Załączniki do gry miejskiej W POSZUKIWANIU NIEISTNIEJĄCEGO MIASTA
Załącznik 1.1 wydruk x 1. Studzienka w czasie getta
Załącznik 1.2 wydruk x 1. Studzienka po wojnie
Załącznik 1.3 wydruk x 1. Lokalizacja studzienki z nałożonym przedwojennym planem
Załącznik 2.0. 4 Koperty startowe do rozdania grupom przy Studzience. Koperty należy podpisać następująco: Grupa 1. Start Studzienka Lokacja 1 Grupa 2. Start. Studzienka Lokacja 2 Grupa 3. Start. Studzienka Lokacja 3 Grupa 4. Start. Studzienka Lokacja 4 Do każdej koperty należy włożyć: 1. Mapa wydruk x 4 2. Materiały odpowiednie do lokacji Lokacja 1: zał. 2.1 wydruk x 1 Lokacja 2: zał. 2.2 wydruk x 1 Lokacja 3: zał. 2.3 wydruk x 1 Lokacja 4: zał. 2.4 wydruk x 1
1. Mapa wydruk x 4.
2. Materiały odpowiednie do lokacji Załącznik 2.1. Wydruk x 4 (3x do Koperta 1, 1x do Koperty Start) Koperty do rozdania grupom w LOKACJI 1 Koperty należy podpisać następująco: Grupa 1. Koperta 1 Lokacja 1 Lokacja 2 Grupa 3. Koperta 1 Lokacja 1 Lokacja 2 Grupa 4. Koperta 1 Lokacja 1 Lokacja 2 Osoba stojąca w lokacji 1 przechodzi z Grupą 2 do Studzienki, nie wręcza jej już koperty.
Załącznik 2.1. Wydruk x 4 (3x do Koperta 1, 1x do Koperty Start)
Załącznik 2.2. Wydruk x 4 (3x do Kopert 2, 1x do Koperty Start) Koperty do rozdania grupom w LOKACJI 2 Koperty należy podpisać następująco: Grupa 1. Koperta 2 Lokacja 2 Lokacja 3 Grupa 2. Koperta 2 Lokacja 2 Lokacja 3 Grupa 4. Koperta 2 Lokacja 2 Lokacja 3 Osoba stojąca w lokacji 1 przechodzi z Grupą 3 do Studzienki, nie wręcza jej już koperty.
Załącznik 2.2. Wydruk x 4 (3x do Kopert 2, 1x do Koperty Start)
Załącznik 2.3. Wydruk x 4 (3x do Kopert 3, 1x do Koperty Start) Koperty do rozdania grupom w Lokacji 3 Koperty należy podpisać następująco: Grupa 1. Koperta 3 Lokacja 3 Lokacja 4 Grupa 2. Koperta 3 Lokacja 3 Lokacja 4 Grupa 3. Koperta 3 Lokacja 3 Lokacja 4 Osoba stojąca w lokacji 3 przechodzi z Grupą 4 do Studzienki, nie wręcza jej już koperty.
Załącznik 2.3. Wydruk x 4 (3x do Kopert 3, 1x do Koperty Start)
Załącznik 2.4. Wydruk x 4 (3x do Kopert 4, 1x do Koperty Start) Koperty do rozdania grupom w Lokacji 4 Koperty należy podpisać następująco: Grupa 2. Koperta 4 Lokacja 4 Lokacja 1 Grupa 3. Koperta 4 Lokacja 4 Lokacja 1 Grupa 4. Koperta 4 Lokacja 4 Lokacja 1 Osoba stojąca w lokacji 4 przechodzi z Grupą 1 do Studzienki, nie wręcza jej już koperty.
Załącznik 2.4. Wydruk x 4 (3x do Kopert 4, 1x do Koperty Start)
Załącznik 2.5. Instrukcje. Wydruk x 1. UWAGA: Należy rozciąć instrukcje i włożyć je do kopert tak, by grupa i nazwa następnego przystanku była taka sama, jak te napisane na kopertach.
