STRATEGIA ROZWOJU GMINY LEŻAJSK NA LATA

Załącznik do uchwały Nr XX/132/2016 Rady Gminy Leżajsk z dnia 22 stycznia 2016 r. STRATEGIA ROZWOJU GMINY LEŻAJSK NA LATA 2015 2020 Instytut Doradztwa Innowacyjnego 20-454 Lublin, ul. Wyspiańskiego 34 NIP: 946-26-21-557 REGON: 060743160 Organ rejestrujący: Sąd Rejonowy Lublin Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, VI Wydział Gospodarczy Krajowy Rejestr Sądowy Fundacja Inicjatyw Menedżerskich, 20-078 Lublin, ul. I Armii Wojska Polskiego 5/7 tel./fax: (+48) 81 532 14 25; tel.: (+48) 81 441 33 44; email: biuro@fim.org.pl; www.fim.org.pl NIP: 712-308-96-56; KRS: 0000290822; Organ rejestrujący: Sąd Rejonowy Lublin Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, VI Wydział Gospodarczy Krajowy Rejestr Sądowy

Spis treści Wprowadzenie... 2 I. Część opisowo - diagnostyczna... 4 1. Położenie... 4 2. Demografia... 7 3. Sfera społeczno-kulturalna i edukacyjna... 14 3.1. Gminny Ośrodek Kultury Gminy Leżajsk... 15 3.2. Gminna Biblioteka Publiczna... 21 3.3. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej... 23 3.4. Opieka zdrowotna... 32 3.5. Edukacja... 34 3.6. Aktywność społeczna mieszkańców... 41 4. Gospodarka i rynek pracy... 46 4.1. Gospodarka... 46 4.2. Rolnictwo... 52 4.3. Bezrobocie i rynek pracy... 54 5. Infrastruktura komunalna... 59 5.1. Infrastruktura transportowa... 59 5.2. Usługi komunalne... 61 5.3. Bezpieczeństwo... 67 6. Zasoby środowiskowe i kulturowe... 67 6.1. Środowisko przyrodnicze... 67 6.2. Dziedzictwo kulturowe... 71 7. Finanse gminy... 73 II. Część programująco - strategiczna... 78 1. Analiza problemów... 78 2. Analiza SWOT... 84 3. Misja i wizja... 88 4. Cele strategiczne... 90 5. Powiązanie z innymi dokumentami... 117 III. Wdrażanie, monitoring i ewaluacja strategii... 125 1. Wdrażanie strategii... 125 2. Ewaluacja i monitoring... 126 Użyte skróty... 127 Spis rysunków... 129 Spis tabel... 132 Strona1

WPROWADZENIE Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata 2015 2020 jest podstawowym dokumentem planistycznym, określającym długookresowo kierunki rozwoju gminy w kolejnych latach. Obejmuje strategiczne obszary rozwojowe oraz cele podstawowe i szczegółowe wyznaczone w oparciu o przyjęte założenia. Horyzont czasowy, jakim objęta jest Strategia, wiąże się z perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata 2014 2020. Aby w pełni wykorzystać szanse, jakie dają środki unijne, należy podjąć odpowiednie działania związane z możliwością ich skutecznego pozyskiwania. Jest to ważny, choć nie jedyny, cel opracowania niniejszej Strategii. Jest to bowiem przede wszystkim podstawowy dokument zawierający priorytetowe kierunki rozwoju Gminy Leżajsk na najbliższe lata w kluczowych obszarach, uprzednio zdiagnozowanych i opisanych. Horyzont czasowy wyznaczony latami 2015-2020 obejmuje nowy okres programowania unijnego (2014-2020), a zarazem, zgodnie z zasadą N+2 przyjętą w dokumentach unijnych, jest wydłużony o 2 lata w stosunku do obecnego okresu programowania. Za sprawą przedstawionego tu dokumentu strategicznego gmina może w lepszy sposób wykorzystywać posiadane zasoby, w tym zasoby kulturowe, finansowe, rzeczowe czy społeczne oraz określić sposoby przeciwdziałania pojawiającym się zagrożeniom. Przygotowana strategia pozwala na określenie najbardziej efektywnych działań mogących zapewnić optymalizację rozwoju całego obszaru gminy we wszystkich kluczowych sferach społeczno-gospodarczej, infrastrukturalnej oraz kulturowo-środowiskowej. Dokument składa się z dwóch zasadniczych części odpowiadających logice procesu strategicznego, a stanowią go: część opisowo-diagnostyczna część programująco-strategiczna Celem części opisowo-diagnostycznej jest ocena stanu obecnego oraz występujących tendencji w obszarach zdefiniowanych jako kluczowe z punktu widzenia programowania strategicznego, tj.: Położenie Demografia Sfera społeczna i edukacja Gospodarka i rynek pracy Infrastruktura Zasoby środowiskowe i kulturowe Finanse gminy Część pierwsza daje zatem aktualny obraz gminy, pozwalający na sformułowanie problemów występujących w kluczowych obszarach wymagających interwencji. W oparciu o nie, w części programująco-strategicznej, przeprowadzona została analiza silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń. Na jej potrzeby wykorzystana została ankieta publiczna skierowana do mieszkańców oraz lokalnych przedsiębiorców. Programowanie działań strategicznych jest zatem wynikiem stwierdzonych potrzeb, poprzedzonych oceną jakości życia dokonaną przez mieszkańców gminy w ramach ankiety, a także w toku spotkań roboczych poświęconych przygotowaniu założeń strategii. Postulaty te zostały poddane ocenie pod kątem szans oraz Strona2

zagrożeń, a także możliwości oddziaływania poprzez narzędzia, jakimi dysponuje gmina. Część druga dokumentu wyznacza zatem cele strategiczne w najważniejszych obszarach z punktu widzenia możliwości działania samorządu. Przedstawione zostały cele główne oraz szczegółowe odpowiadające przyjętej misji rozwoju. Kolejny podrozdział wskazuje na powiązania z innymi dokumentami o charakterze strategicznym, wypracowanymi na różnych szczeblach: od dokumentów unijnych, poprzez ogólnokrajowe, wojewódzkie aż do innych opracowań powstałych lub powstających równolegle na szczeblu gminy. Istotnym elementem dokumentu jest także podrozdział, w którym zostało ujęte zasady wdrażania, monitorowania i ewaluacji niniejszej strategii służące do oceny stopnia jej realizacji. Ważnym adresatem Strategii Rozwoju Gminy Leżajsk na lata 2015-2020 oprócz jej mieszkańców, jako głównych interesariuszy, jest również otoczenie jednostki, a szczególnie: Sąsiednie gminy Powiat Leżajski, Zarząd Województwa Podkarpackiego, Wojewoda Podkarpacki, Organizacje samorządu gospodarczego o ponadlokalnym zasięgu, Organizacje rządowe, samorządowe i pozarządowe o ponadlokalnym zasięgu (regionalnym i krajowym); Potencjalni inwestorzy zainteresowani inwestycjami w gminie, Zagraniczni partnerzy samorządowi Gminy Leżajsk. Współpraca i komunikacja z wymienionymi partnerami będzie jednym z czynników decydujących o powodzeniu realizacji Strategii, podobnie jak kluczowe będzie zaangażowanie mieszkańców gminy oraz podmiotów działających na jego terenie (przedsiębiorców, czy organizacji pozarządowych) w proces współtworzenia rozwiązań konkretyzujących zapisy niniejszego dokumentu. Strona3

I. CZĘŚĆ OPISOWO - DIAGNOSTYCZNA 1. POŁOŻENIE Gmina Leżajsk jest położona w północnej części województwa podkarpackiego, w odległości około 40 km od Rzeszowa. Część miejscowości jest usytuowana wokół miasta Leżajska, w którym znajduje się siedziba władz gminy. Teren gminy dzieli się na dwie części: północną i południową oddzielone od siebie przez inną jednostkę administracyjną jaką jest miasto Leżajsk. Administracyjnie gmina podzielona jest na 12 sołectw: Brzóza Królewska, Gwizdów Biedaczów, Chałupki Dębniańskie, Dębno, Giedlarowa, Hucisko, Maleniska, Piskorowice, Przychojec, Rzuchów, Stare Miasto, Wierzawice. Gmina Leżajsk sąsiaduje z następującymi gminami: od północy z gminami: miejsko wiejską Nowa Sarzyna, miastem Leżajsk, wiejską Kuryłówka (powiat leżajski), wiejską Krzeszów (powiat niżański), od wschodu z gminami: wiejską Adamówka i miejsko-wiejską Sieniawa (powiat przeworski), od południa z gminami wiejskimi: Grodzisko Dolne (powiat leżajski) i Tryńcza (powiat przeworski), od zachodu z gminami: miejsko - wiejską Sokołów Małopolski (powiat rzeszowski), gminami wiejskimi: Rakszawa i Żołynia (powiat łańcucki). Rysunek 1: Położenie gminy Leżajsk na tle powiatu leżajskiego (źródło: Zasoby sieci Internet) Strona4

Gmina Leżajsk w obecnym kształcie powstała w 1972 roku z połączenia gromadzkich rad: w Starym Mieście (obejmującej tereny wsi Stare Miasto i wsi Przychojec), w Wierzawicach (obejmującej tereny wsi Wierzawice), w Giedlarowej (obejmującej tereny wsi Giedlarowa, Biedaczów i Gwizdów), w Dębnie (obejmującej tereny wsi Dębno i Chałupki Dębniańskie), w Brzózie Królewskiej (obejmującej tereny wsi Brzóza Królewska, Hucisko, Maleniska). Powierzchnia gminy wynosi 198,89 km 2, co stanowi około 1,11% powierzchni województwa (jego obszar to 17.844 km 2 ). Na tle 159 gmin województwa podkarpackiego, pod względem obszaru, gmina Leżajsk jest gminą średnią. Przez obszar gminy przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu ogólnokrajowym oraz regionalnym, droga krajowa nr 77 oraz drogi 877 i 875, a w niedalekim sąsiedztwie znajduje się autostrada A4, dzięki czemu dojazd do innych ważniejszych miast regionu, w tym jego stolicy Rzeszowa, zajmuje kilkadziesiąt minut. Odległości od najbliższych znaczących ośrodków miejskich wynoszą odpowiednio: Rzeszów 47 km, Łańcut 28 km, Przeworsk 29 km, Jarosław 35 km, Przemyśl 68 km, Nisko 37 km, Stalowa Wola 42 km. Dodatkowo duże znaczenie dla rozwoju gminy może mieć łatwa dostępność do przejść granicznych z Ukrainą: Korczowa 70 km, Medyka 83 km, Hrebenne 106 km, Stosunkowo niedaleko jest też granica ze Słowacją w Barwinku w odległości około 137 km. Lokalna sieć dróg powiatowych i gminnych, opisana jest bardziej szczegółowo w części poświęconej infrastrukturze. Pod względem geograficznym poszczególne miejscowości gminy Leżajsk są położone na terenie trzech mezoregionów Kotliny Sandomierskiej: Płaskowyżu Kolbuszowskim, Płaskowyżu Tarnogrodzkim oraz w Dolinie Dolnego Sanu. Przez gminę przepływa rzeka San dzieląc ją na dwie części. Głównym atutem gminy jest jej położenie przy ważniejszych szlakach komunikacyjnych województwa podkarpackiego. Walorem są także piękne krajobrazy Doliny Dolnego Sanu oraz Płaskowyżu Kolbuszowskiego i Tarnogrodzkiego. Bogactwem są lasy, zajmujące ponad 5 tys. hektarów, a których znaczna ich część znajduje się w strefie chronionej. Lokalne zasoby i uwarunkowania geograficzne sprzyjać mogą rozwojowi funkcji turystyczno-rekreacyjnej, przedsięwzięciom z zakresu magazynowania i logistyki wykorzystującym tranzytowy charakter gminy, a także oraz rozwijaniu działalności rolniczej i leśnej. Jak wskazywała dotychczasowa Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata 2008-2015 duże znaczenie dla rozwoju gminy stanowią uwarunkowania wynikające z jej zewnętrznego otoczenia. Niosą one za sobą zarówno korzyści dla gminy, ale także mogą stwarzać zagrożenia w rozwoju wynikające z rywalizacji pomiędzy poszczególnymi ośrodkami w regionie. Analiza uwarunkowań przestrzennych gminy Leżajsk pokazuje, ze leży ona w tzw. podwójnym trójkącie ośrodków, mających najważniejszy wpływ na jej rozwój. Ośrodki te wywierają wpływ gospodarczy na gminę Leżajsk. Ich wpływ jest zróżnicowany z uwagi na oddziaływanie różnych czynników, wśród których są zarówno czynniki ekonomiczne, społeczne, jak i historyczne. Jednym z takich czynników jest odległość analizowanej gminy od pobliskich ośrodków, jednakże nie ma ona znaczenia decydującego. Strona5

Mieszkańcy gminy, jak też lokalni przedsiębiorcy mogą korzystać z potencjału tamtejszych rynków pracy, zbytu, czy edukacji. Młodzież ma z kolei szansę dalszego kształcenia się na poziomie wyższym, korzystając z bogatej oferty naukowej pobliskich ośrodków dydaktycznych. Mały trójkąt wyznaczają pobliskie miasta, takie jak Łańcut, Jarosław oraz Nowa Sarzyna, natomiast duży trójkąt tworzą większe ośrodki takie jak: Rzeszów, Przemyśl i Stalowa Wola. Co więcej niektóre z tych ośrodków weszły w skład Regionalnych Obszarów Funkcjonalnych. Rysunek 2: Mapa Wiejskiego Obszaru Funkcjonalnego w województwie podkarpackim (źródło: Obszary Funkcjonalne w Województwie Podkarpackim. Załącznik do uchwały 86/1977/15 Zarządu Województwa Podkarpackiego ) Strona6

Zgodnie z zapisami strategii Rozwoju Województwa - Podkarpackie 2020 oraz Koncepcją Zagospodarowania Przestrzennego Kraju 2030, na terenie województwa powstał szereg Obszarów Funkcjonalnych: Miejskich Obszarów Funkcjonalnych (Rzeszów, Krosno, Mielec, Przemyśl-Sanok, Stalowa Wola, Tarnobrzeg), Wiejski Obszar Funkcjonalny uczestniczący w procesach rozwojowych, Wiejski Obszar Funkcjonalny uczestniczący w procesach rozwojowych; a także Górski Obszar Funkcjonalny i Przygraniczny Obszar Funkcjonalny. Gmina Leżajsk weszła w skład Wiejskiego Obszaru Funkcjonalnego uczestniczącego w procesach rozwojowych. Gmina nie weszła w skład ZIT, czyli obszarów Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych w województwie. Zgodnie z zapisami Umowy Partnerstwa, realizowany będzie tzw. wojewódzki ZIT, skierowany do Rzeszowa oraz jego obszaru funkcjonalnego (ROF). Jest to zwarty obszar funkcjonalny miasta obejmujący 13 gmin.: Rzeszów, Głogów Małopolski, Trzebownisko, Czarna, miasto Łańcut, gmina Łańcut, Krasne, Chmielnik, Tyczyn, Boguchwała, Świlcza, Czudec oraz Lubenia. Sytuacja ta rodzi konieczność szukania porozumienia gminy Leżajsk z innymi pobliskimi jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie podejmowania wspólnych działań prorozwojowych. 2. DEMOGRAFIA Gminę Leżajsk zamieszkuje obecnie 20.107 mieszkańców (według danych na dzień 31.12.2014). Liczba ta stanowi 20,3% ogółu liczby mieszkańców powiatu (z łącznej liczby 69.856), podczas gdy udział powierzchni gminy w ogólnej powierzchni powiatu leżajskiego wynosi 28,78%. Liczba ludności na przestrzeni lat 2008-2014 uległa zwiększeniu o 198 osób z 19.909 do 20.107 osób, według danych Głównego Urzędu Statystycznego. Tabela 1: Liczba ludności gminy Leżajsk w latach 2007-2014 (oprac. wł. na podst. danych GUS) Lata Liczba mieszkańców ogółem Liczba urodzeń Liczba zgonów ogółem K M ogółem K M Przyrost naturalny 2008 19.909 233 112 121 166 83 83 67 2009 19.994 234 109 125 158 78 80 76 2010 19.975 204 104 100 213 82 131-9 2011 20.051 213 95 118 183 83 100 30 2012 20.061 206 95 111 185 90 95 21 2013 20.065 220 114 106 191 85 106 29 2014 20.107 196 104 92 183 81 102 13 Niewielka zmiana w liczbie mieszkańców w omawianych okresie nieznacznie wpłynęła na zmianę gęstości zaludnienia, która wynosi obecnie 101,1 osób na km 2. Dla porównania gęstość zaludnienia w całym powiecie leżajskim (o powierzchni 583 km 2 ) w roku 2014 wyniosła 119,82 osoby na 1 km 2, a dla województwa podkarpackiego wskaźnik ten był na poziomie 119,32 Strona7

osób/km 2 (2.129.187 mieszkańców). Gmina Leżajsk jest zatem obszarem o nieco niższej od przeciętnej gęstości zaludnienia, co jest typowe dla gmin wiejskich. Gdy chodzi o liczbę mieszkańców, to na tle innych gmin powiatu leżajskiego gmina Leżajsk jest drugą najliczniejszą jednostką po gminie miejsko-wiejskiej Nowa Sarzyna. Rysunek 3: Ludność gmin powiatu leżajskiego na 31.12.2014 (oprac. wł. na podstawie danych GUS) 25000 20000 20107 21728 15000 14252 10000 5000 5701 8068 0 Gmina Leżajsk Nowa Sarzyna (Miasto i Gmina) Miasto Leżajsk Kuryłówka Grodzisko Dolne Ludność gminy zamieszkuje na terenie dwunastu sołectw, różniących się wielkością i liczbą ludności. Największą powierzchniowo miejscowością Gminy Leżajsk jest Brzóza Królewska zajmująca obszar 49,26 km 2, co stanowi blisko 1/4 ogólnej powierzchni gminy, najmniejszą zaś miejscowością są Maleniska zajmujące obszar 1,05 km 2, co stanowi jedynie 0,53% ogólnej powierzchni gminy. Tabela 2: Wielkość sołectw gminy Leżajsk oraz liczba ich mieszkańców (oprac. wł. na podstawie danych UG) Miejscowość / Powierzchnia Ludność sołectwo km 2 w % liczba w % Brzóza 49,26 24,73 3.560 17,48 Królewska Giedlarowa 29,96 15,04 4.169 20,47 Piskorowice 25,00 12,55 1.344 6,60 Wierzawice 21,01 10,55 3.478 17,08 Dębno 17,45 8,76 1.405 6,90 Przychojec 12,83 6,44 967 4,75 Gwizdów 12,42 6,08 1.400 6,87 Biedaczów Stare Miasto 11,74 5,90 1.733 8,51 Rzuchów 6,75 3,39 286 1,40 Chałupki 6,19 3,11 911 4,47 Dębniańskie Hucisko 5,81 2,92 779 3,82 Maleniska 1,05 0,53 335 1,64 RAZEM 199,47 100 20.367 100 Strona8

Najwięcej mieszkańców zamieszkuje w miejscowościach: Giedlarowa, Brzóza Królewska i Wierzawice. Ludność tych miejscowości stanowi ponad połowę mieszkańców gminy. Kolejny wykres obrazuje wciąż utrzymujący się pozytywny trend polegający na nadwyżce urodzin nad zgonami (z wyjątkiem roku 2010). Świadczy to z jednej strony o tym, że ostatnie pokolenie wyżu demograficznego znajduje się w okresie rozrodczym, z drugiej zaś strony wydłużeniu ulega średnia długość życia. Warto jednak zauważyć, że wskaźniki dzietności są na bardzo niskim poziomie, co w przyszłości będzie oznaczać pogłębienie niekorzystnych zjawisk w strukturze ludności (patrz rys. 7 i 8). Rysunek 4: Liczba urodzeń i zgonów oraz przyrost naturalny w gminie Leżajsk na 1000 osób ludności w latach 2008-14 (oprac. wł. na podst. danych GUS) 14,0 12,0 10,0 11,6 11,6 10,2 10,7 10,6 10,3 11,0 9,8 8,0 6,0 8,3 7,8 9,2 9,2 9,6 9,1 4,0 3,3 3,8 2,0 0,0-2,0 1,5 1,4 1,0 0,6-0,5 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 zgony urodzenia żywe przyrost naturalny Z kolei liczba zawieranych małżeństw była najwyższa w latach 2008 i 2014, a w całym omawianym okresie oscylowała w przedziale 5,2-6,2 na każde 1.000 mieszkańców, co obrazuje poniższy wykres. Strona9

Rysunek 5: Liczba zawartych małżeństw w gminie Leżajsk na 1000 osób ludności w latach 2008-14 (oprac. wł. na podst. danych GUS) 6,4 6,2 6 5,8 6,2 6 5,6 5,4 5,2 5,4 5,3 5,5 5,4 5,2 5 4,8 4,6 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 liczba małzeństw na każdy 1000 mieszkańców Wskaźniki przyrostu naturalnego w gminie Leżajsk wyrażone w różnicy urodzin i zgonów na 1000 ludności były najkorzystniejsze w latach 2008-2009 (wartość 3,3-3,8), po czym spadły poniżej zera w roku 2010 (-0,5), by w latach 2011 wykazywać tendencję malejącą poniżej 2 (przedział 1,0 1,5). Zjawiska te znajdują do pewnego stopnia swoje odbicie we wskaźnikach obciążenia demograficznego. Jak pokazuje kolejny wykres (rys. 5) ulegają one zwiększeniu: przede wszystkim rośnie odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym (z 64,19 osób w roku 2008 do 77,0 w roku 2014). Bardziej korzystna jest z kolei relacja liczby ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym odsetek zmalał z 63,0 w roku 2008 do 57,1 w roku 2014. Na mniej więcej stałym poziomie utrzymuje się odsetek ludności w wieku poprodukcyjnym przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym (na przestrzeni lat 2008-2014 wahał się w zakresie 24,0 24,9). Strona10

