źdźble właściwym. Grzyby nie porażają korzeni. Pierwsze objawy porażenia mogą być widoczne już jesienią: są to małe, owalne plamy, które mają w środkowej części barwę słomkową i są otoczone jasnobrązową, rozmazaną obwódką. Po ruszeniu wegetacji wiosennej są to plamy bursztynowe lub miodowe, rozmazane, mają brzegi, a wewnątrz niekiedy widoczne jest czarne przyprószenie. Jest to pseudoparenchyma, czyli zbita grzybnia, która stanowi formę przetrwalnikową grzybów powodujących łamliwość źdźbła. Na źdźble może być kilka plam łączących się z sobą i tworzących rozległe nekrozy, które obejmują ponad połowę obwódki źdźbła. Wewnątrz źdźbła można znaleźć szarą lub popielatą grzybnię. Porażone źdźbło murszeje u podstawy i łatwo się przełamuje, co powoduje wyleganie zbóż niekiedy na dużej powierzchni. Utrudnia to żniwa i ma wpływ na pogorszenie jakości ziarna. Do walki z łamliwością źdźbła zalecany jest zabieg wykonany w fazie strzelania w źdźbło BBCH 30. Niekiedy warto wykonać oprysk w fazie pierwszego, drugiego kolanka (BBCH 31-32). W tym roku proponuje się wczesne wykonanie zabiegu, ponieważ praktycznie nie było zimy i zboża, a także grzyby, rozwijały się przez całą jesień i zimę ten proces trzeba przerwać. W tabeli podano środki grzybobójcze, które pozwolą skutecznie zwalczyć łamliwość źdźbła. 5

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 Tabela 1. Możliwości desykacji rzepaku NAZWA HANDLOWA DAWKA NA HA UWAGI Acomac* Agenor 450 SL Agrosar 360 SL Avans Premium 360 SL* Azymut 360 SL Barclay Barbarian Super 360 SL Barclay Barbarian Xtra 360 SL Barclay Gallup Super 360 SL Barclay Gallup Xtra 360 SL Boom Efekt* Charger Clayton Rhizeup SL* Cleaner 360 SL Cordian 450 SL Dominator 360 SL Dominator Green 360 SL Dominator HL 480 SL Envision 450 SL Etna 360 SL Figaro 360 SL Gallup 360 SL Glifocyd 360 SL Glifoherb 360 SL Glifostar 360 SL Glifto 360 SL Glisto Duo 360 SL Glyfos 360 SL Glyphoflash Xtra 450 SL Helosate Plus 450 SL Huragan Nowy 360 SL Katamaran 360 SL Klinik 360 SL Klinik Duo 360 SL Klinik Max 360 SL Kosmik 360 SL Koyote 360 SL Marker 360 SL* Nufosate 360 SL Pilar Glifosat 360 SL Pilaround 360 SL Realchemie Glifosat 350 SL Rofosat Agro 360 SL* Roundup 360 SL Roundup 360 Plus Roundup Active Roundup Flex 480 2,5 l 3,0 l 3,0 3,0-2,4-3,2 l 3,0-2,4-3,2 l 3,0-3,0-2,5 l 3,0 3,0 2,25-3,0 l 2,5-3,2 l 3,0-3,0 3,0 l 3,0 3,0 2,4 3,2 l 2,5 l 3,0-3,0 3,0 3,0 l 3,0 l 3,0-3,0 3,0 3,0 l 3,0 1,875 2,7-2,0 3,0 l Stosować, gdy wilgotność nasion rzepaku wynosi około 30%. W momencie wykonywania zabiegu zwalczane chwasty powinny być zielone i znajdować się w fazie intensywnego rozwoju. Preparaty Charger, Dominator 360 SC, Glifostar 360 SL, Klinik 360 SL, Klinik Duo 360 SL, Kosmik 360 SL, Pilar Glifosat 360 SL można stosować w dawce 3 l/ha łącznie z siarczanem amonu 5 kg/ha. Środki Acomak, Agrosar 360 SL, Clayton Rhizeup SL, Cleaner 360 SL, Etna 360 SL, Figaro 360 SL, Glifto 360 SL, Glifto Duo 360 SL, Marker 360 SL, Torinka SL, Realchemie Glifosat i Roundup 360 SL w obniżonej dawce do 3,0 l/ha mogą być stosowany łącznie z adiuwantem AS 500 SL w dawce 1,0-2,0 l/ha. Herbicydy Charger, Klinik, Klinik Duo, Nufosate można stosować w dawce obniżonej do 3 l/ha w przypadku łącznego zabiegu z adiuwantem Mediator Max. 6