[G.1] LOKACJA 1. TARASY ZAMKOWE: Zaznacz na przedwojennym planie miasta 2 obiekty: 1. budynek cerkwi prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego 2. dom Jakuba Glatsztejna Następny przystanek: LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA [G.1] LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA: Wymierz długość ściany synagogi Maharszala, przylegającej niegdyś do wzgórza zamkowego, na podstawie dostępnych materiałów. Podaj tę długość w krokach / metrach. Następny przystanek: LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (21 PRZED WOJNĄ) [G.1] LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (PRZED WOJNĄ 21). DOM RÓŻY FISZMANSZNAJDMAN: Odpowiedz na pytania: 1. Jak nazywali się członkowie rodziny, która prowadziła sklep spożywczy przed wojną pod tym adresem? 2. Jaki tytuł nosi książka wspomnieniowa o Lublinie autorstwa Róży Fiszman-Sznajdman? Następny przystanek: LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA) [G.1] LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA): Zaznacz na przedwojennej panoramie synagogę Maharszala i ulicę Szeroką. Koniec trasy: STUDZIENKA
[G.2] LOKACJA 1. TARASY ZAMKOWE (TARAS WIDOKOWY): Zaznacz na przedwojennym planie miasta 2 obiekty: 1. budynek cerkwi prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego 2. dom Jakuba Glatsztejna Koniec trasy: STUDZIENKA [G.2] LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA: Wymierz długość ściany synagogi Maharszala, przylegającej niegdyś do wzgórza zamkowego, na podstawie dostępnych materiałów. Podaj tę długość w krokach / metrach. Następny przystanek: LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (21 PRZED WOJNĄ) [G.2] LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (PRZED WOJNĄ 21). DOM RÓŻY FISZMANSZNAJDMAN: Odpowiedz na pytania: 1. Jak nazywali się członkowie rodziny, która prowadziła sklep spożywczy przed wojną pod tym adresem? 2. Jaki tytuł nosi książka wspomnieniowa o Lublinie autorstwa Róży Fiszman-Sznajdman? Następny przystanek: LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA) [G.2] LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA): Zaznacz na przedwojennej panoramie synagogę Maharszala i ulicę Szeroką. Następny przystanek: LOKACJA 1: TARASY ZAMKOWE (TARAS WIDOKOWY)
[G.3] LOKACJA 1. TARASY ZAMKOWE (TARAS WIDOKOWY): Zaznacz na przedwojennym planie miasta 2 obiekty: 1. budynek cerkwi prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego 2. dom Jakuba Glatsztejna Następny przystanek: LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA [G.3] LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA: Wymierz długość ściany synagogi Maharszala, przylegającej niegdyś do wzgórza zamkowego, na podstawie dostępnych materiałów. Podaj tę długość w krokach / metrach. Koniec trasy: STUDZIENKA [G.3] LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (PRZED WOJNĄ 21). DOM RÓŻY FISZMANSZNAJDMAN: Odpowiedz na pytania: 1. Jak nazywali się członkowie rodziny, która prowadziła sklep spożywczy przed wojną pod tym adresem? 2. Jaki tytuł nosi książka wspomnieniowa o Lublinie autorstwa Róży Fiszman-Sznajdman? Następny przystanek: LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA) [G.3] LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA): Zaznacz na przedwojennej panoramie synagogę Maharszala i ulicę Szeroką. Następny przystanek: LOKACJA 1: TARASY ZAMKOWE (TARAS WIDOKOWY)