Rysunek 6: Wskaźniki obciążenia demograficznego w gminie Leżajsk w latach 2008-14 (oprac. wł. na podst. danych GUS) 90,0 80,0 70,0 64,1 66,5 66,8 68,8 71,8 74,8 77,0 60,0 50,0 40,0 63,0 61,1 60,1 58,9 57,8 57,5 57,1 30,0 24,6 24,4 24,1 24,0 24,2 24,6 24,9 20,0 10,0 0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym Z przedstawionego poniżej zestawienia widać, że w skali województwa oraz innych gmin, a także powiatu leżajskiego następuje stały odpływ ludności. Stałe dodatnie saldo migracji wewnętrznej w latach 2007-2013 jest udziałem jedynie gminy Leżajsk, a w roku 2013 było udziałem wiejskiego obszaru gminy Nowa Sarzyna. Z kolei w odniesieniu do migracji zagranicznych w gminie Leżajsk generowała ona w wymienionym okresie saldo ujemne. Przyczynami migracji są na ogół poszukiwanie pracy oraz wyjazdy w celu kontynuowania edukacji. W obecnych uwarunkowaniach można przypuszczać, że tendencje te będą się utrzymywać. W perspektywie kolejnych lat możliwa jest sytuacja, w której ubytki w ludności będą zastępowane imigrantami z innych krajów. Wśród nich najbardziej prawdopodobnym kierunkiem, z którego nastąpi przypływ jest Ukraina. Nie można jednak wykluczyć, że polityka imigracyjna Unii Europejskiej sprawi, że ma terytorium Polski pojawiać się będą w większej liczbie uchodźcy z innych obszarów kulturowych, co może stać się kolejnym wyzwaniem w dziedzinie polityki demograficznej. Strona11

Tabela 3: Saldo migracji wewnętrznych ludności w gminie Leżajsk i innych JST województwa w latach 2007 2013 (źródło: GUS) saldo migracji wewnętrznych Jednostka terytorialna ogółem 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 PODKARPACKIE -2169-1539 -1986-1973 -2212-1947 -2273 PODKARPACKIE - GMINY WIEJSKIE -205 483 514 424 493 88 350 Powiat leżajski -196-157 -135-190 -97-146 -206 Powiat leżajski - GMINY WIEJSKIE 0 0 0 0 0-15 -14 Leżajsk - miasto -114-54 -56-67 -63-56 -108 Grodzisko Dolne - gmina -26-16 -31-15 -24 10 2 Kuryłówka - gmina -9-23 22-23 -2-34 -31 Leżajsk - gmina 51 22 10-20 46 9 15 Nowa Sarzyna miasto i gmina -98-86 -80-65 -54-75 -84 Nowa Sarzyna - miasto -65-82 -73-46 -74-58 -120 Nowa Sarzyna - obszar wiejski -33-4 -7-19 20-17 36 Tabela 4: Saldo migracji zagranicznych ludności w gminie Leżajsk i innych JST województwa w latach 2007 2013 (źródło: GUS) saldo migracji zagranicznych Jednostka terytorialna ogółem 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 PODKARPACKIE -984-772 111 44 35 0-829 PODKARPACKIE - GMINY WIEJSKIE -348-220 122 99 96 69-201 Powiat leżajski -23 2 10-4 9 16-61 Powiat leżajski - GMINY WIEJSKIE 0 0 0 0 0 0-54 Leżajsk - miasto -7 4 1 3-7 2-20 Grodzisko Dolne - gmina -2-6 -1-7 -3-2 2 Kuryłówka - gmina 0-3 1 1 10 2-3 Leżajsk - gmina -24 0 2-8 0 0-53 Nowa Sarzyna miasto i gmina 10 7 7 7 9 14 13 Nowa Sarzyna - miasto 6 2 6 1 2 4 2 Nowa Sarzyna - obszar wiejski 4 5 1 6 7 10 11

Kolejnym elementem analizy ludnościowej jest piramida demograficzna obrazująca rozkład liczby ludności w poszczególnych grupach wiekowych (w przedziałach 5-letnich), w podziale na mężczyzn i kobiety. W oparciu o nią można sformułować prognozę demograficzną dla gminy na kolejne dekady. Rysunek 7: Piramida wiekowa ludności gminy Leżajsk (źródło: GUS) W przypadku gminy Leżajsk rysunek ten pokazuje ogólnopolski trend polegający na zwężaniu się podstawy piramidy, co oznacza coraz mniejszą liczbę dzieci w porównaniu do liczby młodzieży, czy osób w sile wieku. Pozytywnym elementem jest wciąż duży udział ludności w grupie 20-34 lat. Zwraca jednak uwagę malejąca liczba najmłodszych mieszkańców, co w perspektywie dwóch kolejnych dekad dać może efekt odwróconej piramidy. Prognozy dla całego województwa są w tej kwestii podobne, a brak jest przesłanek aby sądzić, że sytuacja w gminie Leżajsk będzie inna. Poniżej znajduje się aktualna piramida demograficzna dla całego województwa podkarpackiego wraz z prognozą na rok 2050.

Rysunek 8: Piramida wiekowa ludności województwa podkarpackiego wraz z prognozą na rok 2050 [na niebiesko] (źródło: GUS) Na podstawie przedstawionych analiz demograficznych można założyć, że w perspektywie czasowej niniejszej strategii liczba ludności gminy będzie się utrzymywała na w miarę stałym poziomie. Jednakże w prognozie długookresowej +30 lat niekorzystne czynniki demograficzne dadzą o sobie znać, przede wszystkim w postaci zmiany struktury wiekowej lokalnej społeczności, a co za tym idzie zmian jej potrzeb i oczekiwań, w tym potrzeb w zakresie usług publicznych świadczonych przez samorząd i jego jednostki. Niekorzystne trendy omówione w niniejszym dziale mogą być do pewnego stopnia ograniczone poprzez zwiększenie migracji osadniczej na teren miejscowości gminy (na przykład z większych ośrodków miejskich lub innych gmin), do której zachętą może stać się odpowiednia infrastruktura techniczna, ale i społeczna np. w zakresie jakości edukacji, opieki społecznej i jakości życia. 3. SFERA SPOŁECZNO-KULTURALNA I EDUKACYJNA Jednym z niewątpliwych atutów gminy Leżajsk jest rozwinięta sfera życia społecznokulturalnego, angażująca wielu mieszkańców. Świadczą o tym m.in. liczne cykliczne imprezy kulturalne: Ogólnopolskie Prezentacje Tradycyjnych Włościańskich Potraw Włościańskie Jadło. Jest to impreza folklorystyczna, podczas której koła gospodyń oraz indywidualni wystawcy z terenu całej Polski prezentują przygotowane według staropolskich receptur potrawy wywodzące się z wiejskich gospodarstw domowych. Ich degustacji towarzyszą koncerty zespołów folklorystycznych oraz występy kapel Strona14

ludowych. Gospodynie, które przygotowały najlepsze potrawy otrzymują ufundowane przez sponsorów nagrody. Impreza promuje polską zdrową żywność, podtrzymuje bogate tradycje kulinarne regionu oraz kultywuje rodzimy folklor. Giedlarowski Jarmark Kulturalny Na Michała. Jest to impreza folklorystyczna odbywająca się we wrześniu i organizowana przy okazji odpustu parafialnego. Jej celem jest podtrzymywanie i kultywowanie ludowych tradycji i obyczajów, które nieuchronnie odchodzą w zapomnienie. Corocznie przedstawia inną tematykę z zakresu ochrony kultury ludowej i ginących zawodów. Jarmarkowi towarzyszą wystawy oraz prezentacje zespołów obrzędowych, kiermasze rękodzieła oraz degustacja potraw. Kapuściany Jarmark w Wierzawicach - odbywający się corocznie w październiku. W trakcie kolejnych edycji jego uczestnicy mogą degustować tradycyjne potrawy, których podstawowym składnikiem jest kapusta, przygotowane przez lokalne koła gospodyń wiejskich. Wiejskie i Gminne Dożynki. To największe w roku święto gospodarskie rolników, obchodzone po zakończeniu wszystkich najważniejszych prac polowych i zebraniu plonów, a głównie plonu zbóż. Święto Kwitnącej Lipy w Przychojcu. Jest to impreza folklorystyczna, która odbywa się w Przychojcu na początku lipca. Święto Pieczonego Ziemniaka w Brzózie Królewskiej. Podczas imprezy, która odbywa się na początku września można podziwiać występy zespołów ludowych, degustować potrawy z ziemniaków oraz biesiadować przy ognisku. Jarmark Ekologiczny w Biedaczowie to odbywająca się regularnie impreza promująca zrównoważony styl życia wśród mieszkańców gminy. Łączy tradycję jarmarczną z promocją regionalnych rzemieślników, wytwórców produkujących metodami przyjaznymi dla środowiska, ekologicznych rolników i artystów ludowych. Przegląd Amatorskich Teatrów Wiejskich. Przegląd Dziecięcych Zespołów Tanecznych Fatamorgana. Do najważniejszych ośrodków animujących lokalne życie kulturalne należy Gminny Ośrodek Kultury, a także zlokalizowana na terenie ośrodka sieć bibliotek gminnych. Dużą rolę odgrywa także aktywność społeczna mieszkańców oraz tworzonych przez nich organizacji pozarządowych. 3.1. GMINNY OŚRODEK KULTURY GMINY LEŻAJSK Gminny Ośrodek Kultury Gminy Leżajsku z siedzibą w Giedlarowej powołany została po utworzeniu gminy w 1976 roku. Na przestrzeni lat zakres działania GOK-u zwiększył się o teren 12 miejscowości całej Gminy Leżajsk. Od lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych trwał rozwój sieci filialnej GOK. Dokonywano też adaptacji istniejących budynków (głównie remiz OSP) na potrzeby działalności kulturalno-oświatowej. I tak kolejno na przestrzeni lat powstały filie: w Chałupkach Dębniańskich w 1987 r. w Piskorowicach w 1989 r. Strona15

w Wierzawicach w 1991 r. (nowy obiekt), w Biedaczowie w 1993 r., w Dębnie w 2008 r. w Brzózie Królewskiej w 2012 r. Gminne placówki kulturalne zlokalizowane są w siedmiu miejscowościach: Giedlarowa Wierzawice, Piskorowice, Biedaczów, Brzoza Królewska, Dębno i Chałupki Dębniańskie. GOK w Giedlarowej Imprezy organizowane obecnie przez Ośrodek Kultury w Giedlarowej to: Lasowiackie kolędowanie spotkanie kolędniczych zespołów obrzędowych Dzień Seniora w Giedlarowej, w Przychojcu, Hucisku, Maleniskach Powiatowy Przegląd Zespołów Tanecznych Fatamorgana Wojewódzki Konkurs Ludowe obrzędy i zwyczaje" (przy współpracy Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie) Kwietniowe Harce Teatralne Powiatowy Przegląd Teatrzyków Dziecięcych, Ogólnopolskie Prezentacje Tradycyjnych Potraw Wiejskich Włościańskie Jadło", Święto kwitnącej lipy- miodobranie " w Przychojcu, Spotkanie Zespołów Ludowych w Starym Mieście Festyn Folklorystyczny w Maleniskach, Spotkanie Zespołów Ludowych w Hucisku, Dożynki Wiejskie- poświęcenie wieńca w Giedlarowej Dożynki Gminne /co rok w innej miejscowości/ Giedlarowski Jarmark Kulturalny Na Michała" Jesienne Spotkania Teatralne Eliminacje Powiatowe Konkursu Poezji Religijnej w Giedlarowej Wieczór Andrzejkowy Gminny Konkurs na Szopki, Gwiazdy i Rekwizyty Kolędnicze Wieczerza wigilijna dla osób samotnych Opłatek dla członków amatorskich zespołów ludowych W ramach Ośrodka Kultury działają: Zespół Folklorystyczny Folusz grupa obrzędowa i taneczna Młodzieżowa Kapela Ludowa Dziecięca Grupa Rytmiczna Dziecięca Grupa Taneczna Grupa Taneczna Maraton Boogie Dziecięca Grupa Teatralna Huncwoty Szkoła Rysunku i Malarstwa Szkoła Muzyczna DO-RE-MI Grupa wokalna Strona16

Pozostałe zespoły działające przy GOK: Zespół Instrumentalno-wokalny Sami swoi z Huciska, Dziecięcy Zespół Taneczny Tramelka ze Starego Miasta Zespół Śpiewaczy Jagoda ze Starego Miasta Zespół Śpiewaczy Kalina z Przychojca Zespół instrumentalno-wokalny Volare band z Malenisk Zespół Instrumentalno-wokalny Sami Swoi z Huciska Filia GOK w Biedaczowie Imprezy cykliczne organizowane przez ośrodek w Biedaczowie: spotkania opłatkowe Dzień Seniora koncert kolęd i pastorałek dyskoteki dla dzieci i młodzieży turniej tenisa stołowego dla dzieci Ferie w Kuchcikowie warsztaty wielkanocne Dzień Kultury Ludowej Koncert Pieśni Maryjnych Bezalkoholowy Festyn Rodzinny Jarmark Folklorystyczny "Na Jagody" warsztaty bożonarodzeniowe Jarmark Rzeczy Różnych Filia GOK w Brzózie Królewskiej Filia w Brzózie Królewskiej została oddana do użytku 12 sierpnia 2012 roku, kiedy to na Gali Orkiestr Dętych" odbyło się uroczyste otwarcie Domu Kultury. W jego budynku znajduje się również filia Gminnej Biblioteki Publicznej. Ośrodek organizuje imprezy cykliczne: Dzień Seniora Dzień Kobiet dyskoteki dla dzieci i młodzieży Dzień Matki Święto Pieczonego Ziemniaka" W ramach działalności Ośrodka Kultury prowadzone są: Zespół śpiewaczo-obrzędowy Brzozoki" Orkiestra Dęta Mażoretki Zespół Tańca Ludowego Zagrodzianie" (dziecięcy i młodzieżowy) Aerobik Kółko teatralne Strona17

Zajęcia wokalne Akademia Artystyczna Do Re Mi" Koło Gospodyń Wiejskich Filia GOK w Dębnie Placówka Ośrodka Kultury w Dębnie działa od roku 2003 i jest jedną z najmłodszych w gminie Leżajsk. Mieści się w dawnym budynku Ochotniczej Straży Pożarnej. W kolejnych latach budynek ten częściowo został odremontowany, a w latach 2011 do 2012 została wykonana nowa elewacja budynku oraz ułożona kostka brukowa. W ramach ośrodka działają następujące zespoły: Zespół Śpiewaczy Dębnianie" Dziecięcy zespół wokalno- muzyczny Wisanki" Grupa rękodzieła artystycznego W Ośrodku organizowane są imprezy: Babska Kolęda Dzień Seniora Dzień Matki Dożynki wiejskie Spotkanie Zespołów Ludowych Dzień Papieski Andrzejki Dyskoteki dla dzieci i zabawy dla dorosłych Zajęcia w czasie ferii zimowych i wakacje dla dzieci Warsztaty wielkanocne, bożonarodzeniowe i zajęcia z rękodzieła artystycznego. Ponadto raz w tygodniu odbywają się zajęcia z gry na gitarze, próby Zespołu śpiewaczego oraz spotkania Koła Gospodyń Wiejskich. Filia GOK w Chałupkach Dębniańskich W ramach tego Ośrodka działają: zespół gitarowy "Canta Rhei" Zespół Teatralny "Złota Zorza" Zespół śpiewaczy "Chałupczanie" Koło Gospodyń Wiejskich Kółko plastyczne Grupa Rękodzieła Ludowego. Pod auspicjami ośrodka organizowane są różnego rodzaju warsztaty, pokazy kulinarne, widowiska oraz wieczornice i wieczorki taneczne, a sala widowiskowa wynajmowana jest również na różne okoliczności rodzinne. Ośrodek posiada wiatę taneczną oraz zaplecze Strona18

kuchenne z naczyniami i sprzętem gospodarstwa domowego. Ważniejsze imprezy cykliczne w OK w Chałupkach Dębniańskich to: Babska Kolęda Dzień Seniora Dzień Kobiet Ferie dla dzieci Warsztaty wielkanocne Dzień Matki Dzień Dziecka Piknik rodzinny Co tam za miedzą Zielone przedszkole dla dzieci wakacje z Ośrodkiem Kultury Dożynki wiejskie Warsztaty Jesienna kuchnia małej gosposi Wieczornica z okazji Dnia Niepodległości Katarzynki - Wieczór wróżb i kabały Spotkanie z Mikołajem Warsztaty Bożonarodzeniowe Filia GOK w Piskorowicach W lipcu 2013 roku rozpoczęta została przebudowa budynku GOK w Piskorowicach wraz z zagospodarowaniem terenu. Zakres robót obejmował wykonanie robót budowlanych m.in. wymianę stolarki okiennej i drzwiowej, wykonanie izolacji przeciwwilgociowych, stropów i sufitów podwieszanych oraz posadzek, remont instalacji; elektrycznej gazowej, wentylacji mechanicznej i wodno-kanalizacyjnej oraz zagospodarowanie terenu wokół budynku, w tym wykonanie dojazdu, dojść i miejsc parkingowych, placu zabaw oraz ogrodzenia. Prace remontowe zakończono w listopadzie, natomiast uroczyste przekazanie do użytkowania zmodernizowanego Ośrodka Kultury odbyło się 6 lutego 2014. W ramach Ośrodka działają: Dziecięca Grupa Teatralna Niezapominajka zespół śpiewaczy Lubinka Szkoła Muzyczna Do-Re-Mi, kółko plastyczne, Grupa Rękodzieła Artystycznego. W Ośrodku odbywają się: wystawy - malarstwa, rysunku oraz rękodzieła; warsztaty, szkolenia i pokazy z różnej dziedziny; zajęcia gimnastyczne. W bibliotece mieszczącej się w ośrodku jest możliwość korzystania z kafejki internetowej. Ośrodek Kultury współpracuje z KGW w Piskorowicach i w Rzuchowie, Ochotniczą Strażą Pożarną, Biblioteką Publiczną, Zespołem Szkół w Piskorowicach oraz Domem Pomocy Społecznej w Mołyniach. Ważniejsze imprezy organizowane obecnie przez Ośrodek Kultury w Piskorowicach to: Dzień Seniora Ferie dla dzieci Strona19

Dzień Kobiet warsztaty wielkanocne Dzień Dziecka Wakacje na wesoło dla dzieci i młodzieży Dożynki Wiejskie Jesienna impreza pod nazwą Plony Jesieni Zabawa andrzejkowa Spotkanie z Mikołajem Warsztaty bożonarodzeniowe Spotkanie opłatkowe. Filia GOK w Wierzawicach Otwarcie Ośrodka Kultury w Wierzawicach odbyło się 18 sierpnia 1991 roku, a swoją działalność rozpoczął 15 września 1991 roku. Obecnie Ośrodek Kultury dysponuje salą widowiskową, kuchnią, zapleczem kuchni, zapleczem sceny, pracownią plastyczną, pomieszczeniami instruktorów, pomieszczeniem Koła Gospodyń Wiejskich. W budynku Ośrodka Kultury swoją siedzibę mają organizacje społeczne: Ochotnicza Straż Pożarna, Klub Modelarski, Klub Sportowy LKS San", Koło Gospodyń Wiejskich. Znajduje się tu także Filia Biblioteki Publicznej w Wierzawicach. W latach 1991-2008 miał tu siedzibę również Ośrodek Zdrowia. W roku 2009 została wyłożona kostka brukowa i zagospodarowany plac wokół budynku, gdzie posadzone drzewka i krzewy ozdobne. W kolejnych latach odbywała się systematyczne remonty i doposażanie: W 2009 roku wymiana kurtyny na scenie, wykonanie nowych schodów w sali widowiskowej W 2010 roku. założenie klimatyzacji na sali widowiskowej. W 2012 roku zakup mebli do pomieszczeń biurowych szaf, biurek, mebli kuchennych i wyposażenia oraz podłączenie kanalizacji W Ośrodku Kultury działają następujące zespoły artystyczne i koła zainteresowań: Amatorska Grupa Teatralna Zespół śpiewaczy Wierzawianie" Dziecięca grupa teatralna Fantazyjki" Grupa teatralna Kalejdoskop" Dziecięcy zespół Śpiewające jagódki" Kółko plastyczne Koło Gospodyń Wiejskich - przewodnicząca Grupa rzeźby i wypalania na sklejce zajęcia fitness W Ośrodku Kultury odbywają się także imprezy o zasięgu wojewódzkim, powiatowym i lokalnym: Wojewódzki Konkurs Obrzędy i Zwyczaje Strona20

Spotkania Teatrów Wiejskich Powiatowy Festiwal Kolęd i Pastorałek Gminny konkurs Palmy i Pisanki Wielkanocne Impreza folklorystyczna "Kapuściany jarmark" Turnieje wsi o zasięgu powiatowym, gminnym Dożynki gminne, dożynki wiejskie Występy teatrzyku "Kalejdoskop" i "Fantazyjki". Organizowane są także imprezy okolicznościowe: Dzień Matki, Dzień Dziecka, Dzień Seniora, wieczór wróżb andrzejkowych, spotkanie ze Świętym Mikołajem; a w okresie wakacyjnym dyskoteki, gry, zabawy dla dzieci, wycieczki rowerowe. Dużym zainteresowaniem cieszą się także zajęcia kulinarne dla dzieci oraz warsztaty artystyczne. 3.2. GMINNA BIBLIOTEKA PUBLICZNA Gminne placówki kulturalne zlokalizowane są w siedmiu miejscowościach: Giedlarowa Wierzawice, Piskorowice, Biedaczów, Brzóza Królewska, Dębno i Chałupki Dębniańskie. Tabela 5: Placówki biblioteczne w Gminie Leżajsk w latach 2008 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) Dane: j.m. Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Biblioteki i filie obiekt 8 8 8 8 8 8 8 Pracownicy bibliotek osoba 14 14 14 14 13 13 13 księgozbiór wolumin 83.640 83.806 85.100 84.442 83.781 83.312 82.736 czytelnicy w ciągu roku wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz osoba 3.059 2.934 2.797 2.789 2.571 2.688 2.597 wolumin 64.574 60.684 56.263 54.193 53.411 53.602 51.713 Statystyki czytelnictwa w gminie Leżajsk pokazują, że stosunkowo niewielki odsetek osób wykazuje zainteresowanie czytelnicze, gdyż wskaźnik zarejestrowanych czytelników wynosi około 13% ogółu liczby mieszkańców. Co więcej, w omawianym okresie lat 2008 2014 liczba czytelników biblioteki systematycznie zmniejszała się łącznie aż o 462 osoby, czyli o 15,1%. Strona21