PRODUKCJA ROŚLINNA NAZWA HANDLOWA DAWKA NA HA UWAGI Roundup Max 2* 0,75 3,0 kg Stosować, gdy wilgotność nasion rzepaku wynosi około 30%. Roundup TransEnergy 450 SL Roundup Ultra 360 SL* Sniper SL Torinka SL* Touchdown Premium 360 SL* Trustee Hi-Activ SL Trustee Xtra 450 SL Diqua 200 SL Diquanet 200 SL* Mission 200 SL* Rommel 200 SL* Reglone 200 SL Reglor 200 SL Ring 200 SL Soplete 200 SL UPL Diquat* Spotlight Plus 060 E *także rzepak jary 1,5 3,2 l 3,0-3,0 3,0 2,2 2,9 l 2,4 3,2 l 3,0 l 2,0 3,0 l 1,0 l W momencie wykonywania zabiegu zwalczane chwasty powinny być zielone i znajdować się w fazie intensywnego rozwoju. Preparaty Charger, Dominator 360 SC, Glifostar 360 SL, Klinik 360 SL, Klinik Duo 360 SL, Kosmik 360 SL, Pilar Glifosat 360 SL można stosować w dawce 3 l/ha łącznie z siarczanem amonu 5 kg/ha. Środki Acomak, Agrosar 360 SL, Clayton Rhizeup SL, Cleaner 360 SL, Etna 360 SL, Figaro 360 SL, Glifto 360 SL, Glifto Duo 360 SL, Marker 360 SL, Torinka SL, Realchemie Glifosat i Roundup 360 SL w obniżonej dawce do 3,0 l/ha mogą być stosowany łącznie z adiuwantem AS 500 SL w dawce 1,0-2,0 l/ha. Herbicydy Charger, Klinik, Klinik Duo, Nufosate można stosować w dawce obniżonej do 3 l/ha w przypadku łącznego zabiegu z adiuwantem Mediator Max. Stosować, gdy łuszczyny rzepaku na pędach głównych w 70% są żółtozielonkawe, a nasiona są koloru ciemnobrązowego do czarnego, tj. 4-10 dni przed zbiorem. Stosować, gdy 70% łuszczyn rzepaku jest żółtych, a nasiona w górnej części pędów są ciemnobrązowe. Zbiór wykonać około 10 dni po zabiegu. Zgorzel podstawy źdźbła Chorobę tę wywołuje grzyb Gaeumannomyces graminis najczęściej, gdy uprawia się zboża ozime po sobie, a w szczególności pszenicę po pszenicy. Grzyb poraża korzenie i podstawę źdźbła. Korzenie ulegają porażeniu już jesienią zwłaszcza, gdy jesień jest ciepła. Porażone korzenie są brunatne. Obserwuje się całe brunatne korzenie lub też plamy występują tylko na końcach korzeni lub w ich środkowej części. Porażone korzenie mają metaliczny połysk. W okresie wiosny proces porażania korzeni jest kontynuowany i w sprzyjających warunkach porażeniu ulega cały system korzeniowy. Następnie w czasie wegetacji pojawiają się objawy na podstawie źdźbła, które wygląda, jakby było osmalone przez płomień: jest czarne na całym obwodzie. Jesienne porażenie powoduje zahamowanie wzrostu roślin i ich żółknięcie. Późniejsze zmiany na źdźble powodują przedwczesne dojrzewanie roślin i białokłosowość. Chemiczne zaprawianie roślin łagodzi występowanie choroby. Nie ma możliwości zastosowania opryskiwania pszenicy w czasie wegetacji. Ostra plamistość oczkowa Tę chorobę wywołują grzyby z rodzaju Rhizoctonia: Rhizoctonia cerealis i Rhizoctonia solani. Porażeniu ulegać mogą wszystkie gatunki zbóż. Źródłem choroby są resztki pożniwne, na których znajduje się grzybnia i sklerocja (przetrwalniki) grzyba. Gdy w czasie wschodów i wzrostu zbóż panuje chłodna, okresami sucha pogoda, można spodziewać się silniejszego porażenia. Objawów choroby należy szukać na pochwach liściowych i źdźbłach. Objawem obecności grzybów powodujących chorobę są soczewkowate lub nieregularnego kształtu plamy spiczasto zakończone. Obwódka otaczająca jasne wnętrze plam jest bardzo wyraźna i ma barwę brunatną. Obecnie istnieje możliwość zaprawienia ziarna, by zapobiec występowaniu choroby. Choroba rzadko powoduje straty o znaczeniu gospodarczym. Do zaprawiania zaleca się w przypadku zgorzeli podstawy źdźbła zaprawy, które zawierają takie substancje czynne jak fluchinkonazol i prochloraz (Jockey New 113 FS), siltiofam (Latitude 125 FS) do łącznego stosowania z innymi zaprawami, 7

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 Tabela 2. Desykacja, ułatwienie zbioru oraz zwalczanie chwastów w zbożach HERBICYDY ZAWIERAJĄCE GLIFOSAT (+ EWENTUALNY ADIUWANT) DAWKA NA HA WYKAZ GATUNKÓW ZBÓŻ, W KTÓRYCH DANY PRODUKT JEST ZALECANY Acomac Acomac + AS 500 SC 3,0 l + 1,0- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto. 2,0 l Agenor 450 SL 3,2 l pszenica ozima Agenor 450 SL 2,5 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenżyto jare i ozime, jęczmień ozimy, pszenżyto ozime Agrosar 360 SL pszenica ozima Atut BIS 360 SL 3,0 l pszenica ozima Avans Premium 360 SL 3,0- wszystkie zboża Azymut 360 SL Azymut 360 SL + AS 500 SL 3,0 + 1-2 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto, żyto Barclay Barbarian Super 360 SL 3,0- wszystkie zboża Barclay Barbarian Xtra 450 SL 2,4-3,2 l pszenica ozima Barclay Gallup Super 360 SL 3,0- wszystkie zboża Barclay Gallup Xtra 450 SL 2,4-3,2 l pszenica ozima Boom Efekt 360 SL 3,0- jęczmień ozimy, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto. Bros Zwalcza Chwasty i Korzenie Glifosat 360 SL Bros Zwalcza Chwasty i Korzenie Glifosat 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 kg wszystkie zboża Charger 3,0- Charger + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 pszenica ozima kg Clayton Rhizeup SL Clayton Rhizeup SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0-2,0 l Cleaner 360 SL jęczmień ozimy, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto. Cleaner 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0-2,0 l Cordian 450 SL 3,2 l pszenica ozima Cordian 450 SL 2,5 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenżyto jare, jęczmień ozimy, pszenżyto ozime Dominator 360 SL 3,0- Dominator Green 360 SL 3,0- pszenica jara, jęczmień ozimy, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto Dominator Green 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 kg Dominator H 480 SL 2,25-3,0 l pszenica ozima Envision 450 SL 2,5-3,2 l pszenica ozima Etna 360 SL Etna 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0- wszystkie zboża 2,0 Figaro 360 SL Figaro 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 2,0 l Gallup 360 SL Gallup 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 jęczmień jary, pszenica jara, owies, jęczmień ozimy, pszenica ozima kg Glifocyd 360 SL 3,0- pszenica ozima Glifostar 360 SL 3,0- Glifostar 360 SL + siarczan amonu 3,0 l/ha + wszystkie zboża 5,0 kg Glifto 360 SL 3,0 l + 1,0- Glifto 360 SL + AS 500 SL 2,0 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto Glifto Duo 360 SL Glifto Duo 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0-2,0 l Glifoherb 360 SL pszenica ozima Glyfos 360 SL 3,0- Glyphoflash Xtra 450 SL 2,4-3,2 l pszenica ozima Holosate Plus 450 SL 3,2 l pszenica ozima Holosate Plus 450 SL 2,5 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenżyto jare, jęczmień ozimy, pszenica ozima, pszenżyto ozime 8

PRODUKCJA ROŚLINNA Huragan Extra 360 SL Huragan Extra 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 jęczmień ozimy, pszenica ozima kg Katamaran 360 SL Katamaran 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1-2 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto Klinik 360 SL 3,0- Klinik 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 kg Klinik Duo 360 SL 3,0- Klinik Duo 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 kg pszenica ozima Klinik Max 360 SL Kosmik 360 SL 3,0- Kosmik 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 kg Madrigal 360 SL 3,0- Marker 360 SL Marker 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 2,0 l Nufosate 360 SL 3,0- Nufosate 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 pszenica ozima kg Pilaround 360 SL pszenica ozima Piorun 360 SL Piorun 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5 kg jęczmień ozimy, pszenica ozima Realchemie Glifosat 360 SL Realchemie Glifosat 360 SL AS 500 SL 3,0 l + 1,0- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 2,0 l Rofosat 360 SL Rofosat 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 jęczmień ozimy, pszenica ozima kg Roundup 360 SL Roundup 360 SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 2,0 l Roundup 360 Plus 1,875- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime Roundup Active 360 SL 2,7- pszenica ozima Roundup Flex 480 1,0-3,0 l pszenica ozima Roundup Max 2 0,75-3,0 kg jęczmień jary, pszenica jara, jęczmień ozimy, pszenica ozima, owies Roundup TransEnergy 450 SL 1,5-3,2 l jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto Roundup Ultra 360 SL wszystkie zboża. Taifun 360 SL 3,0 l pszenica ozima Torinka SL Torinka SL + AS 500 SL 3,0 l + 1,0- jęczmień jary, pszenica jara, pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto 2,0 l Trustee Hi-Activ SL 2,2-2,9 l Trustee Xtra 450 SL 2,4-3,2 l Vival 360 SL 3,0- Wichura 360 SL 3,0- pszenica ozima Wichura 360 SL + siarczan amonu 3,0 l + 5,0 kg a w ochronie przed ostrą oczkową plamistością sedaksan, fludioksonil, difenokonazol (Vibrance Gold 100 FS). Pierwszym etapem zwalczania fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni jest zaprawienie. W przypadku tej choroby wiele zapraw i substancji czynnych można użyć do walki chemicznej. Dla ułatwienia w tabeli podano propozycje środków, które można stosować do walki z fuzaryjną zgorzelą podstaw źdźbła i korzeni oraz łamliwością źdźbła w zbożach. Warto jeden z podanych fungicydów zastosować w T-1 aby zwalczyć choroby podsuszkowe. Przykłady fungicydów do stosowania w pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym, jęczmieniu ozimym i w terminie T-1, które zwalczają choroby podstawy źdźbła ADAM PARADOWSKI 9