[G.4] LOKACJA 1. TARASY ZAMKOWE (TARAS WIDOKOWY): Zaznacz na przedwojennym planie miasta 2 obiekty: 1. budynek cerkwi prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego 2. dom Jakuba Glatsztejna Następny przystanek: LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA [G.4] LOKACJA 2. MIEJSCE PO SYNAGODZE MAHARSZALA: Wymierz długość ściany synagogi Maharszala, przylegającej niegdyś do wzgórza zamkowego, na podstawie dostępnych materiałów. Podaj tę długość w krokach / metrach. Następny przystanek: LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (21 PRZED WOJNĄ) [G.4] LOKACJA 3. ULICA LUBARTOWSKA 47 (PRZED WOJNĄ 21). DOM RÓŻY FISZMANSZNAJDMAN: Odpowiedz na pytania: 1. Jak nazywali się członkowie rodziny, która prowadziła sklep spożywczy przed wojną pod tym adresem? 2. Jaki tytuł nosi książka wspomnieniowa o Lublinie autorstwa Róży Fiszman-Sznajdman? Koniec trasy: STUDZIENKA [G.4] LOKACJA 4. KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA NA CZWRATKU (DZWONNICA): Zaznacz na przedwojennej panoramie synagogę Maharszala i ulicę Szeroką. Następny przystanek: LOKACJA 1: TARASY ZAMKOWE (TARAS WIDOKOWY)
Zał. 2.6. Materiał dla osoby stojącej w Lokacji 1. Przełożyła z jidysz Monika Adamczyk-Garbowska Jakub Glatsztejn Umarli nie chwalą Boga Na górze Synaj przyjęliśmy Torę, A oddaliśmy ją w Lublinie. Umarli nie chwalą Boga, Tora ma służyć żywym. I tak jak wszyscy razem Staliśmy przy nadaniu Tory, Tak samo umarliśmy wszyscy w Lublinie. Kędzierzawej głowie, pobożnym oczom Drżącym ustom małego żydowskiego dziecka Wplotę cudowności W tę straszliwą opowieść. Dla niego rozgwieżdżę żydowskie niebo I powiem mu tak: Żydowski naród jest ognistym słońcem Od początku do początku, do początku. Uczże się, chłopczyku, mój żydowski chłopczyku, Od początku do początku, do początku. Ten cały wyśniony naród Stał na górze Synaj I przyjmował Torę. Umarli, żyjący, jeszcze nie narodzeni. Wszystkie żydowskie dusze odparły: Będziemy słuchać i usłuchamy. Ty, najsmutniejszy żydowski chłopcze ze wszystkich pokoleń, Stałeś także przy górze Synaj. Twoje nozdrza wdychały zapach Rodzynków i migdałów każdego słowa Tory. Był Szwues, święto zieleni. Ty jak ptak zaśpiewałeś z innymi: Będę słuchać i słyszeć, słyszeć i słuchać Od początku do początku, do początku. Żydowski chłopcze, naznaczone jest twoje życie Na rozgwieżdżonym żydowskim niebie, Nigdy cię nie brakło, Nie mogło cię brakować. Żywiliśmy nadzieję i modliliśmy się, Zawsze kiedy byliśmy, ty także byłeś. A kiedy zostaliśmy zniszczeni, Zgasłeś razem z nami. I tak jak razem Staliśmy przy darowaniu Tory, Tak samo wszyscy umarliśmy w Lublinie. Zewsząd nadleciały drogie nam dusze Przeżyte, młodo umarłe, Dręczone, we wszystkich ogniach wypróbowane, Jeszcze nie pochowane, Wszyscy zmarli Żydzi, począwszy od pradziada Abrahama, Byli w Lublinie przy wielkiej zagładzie. Wszyscy, którzy stali na górze Synaj I przyjmowali Torę, Wzięli na siebie świętą śmierć. My chcemy umrzeć z całym narodem, My chcemy jeszcze raz być umarli, Jęczały dusze. Matka Sara, matka Rachela, Miriam i prorokini Debora, Umarły z modlitwą i śpiewem. Mojżesz, nasz nauczyciel, który tak nie chciał umrzeć, Kiedy przyszedł jego czas, Umarł raz jeszcze. I jego brat Aaron i król Dawid I Majmonides, wileński gaon, Maharam i Maharszal, Widzący i Abramele Eiger I z każdą świętą duszą, Która odeszła w bólu, Umarły setki dusz Drogich umarłych Żydów. A ty, słodki chłopcze, także tam byłeś. Ty, naznaczony na gwieździstym żydowskim niebie, Byłeś tam także i umarłeś. Słodko jak gołąb wyciągałeś szyję I śpiewałeś z matkami i ojcami naszego narodu Od początku do początku, do początku. Zamknij oczy, drogi żydowski chłopcze, I przypomnij sobie, jak Bal Szem Tow kołysał cię W ramionach, Kiedy cały wyśniony naród Umierał w komorach gazowych Lublina. A nad komorami gazowymi I świętymi duszami umarłych Dymiła samotna góra Synaj. Chłopcze z kędzierzawą głową, Pobożnymi oczyma i drżącymi ustami, To ty przecież, cichy, mały, samotny Otrzymałeś na nowo Torę. Stałeś na górze Synaj i płakałeś, Wlewałeś swoje łzy w umarły świat Od początku do początku, do początku. I tak płakałeś: Torę przyjęliśmy na górze Synaj, A oddaliśmy ją w Lublinie. Umarli nie chwalą Boga. Tora ma służyć żywym.