Rysunek 9: Liczba czytelników w placówkach bibliotecznych w Gminie Leżajsk w latach 2008 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) 3100 3059 3000 2934 2900 2800 2797 2789 2700 2600 2571 2688 2597 2500 2400 2300 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 W odniesieniu do liczby woluminów wchodzących w skład księgozbioru oraz liczby wypożyczeń również zaobserwowane zostały tendencje spadkowe, co ilustruje kolejna grafika. Pokazuje ona, że pomimo dużej liczby woluminów (nieznaczny spadek z 83.640 do 82.736 w latach 2008-2014) liczba wypożyczeń była daleko mniejsza i spadała w większym tempie (z 64.574 do 51.713, czyli o 19,91%. Rysunek 10: Liczba woluminów oraz wypożyczeń w placówkach bibliotecznych w Gminie Leżajsk w latach 2008 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) 90000 83640 83806 85100 84442 83781 83312 82736 80000 70000 60000 64574 60684 56263 54193 53411 53602 51713 50000 40000 30000 20000 10000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 księgozbiór wypożyczenia księgozbioru na zewnątrz Strona22

Wskaźniki odnoszące się do czytelnictwa są istotnym miernikiem zaangażowania mieszkańców w korzystanie z dóbr kultury, świadczą również o jakości życia w obszarze aktywności społeczno-kulturalnej. Niewątpliwie spadek czytelnictwa świadczy o istnieniu niepokojących tendencji w zakresie sposobu korzystanie z oferty kulturalnej gminy. 3.3. GMINNY OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ Zadania w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej. GOPS został utworzony 12 marca 1990 roku na mocy Uchwały Nr XI/40/90 Gminnej Rady Narodowej w Leżajsku z dnia 28 lutego 1990 roku i zarządzenia Naczelnika Gminy Leżajsk z dnia 9 marca 1990 roku. Powołany Ośrodek przejął zadania realizowane do tego czasu przez Działy Służb Społecznych Zespołu Opieki Zdrowotnej i zadania Urzędu Gminy realizowane przez stanowisko pracy d/s zdrowia i opieki społecznej. Siedzibą ośrodka jest Urząd Gminy Leżajsk zlokalizowany przy ul. Łukasza Opalińskiego 2 w Leżajsku. Ośrodek jest jednostką organizacyjną gminy powołaną do realizacji zadań własnych, własnych obowiązkowych i zleconych z zakresu pomocy społecznej, dodatków mieszkaniowych, z zakresu ustawy o świadczeniach rodzinnych i ustawy o postępowaniu wobec dłużników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Terenem działania GOPS jest gmina Leżajsk. Ośrodek realizuje zadania zlecone i zadania własne Gminy w zakresie pomocy społecznej. Celem Ośrodka jest wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Zadania statutowe Ośrodka w szczególności obejmują: przyznawanie i wypłacanie przewidzianych ustawą świadczeń pracę socjalną prowadzenie i rozwój niezbędnej infrastruktury socjalnej analizę i ocenę zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej obejmuje swym zasięgiem 12 sołectw, podzielonych na siedem rejonów opiekuńczych : rejon opiekuńczy Giedlarowa rejon opiekuńczy Wierzawice rejon opiekuńczy Brzóza Królewska rejon opiekuńczy Stare Miasto, Przychojec rejon opiekuńczy Gwizdów Biedaczów, Maleniska rejon opiekuńczy Hucisko, Chałupki Dębniańskie, Rzuchów rejon opiekuńczy Dębno, Piskorowice Ośrodek koordynuje realizację miejskiej strategii integracji i rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grupy szczególnego ryzyka. Ośrodek współdziała z Strona23

organizacjami pozarządowymi, osobami prawnymi i jednostkami prowadzącymi działalność na terenie gminy. Obecnie GOPS w Leżajsku zatrudnia 16 osób: Kierownik, Główny księgowy, Pracownicy Działu Pomocy Środowiskowej w liczbie 11 osób, Pracownicy Referatu ds. świadczeń rodzinnych i funduszu alimentacyjnego 3 osoby. Do ważniejszych zadań ośrodka w zakresie pomocy społecznej należy wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwienie im życia w godziwych warunkach. Odbywa się ono poprzez podejmowanie szeregu działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem, w jakim funkcjonują. Rodzaj, forma i rozmiar świadczonej przez GOPS pomocy zależy od zgłaszanych potrzeb, okoliczności uzasadniających udzielenia pomocy i możliwości ośrodka. Pomoc jaką ośrodek otacza podopiecznych to przede wszystkim: pomoc finansowa (w zależności od sytuacji: zasiłek celowy, okresowy, stały, celowy specjalny), pomoc rzeczowa - obiady dla dzieci i młodzieży szkolnej, pomoc w dotarciu do różnego rodzaju usług specjalistycznych, jak np. prawnik, lekarz, psychoterapeuta itp. poradnictwo socjalne, które obejmuje m.in. poinformowanie podopiecznego o konsekwencjach podejmowanych przez niego działań lub ich braku; motywowanie do podjęcia i kontunuowania stosownych działań oraz wspierać w sytuacjach kryzysu i załamań, działanie interwencyjne w sytuacji kiedy podopieczny stanowi sam dla siebie zagrożenie lub gdy to zagrożenie istnieje ze strony innych ludzi (mowa tu w szczególności o zagrożeniu: materialnym, prawnym, zależności fizycznej i psychicznej), od początku roku 2014 są to także wypłaty dodatków energetycznych oraz obsługa karty dużej rodziny. Pracownicy ośrodka w szczególności zajmują się pomocą osobom lub rodzinom, w odniesieniu do których stwierdzono poniższe problemy: ubóstwo, bezdomność, bezrobocie (dotyczące osób długotrwale chorych lub po 50 roku życia pozostających bez pracy), niepełnosprawność orzeczona przez ZUS lub Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności, długotrwała lub ciężka choroba, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietność, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, Strona24

brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm lub narkomania, zdarzenie losowe (np. pożar mieszkania) lub sytuacja kryzysowa. Głównymi powodami udzielania wsparcia mieszkańcom Gminy Leżajsk wg danych GOPS za rok 2013 były: ubóstwo w 453 rodzinach liczących 1 827 osób, bezrobocie 401 rodzinach liczących 1 637 osób, długotrwała lub ciężka choroba w 319 rodzinach liczących 1192 osoby, niepełnosprawność w 173 rodzinach liczących 610 osób, bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego w 124 rodzinach liczących 589 osób, alkoholizm w 59 rodzinach liczących 209 osób, potrzeba ochrony macierzyństwa w 155 rodzinach, Jak pokazują dane GUS, odsetek osób korzystających w gminie Leżajsk ze środowiskowej pomocy społecznej na przestrzeni lat 2009-13 nieznacznie się podnosi, a w latach 2011-2013 był wyższy niż dla powiatu oraz województwa. Oznacza to, że pomoc osobom potrzebującym staje się coraz większym wyzwaniem dla władz gminy. Rysunek 11: Udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w Gminie Leżajsk, Powiecie Leżajskim i województwie podkarpackim w ogólnej liczbie ludności (źródło: Portrety gmin 2014, GUS) Jednak w liczbach bezwzględnych wydatki na różnego rodzaju świadczenia społeczne w gminie Leżajsk spadały w następujących kategoriach: Wydatki na zasiłki rodzinne spadły o 6,32 % z 2.765,5 tys. zł w roku 2008 do 2.590,6 tys. zł w roku 2014, a liczba świadczeń spadła z 45.280 do 25.980 (spadek o 42,6%) Strona25

Wydatki na dodatki do zasiłków rodzinnych spadły o 46,6 % z 2.634,5 tys. zł w roku 2008 do 1.405,5 tys. zł w roku 2014, a liczba świadczeń spadła z 26.245 do 14.432 (spadek o 45%) Nie jest to jednak zjawisko związane ze wzrostem zamożności mieszkańców, a wynika głównie ze zmiany zasad naliczania określonych świadczeń. Mniejsza kwota wypłat i mniejsza liczba świadczeń świadczyć mogą, że w efekcie większy niż w latach minionych odsetek mieszkańców nie korzysta już z dobrodziejstwa pomocy społecznej w tym zakresie. Tendencje w tym zakresie ilustrują poniższe wykresy (rys. 12 i rys. 13). Rysunek 12: Kwoty zasiłków rodzinnych i dodatków do zasiłków rodzinnych w Gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) zł3 500 000,00 zł3 000 000,00 zł2 500 000,00 zł2 000 000,00 zł1 500 000,00 zł1 000 000,00 zł3 177 203,00 zł2 948 703,00 zł2 765 528,00 zł2 750 032,00 zł2 842 523,00 zł2 639 263,00 zł2 590 635,00 zł2 634 658,00 zł2 404 148,00 zł2 164 544,00 zł2 001 026,00 zł1 790 645,00 zł1 606 452,00 zł1 405 557,00 złzł500 000,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych Rysunek 13: Liczba świadczeń z tytułu zasiłków rodzinnych i dodatków do zasiłków rodzinnych w Gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) 50 000 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 45 280 40 811 36 805 34 149 31 160 28 500 26 245 25 980 23 755 21 343 19 715 17 709 15 927 14 432 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zasiłki rodzinne Dodatki do zasiłków rodzinnych Strona26

Wzrosły natomiast wydatki w innych kategoriach, np.: wydatki poniesione na realizację zasiłków pielęgnacyjnych (o 12%) z 812,5 tys. zł w roku 2008 do 910,0 tys. zł w roku 2014, a liczba świadczeń wzrosła też o 12% z 5.311 do 5.948. Wydatki na świadczenia pielęgnacyjne wzrosły aż o 271,6%, z kwoty 172,1 tys. zł w roku 2008 do 639,2 tys. zł w roku 2014, a liczba ich beneficjentów powiększyła się z 412 do 865 osób, czyli o 110%. Rysunek 14: Kwoty zasiłków i świadczeń pielęgnacyjnych w Gminie Leżajsk latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) zł1 000 000,00 zł900 000,00 zł812 583 zł858 330 zł880 056 zł878 526 zł868 275 zł890 919 zł910 044 zł800 000,00 zł700 000,00 zł600 000,00 728 899 zł 659 143 zł 639 215 zł zł500 000,00 zł400 000,00 509 409 zł zł300 000,00 zł200 000,00 339 317 zł zł100 000,00 172 074 zł 203 360 zł zł- 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Zasiłki pielęgnacyjne Świadczenia pielęgnacyjne Wysokość nakładów na opiekę społeczną jest zjawiskiem niepokojącym, szczególnie w kontekście danych z rynku pracy omówionych w części 4.3. Bezrobocie i rynek pracy. Według danych GOPS około 7% ogółu mieszkańców gminy korzysta z pomocy społecznej świadczonej przez ośrodek. Finansowanie pomocy społecznej odbywa się ze środków: budżetu gminy z przeznaczeniem na finansowanie zadań własnych, dotacji celowych budżetu centralnego z przeznaczeniem na realizację zadań zleconych gminie Leżajsk z zakresu pomocy społecznej. Dodać należy, że oprócz świadczeń pieniężnych pomoc ma postać świadczeń niepieniężnych, a także bezpłatnego poradnictwa. Należy domniemywać, że w kolejnych latach wydatki na różne formy pomocy społecznej będą w dalszym ciągu istotnym obciążeniem budżetu samorządu. Po stronie beneficjentów opieki społecznej znajduje się stale liczna grupa osób, dla których świadczenia społeczne są głównym lub jedynym źródłem dochodu. Przeciwdziałanie trwałemu wykluczeniu społecznemu i zawodowemu takich osób będzie jednym z zadań gminy w nadchodzącym okresie. W perspektywie kolejnych lat warto objąć szczególnie zagrożone grupy pomocą w postaci szkoleń, mających na celu ułatwienie w zdobyciu kwalifikacji do podjęcia pracy lub przekwalifikowania, samozatrudnienia, bądź uczestnictwa w ośrodkach wsparcia, świetlicach środowiskowych i domach samopomocy. Stosowne rozwiązania przewidziane są w dokumencie strategicznym gminy, jakim jest Strategia Integracji i Rozwiązywania Strona27

Problemów Społecznych Gminy Leżajsk na lata 2014 2020. Poniższe zestawienia pokazują w sposób szczegółowy rodzaj świadczeń z zakresu pomocy społecznej wypłacanych przez GOPS, ich liczbę oraz wartość w perspektywie lat 2008-2014. Strona28

Tabela 6: Wydatki na świadczenia opiekuńcze oraz liczbę świadczeń wypłaconych w latach 2008 2014 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Lp Lata: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki pielęgnacyjne 812 583 5 311 858 330 5 610 880 056 5 752 878 526 5 742 868 275 5 675 890 919 5 823 910 044 5 948 2. Świadczenia pielęgnacyjne 172 074 412 203 360 472 339 317 662 509 409 986 728 899 1 419 659 143 1 197 639 215 865 3. Razem 984 657 5 723 1 061 690 6 082 1 219 373 6 414 1 387 935 6 728 1 597 174 7 094 1 550 062 7 020 1 549 259 6 813 Tabela 7: Łączne wydatki poniesione na realizację świadczeń rodzinnych w latach 2008 2014 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Lp Lata: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świad czeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki pielęgnacyjne 2. Świadczenia pielęgnacyjne 3. Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia dziecka 812 583 5 311 858 330 5 610 880 056 5 752 878 526 5 742 868 275 5 675 890 919 5 823 910 044 5 948 172 074 412 203 360 472 339 317 662 509 409 986 728 899 1 419 659 143 1 197 639 215 865 247 000 247 221 000 221 209 000 209 215 000 215 196 000 196 201 000 201 182 000 182 5. Razem 1 231 657 5 970 1 282 690 6 303 1 428 373 6 623 1 602 935 6 943 1 793 174 1 615 1 751 062 7 221 1 731 259 6 995

Tabela 8: Wydatki na zasiłki rodzinne wraz z dodatkami oraz liczbę świadczeń wypłaconych w latach 2008-2011 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) Lata: 2008 2009 2010 2011 LP. Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki rodzinne 2 765 528 45 280 2 639 263 40 811 3 177 203 36 805 2 948 703 34 149 2. Dodatki do zasiłków rodzinnych, w tym z tytułu: 2 634 658 26 245 2 404 148 23 755 1 654 160 21 343 2 001 026 19 715 2.1. Urodzenia dziecka 187 000 187 169 000 169 157 000 157 143 000 143 2.2. Opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 2.3. 578 668 1 516 541 688 1 394 510 384 1 323 439 046 1 130 Samotnego wychowywania dziecka 187 510 1 075 162 050 907 159 200 916 145 530 833 2.4. 2.4.1 Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego 155 020 2 023 144 760 1 887 139 580 1 821 136 340 1 790 Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego do 5 r. ż. 20 460 341 18 600 310 18 300 305 20 580 343 2.4.2 Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego powyżej 5 r. ż. 2.5. 134 560 1 682 126 160 1 577 121 280 1 516 115 760 1 447 Rozpoczęcia roku szkolnego 258 500 2 585 250 100 2 501 218 800 2 188 210 400 2 104 2.6. Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania 2.6.1 Na pokrycie wydatków związanych z zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły 423 880 8 308 377 350 7 407 332 020 6 506 308 150 5 983 19 080 212 15 750 175 15 120 168 20 250 225 2.6.2 Na pokrycie wydatków związanych z dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła 2.7. 404 800 8 096 361 600 7 232 316 900 6 338 287 900 5 758 Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej 844 080 10 551 759 200 9 490 647 560 8 432 618 560 7 732 2.8. Razem 2 634 658 71 525 2 404 148 64 566 1 654 160 58 148 2 001 026 53 864 Strona30

Tabela 9: Wydatki na zasiłki rodzinne wraz z dodatkami oraz liczbę świadczeń wypłaconych w latach 2012-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GOPS) LP. Lata: 2012 2013 2014 Wyszczególnienie Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń Wydatki w zł Liczba świadczeń 1. Zasiłki rodzinne 2 750 032 31 160 2 842 523 28 500 2 590 635 25 980 2. Dodatki do zasiłków rodzinnych, w tym z tytułu: 1 790 645 17 709 1 606 452 15 927 1 405 557 14 432 2.1. Urodzenia dziecka 133 000 133 134 000 134 110 000 110 2.2. Opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego 354 605 921 296 382 791 215 047 562 2.3. Samotnego wychowywania dziecka 2.4. Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego 2.4.1 Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego do 5 r. ż. 156 960 905 141 760 811 133 640 770 121 660 1 603 123 020 1 624 118 760 1 594 19 740 329 20 700 345 26 280 438 2.4.2 Kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego powyżej 5 r. ż. 101 920 1 274 102 320 1 279 92 480 1 156 2.5. Rozpoczęcia roku szkolnego 195 300 1 953 177 300 1 773 161 600 1 616 2.6. Podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania 2.6.1 274 720 5 264 242 230 4 647 217 470 4 167 Na pokrycie wydatków związanych z zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły 25 920 288 22 230 247 20 520 228 2.6.2 Na pokrycie wydatków związanych z dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła 248 800 4 976 220 000 4 400 196 950 3 939 2.7. Wychowywanie dziecka w rodzinie wielodzietnej 554 400 6 930 491 760 6 147 449 040 5 613 2.8. Razem 4 540 677 48 869 4 448 975 44 427 3 996 40 412 192 Strona31

Na terenie gminy działają dwa Domy Pomocy Społecznej w Piskorowicach Mołyniach i Brzózie Królewskiej. Dostęp do usług w zakresie opieki społecznej świadczonej przez placówki stacjonarnej pomocy społecznej w latach 2008-2014 ilustruje poniższa tabela. Tabela 10: Dostęp do usług placówek stacjonarnej pomocy społecznej w Gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. GUS) Gmina Leżajsk placówki (z filiami) j.m. Obiekt Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2 2 2 2 2 2 2 domy pomocy społecznej Obiekt 2 2 2 2 2 2 2 miejsca (łącznie z filiami) Miejsce 151 151 151 158 158 158 158 mieszkańcy (łącznie z filiami) Osoba 143 136 131 139 143 144 148 W obecnej sytuacji liczba placówek i miejsc w stacjonarnych placówkach opieki społecznej jest adekwatna do potrzeb. Jednakże w świetle spodziewanych zmian demograficznych liczba osób wymagających pomocy może się w kolejnych latach zwiększać. 3.4. OPIEKA ZDROWOTNA Na terenie gminy Leżajsk brak jest publicznych placówek opieki zdrowotnej, działają przychodnie niepubliczne ośrodki zdrowia, zapewniające mieszkańcom dostęp do podstawowej opieki medycznej. Łączna liczba udzielonych porad wyniosła w roku 2014 41.827. Ośrodki zdrowia zlokalizowane są w następujących miejscowościach gminy: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medycyna Rodzinna - Giedlarowa, z Punktem Lekarskim w Biedaczowie, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Zdrowia Brzóza Królewska, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medyk w Wierzawicach, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Medyk w Piskorowicach. Z kolei na terenie pobliskiego miasta Leżajsk działa Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej przy ul. Leśnej 22, którego organem założycielskim dla SP ZOZ jest Powiat Leżajski. W strukturach placówki funkcjonują: Szpital pw. Matki Bożej Pocieszenia, Przychodnia Specjalistyczna, Zakład Opiekuńczo-Leczniczy, Centrum Rehabilitacji Leczniczej, Centralne Laboratorium, Zakład Diagnostyki Obrazowej,