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 ODMIANA MIESZAŃCOWA CZY POPULACYJNA? REKOMENDUJEMY RZEPAK OZIMY Dobór właściwego typu odmiany powinien uwzględniać warunki klimatyczne, rodzaj gleby, typ płodozmianu i rodzaj gospodarowania. Odmiany mieszańcowe jak i odmiany populacyjne mają swoje wymagania. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych co roku rejestruje i rekomenduje odmiany dla wszystkich gatunków roślin. W tym roku pozytywnie zaopiniowano wpisanie do krajowego rejestru dwudziestu odmian rzepaku ozimego i dwóch odmian rzepaku jarego. W zestawieniu przeważają odmiany mieszańcowe. Warte uwagi jest to, że zarejestrowano kolejne dwie odmiany tolerancyjne na kiłę kapusty. 10

PRODUKCJA ROŚLINNA Odmiany mieszańcowe nowości 2016 Odmiany mieszańcowe powstają wskutek krzyżowania dwóch linii rodzicielskich. Ich potencjał plonotwórczy bazuje więc na szerszym materiale genetycznym, co w efekcie zwiększa ich potencjał regeneracyjny oraz zdolności adaptacyjne. Odmiany mieszańcowe nadają się do uprawy w różnych środowiskach, także suchych. Na glebach lekkich mieszańce przekonują do siebie swoją witalnością i pewnością plonowania, ponieważ dzięki silnie wytworzonemu systemowi korzeniowemu dysponują wysoką zdolnością pobierania wody. Z powodu szybkiego rozwoju początkowego roślin odmiany mieszańcowe rzepaku doskonale sprawdzą się przy opóźnionym siewie. Ogromną zaletą tej odmiany jest podwyższona odporność na suchą zgniliznę kapustnych i tolerancja na choroby grzybowe; Acapulco (d. LE12/239) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce, Archimedes (d. LE12/252) odmiana mieszańcowa odporna na kiłę kapusty; zgłaszający: Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce, DK Expiro (d. CWH286) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Monsanto Polska, DK Expression (d. CWH253) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Monsanto Polska, DK Extract (d. CWH301) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Monsanto Polska, DK Platinum (d. CWH298) odmiana mieszańcowa odporna na kiłę kapusty; zgłaszający: Monsanto Polska, ES Imperio (d. ESC13017) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Euralis Nasiona, ES Cesario (d. ESC13024) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Euralis Nasiona, Hamilton (d. SLM 1307) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Saaten-Union Polska, Taifun (d. WRH 420) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: DSV Polska, Tigris (d. DMH303) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Monsanto Polska. Odmiany populacyjne (liniowe) nowości 2016: Są to odmiany uzyskane klasycznymi metodami hodowlanymi (selekcja, krzyżowanie, selekcja, rozmnażanie). Plonują niżej niż odmiany mieszańcowe, bo nie występuje u nich zjawisko heterozji (podaje się, że można osiągnąć plon niższy nawet o 20%). Odmiany te są stabilniejsze w plonowaniu w porównaniu z odmianami mieszańcowymi, zwłaszcza na gorszych stanowiskach, dobrze reagują na wcześniejszy siew, a przede wszystkim mają niższą cenę materiału siewnego. Bazalt (d. BKH 4213) odmiana populacyjna; zgłaszający: Hodowla Roślin Smolice Grupa IHAR, Birdy (d. MH 07 BD 018) odmiana populacyjna; zgłaszający: KWS Polska, Chrobry (d. MAH 7113) odmiana populacyjna; zgłaszający: Hodowla Roślin Strzelce Grupa IHAR, Marcelo (d. BOH 6613) odmiana populacyjna; zgłaszający: Hodowla Roślin Strzelce Grupa IHAR, Panama (d. LSF 1332) odmiana mieszańcowa; zgłaszający: Saaten-Union Polska, Polka (d. PN1514) odmiana populacyjna, cechuje się podwyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego; zgłaszający: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Państwowy Instytut Badawczy Oddział Poznań, Zakład Genetyki i Hodowli Roślin Oleistych, SY Ilona (d. SWO 29596) odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska, SY Rokas (d. SWO 295245) odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska, 11