Zał. 2.7. Materiały dla osoby stojącej w Lokacji 2 wydruk x 1
Zał. 2.8. Materiały dla osoby stojącej w Lokacji 3 wydruk x 1
Róża Fiszman-Sznajdman Dom na Lubartowskiej 21 Mój Lublin zaczął się na Lubartowskiej 21, prawdopodobnie dlatego, że tam się urodziłam, spędziłam dzieciństwo i młodość aż do 1939 roku, kiedy Niemcy zajęli miasto. Po połączeniu ulicy Nowej z Lubartowską mój dom otrzymał numer 47, w mojej pamięci pozostał jednak zawsze jako dom z numerem 21. Dom składał się właściwie z czterech budynków, które zamykały podwórze z wiecznie brudną ubikacją, przeznaczoną dla lokatorów. W domu moim mieszkali przeważnie ludzie biedni. Mieli zawsze kłopoty z zarabianiem na utrzymanie, rzadko który miał stałe dochody, a wiecznie trapiła ich myśl, skąd wziąć na opłacenie komornego, najważniejszej pozycji w budżecie. Pierwsze mieszkanie [na czwartym piętrze] zajmowało małżeństwo Alterów z dwojgiem dzieci: Nechełe i Awromełe. Pojawienie się ich wiele zmieniło w domu. Równocześnie z mieszkaniem wynajęli sklep na prawo od bramy. Sprzedawali artykuły spożywcze. Mordcha jeździł do okolicznych wiosek i skupował produkty żywnościowe, w szczególności masło i sery. Pierwszy z tych artykułów dawał im bardzo dobre zarobki. Masło zakupione przerabiali bowiem w domu, przygotowując rzekomo różne gatunki. Poza tym Rywkały była specjalistką w sprzedawaniu swoich różnych" gatunków masła. Zawsze spokojna i zrównoważona pokazywała klientom zgromadzony towar przekonywując swoim grzecznym proszę (gitigs) o jego najlepszej jakości; tylko co u chłopa zrobione mówiła. W wypadku skargi klienta, że masło jest gorzkie, spokojnym głosem pytała: Naprawdę? Nie smakuje? I od razu zaczynała przynosić inne kawałki, aż znalazł się taki, który zadowolił skarżącego się. Zdolności Mordchego do robienia zakupów w połączeniu z talentami" Rywkały jako sprzedawczyni dawały dobre rezultaty. Mówiono o nich, że dorobili się sporego mająteczku. Mieli jednak i kłopoty. Necheły, ich córka, jako dziecko potrafiła, jak się zdawało, krzyczeć bez przyczyny godzinami. Rzucała się często na podłogę lub wprost na ulicę i krzyczała. Ojciec w takich wypadkach bił ją, ale to nie pomagało. Dzieci sąsiadów bały się jej. Awromełe był przeciwieństwem Necheły i wielką pociechą rodziców. Był spokojnym, normalnie rozwijającym się dzieckiem. Pewnego dnia, nagle, zachorował Mordcha. On, który nigdy nie miał żadnych dolegliwości, był pełen energii życiowej, dostał jakiegoś ataku i zmarł. Rywkały w pierwszej chwili zupełnie się załamała, zdawało się, że się z tego uderzenia losu nie podniesie. Rywkały szybko jednak wzięła się w karby. Sklep prowadziła teraz wspólnie z dziećmi, które pomagały jej w zakupach i sprzedaży. Szczególne zdolności wykazała Nechełe. Przejęła po matce jej sposób obchodzenia się z klientelą, potrafiła też za przykładem ojca wybrać dobry towar.
RÓŻA FISZMAN-SZNAJDMAN (1913-1985) Róża Fiszman-Sznajdman urodziła się w Lublinie, gdzie ukończyła szkołę podstawową i średnią, działała też w ruchu młodzieżowym. W czasie II wojny światowej przebywała w Związku Radzieckim. Po powrocie do Lublina w 1946 roku pracowała jako nauczycielka i dziennikarka. W 1969 roku wyjechała do Szwecji wskutek nagonki antysemickiej z marca 1968 r. W 1982 r. wydała w Izraelu, napisaną już na emeryturze w języku jidysz, książkę "Mein Lublin" ("Mój Lublin") zawierającą jej wspomnienia z przedwojennego Lublina. Opisuje w niej z etnograficzną dokładnością i bezpretensjonalnym autentyzmem znany sobie mikrokosmos rodzinną ulicę z jej mieszkańcami, odgłosami, zapachami, konkretną codziennością. Przedstawione z perspektywy dziecka i dorastającej dziewczyny, wrażliwej i zaangażowanej społecznie, stanowią unikatowy dokument i bezcenny materiał źródłowy. Polskie wydanie książki "Mój Lublin" ukazało się już po śmierci autorki, w 1989 r. jako jedna z pierwszych i do tej pory najważniejszych pozycji poświęconych przedwojennemu żydowskiemu Lublinowi. We wstępie autorka napisała: Nie zamierzałam stworzyć dzieła literackiego ani też wszechstronnego i wyczerpującego obrazu miasta. To miał być Lublin, jaki znałam. (...) Od chwili, kiedy wojna pozbawiła mnie domu i skazała na tułaczkę, nosiłam w sercu obraz rodzinnego miasta - Lublina. Nie przestały mi się śnić jego ulice i jego domy. Nie zapomniałam krajobrazu i klimatu. Tworzyli go prości, zapracowani ludzie, wśród których wyrosłam i wśród których przebiegało moje dzieciństwo i młodość. (...) Pisałam tę książkę z myślą o tych, którzy chcieliby poznać powszedni dzień tamtego, przedwojennego miasta, ku pamięci moich i niemoich bliskich, znanych i nieznanych Żydów z Lublina.