Poradnia Medycyny Pracy, Pracownia Cytologiczna, Gabinet Lekarza POZ. Szpital dysponuje bazą 415 łóżek na 14 oddziałach szpitalnych oraz 23 miejscami dla noworodków w Oddziale Neonatologicznym. W swojej strukturze posiada również 64-łóżkowy Zakład Opiekuńczo-Leczniczy. Pacjenci mogą korzystać z następujących pracowni diagnostycznych: RTG, tomografii komputerowej, mammografii, USG, EKG, endoskopii, badań serca, echokardiografii, elektroencefalografii. Oprócz leczenia szpitalnego do dyspozycji pacjentów pozostają poradnie specjalistyczne, gdzie udzielane są porady przez lekarzy specjalistów oraz Centrum Rehabilitacji Leczniczej. W Centralnym Laboratorium wykonywane są całodobowe badania laboratoryjne i bakteriologiczne. W Poradni Medycyny Pracy prowadzone są badania profilaktyczne pracowników w oparciu o podpisane umowy oraz badania indywidualne. W Pracowni Cytologicznej realizowany jest program profilaktyki raka szyjki macicy. Według danych GUS liczba mieszkańców przypadająca na przychodnię wynosi 3.355, co jest dosyć duża liczbą. W ankietach publicznych mieszkańcy wyrażali większe oczekiwania w dziedzinie dostępności do usług z zakresu ochrony zdrowia zarówno podstawowej, jak i opieki specjalistycznej, której zapewnienie wprawdzie nie leży w gestii samorządu gminy, ale istnieje na nią większe zapotrzebowanie (patrz wyniki ankiety publicznej w części II rozdziale 1 Analiza problemów ). Stan dostępu do usług zdrowotnych w latach 2008-2014 ilustruje poniższa tabela. Tabela 11: Dostęp do usług medycznych w gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. GUS) Gmina Leżajsk j.m. Przychodnie ogółem Obiekt publiczne Obiekt niepubliczne Obiekt Praktyki lekarskie Na terenie wsi -- Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 5 5 5 5 5 6 6 0 0 0 0 - - - 5 5 5 5 5 6 6 3 3 3 3 2 2 3 Podstawowa opieka zdrowotna - porady - 39.888 45.464 40.168 40.679 38.651 38.412 41.827 Apteki ogólnodostępne Obiekt 0 0 0 0 0 0 0 Na terenie gminy są ponadto prowadzone działania w zakresie promowania zdrowego stylu życia oraz profilaktycznych szczepień (np. w ramach prowadzonego w latach 2014 i 2015 Gminnego Programu Profilaktyki Zakażenia Wirusem Brodawczaka Ludzkiego HPV ). Wskazane jest jednak wzbogacenie oferty w zakresie dostępu do usług medycznych, Strona33

w szczególności w zakresie usług rehabilitacyjnych, czy rozszerzonej formuły badań profilaktycznych (np. w ramach białej niedzieli, czy programów współorganizowanych przez gminę i inne podmioty). 3.5. EDUKACJA Na terenie gminy funkcjonuje dziesięć placówek edukacyjnych, dla których organem prowadzącym jest gmina, do których łącznie w roku szkolnym 2014/15 uczęszczało 2.483 uczniów. Wśród nich znajdują się: Zespoły szkół mieszczące przedszkole, szkołę podstawową i gimnazjum: o Zespół Szkół w Brzózie Królewskiej o Zespół Szkół w Giedlarowej o Zespół Szkół w Wierzawicach Zespoły szkół mieszczące oddziały przedszkolne, szkołę podstawową i gimnazjum: o Zespół Szkół w Piskorowicach o Zespół Szkół w Starym Mieście, Zespół szkół mieszczący przedszkole i szkołę podstawową, o Zespół Szkół w Dębnie Szkoły podstawowe wraz z oddziałami przedszkolnymi: o Szkoła podstawowa w Hucisku o Szkoła podstawowa w Przychojcu o Szkoła podstawowa w Biedaczowie o Szkoła podstawowa w Chałupkach Dębniańskich Ponadto działa jedna placówka niepubliczna tj. niepubliczne gimnazjum w Dębnie, prowadzone przez Stowarzyszenie rozwoju wsi Dębno. W roku 2014/15 kształciło się w nim 89 uczniów. Sumarycznie liczba uczniów uczęszczających do szkół i placówek przedszkolnych w gminie potwierdza niekorzystne tendencje demograficzne zachodzące w ostatnich latach i również się zmniejsza, co pokazuje poniżej zamieszczona tabela. Nie jest to jednak rozkład równomierny, gdyż w przypadku niektórych placówek liczba uczniów wykazuje tendencje rosnące (np. Zespół Szkół w Brzózie Królewskiej) lub też utrzymuje się na zbliżonym poziomie na przestrzeni lat. Najbardziej niekorzystne zjawiska zaobserwować można na przykładzie Szkoły Podstawowej w Przychojcu. Problem w szkole podstawowej w Przychojcu, gdzie stale maleje liczba uczniów (w roku szkolnym 2015/2016 zapisanych jest 42 uczniów wraz z oddziałem przedszkolnym; przy 9,67 etatach nauczycielskich), co rodzi problem z utrzymaniem placówki. Oprócz mniejszej liczby urodzeń wpływ na to zjawisko ma także posyłanie dzieci do szkół poza rejonem (zarówno w przypadku szkół podstawowych, jak i gimnazjalnych). Wyzwaniem w tym zakresie będzie z pewnością podnoszenie jakości oferty edukacyjnej placówek gminnych i w efekcie zatrzymywanie uczniów z rejonu. Strona34

Tabela 12: Liczba uczniów w publicznych szkołach i przedszkolach Gminy Leżajsk w latach 2008-2015 (oprac. wł. na podstawie danych UG) L.p. Nazwa szkoły Liczba dzieci Rok szkolny 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Przedszkole 84 81 84 101 128 133 130 1. Zespół Szkół w Brzózie Królewskiej Szkoła Podstawowa 267 269 270 261 259 253 278 Gimnazjum 168 167 158 168 177 189 174 Przedszkole 99 100 101 118 125 121 120 2. Zespół Szkół w Giedlarowej Szkoła Podstawowa 263 262 260 244 227 223 214 Gimnazjum 213 196 192 203 206 197 178 3. Zespół Szkół w Wierzawicach Przedszkole 111 116 131 135 135 132 129 Szkoła Podstawowa 250 236 226 226 236 228 250 Gimnazjum 187 175 166 152 143 136 131 4. Zespół Szkół w Piskorowicach Oddział przedszkolny 17 20 35 35 32 34 32 Szkoła Podstawowa 106 98 95 92 98 94 100 Gimnazjum 82 77 66 55 53 52 48 5. Zespół Szkół w Dębnie Przedszkole 36 33 37 46 48 49 39 Szkoła Podstawowa 77 74 70 63 68 75 85 6. Zespół Szkół w Starym Mieście Oddział przedszkolny 44 44 43 49 48 47 33

Szkoła Podstawowa 108 106 97 101 112 103 116 Gimnazjum 102 103 99 99 80 75 65 7. Szkoła Podstawowa w Hucisku 8. Szkoła Podstawowa w Przychojcu 9. Szkoła Podstawowa w Biedaczowie Oddział przedszkolny 12 17 17 17 19 17 14 Szkoła Podstawowa 70 57 56 57 51 44 66 Oddział przedszkolny 14 14 16 15 16 11 12 Szkoła Podstawowa 73 68 60 53 43 44 40 Oddział przedszkolny 19 9 14 15 22 21 23 Szkoła Podstawowa 111 119 93 84 79 76 83 10. Szkoła Podstawowa w Chałupkach Dębniańskich Razem RAZEM Oddział przedszkolny 30 19 15 36 43 41 36 Szkoła Podstawowa 114 117 117 97 82 82 87 Przedszkole i oddział przedszkolny 466 453 493 567 616 606 568 Szkoła Podstawowa Gimnazjum 1439 1406 1344 1278 1255 1621 1319 752 718 681 677 659 649 596 2657 2577 2518 2522 2530 2876 2483 Strona36

Rysunek 15: Zmiany w liczbie uczniów w publicznych placówkach szkolnych Gminy Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) 700 600 500 400 300 200 100 0 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Zespół Szkół w Brzózie Krolewskiej razem Zespół Szkół w Wierzawicach razem Zespół Szkół w Dębnie razem Szkoła Podstawowa w Hucisku razem Szkoła Podstawowa w Biedaczowie razem Zespół Szkół w Giedlarowej razem Zespół Szkół w Piskorowicach razem Zespół Szkół w Starym Mieście razem Szkoła Podstawowa w Przychojcu razem Szkoła Podstawowa w Chałupkach Dębniańskich razem Strona37

W okresie ostatnich pięciu lat łączna liczba dzieci i młodzieży korzystająca z placówek szkolnych i przedszkolnych gminy zmniejszyła się o 174, co oznacza spadek o 6,5%. Rysunek 16: Zmiana liczby uczniów w publicznych placówkach edukacyjnych w podziale na szczeble edukacji w gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych UG) 3500 3000 2500 2657 2577 2518 2522 2530 2876 2483 2000 1621 1500 1439 1406 1344 1278 1255 1319 1000 500 0 752 718 681 677 659 649 596 466 453 493 567 616 606 568 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Przedszkola Szkoły Podstawowe Gimnazja Razem Ilustracją niekorzystnych trendów jest powyższy wykres, obrazujący spadek liczby uczniów łącznie i w rozbiciu na poszczególne placówki. Pomimo tego nakłady na edukację generują największe wydatki w corocznych budżetach gminy. Poniżej znajduje się szczegółowe zestawienie wydatków oświatowych w gminie w podziale na ich przeznaczenie, a także wskazanie źródeł finansowania w postaci subwencji oświatowej, czy środków unijnych. Zestawienie to potwierdza opisane wyżej nakłady ponoszone na różne formy wsparcia oświaty w ostatnich latach. Zwraca jednak uwagę fakt (dotyczący zresztą niemal wszystkich gmin w Polsce) tak dużego uzależnienia finansowania oświaty od subwencji z budżetu państwa. W tym kontekście czynnikiem zewnętrznym na jaki gmina nie ma wpływu może być pogorszenie się stanu finansów kraju i w konsekwencji zmniejszenie subwencji oświatowej i obcięcie części wydatków oświatowych. Element ten został ujęty w dalszej części opracowania, w analizie SWOT.

Tabela 13: Wydatki na szkolnictwo w Gminie Leżajsk w latach 2008 2014 w złotych (oprac. wł. na podstawie danych UG) L.p. Rozdział 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1. Szkoły Podstawowe 2. Oddziały przedszkolne 3. Przedszkola 4. Gimnazja 5. Dowożenie uczniów do szkół 6. Zespoły ekonomiczno-administracyjne 7. Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli 8. Stołówki szkolne 9. Pozostała działalność 10. Świetlice szkolne 11. Pomoc materialna 10 931 611,23 11 801 193,29 12 269 179,99 12 685 136,46 12 926 641,90 12 895 447,75 12 396 761,69 478 921,16 546 876,52 503 649,32 612 303,13 758 998,63 930 177,94 850 599,84 1 318 742,73 1 549 293,85 1 666 330,23 1 968 450,62 2 295 077,97 2 624 835,22 2 635 028,59 7 089 159,77 5 980 448,93 6 014 717,60 5 734 426,00 6 035 067,79 6 174 487,85 6 226 487,16 202 785,45 20 079,09 194 181,01 282 883,40 341 003,88 370 058,55 397 210,35 332 162,52 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 62 638,47 68 264,15 81 613,04 68 128,02 55 046,98 54 810,88 34 463,85 49 140,76 51 730,18 57 958,88 362 378,83 481 050,79 496 589,10 580 754,71 32 713,31 420,00 10 000,00 700,00 25 153,60 262 401,98 393 669,25 60 412,13 0,00 0,00 104 914,07 202 424,62 207 263,11 285 923,55 198 189,08 179 781,77 299 555,81 286 991,84 240 445,18 336 908,75 446 126,74 Razem 20 756 476,61 20 198 087,78 21 097 185,88 22 106 312,37 23 360 911,34 24 352 981,13 24 247 025,73 Subwencja 14 272 153,00 15 088 038,00 16 255 638,00 16 247 136,00 16 776 922,00 17 123 361,00 16 866 220,00 Dofinansowanie 6 484 323,61 5 110 049,78 4 841 547,88 5 859 176,37 6 583 989,34 7 229 620,13 7 380 805,73

Nakłady na oświatę, w szczegółowy sposób przedstawione w powyższej tabeli nr 13, w sposób wizualny ilustruje wykres zamieszczony poniżej. Rysunek 17: Wielkość nakładów oświatowych w gminie Leżajsk w latach 2008-14 w podziale na szczeble edukacji (oprac. wł. na podst. danych z UG) 14 000 000,00 12 000 000,00 10 000 000,00 8 000 000,00 6 000 000,00 4 000 000,00 2 000 000,00 0,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Szkoły Podstawowe Oddziały przedszkolne Przedszkola Gimnazja Wydatki na inne cele, nie związane bezpośrednio z utrzymaniem szkół obrazuje poniższy wykres. Wynika z niego, że największy udział mają wydatki na pomoc materialną dla uczniów, co wskazuje na rosnący obszar ubóstwa; a także na stołówki i świetlice szkolne. 700 000,00 600 000,00 500 000,00 400 000,00 300 000,00 200 000,00 100 000,00 Rysunek 18: Inne wydatki oświatowe nieinwestycyjne w gminie Leżajsk w latach 2008-14 (oprac. wł. na podst. danych z UG) 0,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Dowożenie uczniów do szkół Dokształcanie i doskonalenie nauczycieli Pozsotała działalność Pomoc materialna Zespoły ekonomiczno administracyjne Stołówki szkolne Świetlice szkolne

Rysunek 19: Wydatki oświatowe gminy Leżajsk oraz subwencja oświatowa i dofinansowanie w latach 2008-14 (oprac. wł. na podst. danych z UG) 60 000 000,00 50 000 000,00 40 000 000,00 30 000 000,00 20 000 000,00 10 000 000,00 0,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Razem Subwencja Dofinansowanie Z przedstawionych zestawień wynika, że nakłady na oświatę stanowią najbardziej znaczący udział w wydatkach budżetu gminy, przy czym sama wysokość wydatków bieżących wynosi ponad 24 miliony złotych w skali roku. Efektywne wykorzystanie tych środków, tj. sprawienie, by gminny system edukacyjny dawał jak najlepsze wyniki w postaci wysokiego poziomu kształcenia i zapewnienia uczniom dobrego startu na rynku edukacyjnym i w przyszłości zawodowym jest kluczowym wyzwaniem na kolejne lata. 3.6. AKTYWNOŚĆ SPOŁECZNA MIESZKAŃCÓW Gmina Leżajsk na przestrzeni ostatnich lat realizowała liczne projekty aktywizujące i animujące lokalną aktywność społeczną. Wśród nich były m.in. Program Aktywności Samorządowej PAS realizowany w latach 2012-2014 oraz Nowoczesne standardy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi realizowany w latach 2014-2015. Ich efektem było wypracowanie nowych modeli współpracy gminy z mieszkańcami i organizacjami pozarządowymi, powstanie nowych procedur ułatwiających podejmowanie współpracy oraz ocenę jakości działań samorządu, a wreszcie szereg wspólnych inicjatyw zrealizowanych na niwie aktywności społecznej. Rozwijanie współpracy z sektorem NGO może przynieść mieszkańcom gminy korzyści w postaci lepszej diagnozy lokalnych potrzeb, podniesienia jakości świadczonych usług publicznych poprzez realizację części z nich w różnych formułach partnerstwa, czy też wzmocnienie poczucia odpowiedzialności za dobro wspólne u mieszkańców i zwiększenie ich aktywności na niwie społecznej. Organizacje pozarządowe Na terenie gminy Leżajsk działa szereg organizacji pozarządowych oraz związków, realizujących swoje zadania w wielu obszarach tematycznych. Do najaktywniejszych należą: Strona41

Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębno Stowarzyszenie Rozwoju Giedlarowej Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Brzóza Królewska Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Wierzawice Stowarzyszenie Rozwoju i Pomocy Wsi Stare Miasto Stowarzyszenie Miłośników Folkloru Wsi Leżajskiej Stowarzyszenie Nie Dzieli Nas Nic Gminny Szkolny Związek Sportowy Klub Sportowy Victoria Ludowy Klub Sportowy Orzeł Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Maraton Klub Sportowy Sokół Modelarski Klub Sportowy Wierzawice Ludowy Klub Sportowy San Wierzawice Ludowy Klub Sportowy Staromieszczanka Klub Jeździecki Equistro Wierzawice Ludowy Klub Sportowy Jutrzenka Dębno Klub Kolarski Azalia Brzóza Królewska Ludowy Klub Sportowy Atlantic Chałupki Dębniańskie Ludowy Klub Sportowy Jodła Przychojec Ludowy Klub Sportowy Azalia Brzóza Królewska Ludowy Klub Sportowy Barka Maleniska Uczniowski Klub Sportowy Lotnik w Wierzawicach Międzyszkolny Ludowy Klub Sportowy Gminy Leżajsk w Dębnie Parafia w Chałupkach Dębniańskich Parafia w Giedlarowej Współpraca gminy z organizacjami pozarządowymi opiera się na rocznych programach współpracy, a także na dokumencie wieloletnim w postaci Wieloletniego programu Współpracy Gminy Leżajsk z Organizacjami Pozarządowymi na lata 2015-2018. Celem głównym programu współpracy z organizacjami pozarządowymi na 2014 rok było efektywne wykorzystanie społecznej aktywności w zaspokajaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców Gminy Leżajsk oraz kształtowanie demokratycznego ładu społecznego. Cel ten był realizowany w szczególności poprzez cele szczegółowe: określenie kierunków realizacji zadań publicznych, zapewnienie udziału organizacji pozarządowych w realizacji zadań publicznych, wykorzystanie potencjału i możliwości organizacji pozarządowych, zwiększenie ilości świadczonych usług publicznych oraz podniesienie ich standardu, obniżenie kosztów realizacji zadań publicznych poprzez wykorzystanie bezpłatnej pracy wolontariuszy. Gmina organizuje także coroczne konkursy dla sektora NGO. W zakresie opieki społecznej w roku 2014 organizacjom pozarządowym powierzone zostało prowadzenie świetlicy Strona42

środowiskowej w miejscowości Giedlarowa dla dzieci i młodzieży z terenu Gminy Leżajsk w Ośrodku Fundacji Nazaret Giedlarowa 926. Z kolei w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym w roku 2015 organizacje pozarządowe otrzymały łączne dofinansowanie w kwocie 70.000 złotych z przeznaczeniem na poniższe projekty: Tabela 14: Zestawienie projektów zgłoszonych przez organizacje pozarządowe, które otrzymały dofinansowanie na realizację zadania publicznego w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym w roku 2015 (oprac. wł. na podstawie BIP UG Leżajsk) Lp. Zagadnienie Podmiot Kwota 1. Organizowanie cyklicznych imprez i wspieranie inicjatyw promujących zdrowy styl życia, wolny od uzależnień, w tym imprez kulturalnych i sportowych na terenie sołectwa Stare Miasto 2. Organizowanie i wspieranie inicjatyw promujących zdrowy styl życia, wolny od uzależnień, w tym imprez sportowych na terenie sołectwa Stare Miasto 3. Zagospodarowanie wolnego czasu dla dzieci i młodzieży z elementami profilaktyki oraz integracja rodzin z Chałupek Dębniańskich w roku 2015 4. Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez udział w zajęciach z: profilaktyki, bezpieczeństwa, grafiki komputerowej, tanecznych, szachowych, treningach i rozgrywkach piłki nożnej, tenisa stołowego 5. Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez udział w treningach i rozgrywkach piłki nożnej 6. Znajdź rozwiązanie Nie pij. Trzeźwa Młodość = Jasna Przyszłość 7. Sport i rekreacja dla dzieci i młodzieży z Parafii Gwizdów w okresie letnim 2015 8 Organizacja czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez udział w rozgrywkach piłki nożnej 9. Rozwijanie zainteresowań sztukami walki i aktywnym stylem życia poprzez uprawianie karate, boksu i innych dyscyplin 10. Rozwijanie zainteresowań sztukami walki i aktywnym stylem życia poprzez uprawianie karate, boksu i innych dyscyplin Stowarzyszenie Rozwoju i Pomocy Wsi Stare Miasto Ochotnicza Straż Pożarna w Starym Mieście Parafia Rzymsko-Katolicka w Chałupkach Dębniańskich pw. Św. Andrzeja Apostoła Uczniowski Klub Sportowy Tempo przy Zespole Szkół w Starym Mieście Klub Sportowy Victoria Giedlarowa Parafia pw. Dobrego Pasterza w Przychojcu- Łukowej Parafia Matki Bożej Pocieszenia Wiernych w Gwizdowie Ludowy Klub Sportowy Azalia w Brzózie Królewskiej Centrum Sztuk Walki i Sportu w Leżajsku Uczniowski Ludowy Klub Sportowy Maraton Giedlarowa 11. Pierwsze kroki od marzenia do mistrzostwa Międzyszkolny Ludowy c.d. Klub Sportowy Gminy Leżajsk 12. Maluj, gotuj, podróżuj, baw się Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Wierzawice dofinansowania 4.000 3.000 4.000 2.500 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 2.000 1.500 6.900 Strona43

13. Organizacja zajęć oraz zakup sprzętu muzycznego dla dzieci i młodzieży z Giedlarowej w roku 2015 Parafia pw. Św. Michała Archanioła w Giedlarowej 14. Jak można zdrowo żyć bez używek i nałogu Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Narodzenia Świętego Jana Chrzciciela Brzóza Królewska 15. Niezbędnik młodego człowieka Parafia pod wezwaniem Zwiastowania NMP w Leżajsku 16. Akademia dzieci II Spółdzielnia Socjalna Bajkolandia 17. Przyłącz się do nas razem damy radę c.d.n Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Dębno 18. Zagospodarowanie wolnego czasu dla dzieci i młodzieży 19. Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzieży szkolnej w formie zajęć technicznych Parafia Rzymskokatolicka pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Wierzawicach Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Brzóza Królewska 20. Zdrowo i Sportowo Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Chałupki Dębniańskie Grodzisko Nowe 4.000 3.500 2.500 2.000 9.600 4.000 6.500 4.000 Ponadto szereg zadań zlecanych jest organizacjom pozarządowym w trybie pozakonkursowym. W efekcie można mówić o wypracowaniu modelu trwałej współpracy międzysektorowej i dobrych standardach oraz praktykach samorządu w tym zakresie. Niewątpliwie jednak wzmocnienie potencjału strony pozarządowej byłoby kolejnym krokiem w budowaniu wyższej jakości usług, gdyż pomimo stosunkowo licznych organizacji, problemem większości z nich jest niski potencjał organizacyjny i finansowy. W efekcie ograniczone są ich możliwości w zakresie realizacji własnych celów statutowych. Wzmocnienie sektora NGO przyczyniłoby się do podniesienia poziomu partycypacji społecznej na terenie gminy, przez co uległaby poprawie sfera zarządzania, np. dzięki diagnozie lokalnych wyzwań w formule partycypacji. Lokalna Grupa Działania Gmina Leżajsk jest także członkiem Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenia Region Sanu i Trzebośnicy, która powstała pod koniec 2008 roku z inicjatywy władz samorządowych Gminy Leżajsk oraz Miasta i Gminy Nowa Sarzyna. Od czerwca 2015 roku członkiem LGD jest również Miasto Leżajsk. W procesie tworzenia Lokalnej Grupy Działania udział brali przedstawiciele trzech sektorów: publicznego, społecznego i gospodarczego z terenu tworzących ją gmin. W efekcie spotkań konsultacyjnych z mieszkańcami omówiono założenia programu Leader realizowanego w ramach PROW oraz stworzono procedurę zakładania lokalnej grupy działania. Rada Gminy Leżajsk podjęła uchwałę nr XXXI/200/2008 z dnia 19 grudnia 2008 roku w sprawie przystąpienia do Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenie Region Sanu i Trzebośnicy". W skład LGD weszli reprezentanci trzech sektorów: społecznego (Koła Gospodyń Wiejskich, OSP, Kluby Sportowe, osoby fizyczne), publicznego (urzędy Strona44

gmin, domy kultury, szkoły, biblioteki, sołtysi) i gospodarczego (drobni przedsiębiorcy, agroturystyka, gastronomia). Udział LGD w programie LEADER i realizacja Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) pozwoliły na pozyskanie dla gmin wchodzących w skład stowarzyszenia środków z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i innych programów. Działania LGD w latach 2009-2015 obejmowała przede wszystkim następujące obszary: Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej (adresowany do rolników i ich rodzin), Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw (adresowany do przedsiębiorców, rolników i innych osób prowadzących lub podejmujących działalność gospodarczą zatrudniających mniej niż 10 osób), Odnowa i rozwój wsi (adresowany do gminy, instytucji kultury, kościołów, związków wyznaniowych i organizacji pozarządowych, Małe projekty (adresowany do przedsiębiorców, rolników, gminy oraz organizacji pozarządowych). W 2015 r. w poczet członków zwyczajnych LGD została przyjęta Gmina Miasto Leżajsk. Obecnie trwają spotkania konsultacyjne poświęcone opracowaniu nowej Strategii działania LGD. Poświęcone będą w szczególności: określeniu problemów i potrzeb lokalnej społeczności, analizie mocnych i słabych stron obszaru LGD, analizie szans i zagrożeń dla obszaru LGD, określeniu celów Lokalnej Strategii Rozwoju, określeniu kierunków rozwoju Lokalnej Grupy Działania w nowym okresie programowania. Rozwój aktywności mieszkańców odbywający się dzięki działaniom Lokalnej Grupy Działania będzie istotnym komponentem mającym wpływ na podniesienie jakości współpracy międzysektorowej oraz na realizację konkretnych inicjatyw zmierzających do poprawy jakości życia i prowadzenia działalności społecznej i gospodarczej w gminie. Strona45