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 Polka (d. PN1514) odmiana populacyjna, cechuje się podwyższoną zawartością kwasu oleinowego i obniżoną zawartością kwasu linolowego; zgłaszający: Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Państwowy Instytut Badawczy Oddział Poznań, Zakład Genetyki i Hodowli Roślin Oleistych, SY Ilona (d. SWO 29596) odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska, SY Rokas (d. SWO 295245) odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska, Vapiano (d. SWO 2075) odmiana populacyjna; zgłaszający: Syngenta Polska. Oprócz nowości, wiele firm poleca sprawdzone odmiany rzepaku ozimego: RAPOOL Polska Sp. z o.o. POPULAR F1 Nowa siła plonu Jest to nowa, zarejestrowana w 2014 r odmiana. Szczególnie polecamy ją wymagającym producentom rzepaku. Odmiana ta to idealna kombinacja najwyższych plonów nasion i oleju. W ostatnich latach badań rejestrowych i w systemie PDOiR zajmowała czołowe lokaty. W 2014 r osiągnęła najwyższy wśród rejestrowanych odmian plon wynoszący 115% wzorca. POPULAR F1 charakteryzuje się bardzo wysoką mrozoodpornością, w czasie badań w jednej z lokalizacji wytrzymał bez większych uszkodzeń temperatury do -20OC. Jest odmianą powoli rozpoczynającą wiosenną wegetację, co przyczynia się do minimalizacji ryzyka uszkodzeń przez przymrozki. Ponadto odmiana ta charakteryzuje się wysoką zdrowotnością i odpornością na wyleganie. ATORA F1 Charakteryzuje się stabilnym plonowaniem niezależnie od warunków klimatycznych, oraz tolerancją na okresowe susze. Buduje silny system korzeniowy. Może być uprawiana na różnych stanowiskach od słabszych do bardzo dobrych. Ze względu do szybkość rozwoju jesiennego nadaje się do wysiewu w lekko opóźnionych terminach. Mocną stroną odmiany ATORA F1 jest wysoka zimotrwałość oraz odporność na choroby. Odmiana średniowczesna w kwitnieniu oraz średniopóźna w dojrzewania. Wysokie rośliny tej odmiany są odporne na wyleganie. W badaniach rejestrowych prowadzonych przez COBORU w 2015 r osiągnęła średni plon względny na poziomie 122% wzorca, średni plon bezwzględny z badanych lokalizacji wyniósł 54,7 dt/ha. ATORA F1 w sezonie 2015/2016 została wysiana na poletkach pokazowych oraz polach produkcyjnych. Sprawdzone i stabilne w plonowaniu: MARATHON F1 a jesienią sprinter Odmiana sprawdzona na plantacjach produkcyjnych. Charakteryzuje się bardzo dużą szybkością rozwoju jesiennego, co pozwala na wysiew w opóźnionych terminach. Od startu tworzy bardzo silne rośliny, które bez problemów radzącą sobie z trudniejszymi warunkami. Dlatego wybitnie sprawdza się w uprawach uproszczonych. Ponadto jest to odmiana odporna na warunki stresowe spowodowane okresowymi niedoborami wody. MARATHON F1 to jedna z najniższych odmian rzepaku na rynku w Polsce, zajmuje czołowe miejsca w oficjalnych ocenach odporności na wyleganie. Równomiernie dojrzewa, pozwalając na znacznie zredukowanie kosztów zbioru. MERCEDES F1 wśród rzepaków Odmiana sprawdzona zarówno w Europie, jak i w Polsce. Osiąga bardzo dobre i stabilne plony. Dobrze radzi sobie w uprawach uproszczonych oraz z trudnymi warunkami wschodów. W stan spoczynku zimowego wchodzi z silną kompaktową rozetą. Tworzy duże i mocne rośliny o wysokiej odporności na wyleganie. MERCEDES F1 charakteryzuje się wybitną potwierdzoną w badaniach rejestrowych, jak i na polach produkcyjnych zimotrwałością i zdolnością regenerowania 12

PRODUKCJA ROŚLINNA się po zimie. Odmiana z czołówki rankingów dotyczących zawartości oleju. MENTOR F1 Ekstraklasa na kiłę kapustnych Jest to najnowsza z zarejestrowanych odmian odpornych na kiłę kapustnych rejestracja 2015 r. Cechą charakterystyczną tej odmiany jest oprócz tolerancji na kiłę kapustnych również bardzo wysokie plonowanie. Badania rejestrowe pokazują, ze MENTOR F1 dorównuje potencjałem plonowania standardowym odmianom mieszańcowym. W badaniach w 2014 r. osiągnęła 104% wzorca, co oznacza wyższy o 12% plon w porównaniu z innymi zarejestrowanymi odmianami odpornymi na kiłę kapustnych. Posiada bardzo dobrą zimotrwałość i odporność na wyleganie. Wysoka tolerancja na warunki stresowe, pozwala sprawdzać się tej odmianie również w uprawach uproszczonych. BAYER Puncher F1 Odmiana mieszańcowa charakteryzująca się szybkim rozwojem jesiennym oraz wysoką zimotrwałością. Daje wysoki plon nasion i tłuszczu nawet w trudnych warunkach. Odmiana średnio wczesna w kwitnieniu. Rośliny średniej wysokości bez tendencji do wylegania. Najlepiej plonuje na dobrych i średnich stanowiskach. Toleruje słabsze stanowiska. Polecana do uprawy na terenie całego kraju. Aixer (odmiana liniowa) Odmiana zarejestrowana w Polsce w 2014 roku dająca bardzo wysoki plon tłuszczu (zawartość tłuszczu w nasionach 49,9% średnia 2012 2013 COBORU najwyższa wśród badanych odmian zawartość tłuszczu). Bardzo dobra zimotrwałość (jedna z odmian, które najlepiej zniosły trudne warunki zimowe 2012 roku). Wysoka odporność na choroby np. czerń krzyżowych (!!!). Rośliny niskie, sztywne, niewylegające. Polecana do uprawy na terenie całego kraju Bellevue (odmiana liniowa) Wysokie i stabilne plonuje przez wszystkie lata. Odmiana plastyczna, sprawdza się w różnych warunkach glebowych w tym na typowych dla Polski mozaikach. Rośliny mocne, pokrojem zbliżone do odmian mieszańcowych. Szybki rozwój jesienny przydatna na lekko opóźnione siewy. Średnio późny termin kwitnienia i dojrzewania. Bardzo dobra zimotrwałość. Rośliny średnio wysokie z dużą odpornością na wyleganie. Wysoka zdrowotność bardzo tolerancyjna na suchą zgniliznę kapustnych i czerń krzyżowych. Odmiana zarejestrowana w Polsce w 2008 roku. Polecana do uprawy na terenie całego kraju. InV1022 to pogromca zimy i rekordzista plonowania. Doskonale sprawdza się w różnych warunkach siedliskowo-klimatycznych. Dobrze znosi trudne warunki zimowe nie wykazuje tendencji do wynoszenia szyjki korzeniowej oraz stożka wzrostu: średnio wczesny termin kwitnienia i średnio późny termin dojrzewania szybki rozwój i mocne zdolności regeneracyjne. SYNGENTA SY Kolumb F1 mieszaniec wpisany do KR w 2010 r., który tworzy grubą szyjkę korzeniową, co zapobiega wypadnięciom mrozowym po zimie. Wysoki wigor wiosenny i duża ilość pędów bocznych pozwalają uzyskiwać wysokie plony. Odmiana szybko dojrzewa. Odznacza się średnio wczesnym początkiem kwitnienia. Z doświadczeń rejestrowych i porejestrowych dała ona 13