4. GOSPODARKA I RYNEK PRACY 4.1. GOSPODARKA Pomimo faktu, że Gmina Leżajsk jest gminą wiejską to na jej terenie działa szereg przedsiębiorstw przemysłowych i usługowych. Ważniejszymi podmiotami gospodarczymi są: Browar w Leżajsku wchodzący w skład Grupy Browary Żywiec S.A., Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino Sp. z o.o., Przedsiębiorstwo Produkcji Mebli Brzost, P.P.H.U. POM Salon samochodowy, stacja paliw, handel i usługi, Texpol Sp. z.o.o. Wyroby metalowe, Rolniczo-Wytwórczy Kombinat Spółdzielczy w Dębnie im. A. Paśki hodowla bydła i trzody. Według rejestru REGON, na koniec roku 2014 na terenie gminy zarejestrowanych było 1.008 podmiotów gospodarki narodowej, z czego zdecydowaną większość, bo 847 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Stanowiły one 84% ogółu przedsiębiorców w mieście. Liczba podmiotów gospodarczych plasuje gminę Leżajsk na drugim miejscu w powiecie. Gdy chodzi o nasycenie podmiotami gospodarczymi w stosunku do liczby ludności, gmina Leżajsk zajmuje trzecie miejsce w powiecie (za Miastem Leżajsk i Gminą Kuryłówka) oraz 113. miejsce w województwie podkarpackim. Tabela 15: Podmioty gospodarki narodowej (bez osób fizycznych prowadzących wyłącznie indywidualne gospodarstwa rolne) w gminach powiatu leżajskiego (oprac. wł. na podstawie rejestru REGON na dzień 31.12.2014) W tym spółki JST Ogółem przedsiębiorstwa państwowe razem razem w tym handlowe w tym akcyjne z o.o. cywilne spółdzielnie osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą Województwo podkarpackie 171620 5 21317 11381 257 9055 9773 1175 129338 Powiat leżajski 4240 0 402 175 4 134 223 32 3286 Grodzisko Dolne 385 0 13 6 0 4 6 3 310 Leżajsk gm. miejska 1581 0 235 93 2 73 141 13 1148 Leżajsk gm. wiejska 1008 0 53 27 0 23 26 8 847 Kuryłówka 311 0 13 5 0 4 6 3 258 Nowa Sarzyna 955 0 88 44 2 30 44 5 723 Nowa Sarzyna o. miejski 370 0 54 34 2 23 20 4 234 Nowa Sarzyna o. wiejski 585 0 34 10 0 7 24 1 489 Strona46

Podmioty gospodarcze działające na terenie gminy to w przeważającej mierze mikroprzedsiębiorstwa, zatrudniające poniżej 10 pracowników jest ich łącznie 977, co stanowi 97% ogólnej ich liczby; ponadto działa 26 firm małych, nie będących firmami mikro (czyli zatrudniających od 10 do 49 pracowników), co stanowi 3% ogółu oraz 5 firm średnich (zatrudnienie od 50 do 249 osób), które stanowią około 0,5% całości. Rysunek 20: Liczba podmiotów gospodarczych w gminie Leżajsk w przedziałach wielkości zatrudnienia (oprac. wł. wg stanu na 31.12.2014, dane z BDL) 26; 3% 5; 0% 0-9 10-49 50-249 977; 97% Według stanu na 31.12.2014 w rejestrze ewidencji gospodarczej gminy Leżajsk zarejestrowanych było 847 podmiotów gospodarczych, z przewagą małych firm budowlanych (sekcja F klasyfikacji PKD 270 podmiotów), a także handlowych i usługowych w zakresie napraw pojazdów (sekcja G klasyfikacji PKD w liczbie 206,). W strukturze branżowej podmiotów zarejestrowanych na terenie gminy na kolejnych miejscach są firmy prowadzące działalność przetwórstwa przemysłowego (sekcja C 81 podmiotów); transportem i gospodarką magazynową (sekcja H 66 podmiotów), a także działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (sekcja M 57 firm). Zwraca uwagę relatywnie niewielkie nasycenie podmiotami działającymi w obszarze opieki zdrowotnej i pomocy społecznej (sekcja Q 14 podmiotów) oraz gastronomii i usług związanych z zakwaterowaniem (sekcja I 22 podmioty). Analiza wszystkich podmiotów gospodarczych z terenu gminy potwierdza ten sam układ najpopularniejszych branż i sekcji PKD, którymi są kolejno podmioty: sekcji F w liczbie 275, sekcji G w liczbie 222, sekcji C w liczbie 102, sekcji H w liczbie 73; a na kolejnych miejscach sekcji S (pozostała działalność usługowa) 62 podmioty i sekcji M w liczbie 59 przedsiębiorstw. Poniższe wykresy pokazują odpowiednio profile zarejestrowanych w Urzędzie Gminy podmiotów prowadzących działalność gospodarczą (rys. 21) oraz wszystkich podmiotów rejestru REGON działających na terenie Gminy Leżajsk (rys. 22) w podziale na sekcje PKD. Strona47

Rysunek 21: Liczba podmiotów w rejestrze działalności gospodarczej w UG w podziale na sekcje PKD (oprac. wł. wg stanu na 31.12.2014, dane z REGON) 300 270 250 200 206 150 100 92 66 57 50 0 16 22 10 15 2 Liczba podmiotów 18 11 14 15 31 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo A Budownictwo F Transport i gospodarka magazynowa H Informacja i komunikacja J Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości L Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca N Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Q Pozostała działalność usługowa S Przetwórstwo przemysłowe C Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle G Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi I Działalność finansowa i ubezpieczeniowa K Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna M Edukacja P Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją R

Rysunek 22: Liczba podmiotów REGON działających na terenie gminy Leżajsk w podziale na sekcje PKD (oprac. wł. wg stanu na 31.12.2014, dane z REGON) 300 275 250 222 200 150 100 50 0 102 73 22 26 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo A Budownictwo F Transport i gospodarka magazynowa H Informacja i komunikacja J Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości L Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca N Opieka zdrowotna i pomoc społeczna Q Pozostała działalność usługowa S 59 62 45 38 11 15 19 18 7 Liczba podmiotów Przetwórstwo przemysłowe C Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle G Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi I Działalność finansowa i ubezpieczeniowa K Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna M Edukacja P Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją R

Park Przemysłowy Stare Miasto-Park Sp. z o.o. Ważnym elementem pejzażu gospodarczego gminy Leżajsk jest Park Przemysłowy Gminy Leżajsk zarządzany przez spółkę komunalną Stare Miasto-Park Sp. z o.o. Jako wyodrębniony obszar jest on w pełni uzbrojony i stanowi podstrefę Mieleckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Park Przemysłowy zlokalizowany jest w dwóch miejscowościach: Stare Miasto (Strefa A o powierzchni 33 ha) Wierzawice (Strefa B o powierzchni 2,5 ha). Łączna powierzchnia terenów inwestycyjnych składa się z ponad 35 hektarów w pełni uzbrojonych gruntów green-field oraz trzech hal przemysłowych brown-field o łącznej powierzchni 7.000 m². Zarówno do hal jak i do gruntów podzielonych na sektory prowadzą dogodne zjazdy z drogi krajowej nr 77 jak i wojewódzkiej nr 877. Inwestycje na terenie Parku Przemysłowego połączone są z szeregiem korzyści. Gmina Leżajsk uchwaliła zakres pomocy de minimis dla przedsiębiorców podejmujących nowe inwestycje na terenie Parku Przemysłowego. Pomoc ta jest udzielana w szczególności małym i średnim przedsiębiorcom w celu wspierania nowych inwestycji i tworzenia nowych miejsc pracy. Opiera się ona na ulgach podatkowych od nieruchomości położonych na terenie Parku Przemysłowego w wysokości 100% wymiaru rocznego przez okres 10 lat od zakończenia inwestycji. Gmina i powołana przez nią Spółka zapewnia sprawny sposób obsługi inwestorów przez pracowników Parku jak i pracowników Urzędu Gminy w zakresie decyzji administracyjnych. Z kolei dzięki ulokowaniu terenu w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Euro- Park Mielec zwiększył się zakres możliwej do zaoferowania pomocy poprzez: Zwolnienie podatkowe z tytułów kosztów nowej inwestycji nawet do 70% Zwolnienie podatkowe z tytułów tworzenia nowych miejsc pracy do 70% - dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Zadaniem Parku jest ułatwianie podejmowanie działalności zarówno dużym inwestorom, jak też średnim i małym przedsiębiorcom. Działalność ta ukierunkowana jest przede wszystkim na aktywne wspieranie rozwoju gospodarczego i przemysłowego, na przyspieszenie zagospodarowania terenów inwestycyjnych oraz wyzwolenie inicjatyw gospodarczych. Jednym z celów nadrzędnych jest przyspieszenie gospodarczego wzrostu regionu oraz zmniejszenie stopy bezrobocia, poprzez zapewnienie inwestorom preferencyjnych warunków do prowadzenia działalności. Sprzyjające warunki ekonomiczne i atrakcyjność lokalizacyjna mają szansę przyciągnąć inwestorów lokalnych, a także krajowych i zagranicznych. Współpraca władz gminy Leżajsk, powiatu leżajskiego oraz sąsiednich samorządów z Parkiem Przemysłowym jest niezbędnym czynnikiem mogącym przyczynić się do stymulowania lokalnego rozwoju gospodarczego. Jednym z jego elementów powinno być stworzenie Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego, profesjonalna promocja gospodarcza regionu, a także współpraca z instytucjami otoczenia biznesu; w tym współtworzenie ich przez władze samorządowe. Kolejne rysunki pokazują umiejscowienie obydwu obszarów przeznaczonych pod inwestycje, wchodzących w skład Parku Przemysłowego.

Rysunek 23: Mapa terenów inwestycyjnych położonych w Starym Mieście wchodzących w skład Parku Przemysłowego (źródło: PAIiIZ) Rysunek 24: Tereny inwestycyjne w Starym Mieście (źródło: Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata 2007-2015) Strona51

Rysunek 25: Tereny inwestycyjne w Wierzawicach (źródło: Strategia Rozwoju Gminy Leżajsk na lata 2007-2015) 4.2. ROLNICTWO Gmina Leżajsk, jako gmina o charakterze wiejskim jest obszarem, na którym duże znaczenie ma produkcja rolna. W łącznej liczbie 3.344 gospodarstw dominują te najmniejsze: gospodarstwa o powierzchni do 2 hektarów stanowią 59,03%, a od 2 do 5 hektarów 33,25% ogólnej liczby gospodarstw. Tak znaczące rozdrobnienie wpływa na mniejszą zdolność konkurencyjną lokalnych rolników i producentów żywności. W ostatnich latach mają miejsce dwie tendencje: z jednej strony w zakresie konsolidacji niektórych gruntów, przy równoczesnym dzieleniu innych. W efekcie poziom rozdrobnienia jest wciąż wysoki. Ilustruje to poniższa tabela nr 16. Tabela 16: Powierzchnia gospodarstw rolnych na terenie gminy. Stan na dzień 14.09.2015 (Oprac. wł. wg danych z UG) Lp. Powierzchnia gospodarstwa Liczba gospodarstw 1. od 1-2 ha 1974 2. od 2-5 ha 1112 3. od 5-7 ha 122 4. od 7-10 ha 54 5. od 10-15 ha 32 6. powyżej 15 ha 50 Strona52

Gdy chodzi o sposób użytkowania gruntów w gminie to z ogólnej powierzchni 19.917 ha aż 12.317 ha zajmują użytki rolne, co stanowi 61,84% całkowitej powierzchni gminy. Łąki i pastwiska zajmują 17,4% powierzchni, lasy i grunty leśne 26,6%, a pozostałe grunty i nieużytki to 11,6%. Zaledwie 0,18% terenu gminy to sady. Tabela 17: Użytkowanie gruntów na terenie gminy Leżajsk w hektarach. Stan na 31.12.2014 (Oprac. wł. na podst. danych UG) Powierzchnia Użytki rolne Lasy i Pozostałe ogólna (ha) Razem Grunty orne Sady Łąki Pastwiska grunty leśne grunty i nieużytki 19.917,46 12.316,96 8.815,47 35,85 1.872,24 1.593,40 5.292,07 2.308,43 Wśród użytków rolnych w gminie najwięcej, bo ponad 44% zajmują grunty orne. Tabela 18: Użytki rolne na terenie Gminy Leżajsk w ujęciu procentowym. (Oprac. wł. na podst. danych UG) Użytki rolne Udział procentowy w powierzchni gminy (w%) Grunty orne 44,26 Łąki 9,40 Pastwiska 8,00 Sady 0,18 Według ostatniego Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku na powierzchnię upraw w gminie składały się: Tabela 19: Uprawy rolne w gminie Leżajsk. Stan na 2010 (Oprac. wł. na podst. Powszechnego Spisu Rolnego z 2010 roku) Lp. Rodzaj uprawy Powierzchnia (ha) Ilość gospodarstw (szt.) 1. Ogółem, w tym: 5.806,54 2.247 2. Zboża razem 4.276,23 2.013 3 Zboża podstawowe z mieszankami 3.678,50 1.995 zbożowymi 4. Ziemniaki 330,58 1.683 5 Uprawy przemysłowe 347,36 72 6. Buraki cukrowe 151,19 36 7. Rzepak i rzepik razem 184,47 27 8. Rośliny strączkowe jadalne na 134,98 33 ziarno razem 9. Warzywa gruntowe 40,77 377 Uwzględniając warunki glebowo-rolnicze występujące na terenie gminy można dokonać ich podziału na trzy obszary: Strona53

Rejon A - o przewadze gleb piaskowych Kotliny Sandomierskiej (Giedlarowa), Rejon B - o przewadze gleb gliniastych i pyłowych dolin rzecznych (Stare Miasto, Przychojec, Piskorowice, Dębno, Rzuchów), Rejon C - z przewagą gleb kompleksu żytniego dobrego (Brzóza Królewska, południowa część Giedlarowej, Wierzawice). We wschodniej części gminy, w dolinie Sanu oraz na południe od Giedlarowej, przeważają wysokie i średnie klasy gleb bonitacyjnych, w pozostałej części dominują przeważnie gleby o niskich klasach bonitacyjnych. Dobre jakościowo gleby, szczególnie położone w dolinie Sanu sprzyjają uprawie zbóż, ziemniaków i warzyw. Głównym kierunkiem rozwoju dla lokalnego rolnictwa powinien być rozwój oparty na silnych grupach producenckich potrafiących sprostać konkurencji. Ważnym elementem będzie utrzymanie i rozwinięcia współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami skupującymi produkty pochodzenia rolnego - przede wszystkim Zakładem Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino oraz Browarem Leżajsk. Tworzenie i rozwój grup producenckich może być także zabezpieczeniem przed nadmiernym uzależnieniem gminnych producentów od wymienionych firm. Stąd konieczność działań informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych oraz szkoleniowo-doradczych. Powinny one stanowić część kompleksowego rozwiązania wdrożonego przez gminę Leżajsk, sąsiednie jednostki oraz powiat leżajski, a ukierunkowanego na promocję gospodarczą wspólnego Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego. 4.3. BEZROBOCIE I RYNEK PRACY Gmina Leżajsk leży na terenie, gdzie stopa bezrobocia utrzymuje się na poziomie powyżej średniej krajowej. Zjawisko to utrzymuje się od lat. Na przestrzeni ostatnich lat liczba osób bezrobotnych w mieście Leżajsk utrzymuje się na wysokim poziomie, choć należy odnotować spadek, jaki miał miejsce w latach 2013-14. Tabela 20: Liczba bezrobotnych wg płci i wieku w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Bezrobotni w Gminie Leżajsk Liczba bezrobotnych ogółem W tym kobiet z ogółem z prawem do zasiłku wiek (w latach) Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 1245 1660 1588 1671 1713 1699 1647 623 771 780 852 862 864 803 b.d. b.d. b.d. 298 205 142 134 18-24 365 560 502 523 516 483 420 25-34 333 467 481 483 473 521 538 35-44 265 304 282 311 321 298 266 45-54 213 258 230 244 266 268 266 55-59 59 61 80 87 106 98 117 60 i więcej 10 10 13 23 31 31 40 Strona54

Według stanu na 31.12.2014 liczba bezrobotnych wynosiła 1.647, z czego 803 stanowiły kobiety (48,75%). Najwyższe bezrobocie w okresie 2008-2014 zanotowane zostało w roku 2012, a jego stan na 31.12.2012 wynosił 1.713 osób. Rysunek 26: Wykres pokazujący liczbę bezrobotnych, w tym kobiet, w gminie Leżajsk w latach 2008-2015 (oprac. wł. na podst. danych z PUP) 1800 1600 1660 1588 1671 1713 1699 1647 1400 1245 1200 1000 800 600 623 771 780 852 862 864 803 400 200 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Liczba bezrobotnych ogółem W tym kobiet Poniższa tabela obrazuje podział bezrobotnych pod względem wykształcenia. Na koniec roku 2014 najliczniejszą grupę stanowiły osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (548 osób) oraz policealnym i średnim zawodowym (421 osób). Zwraca też uwagę wysoka liczba osób z wykształceniem wyższym pozostających poza rynkiem pracy (166 osób). Tabela 21: Liczba bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg wykształcenia w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Lata: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 71 118 122 153 157 158 166 wyższe policealne i średnie zawodowe 272 384 368 395 407 428 421 Wykształcenie średnie ogólnokształcące. 168 230 201 215 217 207 204 zasadnicze zawodowe 418 573 564 581 579 582 548 gimnazjalne i poniżej 316 355 333 327 353 324 308 Strona55

Gdy chodzi o staż pracy bezrobotnych to najliczniejszą grupę stanowią osoby nowo trafiające na rynek pracy (w liczbie 440) oraz pracujące poniżej 5 lat (w liczbie 690). Oznacza to m.in. brak stabilności zatrudnienia, szczególnie dotyczący nowozatrudnionych pracowników. Problem ten z pewnością rzutuje także na inne kwestie m.in. emigracji zarobkowej, a także do pewnego stopnia na inne problemy społeczne: niską dzietność, czy też bierność i zniechęcenie związane z niemożnością utrzymania stałego miejsca pracy i zarobkowania. Tabela 22: Liczba bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg stażu pracy w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Lata: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Staż do 1 roku 225 258 249 271 302 333 338 pracy 1 do 5 lat 245 371 367 367 370 353 352 ogółem 5 do 10 158 217 197 205 210 216 221 10 do 20 20 do 30 30 lat i więcej bez stażu 151 158 156 197 192 181 174 55 86 77 82 104 99 93 16 20 23 22 33 25 29 395 550 519 527 502 492 440 Zgodnie z definicją kodeksu pracy długotrwale bezrobotny oznacza bezrobotnego pozostającego w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w okresie ostatnich 2 lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. W roku 2014 długotrwale bezrobotnych było 1014, co stanowiło 61,6% ich ogólnej liczby, z kolei w roku 2013 odsetek ten wynosił 62,6%, w roku 2012 59,7%, a w roku 2011 56,7 %. Tabela 23: Liczba bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg czasu pozostawania bez pracy w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z PUP) Lata: 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 do 1 119 98 162 176 159 146 153 Czas miesiąca 310 374 354 262 285 276 325 pozostawania 1 do 3 bez pracy 3 do 6 6 do 12 12 do 24 powyżej 24 miesięcy Długotrwale bezrobotni 230 305 274 261 276 277 231 198 397 266 304 281 269 249 124 281 297 355 343 324 278 264 205 235 313 369 407 411 b.d. 793 877 948 1023 1063 1014 Strona56

Kolejnym niekorzystnym zjawiskiem jest fakt, że bezrobotni pozostający przez dłuższy czas bez pracy stanowią coraz większy odsetek całości. Z przedstawionej tabeli wynika, że aż 56,95% osób bezrobotnych pozostawało bez pracy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy. Wskaźnik ten pokazuje, że zjawisko bezrobocia w przypadku wielu osób ma charakter jeśli nie trwały, to przynajmniej utrzymujący się w dłuższym czasie. Procentowy rozkład liczby osób bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy ilustruje poniższa grafika. Rysunek 27: Procentowy udział bezrobotnych w Gminie Leżajsk wg miesięcy pozostawania bez pracy w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z PUP) do 1m-ca 9% powyżej 24 25% 1 do 3 20% 12 do 24 17% 3 do 6 14% 6 do 12 15% Należy wspomnieć, że wysoka stopa bezrobocia rejestrowanego utrzymuje się w całym regionie, tj. województwie i powiecie, co ilustruje poniższy wykres: Rysunek 28: Procentowa stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie leżajskim i województwie podkarpackim w latach 2007-2014 (oprac. wł. na podst. GUS) 25,0 20,0 15,0 14,2 16,3 14,9 13,0 19,0 18,3 18,9 19,4 19,7 15,9 16,4 16,3 15,4 15,5 14,8 18,8 10,0 5,0 0,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Województwo podkarpackie Powiat leżajski Strona57

Zwraca uwagę fakt, że wskaźniki dla powiatu i województwa są znacznie powyżej średniej krajowej w roku 2014 stopa bezrobocia dla powiatu wynosiła 18,8%, dla województwa 14,8% zaś dla Polski było to 11,5%. Z kolei udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wynosił dla gminy Leżajsk 12,9%, podczas gdy dla powiatu było to 12,6%. Udział zarejestrowanych bezrobotnych kobiet w liczbie kobiet w wieku produkcyjnym był na poziomie 12,3% w gminie i 13,3% w powiecie, co świadczy o relatywnie lepszej sytuacji kobiet niż mężczyzn na rynku pracy. Procentowy udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w poszczególnych latach obrazują poniższe tabele: Tabela 24: Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym wg płci w Gminie Leżajsk (oprac. wł. na podst. GUS) Jednostka miary ogółem % mężczyźni % kobiety % 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 10,2 13,4 12,7 13,2 13,5 13,3 12,9 10,8 13,2 13,4 14,5 14,6 14,6 13,5 9,7 13,5 12,1 12,1 12,5 12,3 12,3 Relację pomiędzy lokalnym poziomem bezrobocia, a krajowym ilustruje poniższy wykres, pokazujący, że sytuacja w regionie na lokalnym rynku pracy uległa w latach 2012-2014 pogorszeniu względem reszty kraju. Jest to o tyle niepokojące, że część mieszkańców gminy pracuje poza jej obszarem. Rysunek 29: Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiecie leżajskim i województwie podkarpackim jako procent krajowej stopy bezrobocia w latach 2007-2014 (oprac. wł. na podst. GUS) 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 145,5 126,8 156,8 157,0 136,8 131,4 147,6 151,2 144,8 145,5 124,2 124,0 122,4 122,4 163,5 128,7 krajowa stopa bezrobocia jako 100% 60,0 40,0 20,0 0,0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Województwo podkarpackie Powiat leżajski Strona58

Podsumowując, sfera gospodarki i produkcji rolniczej jest kluczowa z punktu widzenia jakości życia mieszkańców gminy. Obniżenie wskaźników bezrobocia, czy zapewnienie atrakcyjnych miejsc pracy warunkuje pozytywny odbiór gminy przez mieszkańców (patrz wyniki ankiety publicznej w rozdziale Analiza problemów.) Niezbędne jest w tym zakresie pełniejsze wykorzystanie potencjału Parku Przemysłowego oraz rozwijanie wspólnych działań zmierzających do utworzenia Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego. Kluczowe w tym kontekście będzie podejmowanie wspólnych działań wraz z ościennymi samorządami gminnymi, jak też samorządem powiatowym zmierzające do zwiększenia atrakcyjności gospodarczej całego obszaru powiatu i zdolności kreowania przezeń miejsc pracy. W kontekście strategii rozwoju gminy ważna będzie zatem współpraca instytucjonalna gmin, Starostwa, Powiatowego Urzędu Pracy i innych jednostek organizacyjnych ze środowiskiem przedsiębiorców oraz instytucji otoczenia biznesu. Kwestie dostępności atrakcyjnych miejsc pracy w najbliższym otoczeniu gminy będą bowiem w długim okresie rzutowały na rozwój w innych sferach (społecznej, czy kulturalnej). W długookresowej perspektywie dostępność pracy będzie też silnie skorelowana z procesami demograficznymi. Zmieni się bowiem w porównaniu do obecnej struktura zapotrzebowania na usługi, w tym usługi społeczne i opiekuńcze, na które zapotrzebowanie będzie się zwiększać. Oprócz promocji gospodarczej regionu, także rozwój podmiotów ekonomii społecznej będzie czynnikiem dynamizującym pozytywne zmiany. 5. INFRASTRUKTURA KOMUNALNA Obszar rozwoju szeroko rozumianej sfery komunalnej należy do ważniejszych obszarów tematycznych z punktu widzenia strategii. Poniżej omówione są kwestie infrastrukturalne w podziale na infrastrukturę transportową, związaną z usługami komunalnymi i gospodarką odpadami, wyzwania w zakresie infrastruktury energetycznej oraz dane w dziedzinie mieszkalnictwa, a także z zakresu bezpieczeństwa. 5.1. INFRASTRUKTURA TRANSPORTOWA Gminę Leżajsk cechuje szczególne położenie, gdyż jest rozdzielona na dwie części - północną i południową, a pomiędzy nimi znajduje się odrębna jednostka samorządowa, jaką jest Gmina Miasto Leżajsk. Układ drogowy gminy jest zatem elementem większego układy, służącego także miastu. Ważnym elementem tego układu jest zatem nowo wybudowana obwodnica Leżajska. Największe znaczenie w zakresie jego rozbudowy i usprawnienia miał realizowany przez GDDKiA Oddział w Rzeszowie w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko projekt: Obwodnica Leżajska w ciągu drogi krajowej nr 77 Lipnik Przemyśl o długości 7,7 km. Jego wartość wyniosłą 110,4 mln zł, a kontrakt współfinansowany był ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego: 85% stanowiło dofinansowanie z Unii, a 15% ze Skarbu Państwa. Podstawowy układ dróg na terenie gminie tworzą: droga krajowa nr 77 (północny zachód - południowy wschód), relacji Lipnik Sandomierz Stalowa Wola Leżajsk Tryńcza Jarosław Radymno Przemyśl, która zaliczana jest do klasy GP, czyli dróg głównych ruchu przyspieszonego; dwie drogi wojewódzkie: droga nr 877 relacji Naklik - Leżajsk Szklary oraz Strona59

droga nr 875 relacji Mielec Kolbuszowa Leżajsk; 17 dróg powiatowych; sieć dróg gminnych. Obecny stan dróg na terenie gminy pokazuje poniższa tabela. Tabela 25: Sieć dróg gminnych w Gminie Leżajsk. Stan na 31.12.2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) Wyszczególnienie Rodzaj nawierzchni Lp nr drogi nazwa drogi dł. km ulepszona twarda gruntowa 1. 104674 R GWIZDÓW 2,76 2,76 2. 104672R GIEDLAROWA PRZY 1,2 1,2 POTOKU BŁOTNIA 3. 104673R GIEDLAROWA PRZY BAZIE 1,53 1,53 SKR 4. 104676R WIERZAWICE OD DROGI 3,27 3,27 POW. NR 1256R DO M. LEŻAJSK 5. 104670R PRZYCHOJEC OBWODNICA 1,5 1,5 6. 104669R PRZYCHOJEC POD 1,04 1,04 BARANÓWKĄ 7. 104671R PRZYCHOJEC KĘPA 1,44 1,44 8. 104677R CHAŁUPKI DĘBNIAŃSKIE 1,04 1,04 9. 104678R PISKOROWICE OBWODNICA 0,57 0,57 10. 104675R GWIZDÓW MAJKUTY 1,24 1,24 11. 104679R STARE MIASTO 4,735 4,735 12. 104680R DĘBNO OSIEDLE 0,61 0,61 13. 104681R DĘBNO ZBŁOCIE 0,9 0,9 14. 104683R DĘBNO OBWODNICA 0,65 0,65 15. 104682R DĘBNO PORĘBY 2,06 1,14 0,92 16. 104656R GWIZDÓW PODLAS 2,22 2,22 17. 104652R GWIZDÓW WILKOWYJA 1,8 1,8 18. 104653R DĘBNO WIEŚ 6,11 1,36 4,75 19. 104657R CHAŁUPKI DĘBNIAŃSKIE 1,92 1,92 20. 104655R DĘBNO OZER 0,64 0,51 0,13 21. 104651R BRZÓZA KRÓLEWSKA 2,76 2,76 22. 104654R WIERZAWICE KOŁO 2,3 2,3 SZKOŁY 23. 104668R BRZÓZA KRÓLEWSKA 1,33 1,33 KONIEC 24. 104667R BRZÓZA KRÓLWSKA SROKI 1,6 0,4 1,2 25. 104666R BRZÓZA KRÓLEWSKA 0,289 0,289 PODLAS 26. 104665R BRZÓZA KRÓLEWSKA PODLAS 1,137 1,137 27. 104664R BRZÓZA KRÓLEWSKA ZA SZOSĄ 0,471 0,471 Strona60

28. 104663R BRZÓZA KRÓLEWSKA ZAGRODY 1,435 1,435 29. 104662R BRZÓZA KRÓLEWSKA 1,474 1,474 KMIECIE 30. 104661R BRZÓZA KRÓLEWSKA 0,507 0,507 NOWY CMENTARZ 31. 104660R BRZÓZA KRÓLEWSKA 1,132 0,43 0,7 GÓRA 32. 104658R BRZÓZA KRÓLEWSKA OD 1,11 1,11 ZALEWU DO DROGI JULIŃSKIEJ 33. 104659R BRZÓZA KRÓLEWSKA OD 0,56 0,56 ZALEWU PRZY POTOKU 34. 104685R GIEDLAROWA STADION 0,77 0,77 35. 104684R GIEDLAROWA PRZY POTOKU 0,4 0,4 36. WIERZAWICE PRZY POTOKU 1,333 1,333 BŁOTNIA razem 55,843 37,908 5,341 12,592 Infrastruktura drogowa w gminie wymaga nakładów zarówno na utrzymanie, jak i remonty dróg. Niezbędne będą kolejne inwestycje poprawiające w szczególności jakość nawierzchni i drożność komunikacji na obszarze gminy, a także rozbudowa oświetlenia dróg, budowa i remonty chodników oraz miejsc parkingowych. Położenie gminy w sąsiedztwie ważnych szlaków komunikacyjnych jest szansą na pozyskanie inwestorów. Gmina jest dosyć dobrze skomunikowana z drogami wojewódzkimi, korzysta zarazem z udogodnienia w postaci obwodnicy Leżajska. Obecność lotniska w Jasionce koło Rzeszowa jest także elementem większego układu komunikacyjnego. W tym kontekście jej komunikacyjne zalety mogą być istotne zarówno dla osób chcących się osiedlić na jej terenie, jak też dla potencjalnych przedsiębiorców mających dostęp do wydajnej infrastruktury transportowej i terenów inwestycyjnych. 5.2. USŁUGI KOMUNALNE Na terenie gminy działa spółka komunalna Stare Miasto-Park Sp. z o.o., zlokalizowana w Wierzawicach, której zadaniem (oprócz prowadzenia Parku Przemysłowego) jest świadczenie usług komunalnych na rzecz mieszkańców i podmiotów gospodarczych z terenu gminy. Obsługuje także szereg okolicznych gmin (Tryńcza, Sieniawa, Adamówka, Czarna) w zakresie niektórych usług komunalnych (np. zbiórki odpadów wielkogabarytowych). W ramach spółki komunalnej funkcjonują następujące działy: Wydział wodociągów i kanalizacji Dział rozliczeń i usług Komunalnych Sortownia odpadów komunalnych Składowisko odpadów komunalnych Strona61

Wodociągi i kanalizacja Wydział wodociągów i kanalizacji Stare Miasto-Park Sp. z o.o. realizuje zadania z zakresu zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy Leżajsk. Główne cele działalności wydziału to: pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody do odbiorców na terenie Gminy Leżajsk, odbiór, oczyszczanie i odprowadzanie ścieków komunalnych siecią kanalizacyjną na terenie gminy oraz odbiór ścieków z szamb bezodpływowych wozem asenizacyjnym. Głównym zadaniem wydziału jest zapewnienie ciągłości dostaw wody dostarczanej odbiorcom poprzez sieć wodociągową oraz niezawodny i ciągły odbiór ścieków siecią kanalizacyjną. Na terenie Gminy Leżajsk woda pobierana jest obecnie z 4 ujęć głębinowych w miejscowościach: Giedlarowa Przychojec Brzóza Królewska Dębno Woda dostarczana odbiorcom spełnia wszelkie normy przydatności do spożycia, a jej jakość jest stale monitorowana przez odpowiednie służby. Na terenie gminy funkcjonują także dwie oczyszczalnie ścieków komunalnych: w miejscowości Dębno, która oczyszcza ścieki z gospodarstw tejże miejscowości, a także oddana do użytku w roku 2005 nowoczesna oczyszczalnia w miejscowości Wierzawice, która odbiera ścieki od mieszkańców Wierzawic, Giedlarowej, Chałupek Dębniańskich i częściowo z Dębna, zaś ścieki ze Starego Miasta i Przychojca odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Leżajsku. Oczyszczalnia przyjmuje także ścieki dowożone z szamb bezodpływowych od mieszkańców z terenu Gminy Leżajsk. Jakość oczyszczanych ścieków jest na bieżąco monitorowana i odpowiada wymaganiom Rozporządzenia Ministra Środowiska. Tabela 26: Korzystający z instalacji w Gminie Leżajsk w % ogółu ludności w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Lata Gmina Leżajsk j.m. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 z wodociągu % 93,8 93,9 94,0 94,1 94,2 94,2 b.d. z kanalizacji % 8,9 9,4 17,6 34,2 39,9 43,5 b.d. z gazu % 56,6 56,6 56,6 56,5 57,4 57,3 b.d. Pod względem odsetka gospodarstw domowych podłączonych do sieci wodociągowej gmina Leżajsk zajmuje drugie miejsce w powiecie i 32. w całym województwie. Długość linii wodociągowej w gminie wynosi 68,86 km, a liczba przyłączy 4.967. Strona62

Tabela 27: Długość linii wodociągowej w Gminie Leżajsk. Stan na koniec 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) Sołectwo / wieś Długość linii (km) Liczba przyłączy Brzóza Królewska 32,91 901 Wierzawice 53,41 836 Giedlarowa 30,59 1110 Maleniska 5,1 83 Hucisko 7,1 195 Rzuchów-Piskorowice 10 Rzuchów 72 Piskorowice 216 Dębno 14,38 392 Chałupki Dębniańskie 8,6 230 Stare Miasto 6,74 457 Gwizdów Biedaczów 29,64 292 Przychojec 9,5 255 Zużycie wody w latach 2008-2014 w przeliczeniu na mieszkańca wykazuje tendencję zwyżkową, co pokazuje poniższa tabela. Niewątpliwe w zakresie oszczędnej gospodarki zasobami wodnymi pozostają wciąż rezerwy, a obszar działań proekologicznych powinien dotyczyć m.in. kwestii związanych z tym zasobem. Tabela 28: Zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych Gminy Leżajsk na 1 mieszkańca w m3 w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Gmina Leżajsk Zużycie wody z wodociągów na 1 mieszkańca w m 3 Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20,3 20,5 21,8 22,5 21,6 21,8 22,1 W kwestii dostępu gospodarstw do sieci kanalizacyjnej gmina zajmuje 5. miejsce w powiecie i 103. w całym województwie. Łączna długość sieci wynosi 182,51 km, a liczba przyłączy 2498. Tabela 29: Długość sieci kanalizacyjnej w Gminie Leżajsk. Stan na koniec 2007 i 2014 (oprac. wł. na podstawie danych UG) Sołectwo / wieś Długość linii (km) Liczba przyłączy Brzóza Królewska 0 0 Wierzawice 45,53 639 Giedlarowa 61,77 868 Maleniska 0 0 Hucisko 0 0 Piskorowice 0,4 13 Rzuchów 0 0 Dębno 5,87 279 Chałupki Dębniańskie 24,37 187 Strona63

Stare Miasto 24,55 312 Gwizdów Biedaczów 0 0 Przychojec 20,2 200 W zakresie poprawy infrastruktury kanalizacyjnej niezbędne są działania poprawiające istniejący stan rzeczy. Sześć miejscowości z terenu gminy nie ma dostępu do sieci kanalizacyjnej (Brzóza Królewska, Maleniska, Hucisko, Rzuchów, Gwizdów i Biedaczów), a mieszkańcy korzystają głównie z bezodpływowych szamb. Taki stan rzeczy związany jest m.in. z dużym rozproszeniem osadniczym. Odpady komunalne Usługi oferowane w ramach funkcjonowania Działy Rozliczeń i Usług Komunalnych Stare Miasto- Park Sp. z o.o. to: Wywóz odpadów stałych Selektywna zbiórka surowców wtórnych Zbiórka elektrośmieci W roku 2011 została oddana do użytkowania nowoczesna, proekologiczna sortownia odpadów komunalnych o szacowanej wydajności rocznej do 10.000 Mg. Jej głównym zadaniem w procesie mechanicznego i manualnego sortowania odpadów jest rozdzielenie ich na poszczególne frakcje, a także doczyszczenie odpadów komunalnych pochodzących z selektywnej zbiórki, w celu wydzielenia surowców wtórnych tj.: papieru, szkła, tworzyw sztucznych, metali oraz komponentów do produkcji paliwa alternatywnego. W myśl aktualnie obowiązujących uregulowań prawnych sortownia stanowi niezbędny element systemu gospodarki odpadami. Na lokalizację inwestycji miało wpływ bezpośrednie sąsiedztwo składowiska odpadów, oddalenie od zabudowy mieszkalnej, oraz plan zagospodarowania przestrzennego. Jej położenie ma znaczący wpływ również na ograniczenie kosztów transportu odpadów oraz skrócenie odległości od wytwórcy odpadów, które dostarczane do instalacji są z terenu powiatów leżajskiego, łańcuckiego i przeworskiego. Stare Miasto-Park Sp. z o.o. posiada własne Składowisko Odpadów Komunalnych Innych niż Niebezpieczne i Obojętne w miejscowości Giedlarowa. W roku 2008 przeprowadzona została rekultywacja i modernizacja (przebudowa) wydzielonej wschodniej części składowiska. Obecnie spełnia ono wymogi najlepszej dostępnej techniki dla składowisk odpadów oraz stosowania zasad gospodarowania odpadami, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa. Składowisko wyposażone jest w wagę samochodową umożliwiającą precyzyjne monitorowanie ilości składowanych odpadów jak również specjalistyczny sprzęt typu spychacz oraz kompaktor do przemieszczania i zagęszczania odpadów. Jednym z głównych kierunków działalności spółki jest maksymalizacja odzysku surowców wtórnych poprzez organizowanie regularnych zbiórek w gospodarstwach domowych. Surowce odprowadzane są w oznakowanych workach bezpłatnie przekazywanych dostawcom śmieci. Zakład przekazał też swoim klientom kilkaset stojaków na worki do segregacji surowców wtórnych. Strona64

W gminie prowadzony jest też Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych, w ramach którego organizowane są zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz odpadów wielkogabarytowych. Organizowane są także cykliczne akcje edukacyjne pod hasłem Bądź Eko segreguj odpady. Ostatni, jak dotąd IV edycja obejmowała lata 2014-2015. Polityka energetyczna gminy Gmina posiada dokument programowy w postaci Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Gmina do roku 2013 realizowała program termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej. Przy realizacji kolejnych przedsięwzięć termomodernizacyjnych możliwe jest wykorzystanie pomocy finansowej Państwa i Unii Europejskiej. Szacuje się, że w wyniku termomodernizacji możliwe jest zmniejszenie kosztów ogrzewania poszczególnych budynków o 40 50 %. Polityka energetyczna Gminy powinna uwzględnić następujące elementy: zapewnienie dostawy paliw i energii o określonej jakości i pewności zasilania dla obecnych i przyszłych odbiorców, racjonalizację użytkowania energii, sukcesywne eliminowanie paliw węglowych w wyniku konwersji kotłowni i zamiany wyeksploatowanych pieców węglowych (zwłaszcza kaflowych oraz po wyżej 15 lat eksploatacji) odpowiedzialnych za niska emisję, zwiększenia udziału energii odnawialnej, głównie poprzez wykorzystanie biomasy do ogrzewania i energii słonecznej do przygotowania ciepłej wody. Zgodnie z zaleceniami Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gmina Leżajsk powinna realizować program modernizacji oświetlenia dróg i placów gminnych, obejmujący wymianę opraw punktów świetlnych z rtęciowych na sodowe, metalohalogenkowe lub oparte na technologii LED. Obecnie na terenie gminy funkcjonują głównie oprawy sodowe dlatego też wskazana jest analiza ekonomiczna zastosowania technologii LED. W celu poprawienia bezpieczeństwa na drogach gminnych w miejscach oddalonych od sieci powinny być zastosowane wysokowydajne oprawy wykorzystujące odnawialne źródła energii w postaci ogniw fotowoltaicznych lub/i małych siłowni wiatrowych. Polityka energetyczna gminy nie powinna być realizowana w oderwaniu od działań podejmowanych wspólnie z innymi samorządami. W ramach takiej współpracy wskazane było prowadzenie wspólnych działań w zakresie: edukacji w zakresie rozwiązań ekologicznych i energooszczędnych, upowszechniania informacji o urządzeniach i technologiach ekologicznych i energooszczędnych oraz możliwości pozyskiwania funduszy na inwestycje ekologiczne, wykorzystania biomasy i biogazu jako paliwa wspierania rozwiązań pro-ekologicznych z zakresu niskiej emisji. Jednym z kolejnych kroków w tym obszarze powinno być opracowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej. Strona65

Mieszkalnictwo Zasoby mieszkaniowe w gminie utrzymują się w ostatnich latach na zbliżonym poziomie, co obrazuje poniżej zamieszczona tabela. W roku 2014 liczba mieszkań wynosiła 5.269, o przeciętnej powierzchni użytkowej 91,9 m 2. Oznacza to wzrost liczby mieszkań o 115 w porównaniu do roku 2008 i przeciętnej powierzchni użytkowej o 1,2 m 2. Tabela 30: Zasoby mieszkaniowe w gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GUS) Gmina Leżajsk j.m. Mieszkania - Przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania m 2 na 1 osobę m 2 Mieszkania wyposażone w urządzenia techniczno-sanitarne: wodociąg ustęp spłukiwany łazienka centralne ogrzewanie gaz z sieci szt. szt. szt. szt. szt. Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 5154 5177 5125 5163 5194 5232 5269 88,3 88,5 90,5 90,9 91,1 91,6 91,9 22,9 22,9 23,2 23,4 23,6 23,9 24,1 4757 4780 4781 4819 4850 4889 3893 3917 4294 4332 4364 4403 4020 4044 4165 4203 4235 4275 3295 3321 3418 3456 3488 3528 2919 2930 2954 2976 2984 2993 Liczba nowych mieszkań oddawanych do użytku nie jest duża, co ma m.in. związek z malejącą liczbą ludności, a także wysokimi cenami nieruchomości w porównaniu do siły nabywczej. Tabela 31: Budynki mieszkalne i mieszkania oddawana do użytku na terenie gminy Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych GUS) b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Gmina Leżajsk Budynki mieszkalne oddane do użytkowania mieszkania izby powierzchnia użytkowa mieszkań j.m. Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Szt. 47 28 28 50 38 52 46 Szt. Szt. 47 28 28 50 38 52 46 275 164 155 289 223 295 264 2 m 6477 4052 3671 7041 5099 7103 6248 Strona66