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 w 2014r. 110 proc. wzorca, w roku 2013 108 proc. wzorca, a w 2012 107 proc. wzorca. SY Saveo F1 mieszaniec, który odznacza się intensywniejszym wzrostem korzeni, które penetrują głębiej profil glebowy oraz wykształcają dużą masę korzeni włośnikowych. Dzięki temu roślina lepiej sobie radzi w wypadku niekorzystnych warunków pogodowych, np. niedoborów wody lub susz. Saveo charakteryzuje się wysoką asymilacją azotu i dzięki temu roślina wykorzystuje potencjał nawozu i przetwarza go na wysoki plon. SY Florida F1 zarejestrowana w 2015 r. Odmiana wczesna zarówno w kwitnieniu, jak i w osiąganiu dojrzałości technicznej, przez co bardzo dobrze nadaje się do wczesnego zbioru. Mieszaniec ten cechuje się wysoką adaptacją do słabszych stanowisk. Należy do odmian dość szybko rozwijających się jesienią. Dotyczące kiły: SY Alister F1 (zarejestrowana w 2014 r.) odznacza się wczesnym kwitnieniem i średnio wczesnym dojrzewaniem, a także dobrą tolerancją na suchą zgniliznę, zgniliznę twardzikową i wyleganie. Jak przekonuje hodowca, cechuje ją zarówno wysoka zimotrwałość, jak i wigor wzrostu jesiennego. Jeśli chodzi o plonowanie, to odmiana ta w badaniach rejestracyjnych Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych w roku 2013 wydała plon na poziomie 46,4 dt/ha, czyli 100 proc. wzorca (Visby, Artoga, Chagall, Monolit). Rok wcześniej SY Alister F1 plonował w wysokości 46,2 dt/ha, a wzorzec wynosi 45,3 dt/ha. Jak przekonuje przedstawiciel firmy, materiał siewny tej odmiany będzie szeroko dostępny dla rolników. PROCAM SHREK Idealnie dopasowany rzepak ozimy odmiana mieszańcowa Idealny na susze Bardzo wczesny Wysoka zdrowotność SHREK to najnowsza odmiana niemieckiego hodowcy, zarejestrowana w Polsce w 2014. Wykorzystanie w hodowli specjalnie stworzonych linii rodzicielskich pod klimat umiarkowany, dało efekt w postaci odmiany idealnie dopasowanej do naszych warunków geograficznych. Dzięki temu SHREK ma wysoką zdolność adaptacyjną do różnych stanowisk, w tym suchych, jak również tych lepszych, gdzie presja chorób jest większa. Wysoka zdrowotność odmiany daje gwarancję niezachwianego rozwoju roślin, prowadząc do bardzo wysokich i stabilnych w latach plonów nasion. Wczesność w rozwoju jak również wczesność w kwitnieniu i dojrzewaniu, daje możliwość uprawy SHREKA w regionach północnych oraz latach chłodnych i mokrych. Potwierdzona w naszym klimacie bardzo wysoka zimotrwałość daje gwarancję bezpieczeństwa w uprawie. ABAKUS Niespotykany plon i zimotrwałość rzepak ozimy odmiana mieszańcowa Wysoka wartość rynkowa odmiany Stabilne plonowanie w latach Potwierdzona zimotrwałość w 2012 i 2016 ABAKUS to mieszaniec z niemieckiej hodowli NPZ, zarejestrowany w 2009 roku w polskim rejestrze. Od tego czasu znajduje się nieustannie w czołówce najlepszych odmian, mimo corocznych nowych rejestracji plony średnio na poziomie 114% wzorca (średnia z lat 2007-2015). Osiąga to głównie przez wspaniałe cechy agronomiczne, m.in.: rewelacyjną zimotrwałość najwyższą na ryku w 2012 i potwierdzona w 2016, średnie wymagania do stanowiska, średnio szybki rozwój jesienny oraz gwarantowaną wysoką odporność na podstawowe choroby rzepaku. Jest mieszańcem niezawodnym, dobrze aklimatyzuje się w zmiennych warunkach środowiska. ALEXANDER Potęga Wielkich Plonów rzepak ozimy odmiana mieszańcowa 14

PRODUKCJA ROŚLINNA Sprawdzony mieszaniec w praktyce Ponadprzeciętna zdrowotność Z genem odporności na Phome ALEKSANDER to rewelacyjna odmiana z nowatorskiego programu hodowli LG, zarejestrowana we Francji w 2014. Jako nieliczna z odmian na rynku łączy w sobie najlepsze cechy z punktu widzenia praktyki, czyli ponadprzeciętny poziom plonowania nasion, rewelacyjną zdrowotność szczególnie wysoką odporność na suchą zgniliznę kapustnych, dzięki genowi odporności RLM 7. Wyróżnia się niską podatnością na osypywanie nasion podczas dojrzewania (tzw. PSR). Oprócz tego jest wysoko zaolejoną odmianą, przekraczająca poziom 49% tłuszczu w nasionach. Świetnie skomponowane w tej odmianie cechy agronomiczne m.in. wysoka zimotrwałość, szybki rozwój jesienny oraz szybka regeneracja na wiosnę są jej dodatkowym atutem. Wysoką zimotrwałość potwierdziła w bieżącym sezonie będąc w czołówce najlepszych odmian mieszańcowych. Nie ma szczególnych wymagań glebowych. ANDROMEDA Kile mówimy stop! Rzepak ozimy odmiana mieszańcowa Wysoka odporność na kiłę kapustnych Wysoki plon nasion na zainfekowanych polach Przydatna w każdych warunkach ANDROMEDA to nowa generacja odmian na rynku, tolerancyjnych na kiłę kapustnych. Odznacza się szybkim rozwojem zarówno na jesień jak też wiosną, co w konsekwencji prowadzi do szybkiej dojrzałości technicznej. Genetycznie uwarunkowana ilość i miejsce osadzenia łuszczyn zapewnia najwyższy poziom plonowania, szczególnie w warunkach występowania Plasmodiophora brassicae. ANDROMEDA nadaje się na wczesne siewy, co może przyczynić się już w pierwszym roku do redukcji przetrwalników kiły w glebie. Nadaje się na średnie stanowiska, przydatne pod uprawę rzepaku. TOP FARMS KITE Cechy odmiany: bardzo dobry wigor początkowy, doskonała regeneracja wiosenna, dobra odporność na wyleganie, stabilny i wysoki plon nasion, znosi okresowe niedobory wody, wczesny do zbioru. Informacja o odmianie KITE charakteryzuje się silnym wigorem w okresie jesiennym, dlatego może być wysiewany w końcowych terminach siewu dla odmian liniowych, tuż przed hybrydowymi. Oznacza to, że jest doskonałą alternatywą na opóźnione terminy siewu. W okresie wiosennym bardzo szybko startuje. Rośliny średnio wysokie, mocne i stabilne o głębokim i silnie rozbudowanym korzeniu palowym. Odmiana jest odporna na wyleganie. Wykształca bardzo grube i długie łuszczyny. Termin kwitnienia średnio wczesny. Gotowość do zbioru na początku żniw rzepakowych. Buduje plon poprzez wysoką masę tysiąca ziaren. Odmiana szczególnie pożądana przez olejarnie z powodu wysokiej zawartości oleju. MONSANTO DEKALB DK Extract, odmiana mieszańcowa odznaczającą się ponadprzeciętną zimotrwałością. Jest to nowa odmiana o bardzo wysokim potencjale plonowania (116% wzorca) zarejestrowana w Polsce w 2015 roku. Charakteryzuje się również znakomitą stabilnością plonowania w różnych warunkach glebowych. DK Extract jest odmianą kompaktową, niższą od większości odmian klasycznych i dzięki temu mniej podatną na wyleganie roślin. Stanowiska glebowe: wszystkie. Termin siewu: optymalny lub opóźniony. Norma wysiewu: 45 nasion/m² by uzyskać obsadę docelową 40 roślin/m² Rekomendowane jest zastosowanie fungicydu o funkcji regulatora wzrostu.nawożenie wiosenne 15