Z przedstawionych danych wynika, że na przestrzeni omawianych lat oddawanych do użytku jest rocznie średnio około 41 lokali mieszkalnych, posiadających średnio około 237 izb o łącznej powierzchni 5.670 m 2, co oznacza średnio 137 m 2 przypadających na lokal. 5.3. BEZPIECZEŃSTWO Na terenie gminy brak posterunku policji, a za bezpieczeństwo odpowiada Komenda Powiatowej Policji w Leżajsku. Zdaniem mieszkańców wyrażonym w ankiecie publicznej bezpieczeństwo na terenie gminy należy do sfery dobrych praktyk i jego poziom jest dobrze oceniany przez ankietowanych (patrz podrozdział Analiza problemów ). Na terenie gminy działa sieć Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP), działających w formie stowarzyszeń. Wśród nich są: OSP Brzóza Królewska, OSP Biedaczów, OSP Giedlarowa, OSP Piskorowice, OSP Rzuchów, OSP Chałupki Dębniańskie, OSP Dębno, OPS Wierzawice, OSP Przychojec, OSP Hucisko, OSP Stare Miasto (nowopowstała). W najbliższym czasie Gmina Leżajsk planuje budowę dwóch budynków wielofunkcyjnych w Starym Mieście i Hucisku. Mają się w nich mieścić m.in. remizy strażackie nowo utworzonych jednostek OSP w tych miejscowościach, gdyż do tej pory w tych miejscowościach nie było jednostek OSP. Gmina Leżajsk zamierza także doposażyć OSP w niezbędny sprzęt. W roku 2014 działające na terenie gminy OSP zdobyły unijne dofinansowanie, dzięki któremu ich formacje otrzymały nowe mundury galowe. Trzy jednostki OSP z gminy Leżajsk są częścią krajowego systemu ratowniczego. 6. ZASOBY ŚRODOWISKOWE I KULTUROWE 6.1. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Przyroda Z geograficznego punktu widzenia teren gminy Leżajsk położony jest w Prowincji Zewnętrznych Karpat Zachodnich Północne Podkarpacie, w Makroregionie Kotliny Sandomierskiej, w obrębie czterech mezoregionów: Płaskowyżu Tarnogrodzkiego (wschodnia część wsi Piskorowice), Doliny Dolnego Sanu (Stare Miasto, Przychojec, Piskorowice, Rzuchów, Dębno, Wierzawice, Chałupki Dębniańskie), Płaskowyżu Kolbuszowskiego (Giedlarowa, Brzóza Królewska, Biedaczów, Gwizdów, Hucisko) Strona67

Równiny Tarnobrzeskiej (Maleniska). W krajobrazie Płaskowyżu Kolbuszowskiego występują piaszczyste wydmy i doliny dopływów Sanu. Jego północną część stanowi wysoczyzna piaszczysta, pokryta wydmami, a część południowa jest wysoczyzną pyłową z głęboko wyciętymi wąwozami. Krajobraz gminy można zaliczyć do krajobrazów nizinnych z następującymi typami krajobrazu: Krajobraz den dolinnych (Przychojec, Stare Miasto, Rzuchów, Piskorowice), Krajobraz terenów z wydmami (wschodnia część Brzózy Królewskiej, zachodnia część Wierzawic), Krajobraz równin peryglacyjnych (Giedlarowa, wschodnia część Wierzawic, zachodnia część Brzózy Królewskiej). Zróżnicowanie klimatyczne na obszarze gminy jest niewielkie i wynika ono z niezbyt dużych deniwelacji terenu. Najlepsze warunki klimatyczne panują w zachodniej części gminy na terenie Płaskowyżu Kolbuszowskiego, mniej korzystne we wschodniej części w dolinie rzeki San. Średnia roczna temperatura wynosi 7,9 C, z minimum wynoszącym w styczniu -3,5 C, maksimum w lipcu +18,7 C. Średnia roczna suma opadów wynosi 582 mm, od 30 mm w styczniu do 86 mm w lipcu. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 212 dni, z początkiem wegetacji 6 kwietnia i końcem okresu 11 października. Ważnym elementem zasobów środowiskowych są wody. Największą rzeką gminy jest rzeka San, będąca prawym dopływem Wisły. Przepływa przez gminę z południa na północ, po jej wschodniej stronie, dzieląc gminę na dwie części. Na prawym brzegu znajdują się dwie wsie: Piskorowice i Rzuchów, pozostałe położone są na lewym brzegu. Głównymi potokami i rzekami odwadniającymi gminę są: Błotnia w południowej części gminy, Tarlaka w zachodniej części, Jagódka w północnej części gminy, Wisłok z dopływami, (ale tylko w niewielkim zakresie odwadnia lewobrzeżną cześć gminy). Na obszarze gminy znajdują się liczne jeziorka i strumyki, stawy leśne. Największe zbiorniki retencyjne zostały utworzone na terenie gminy Leżajsk na rzece Tarlace, Błotni i Jagódce. Ogółem znajduje się 9 zbiorników retencyjnych, o łącznej pojemności 140 tys. m 3 i powierzchni 12,79 ha, co stanowi 0,064% ogólnej powierzchni gminy. Duże zróżnicowanie budowy geologiczno-strukturalnej występujące na terenie gminy powoduje dużą różnorodność i zmienność zasobów wód podziemnych. Są to wody w utworach kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. Największe znaczenie eksploatacyjne posiadają te ostatnie, będące podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę ujęć gospodarczych, komunalnych, wodociągów wiejskich i ujęć indywidualnych. Na znacznej części gminy występuje zagrożenie powodziowe. Zasięg powodzi katastrofalnych dotyczy około 25% powierzchni gminy, głównie trenów położonych w północno-wschodniej części gminy, po obu stronach rzeki San. Lasy na terenie gminy Leżajsk zajmują blisko 1/4 powierzchni gminy i tworzą trzy zwarte kompleksy. Największy leży na zachód od Brzózy Królewskiej, mniejszy pomiędzy Brzózą Strona68

Królewską a Giedlarową, najmniejszy zaś w Piskorowicach, po wschodniej stronie rzeki San. Lasy te dzielą się na dwie grupy: lasy o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych (bory sosnowe i mieszane sosnowo-dębowe), położone na zachód od Brzózy Królewskiej, lasy o przeciętnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych, na pozostałym obszarze gminy. W lasach zamieszkują większe zwierzęta łowne oraz ptactwo. Można w nich napotkać takie gatunki, jak sarna, dzik, kuna, borsuk, jeleń i inne. Na uroczysku Pokudłacz, w okolicy Brzózy Królewskiej występują żeremia bobrów. Tereny otwarte, pola, łąki, nieużytki, stanowią biotop drobnej zwierzyny łownej, tj. zająca, bażanta, kuropatwy i innych. Tereny chronione Na terenie gminy Leżajsk znajdują się trzy obszary krajobrazowe prawnie chronione, zajmujące łącznie powierzchnię 8.695,2 hektarów. Utworzone zostały na mocy Rozporządzenia Wojewody Rzeszowskiego w 1992 roku. Należą do nich: Brzóźniański Obszaru Chronionego Krajobrazu (BOChK) Kuryłowski Obszar Chronionego Krajobrazu (KOChK) Zmysłowski Obszar Chronionego Krajobrazu (ZOChK) Brzóźniański Obszar Chronionego Krajobrazu (BOChK), liczy łącznie 11.800 hektarów, z czego na teren gminy przypada 6.500 hektarów. Około 75% jego powierzchni stanowią lasy. Dominującym tam typem siedliskowym lasu jest las świeży, występujący przede wszystkim na zachód od Brzózy Królewskiej. Do najbardziej charakterystycznych należy zespół żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Teren BOChK stanowi ostoje wielu ciekawych gatunków zwierząt. Występują tutaj miedzy innymi: bobry, sowy uszate, bociany czarne, muchołówki żałobne, derkacze. Na terenie BOChK znajdują się także rezerwat bagienno torfowiskowy ścisły i częściowy o nazwie Suchy Łuk, grupowe pomniki przyrody w postaci alei modrzewiowej przy osadzie leśnej Pod Lasem oraz skupiska 29 buków. Rezerwat przyrody Suchy Łuk znajduje się na terenie wsi Brzóza Królewska i Giedlarowa. Rezerwat powstał w celu ochrony ekosystemu torfowiska wysokiego z bogatą i różnorodną florą i fauną. Centralną część rezerwatu zajmuje torfowisko wysokie o wyraźnej kępkowej strukturze. Roślinność tworzy zespół wełnianki pochwowatej i torfowca odgiętego, będący rzadkością w Kotlinie Sandomierskiej. Fragment torfowiska porasta zespół boru bagiennego. Występujące wokół torfowiska zespoły śródlądowego boru wilgotnego oraz suboceanicznego boru świeżego tworzą jego naturalną otulinę. Wśród roślin rzadkich i chronionych na terenie rezerwatu występują m.in.: rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, czy modrzewica zwyczajna. Okazami miejscowej fauny są: rzekotka drzewna, żmija zygzakowata, ropucha paskówka. Kuryłowski Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje północno-wschodnią część gminy, wokół wsi Rzuchów i Piskorowice. Jego największymi walorami są krajobrazy, na które składa się mozaika pól uprawnych, wilgotnych łąk, zadrzewień śródpolowych i zwartych kompleksów Strona69

leśnych. Na terenie gminy Leżajsk znajduje się południowy fragment KOChK, o powierzchni około 2.000 hektarów. Zmysłowski Obszar Chronionego Krajobrazu zlokalizowany jest w południowo-zachodnim rejonie gminy i obejmuje tereny wokół wsi Gwizdów i Biedaczów. Zajmuje on powierzchnię 175 hektarów. Są to tereny w połowie porośnięte lasem, pozostałą część stanowią pola uprawne. Lasy zajmują siedlisko lasu świeżego, a w części położonej nad ciekiem - olsu. Wykształciły się tu takie zbiorowiska jak grąd kontynentalny i bór mieszany. Nad miejscowym potokiem rozwinęły się płaty łęgu. W Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Leżajsk pojawiła się też propozycja utworzenia kolejnego rezerwatu Brzóza Królewska, który miałby chronić dorodny starodrzew bukowy na siedlisku lasu świeżego w zbiorowisku żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Do turystycznych atrakcji miejscowości należy także położony w południowej części wsi, w dolinie rzeki Tarlaki sztuczny akwen wodny przystosowany do celów rekreacyjnych. Latem gromadzi amatorów kąpieli wodnych i słonecznych, sportów wodnych i wędkowania. Zbiornik retencyjny powstał w 1978 roku ze spiętrzenia wód Tarlaka i potoku Tartaczny dla powstrzymania ujemnych skutków wodnych przyległych terenów rolnych i leśnych, możliwości prowadzenia gospodarki zarybieniowej, podniesienia walorów estetycznych okolicy oraz stworzenia warunków dla zorganizowania obiektu wypoczynkowego. Pomniki przyrody Na terenie gminy Leżajsk zarejestrowanych jest sześć pomników przyrody żywej chroniących ponad sto drzew. Spośród nich dwa są klasyfikowane jako tzw. pojedyncze, czyli chroniące jednostkowe obiekty przyrodnicze (w tym wypadku drzewa), pozostałe - jako grupowe, w tym dwie aleje, wymienione w części poświęconej BOChK. Ogółem w ramach pomników ochroną objęto: W ramach pomników grupowych: 41 modrzewi, 37 lip drobnolistnych, 29 buków, W ramach pomników pojedynczych: jeden dąb szypułkowy i jedną sosnę zwyczajną Ponadto, jeden z powołanych pomników grupowych uznać można za wspólny dla gminy i miasta Leżajsk. Jest to aleja lipowa złożona, według rejestru pomników przyrody, ze 116 drzew (obecnie 82), położona na granicy miasta z miejscowością Wierzawice. W zasięgu granic gminy znajduje się 37 drzew. Bogactwa naturalne Na terenie gminy Leżajsk występują złoża gazu ziemnego, głównie w południowo-zachodniej części. Z kolei w korycie rzeki San występują żwiry rzeczne, w Giedlarowej znajdują się złoża piasków wykorzystywane głównie na potrzeby produkcji cegły silikatowej oraz, pokłady gliny zwałowej. Złoża gazu ziemnego są związane z obszarem Karpat z Zapadliska Podkarpackiego, gdzie występują w utworach trzeciorzędowych i mezozoicznych. Złoża te są eksploatowane w obrębie dwóch obszarów górniczych: Żołynia Leżajsk z największym powierzchniowo obszarem złóż występującym w rejonie Giedlarowej, Strona70

Kuryłówka - obejmującego w granicach gminy Leżajsk niewielki fragment terenu na północny wschód od Starego Miasta. Według danych Państwowego Inspektoratu Ochrony Środowiska na terenie gminy mogą być zlokalizowane także złoża ropy naftowej. Zagrożenia dla środowiska Dbałość o ochronę środowiska naturalnego i lokalnych zasobów przyrodniczych powinno być jednym z priorytetów gminy. Obecnie największymi emitentami zanieczyszczeń wpływających na stan powietrza w gminie są zakłady przemysłowe, zarówno z terenu gminy Leżajsk, jak i gmin ościennych (Nowa Sarzyna, czy Miasto Leżajsk): Browar Leżajsk S.A., Zakłady Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego Hortino, Zakłady Chemiczne Organika (w gminie Nowa Sarzyna), Fabryka Maszyn, Przedsiębiorstwo Ceramiki Budowlanej. Kolejnym źródłem zanieczyszczeń są lokalne kotłownie w obiektach komunalnych, blokach mieszkalnych oraz kotłownie przydomowe. Mimo funkcjonowania sieci gazowej, w większości gospodarstw nadal podstawowym paliwem jest węgiel i koks. Oprócz ochrony wymienionych zasobów naturalnych wyzwaniem dla gminy będzie także redukcja własnych zanieczyszczeń i emisji w ramach tzw. niskiej emisji, oznaczającej całość emitowanych do powietrza substancji z niewysokich źródeł emisji. Tym samym niezbędne będą działania w zakresie wdrażania rozwiązań z zakresu gospodarki niskoemisyjnej, czyli oparciu się przede wszystkim na efektywności energetycznej, wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii i zastosowaniu technologii ograniczających emisję. Termin gospodarka niskoemisyjna (low emission economy) oznacza bowiem gospodarkę charakteryzującą się przede wszystkim oddzieleniem wzrostu emisji gazów cieplarnianych od wzrostu gospodarczego, głównie poprzez ograniczenie wykorzystania paliw kopalnych. Stosowne rozwiązania w tym zakresie mogą zostać uwzględnione w Planie gospodarki niskoemisyjnej gminy Leżajsk. Innym zagrożeniem jest obecność dzikich wysypisk śmieci najczęściej w lasach, w pobliżu rzek oraz w innych niedozwolonych miejscach. Następnym źródłem zanieczyszczenia środowiska są ścieki, które przyczyniają się do pogorszenia stanu lokalnych rzek i potoków. Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrodniczymi wymaga stosowania szczególnych działań i środków. Wśród celów strategicznych na kolejne lata powinno znaleźć się tworzenie optymalnych warunków do powstrzymywania procesów degradacji środowiska oraz do zachowania jego równowagi ekologicznej. Mając na uwadze dobro środowiska przyrodniczego gmina Leżajsk powinna prowadzić działania w zakresie zmniejszenia emisji gazów, w tym CO2, racjonalizacji gospodarki odpadami oraz prowadzenia projektów informacyjnych w dziedzinie troski o dziedzictwo naturalne. 6.2. DZIEDZICTWO KULTUROWE Tereny Gminy Leżajsk są obszarem o bogatej historii i dziedzictwie. Pierwsze ślady osadnictwa na terenie dzisiejszej gminy Leżajsk pochodzą z epoki kamiennej. Występują tu również znaleziska z okresu kultury łużyckiej. Najstarszą miejscowością gminy jest Stare Miasto. Strona71

Pierwsze wzmianki o pojawieniu się tej osady pochodzą z XIII wieku. Na drzwiach starej drewnianej cerkwi w tejże miejscowości wyryta była data 1228, świadcząca o roku jej budowy. Zabytek ten jednak nie dotrwał do naszych czasów, gdyż około 1860 roku cerkiew spłonęła. W XIV wieku istniały już wsie Wierzawice, Dębno i Giedlarowa, w której w 1439 roku powstała parafia. W latach 1934 1955 i 1973 1976 miejscowość ta była siedzibą gminy. Na terenie gminy odnaleźć można zabytki budownictwa ludowego: chałupy, budynki gospodarcze oraz pochodzące przeważnie z XIX wieku przydrożne kapliczki. Jako obiekty najbardziej atrakcyjne turystycznie należy wymienić przede wszystkim murowany dwór klasycystyczny z pierwszej połowy XIX wieku w Piskorowicach-Mołyniach, murowana cerkiew z 1913 roku w Starym Mieście (obecnie kościół), zespół folwarczny w Wierzawicach oficyna podworska z 1880 roku i spichlerz z 1928 roku. Pobliskie miasto Leżajsk jest także ośrodkiem wpływającym na atrakcyjność kulturową i historyczną gminy, a pielęgnowanie historii i tradycji Ziemi Leżajskiej powinno być wspólnym zadaniem Gminy Leżajsk i Gminy Miasto Leżajsk, na terenie której znajdują się zabytki w postaci m.in.: Bazylika pw. Zwiastowania NMP wraz z klasztorem OO. Bernardynów i Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia Zespół Dworu Starościńskiego z Muzeum Ziemi Leżajskiej Kościół Parafialny p.w. Trójcy Świętej i Wszystkich Świętych Dawna Cerkiew Parafialna grecko-katolicka p.w. Zaśnięcia Najświętszej Panny Marii Ratusz i zespół zabytkowej zabudowy w śródmieściu Pałac Miera Cmentarz żydowski z XVIII wieku Dawny Narodnyj Dom Pomimo istnienia w bliskim sąsiedztwie gminy atrakcyjnego dziedzictwa kulturowego, w tym architektonicznego, gmina Leżajsk nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału, o czym świadczy mała liczba odwiedzających i pozostających na noc gości. Ma to związek z brakiem infrastruktury turystycznej: noclegowo-hotelarskiej i gastronomicznej. Tabela 32: Wybrane turystyczne obiekty noclegowe w Gminie Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych GUS) Gmina Leżajsk j.m. Lata 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 obiekty ob. 0 1 1 0 0 1 0 miejsca noclegowe msc. 0 3 2 0 0 8 0 korzystający z noclegów osoba 0 0 0 0 0 44 0 udzielone noclegi - 0 0 0 0 0 200 0 Dla poprawy wykorzystania potencjału turystyczno-przyrodniczego gminy konieczne są działania w zakresie budowania zintegrowanej oferty turystycznej, także w porozumieniu z pobliskimi ośrodkami o dużym potencjale w tym zakresie (np. miasto Leżajsk, czy Łańcut) oraz promowania walorów gminy w partnerstwie z innymi samorządami (także powiatowym) m.in. poprzez targi branżowe, ale i media społecznościowe. Strona72

7. FINANSE GMINY Gmina Leżajsk należy do gmin średnio zamożnych. Gdy chodzi o udział dochodów własnych w budżecie gminy zajmuje trzecie miejsce w skali powiatu, a 94. w skali województwa. Dochody własne gminy w roku 2014 wyniosły 19.731.032,08 zł, co stanowiło około 26% udziału w dochodzie ogółem. Pozostałą część stanowiły dotacje, subwencje ogólne i oświatowa z budżetu państwa. Na przestrzeni lat 2008-2014 te proporcje nie uległy większym zmianom. W przypadku wydatków z budżetu, Gmina Leżajsk zajmuje odpowiednio miejsca 2. w powiecie i 68. w województwie. Z kolei obsługa długu publicznego w procentach wydatków ogółem budżetu gminy, lokowała ją na miejscu pierwszym w powiecie i 15. w województwie, co może stanowić sygnał do podjęcia działań mających na celu zmniejszenia wskaźników zadłużenia. Wydatki budżetu w przeliczeniu na mieszkańca w latach 2008-2014 wzrosły z kwoty 2.261,67 zł do sumy 2.814,88 zł, czyli o 24%. W roku 2014 dochody ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły 2.819,14 zł, co w porównaniu do kwoty 2.265,60 zł w roku 2008 oznacza także wzrost o 24%. Z kolei dochody własne budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca wyniosły 981,74 zł. Stanowi to zatem 34,8 % w ogólnej kwocie wydatków gminy w przeliczenia na mieszkańca. Rysunek 30: Dochody i wydatki Gminy Leżajsk w przeliczeniu na mieszkańca w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z GUS) zł3 500,00 zł3 000,00 zł2 500,00 zł2 000,00 zł2 261,67 zł2 265,60 zł2 460,26 zł2 507,31 zł2 983,24 zł2 963,26 zł2 909,46 zł2 966,49 zł3 027,13 zł2 841,78 zł2 731,26 zł2 793,81 zł2 814,88 zł2 894,14 zł1 500,00 zł1 000,00 zł678,41 zł846,41 zł960,07 zł934,95 zł863,87 zł850,96 zł981,74 zł500,00 zł- 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dochody ogółem na 1 mieszkańca wydatki ogółem na 1 mieszkańca dochody własne na 1 mieszkańca Oznacza to, że wydatki gminy są w przeważającej mierze finansowane ze środków pochodzących z subwencji i dotacji, co potwierdzają poniższe wykresy. Subwencja ogólna stanowi aż 32% udziałów w dochodach gminy, a subwencje na cele oświatowe to 23%, przy 19% udziale dotacji ogółem. Strona73