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 azotem: od 160 do 180 kg N/ha w dwóch dawkach, pierwsza dawka w wysokości 100 kg N/ha, druga dawka nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem kwitnienia. Termin kwitnienia - średniowczesny Termin dojrzewania średniowczesny DK Platinium,Pierwsza odmiana, która przełamuję dotychczasowy kompromis pomiędzy tolerancją na chorobę, a wysokimi plonami. Została zarejestrowana w Polsce w 2016 roku ze średnim plonem na poziomie 109% wzorca. Oznacza to, iż odmiana ta niczym nie ustępuje najlepszym odmianom klasycznym i w wielu przypadkach przewyższa plonem najlepsze odmiany nieposiadające tolerancji na kiłę kapustnych. Cecha ta w połączeniu ze znakomitą zimotrwałością oraz dobrą odpornością na wyleganie sprawia, iż jest to ciekawa propozycja do uprawy na polach porażonych kiłą kapustnych. Najwyższy potencjał plonowania w segmencie Optymalne tempo wzrostu roślin przed zimą Płaska rozeta bardzo dobra zimotrwałość Odporność na wyleganie Podwyższona odporność na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion DK Exprit, NOWOŚĆ, odmiana mieszańcowa z katalogu CCA, zarejestrowana we Francji w 2013. Odmiana o wysokim plonowaniu. Polecana do uprawy we wszystkich regionach Polski. Stanowiska glebowe: wszystkie, również słabsze (gleby lekkie). Siew w terminie optymalnym lub opóźnionym. Termin kwitnienia odmiany średniopóźny, termin dojrzewania średniowczesny. Rośliny średniowysokie. Odmiana o bardzo dobrej zimotrwałości. Odmiana charakteryzuje się podwyższoną odpornością na pękanie łuszczyn i osypywania nasion. W 15 lokalizacjach doświadczeń łanowych Monsanto Polska 2014 DK Exprit był jedną z trzech najwyżej plonujących odmian. W 5 lokalizacjach osiągnął plon powyżej 6t/ha. HR SMOLICE Brendy rejestracja 2013 wysoki potencjał plonowania do 110 % wzorca w 2013 roku dobra zimotrwałość potwierdzona podczas zimy w 2012 roku dobra odporność na wyleganie wczesny termin kwitnienia i dojrzewania wysoka zawartość tłuszczu 46,9 % niska zawartość glukozynolanów (9,6 μm/g) dobra odporność na choroby grzybowe Nowa odmiana populacyjna o wysokim potencjale plonowania. W doświadczeniach PDO COBORU 2013 uzyskała wyniki do 110 % wzorca i była najwyżej plonującą odmianą populacyjną w woj. wielkopolskim, kujawsko-pomorskim oraz lubuskim. BRENDY charakteryzuje się dobrą zimotrwałością, potwierdzoną podczas zimy w 2012 roku oraz dobrą odpornością na wyleganie. Podwyższona zawartość tłuszczu oraz niska zawartość glukozynolanów sprawia, że BRENDY jest interesującym surowcem dla przemysłu tłuszczowego. Odmiana charakteryzuje się dość wczesnym terminem kwitnienia i dojrzewania. Zalecana do uprawy na terenie całego kraju. LIMAGRAIN Acapulco Nowość na polskim i europejskim rynku. Odmiana o bardzo wysokim potencjale plonowania, wyróżniająca się bardzo wysoką odpornością na suchą zgniliznę kapustnych dzięki obecności genu Rlm7, który w znaczny sposób wpływa na zdrowotność roślin. Odmiana Acapulco charakteryzuje się szybkim rozwojem w okresie jesiennym, dlatego też rekomendowana jest do siewu w terminie optymalnym i opóźnionym. Odmiana sprawdzona i zalecana do uprawy we wszystkich regionach Polski. Bardzo wysoka odporność na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion w niekorzystnych warunkach podczas zbioru. Acapulco aktualnie badana jest w drugim roku badań rejestrowych w Coboru. Po pierwszym roku badań odmiana uzyskała plon 56,9 dt/ha o wysokiej zawartości tłuszczu surowego 50,9 %. Zachęcam wszystkich do sprawdzenia najnowszej odmiany rzepaku ozimego Acapulco. Archimedes Najnowsza odmiana mieszańcowa z odpornością na kiłę kapustnych i suchą z gniliznę kapustnych gen Rlm7. Odmiana Archimedes łączy w sobie odporności na najważniejsze choroby rzepaku ozimego. 16

PRODUKCJA ROŚLINNA W przypadku kiły kapustnych odmiana odporna na specyficzne rasy kiły kapustnych występujące w Polsce. Odmiana o bardzo wysokim potencjale plonowania w pierwszym roku badań rejestrowych COBORU 2014 112 % wzorca. Ponadto odmiana charakteryzuje się bardzo dobrą zimotrwałością oraz wysoką odpornością na pękanie łuszczyn i osypywanie nasion. Odmiana rekomendowana do uprawy na terenie całego kraju tylko na stanowiskach na których stwierdzono występowanie patogenu kiły kapustnych. Archibald Odmiana mieszańcowa o wysokim potencjale plonowania, bardzo dobrej zimotrwałości i podwyższonej odporności na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion. Archibald charakteryzuje się bardzo wysoką odpornością na suchą zgniliznę kapustnych obecność genu Rlm7. Odmiana o średnim wigorze jesiennym bez tendencji do nadmiernego wydłużania szyjki korzeniowej przed zimą. Sprawdzona i rekomendowana do uprawy na terenie całego kraju. Arizona Odmiana mieszańcowa o bardzo wysokim potencjale plonowania, w doświadczeniach rozpoznawczych COBORU 2014 Arizona uzyskała plon na poziomie 58,5 dt/ha. Duża zdrowotność roślin. Odmiana średnio-wysoka o średnio- wczesnym terminie kwitnienia i średnio-wczesnym terminie dojrzałości technicznej. Arizona zalecana jest do uprawy na terenie całego kraju. Odmiana charakteryzuje się bardzo dobrą odpornością na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion w niekorzystnych warunkach podczas zbioru. Amazon Najnowsza odmiana mieszańcowa na polskim rynku rejestracja COBORU 2015. Odmiana charakteryzuje się bardzo wysokim potencjałem plonowania oraz bardzo wysoką odpornością na suchą zgniliznę kapustnych obecność genu Rlm7. Amazon polecany jest do uprawy na terenie całego kraju. Odmian charakteryzuje się bardzo szybkim rozwojem roślin w okresie jesiennym oraz na wiosnę po ruszeniu wegetacji. Duża odporność na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion. Odmiana średniowczesna o średnio-wysokim wzroście. OPRAC. MARTA NOWAK-WOŹNICA 17

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 JAK OCHRONIĆ KUKURYDZĘ PRZED CHOROBAMI I SZKODNIKAMI Kukurydza narażona jest na uszkodzenie, a w ekstremalnych sytuacjach nawet na zniszczenie wskutek licznego występowania organizmów szkodliwych. 18

PRODUKCJA ROŚLINNA Obok chwastów, które obecnie stanowią największe zagrożenie dla tej uprawy, od dłuższego już czasu stopniowo zaczyna wzrastać znaczenie gospodarcze chorób i szkodników. W dużej mierze jest to efekt obecności kukurydzy niemal w każdym zakątku kraju, która sprawia, że organizmy szkodliwe mają nieograniczony dostęp do rośliny żywicielskiej, na której się namnażają, a następnie rozprzestrzeniają. Dodatkowo ich rozwojowi sprzyjają warunki pogodowe, w tym ocieplanie się klimatu, a także stosowane uproszczenia agrotechniczne, m.in. wieloletnie monokultury niechronione kompleksowo przed chorobami i szkodnikami, które zwiększają ich przeżywalność. Nie bez znaczenia są również utrudnienia związane ze stosowaniem ochrony roślin, m.in. ograniczona dostępność (zwłaszcza wśród małych gospodarstw) specjalistycznych opryskiwaczy szczudłowych, zmiany legislacyjne związane z wycofywaniem niektórych substancji czynnych czy też brak zainteresowania (z uwagi na duże koszty) rejestracją przez firmy fitofarmaceutyczne nowych preparatów do zwalczania organizmów, dla których do tej pory nie opracowano programów chemicznego zwalczania (np. wciornastki, urazek kukurydziany itp.), chociaż liczniej występują coraz liczniej. Choroby i szkodniki towarzyszą kukurydzy od momentu siewu aż po zbiór plonu. W przypadku niektórych patogenów notuje się ich obecność także na ziarnie, gdzie oczekują na jego wysiew i odpowiednie warunki do infekcji rośliny, a część z nich towarzyszy plonowi w trakcie jego przechowywania. Jak wykazały wieloletnie obserwacje, kukurydzę w kraju może porażać około 400 patogenów, jest to więc najliczniejsza grupa agrofagów występująca na tej roślinie. Grupą dominującą są grzyby, które są odpowiedzialne za kilka chorób. Wiosną rośliny infekują sprawcy zgorzeli siewek, głowni guzowatej kukurydzy (pierwsza generacja), głowni pylącej kukurydzy oraz choroby szalonych wiech. W późniejszym czasie pojawiają się: drobna i żółta plamistość liści, rdza kukurydzy, głownia guzowata kukurydzy (druga i trzecia generacja) oraz fuzariozy: fuzarioza kolb Jak wykazały wieloletnie obserwacje, kukurydzę w kraju może porażać około 400 patogenów, jest to więc najliczniejsza grupa agrofagów występująca na tej roślinie. Głownia pyląca (P. Bereś) oraz zgnilizna korzeni i zgorzel podstawy łodygi (tzw. fuzarioza łodyg). Spośród wymienionych chorób aktualnie największe znaczenie gospodarcze mają: fuzarioza kolb i fuzarioza łodyg wywoływane przez grzyby z rodzaju Fusarium, które posiadają zdolność wytwarzania mikotoksyn. Obok obniżenia wysokości plonu ziarna, przy pojawie fuzariozy łodyg dochodzi często do złomów pędów poniżej kolby, co utrudnia zbiór. Na niektórych plantacjach poważnym problemem mogą być także choroby liści (zwłaszcza drobna plamistość), które ograniczają powierzchnię asymilacyjną blaszek liściowych, co prowadzi do niedożywienia rośliny i spadku ilości zielonej masy i masy tysiąca ziarniaków. W ostatnich latach coraz częściej notuje się liczniejszy pojaw żółtej plamistości liści, co jest najprawdopodobniej efektem wzrostu temperatur, które sprzyjają rozwojowi tej choroby. Lokalnie dość licznie pojawia się także głownia guzowata, której szczególnie sprzyjają wiosenne uszkodzenia tkanek powodowane przez larwy ploniarki zbożówki. Szczególnie groźna dla wysokości plonu jest pierwsza i druga generacja tej choroby, zwłaszcza jeżeli opanuje kolby i łodygi. Obok chorób grzybowych na lokalnych plantacjach zwykle pojedyncze rośliny mogą zasiedlać wirusy wywołujące m.in. mozaikę kukurydzy (MDMV i SCMV), smugowatą 19

PRODUKCJA ROŚLINNA NUMER 23 Fuzarioza łodyg (P. Bereś) Rdza kukurydzy (fot. P. Bereś) mozaikę pszenicy na kukurydzy (WSMV) oraz żółtą karłowatość jęczmienia na kukurydzy (MAV i PAV), a także choroby bakteryjne: zarazę liści i więdnięcie naczyniowe kukurydzy i sorga, bakteryjną plamistość liści kukurydzy oraz bakteryjne gnicie łodygi. W porównaniu do sprawców chorób szkodniki to raczej mało liczebna grupa, niemniej w ostatnich latach ich skład gatunkowy zaczął stopniowo wzrastać i obecnie obejmuje nieco ponad 50 gatunków, wśród których dominują owady. Część gatunków pojawia się okresowo, a inne żerują niemal przez cały okres wegetacji roślin. Do najbardziej znanych zalicza się drutowce, pędraki, ptaki, śmietkę kiełkówkę, ploniarkę zbożówkę, stonkę kukurydzianą, rolnice, skrzypionki, zwójkówki, mszyce, wciornastki, omacnicę prosowiankę, zmieniki, piętnówki, słonecznicę orężówkę, urazka kukurydzianego oraz zwierzynę łowną. Wśród wymienionych gatunków największe znaczenie gospodarcze mają zwłaszcza drutowce, pędraki, ploniarka zbożówka, rolnice, mszyce i omacnica prosowianka, która jest szkodnikiem nr 1 kukurydzy w Polsce. W ostatnich latach wzrosło lokalnie także znaczenie śmietki kiełkówki, urazka kukurydzianego i wciornastków, a ponadto zwiększyła się liczebność stonki kukurydzianej (głównie na południu Polski). Coraz częściej nalatuje do kraju słonecznica orężówka owad charakterystyczny dla krajów nadbałkańskich i Afryki Północnej. Na południu kraju od drugiej połowy maja do połowy czerwca lokalnie zaczyna coraz liczniej pojawiać się gatunek Helotropha leucostigma, którego gąsienice uszkadzają korzenie i łodygi młodej kukurydzy, prowadząc do całkowitego zniszczenia zasiedlonej rośliny. W ostatnim czasie coraz częściej pojawia się także przędziorek chmielowiec. Szacuje się, że bezpośrednie straty w plonach ziarna powodowane przez choroby wynoszą w skali kraju średnio 10-15%, lecz w niektórych latach mogą być znacznie wyższe. W odniesieniu do szkodników straty te szacowane są średnio na około 10% w uprawie kukurydzy na kiszonkę i około 20% przy uprawie na ziarno. Kukurydza ziarnowa jest bardziej narażona na uszkodzenie, gdyż dłużej pozostaje na polu, co w latach sprzyjających rozwojowi agrofagów (ciepły i wilgotny koniec lata oraz początek jesieni) naraża ją na ich dłuższe oddziaływanie. Obok szkodliwości bezpośredniej choroby i szkodniki przyczyniają się także do powstania strat pośrednich. Polegają one na spadku jakości plonu, w tym możliwości jego skażenia przez mikotoksyny. W celu ograniczania strat powodowanych przez choroby i szkodniki wykorzystuje się zalecenia integrowanej ochrony roślin, które nad metody chemiczne przedkładają sposoby proekologiczne. Ochrona chemiczna jest stosowana w ostateczności, gdy inne sposoby zawiodą. W ramach integrowanej ochrony plantatorzy tej rośliny mają do dyspozycji cztery metody ograniczania zagrożenia ze strony agrofagów: agrotechniczną, hodowlaną, biologiczną oraz chemiczną. Dwie pierwsze metody można uznać za działania profilaktyczne zapobiegające masowemu namnażaniu się gatunków szkodliwych, choć niektóre ze stosowanych tu sposobów (np. rozdrabnianie resztek pożniwnych) mogą w sposób bezpośredni zwalczać gatunki szkodliwe, np. omacnicę prosowiankę. Metoda biologiczna i chemiczna to metody 20

PRODUKCJA ROŚLINNA Tabela 1. Agrotechniczne ograniczanie sprawców chorób grzybowych i szkodników kukurydzy AGROFAG NAZWA ZABIEGI AGROTECHNICZNE choroba szalonych wiech drobna plamistość liści, żółta plamistość liści płodozmian, izolacja przestrzenna (m.in. od ubiegłorocznych pól pokukurydzianych, traw wieloletnich, stanowisk podmokłych i okresowo zalewanych), wczesny siew, zbilansowane nawożenie, zwalczanie chwastów jednoliściennych, wycinanie i usuwanie porażonych roślin, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka zimowa płodozmian, wczesny siew, zbilansowane nawożenie, zwalczanie chwastów i szkodników (o kłująco-ssącym aparacie gębowym), rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka zimowa Choroby fuzarioza kolb kukurydzy, fuzarioza łodyg, zgorzel siewek płodozmian (unikanie siewu zbóż przed i zaraz po kukurydzy), izolacja przestrzenna (m.in. od ubiegłorocznych pól pokukurydzianych), dobór odmian tolerancyjnych (na fuzariozę kolb i fuzariozę łodyg), wczesny siew, zbilansowane nawożenie (zwłaszcza azotem), zwalczanie chwastów i szkodników, terminowy zbiór plonu, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka zimowa głownia kukurydzy, głownia pyląca kukurydzy płodozmian, izolacja przestrzenna (m.in. od ubiegłorocznych pól pokukurydzianych), dobór odmian tolerancyjnych (na głownię kukurydzy), wczesny siew, zbilansowane nawożenie (zwłaszcza azotem), zwalczanie chwastów i szkodników, usuwanie porażonych roślin, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka zimowa rdza kukurydzy płodozmian, izolacja przestrzenna (m.in. od ubiegłorocznych pól pokukurydzianych, szczawiku żółtego), wczesny siew, zbilansowane nawożenie, zwalczanie chwastów i szkodników, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka zimowa Szkodniki drutowce, pędraki mszyce omacnica prosowianka piętnówki, rolnice ploniarka zbożówka ptaki słonecznica orężówka stonka kukurydziana śmietka kiełkówka urazek kukurydziany wciornastki płodozmian, podorywki, talerzowanie, bronowanie, wczesny siew, zwiększona norma wysiewu o co najmniej 10%, spulchnianie gleby, zwalczanie chwastów, izolacja przestrzenna (m.in. od nieużytków, łąk, pastwisk i lasów), rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna zbilansowane nawożenie azotem, izolacja przestrzenna (m.in. od kukurydzy, zbóż, czeremchy, dzikich i ogrodowych róż, wiązu, łąk, pastwisk, nieużytków), wczesny siew, zwalczanie chwastów płodozmian (unikanie siewu sorgo i zbóż przed i zaraz po kukurydzy), podorywki, talerzowanie, zbilansowane nawożenie, izolacja przestrzenna (m.in. od kukurydzy, resztek pożniwnych kukurydzy, chmielu, prosa), uprawa odmian mniej podatnych, zwalczanie chwastów grubołodygowych, stosowanie biopreparatów, wczesny zbiór plonu, rozdrabnianie i głębokie przyoranie resztek pożniwnych, głęboka orka jesienna płodozmian, podorywki, talerzowanie, izolacja przestrzenna (m.in. od warzyw kapustowatych, rzepaku, nieużytków, zbóż, terenów podmokłych), zbilansowane nawożenie, wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna podorywki, wczesny siew, zwalczanie chwastów, uprawa odmian mniej podatnych, izolacja przestrzenna (m.in. od zbóż ozimych, łąk, pastwisk, ugorów) wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, izolacja przestrzenna (m.in. od większych drzewostanów), stosowanie odstraszaczy akustycznych i wizualnych. płodozmian, zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, głęboka orka jesienna płodozmian (unikanie siewu soi przed i po kukurydzy), dobór odmian o rozbudowanym systemie korzeniowym, izolacja przestrzenna (m.in. od pól kukurydzy prowadzonych w monokulturze), zwalczanie chwastów, rozdrabnianie resztek pożniwnych, głęboka orka jesienna wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu ziarna, zwalczanie chwastów, dokładne przyorywanie obornika płodozmian, izolacja przestrzenna (m.in. od sadów, upraw warzywnych, pól pokukurydzianych), terminowy zbiór plonu, rozdrabnianie resztek pożniwnych, orka jesienna wczesny siew, izolacja przestrzenna (m.in. od roślin zbożowych, nieużytków, łąk, pastwisk), zbilansowane nawożenie, zwalczanie chwastów, orka jesienna zwierzęta łowne wczesny siew, zwiększenie normy wysiewu, izolacja przestrzenna (m.in. od większych drzewostanów), stosowanie odstraszaczy akustycznych i repelentów, budowa trwałych ogrodzeń, montowanie pastuchów elektrycznych Źródło: Bereś P. K., Mrówczyński M. (red.). 2013. Metodyka integrowanej ochrony kukurydzy dla producentów. Wyd. Inst. Ochr. Roślin, Poznań, 67 ss. bezpośredniego zwalczania, niemniej stosowanie zapraw nasiennych traktowane jest także jako działanie profilaktyczne, gdyż z chwilą naniesienia preparatu na ziarniaki (a dzieje się to zwykle w firmach nasiennych w okresie zimowym) nieznany jest jeszcze poziom nasilenia występowania gatunków, przeciwko którym są używane. 21