Rysunek 31: Rozkład dochodów gminy Leżajsk za rok 2014 w ujęciu procentowym (oprac. wł. na podst. danych z GUS) 23% dochody własne 26% dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) subwencje ogólne 32% 19% subwencje na zadania oświatowe W omawianym przedziale lat 2008-2014 dochody własne wzrastały w okresie lat 2008-2010, po czym następował ich spadek w latach 2011-2013. Rok 2014 był rokiem wzrostowym w tym zakresie. Zjawiska te ilustruje poniższa grafika. Rysunek 32: Dochody Gminy Leżajsk ogółem w porównaniu do dochodów własnych, dotacji i subwencji w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z GUS) zł- zł70 000 000,00 zł60 000 000,00 zł50 000 000,00 zł40 000 000,00 zł30 000 000,00 zł20 000 000,00 zł10 000 000,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dochody ogółem dochody własne dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) subwencje ogólne subwencje na zadania oświatowe Strona74

Kwestia poziomu dochodów w najbliższych latach będzie niezwykle istotna z punktu widzenia możliwości realizacji zadań gminy Rysunek 33: Dochody i wydatki gminy Leżajsk w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z GUS) 70 000 000 60 000 000 50 000 000 40 000 000 30 000 000 20 000 000 10 000 000 0-10 000 000 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dochody ogółem wydatki ogółem Różnica Powyższy wykres pokazuje relację dochodów i wydatków budżetu w kolejnych latach. Poza okresem 2010-2013, kiedy to zanotowany został deficyt, w pozostałych latach występowała niewielka nadwyżka dochodów nad wydatkami. Z kolei krzywa wydatków ogółem za lata 2008-2014 jest wyraźnie skorelowana z krzywą wydatków majątkowych i inwestycyjnych w tym okresie: wahania nakładów w tej dziedzinie powodowały odpowiednią zmianę łącznych wydatków, gdyż w zakresie wydatków bieżących utrzymywała się stała i niezakłócona tendencja wzrostowa, co pokazuje zamieszczony poniżej wykres. Strona75

Rysunek 34: Wydatki Gminy Leżajsk w złotych ogółem w porównaniu do wydatków inwestycyjnych oraz bieżących w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podst. danych z GUS) 70 000 000 60 000 000 59 664 838 58 206 631 59 534 410 60 563 870 56 573 513 50 000 000 40 000 000 44 873 885 33 345 262 49 042 796 36 170 154 38 961 667 40 902 619 43 533 025 46 772 718 45 850 437 30 000 000 20 000 000 19 174 671 16 304 012 13 680 486 13 791 151 10 000 000 10 668 623 11 289 542 10 722 976 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 wydatki ogółem wydatki majątkowe inwestycyjne wydatki bieżące ogółem W najbliższych latach ważnym zadaniem będzie redukcja obciążeń związanych z zadłużeniem gminy, jak również stałe zwiększanie dochodów własnych jednostki. Niezbędne w tym celu będzie stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości przyczyniające się do wzrostu zamożności mieszkańców. Dla rozwoju gminy konieczne będzie również dalsze inwestowanie w infrastrukturę techniczną i społeczną, co wymaga zabezpieczenia odpowiednich środków. Oprócz środków budżetu gminy powinny w te przedsięwzięcia być zaangażowane środki zewnętrzne, w szczególności z programów operacyjnych i funduszy dostępnych w nowej perspektywie finansowej. Strona76

Tabela 33: Przychody i wydatki gminy Leżajsk w złotych w latach 2008-2014 (oprac. wł. na podstawie danych z UG) WYSZCZEGÓLNIENIE 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 dochody ogółem 44 951 862,61 49 980 677,54 59 265 211,89 56 852 579,55 54 813 590,21 55 895 812,18 58 166 347,27 dochody własne 13 460 393,00 16 872 405,07 19 201 342,90 18 704 635,64 17 336 910,94 17 025 159,63 19 731 032,08 dotacje ogółem (celowe + dotacje paragrafy 200, 620) 0,00 8 848 720,47 14 575 872,99 14 553 999,91 12 449 871,27 14 650 600,55 14 263 496,19 subwencje ogólne 22 032 790,00 24 259 552,00 25 487 996,00 23 593 944,00 25 026 808,00 24 220 052,00 24 171 819,00 subwencje na zadania 14 272 153,00 15 088 038,00 16 255 638,00 16 247 136,00 16 776 922,00 17 123 361,00 16 866 220,00 oświatowe środki pozyskane z budżetu Unii Europejskiej 116 752,83 457 570,49 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 środki z Unii Europejskiej na finansowanie programów i projektów 0,00 0,00 0,00 424 911,85 0,00 0,00 0,00 unijnych wydatki ogółem 44 873 885,03 49 042 795,85 59 664 837,76 58 206 630,90 59 534 410,32 60 563 869,55 56 573 512,99 wydatki majątkowe ogółem 11 528 623,44 12 872 641,73 20 703 170,85 17 304 012,27 16 001 385,60 13 791 151,07 10 723 075,53 wydatki majątkowe 10 668 623,44 11 289 541,73 19 174 670,85 16 304 012,27 13 680 485,60 13 791 151,07 10 722 975,53 inwestycyjne wydatki bieżące ogółem 33 345 261,59 36 170 154,12 38 961 666,91 40 902 618,63 43 533 024,72 46 772 718,48 45 850 437,46 wydatki bieżące na wynagrodzenia Różnica (dochody ogółem wydatki ogółem) 13 552 583,67 15 187 791,03 15 584 258,72 16 893 960,13 18 229 616,21 19 198 152,43 19 088 912,42 77 977,58 937 881,69-399 625,87-1 354 051,35-4 720 820,11-4 668 057,37 1 592 834,28

II. CZĘŚĆ PROGRAMUJĄCO - STRATEGICZNA 1. ANALIZA PROBLEMÓW Jednym z elementów analizy problemów dokonanych na potrzeby niniejszej strategii jest analiza SWOT w odniesieniu do kluczowych obszarów. Analiza została dokonana w oparciu o szereg narzędzi wśród których znalazły się: ankietę publiczną dystrybuowaną wśród mieszkańców gminy w latach 2012-2014 w ramach projektu Program Aktywności Samorządowej PAS, spotkania robocze z kadrą kierowniczą Urzędu Gminy Leżajsk, spotkania w formule debat z przedstawicielami Urzędu Gminy, mieszkańcami, przedsiębiorcami oraz środowiskiem organizacji pozarządowych. Diagnoza w oparciu o ankietę publiczną W badaniu Program Aktywności Samorządowej PAS zastosowano metodę badań ankietowych, w której wykorzystano dwa kwestionariusze ankiet dla dwóch grup respondentów: mieszkańców i urzędników. Każdy kwestionariusz zawierał zestaw pytań dotyczących 15 obszarów jakości życia/zarządzania, do których należą: Wolny rynek Praca Bezpieczeństwo Zdrowie Kultura Środowisko Demokracja Edukacja Transport i komunikacja Dostęp do usług i sieci handlowej Dostęp do infrastruktury sportowej Wsparcie społeczne Dobrobyt Mieszkalnictwo Jakość administracji W badaniu zastosowano celowy dobór osób do próby, uwzględniający różne kryteria w zależności od grupy respondentów. W przypadku ankiety jakość życia do badania wybrano mieszkańców, w taki sposób aby próba badawcza była zróżnicowana pod względem: wieku, płci, wykształcenia i rodzaju wykonywanego zawodu. W ankiecie jakość zarządzania wzięli udział pracownicy administracji samorządowej zajmujący różne stanowiska w hierarchii organizacyjnej Urzędu Gminy Leżajsk. Kwestionariusz ankiety składał się z kilkudziesięciu pytań w formie zdań twierdzących, które dotyczyły jakości życia mieszkańców danej miejscowości. Do każdego pytania należało

się odnieść czy jest ono prawdziwe czy nieprawdziwe oraz czy aspekt, którego dotyczy jest ważny czy nieważny z punktu widzenia respondenta. Takie podejście pozwoliło zidentyfikować, które obszary dotyczące jakości życia w gminie wymagają poprawy. Udało się też dokonać priorytetyzacji obszarów i ustalenia, które z nich są najważniejsze dla mieszkańców i wymagają poprawy w pierwszej kolejności. Interpretacja wyników badania dokonana na potrzeby badania została oparta o analizę średnich wyników uzyskanych dla każdego z obszarów jakości życia. Na tej podstawie wyodrębniono trzy grupy obszarów: Obszary priorytetowe obszary, w których jakość badanych zagadnień jest najniższa, a ich ważność znajduje się na najwyższym poziomie. Wymagają one interwencji w pierwszej kolejności. Obszary o zaniżonej jakości obszary, których jakość została oceniona na niskim poziomie, jednak nie są one zbyt ważne dla respondentów, w związku z tym interwencja może być odwleczona w czasie. Obszary dobrych praktyk obszary, które zostały ocenione wysoko, zarówno pod względem jakości jak i ważności. Mogą one stanowić punkt odniesienia w procesie planowania i osiągania zakładanych celów dla innych obszarów. Wykorzystanie odrębnych kolorów (takich jak oznaczono powyżej), dla każdej z wymienionych grup obszarów, ma służyć lepszemu zobrazowaniu wyników badania. Zarówno na wykresach, jak i w tabelach, zostały w ten sposób oznaczone obszary spełniające kryteria przynależności do powyższych grup. W tabelach dodatkowo podano wartości procentowe średnich wyników dla każdego z obszarów w układzie ważność/jakość. Rysunek 35: Podsumowanie wyników ankiety jakość życia w roku 2014 w Gminie Leżajsk (źródło: strona internetowa projektu PAS) Strona79

Na podstawie przeanalizowanych ankiet można stwierdzić, że według mieszkańców Gminy Leżajsk: Do obszarów priorytetowych należą: Praca Wsparcie społeczne Wolny rynek Zdrowie Do obszarów zaniżonej jakości należą: Dobrobyt Kultura Do obszarów dobrych praktyk należą: Bezpieczeństwo Edukacja Środowisko Transport i komunikacja Jakość administracji Rysunek 36: Podsumowanie wyników ankiety jakość zarządzania w roku 2014 w Gminie Leżajsk (źródło: strona internetowa projektu PAS) Z kolei na podstawie ankiet od pracowników Urzędu Gminy w Leżajsku można stwierdzić, że: Do obszarów priorytetowych należy: Strona80

Praca Do obszarów zaniżonej jakości należą: Zdrowie Bezpieczeństwo Dostęp do usług i sieci handlowych Mieszkalnictwo Dobrobyt Do obszarów dobrych praktyk należą: Środowisko Dostęp do infrastruktury sportowej Edukacja Wolny rynek Transport i komunikacja Porównanie ocen dokonanych przez obydwie grupy pozwala wskazać na obszary, jakie postrzegane są w sposób zbliżony, przez co można uznać, że ich waga i jakość jest miarodajna. Tabela 34: Zestawienie wyników ankiet jakość życia i jakość zarządzania w Gminie Leżajsk w roku 2014 (źródło: strona internetowa projektu PAS) obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki WOLNY RYNEK 48/94 77/84 PRACA 26/93 61/89 BEZPIECZEŃSTWO 83/97 56/64 ZDROWIE 50/94 48/72 KULTURA 53/71 ŚRODOWISKO 69/91 81/88 DEMOKRACJA OBSZARY JAKOŚCI ZYCIA/ZARZĄDZANIA JAKOŚĆ ŻYCIA JAKOŚĆ ZARZĄDZANIA EDUKACJA 76/90 80/86 TRANSPORT I KOMUNIKACJA 66/92 70/78 DOSTĘP DO USŁUG I SIECI HANDLOWEJ 58/52 DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ 91/81 WSPARCIE SPOŁECZNE 41/89 DOBROBYT 30/77 61/71 MIESZKALNICTWO 58/63 JAKOŚĆ ADMINISTRACJI 64/94 Przedstawione oceny zostały następnie porównane w ujęciu czasowym za lata 2012-2014, co pozwoliło na uzyskanie bardziej trwałego obrazu postrzegania obszarów jakości życia. Strona81

Tabela 35: Porównanie wyników ankiety jakość życia w gminie Leżajsk przeprowadzonej w latach 2012, 2013, 2014 (źródło: strona internetowa projektu PAS) OBSZARY JAKOŚCI ŻYCIA/ZARZĄDZANIA obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość WOLNY RYNEK 49/92 50/93 48/94 PRACA 30/91 30/92 26/93 BEZPIECZEŃSTWO 71/95 75/97 83/97 ZDROWIE 34/91 47/90 50/94 KULTURA 42/80 51/74 53/71 ŚRODOWISKO 69/91 DEMOKRACJA 42/84 46/76 EDUKACJA 64/91 73/86 76/90 TRANSPORT I KOMUNIKACJA 64/93 66/92 DOSTĘP DO USŁUG I SIECI HANDLOWEJ 72/87 78/86 DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ wyniki ankiety "jakość życia" 2012 r. 2013 r. 2014 r. WSPARCIE SPOŁECZNE 33/90 41/89 DOBROBYT 31/85 36/87 30/77 MIESZKALNICTWO 61/84 JAKOŚĆ ADMINISTRACJI 64/94 dobre praktyki

Tabela 36: Porównanie wyników ankiety jakość zarządzania w gminie Leżajsk przeprowadzonej w latach 2012, 2013, 2014 (źródło: strona internetowa projektu PAS) OBSZARY JAKOŚCI ŻYCIA/ZARZĄDZANIA obszary priorytetowe wyniki ankiety "jakość zarządzania" 2012 r. 2013 r. 2014 r. niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość dobre praktyki obszary priorytetowe niska jakość WOLNY RYNEK 57/54 74/93 77/84 PRACA 21/55 48/90 61/89 BEZPIECZEŃSTWO 30/49 58/74 56/64 ZDROWIE 21/52 47/71 48/72 KULTURA 54/53 ŚRODOWISKO 76/83 81/88 DEMOKRACJA 80/91 EDUKACJA 54/62 84/84 80/86 TRANSPORT I KOMUNIKACJA 64/75 70/78 DOSTĘP DO USŁUG I SIECI HANDLOWEJ 32/39 53/61 58/52 DOSTĘP DO INFRASTRUKTURY SPORTOWEJ 54/54 94/96 91/81 WSPARCIE SPOŁECZNE 31/50 DOBROBYT 29/42 52/62 61/71 MIESZKALNICTWO 38/42 44/51 58/63 JAKOŚĆ ADMINISTRACJI 82/82 dobre praktyki Strona83

Zagadnienia zarysowane przez mieszkańców z terenu gminy Leżajsk stały się podstawą do dalszej analizy oraz podjęcia działań ukierunkowanych na poprawę jakości funkcjonowania poszczególnych obszarów. Bardziej szczegółowe kwestie zgłaszane przez interesariuszy miały miejsce w trakcie spotkań warsztatowych i roboczych, a także konsultacyjnych. Zostały one uwzględnione w poniższej analizie SWOT. 2. ANALIZA SWOT Przedstawiona poniżej analiza odnosi się do mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń w kluczowych obszarach opisanych w części pierwszej strategii oraz uwzględnionych w poprzednim podrozdziale poświęconym analizie problemów, dokonanej przez samych interesariuszy, czyli mieszkańców gminy. W powiązaniu z analizą ekspercką sformułowana została poniższa tabela stanowiąca podsumowanie kwestii uznanych za istotne w czterech kluczowych obszarach strategii, tj. sferze gospodarczej, sferze aktywności społecznej, infrastruktury i jakość życia oraz dziedzictwa kulturowego. Sfera gospodarki i rolnictwa Tabela 37: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera gospodarki i rolnictwa) Silne strony Obecność znaczących zakładów przemysłowych na terenie gminy i w jej pobliżu Obecność Parku Przemysłowego, jako Spółki komunalnej gminy Dogodność komunikacyjna Parku Przemysłowego (nowa obwodnica, niedalekie sąsiedztwo autostrady, linia kolejowa) Zasoby naturalne w postaci dobrej jakości wody (np. na potrzeby przemysłu piwowarskiego, czy przetwórstwa rolnospożywczego) Rozwinięte tradycje rzemieślnicze w niektórych dziedzinach (np. wyroby wikliniarskie) Wysokie nasycenie przedsiębiorczością (duży odsetek podmiotów z rejestru REGON) Relatywnie niższy koszt siły roboczej w porównaniu do większości terenu Polski Obsługa Inwestora zlokalizowana w ramach Parku Przemysłowego Stare Miasto-Park Systemu zachęt podatkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i zatrudnianiem w Parku Przemysłowym Słabości Nie w pełni wykorzystany potencjał Parku Przemysłowego Brak rozpoznawalnej lokalnej marki gospodarczej Brak kompleksowej oferty gospodarczej Mała dynamika działań promocyjnych w sferze gospodarczej Brak systematycznej współpracy gminy ze środowiskiem lokalnego biznesu Brak analizy potencjału rozwojowego poszczególnych branż na terenie gminy Niski poziom współpracy lokalnych przedsiębiorców i producentów rolnych Niski poziom innowacyjności lokalnych firm Wysoka stopa bezrobocia (powyżej średniej wojewódzkiej) Duży odsetek długotrwale bezrobotnych Obecne postawy wyuczonej bierności Brak spółdzielni socjalnych działających na terenie gminy Duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych Niski stopień konkurencyjności gospodarstw rolnych Brak rozwiniętych grup producenckich Niewielkie zainteresowanie rozwojem ze strony części rolników

Szanse Współpraca z okolicznymi samorządami w zakresie tworzenia i promowania Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego Rozwój Parku Przemysłowego w gminie Leżajsk i Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Nowej Sarzynie w kontekście współpracy w ramach Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego Park Przemysłowy w gminie jest ważnym ośrodkiem mogącym dawać zatrudnienie okolicznym mieszkańcom Współpraca z Instytucjami Otoczenia biznesu oraz innymi samorządami w zakresie wspólnych działań Możliwość współpracy z lokalnymi ośrodkami edukacyjnymi pod kątem kreowania kompetencji niezbędnych w nowoczesnej gospodarce Rozwój lokalnego rzemiosła i gastronomii opartej na produktach lokalnych Możliwość wykorzystywania programów unijnych dla finansowania przedsięwzięć z zakresu gospodarki i wsparcia rynku pracy Zagrożenia Zbyt duży poziom uzależnienia lokalnego rynku pracy od dwóch największych zakładów Pogorszenie warunków dla działalności przemysłowej w gminie wskutek ograniczeń nałożonych przez Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie związanych z objęciem części terenów strefami ochrony ujęcia wód Emigracja dotycząca w dużym stopniu ludzi młodych i z kwalifikacjami Bliska perspektywa zakończenia możliwości finansowania przedsięwzięć ze środków unijnych Rozproszenie działań promocyjnych pomiędzy różnymi samorządami i w efekcie niepotrzebna konkurencja Ryzyko wzrostu zadłużenia gminy Tabela 38: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera społeczna, kulturalna i edukacyjna) Sfera społeczna, kulturalna i edukacyjna Silne strony Dodatni przyrost naturalny na przestrzeni ostatnich lat Przewaga osób w pełni aktywności zawodowej w całkowitej liczbie mieszkańców Silne więzi lokalne w poszczególnych miejscowościach Duża liczba organizacji pozarządowych działających w miejscowościach z terenu gminy Wypracowane standardy współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi Zróżnicowanie tematyczne w sektorze NGO Aktywność w ramach Lokalnej Grupy Działania Stowarzyszenie Region Sanu i Trzebośnicy Obecność placówek kulturalnych (7 ośrodków kultury w miejscowościach gminy) i edukacyjnych zapewniających różnorodną ofertę w dziedzinie aktywności społecznej Słabości Ujemne saldo migracji Starzenie się społeczeństwa Dziedziczenie ubóstwa Niektóre obszary działań społecznych nie są objęte zainteresowaniem organizacji pozarządowych Słabość instytucjonalna większości organizacji pozarządowych (zaangażowanie ma często charakter doraźny, hobbistyczny) Brak stabilnych podstaw finansowana działalności wielu NGO Słaba współpraca pomiędzy organizacjami pozarządowymi, Brak ośrodka wspierającego działalność organizacji pozarządowych Niezbyt wysokie wskaźniki czytelnictwa Obecność barier architektonicznych utrudniających dostęp osobom niepełnosprawnym Zbyt skromna oferta dla rodzin dotkniętych przemocą, Strona85

Współpraca Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z Powiatowym Urzędem Pracy w Leżajsku w zakresie rozwiązywania problemu bezrobocia Współpraca Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z policją, kuratorami sądowymi i społecznymi w rozwiązywaniu problemów rodzin, Wprowadzanie nowych form pomocy dla osób potrzebujących Otwarcie pracowników GOPS na nowe metody rozwiązywania problemów społecznych Duża aktywność GOK i jego filii na niwie kultury, liczne wydarzenia kulturalne Duże zainteresowanie mieszkańców ofertą kulturalną Obecność szkół o wysokim poziomie nauczania Duża liczba młodych ludzi korzystających z pomocy społecznej Zagrożenie wykluczeniem społecznym dotyczące dużego odsetka mieszkańców Zagrożenie patologiami społecznymi Brak mieszkań chronionych Deficyt świetlic szkolnych i socjoterapeutycznych Brak rozwiązań problemu samotnych matek z dziećmi Brak placówek pobytu dziennego dla osób niepełnosprawnych Niewystarczająca współpraca z instytucjami w zakresie pomocy społecznej Niewystarczająco konkurencyjna oferta edukacyjna w zakresie zajęć dodatkowych i pozalekcyjnych w części szkół Brak indywidualizacji procesów nauczania Deficyt kompetencji kulturowych Ograniczony dostęp do zasobów kultury wysokiej Szanse Rozwój sfery usług społecznych w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi Skorzystanie z efektów wypracowanych rozwiązań w zakresie standardów współpracy samorządu i NGO Wsparcie inicjatywy lokalnej poprzez istniejące rozwiązania Aktywizacja mieszkańców poprzez wzmocnienie sfery działalności NGO Aktywność ze strony władz lokalnych Rozwój partnerstw lokalnych i projektowych Współpraca z innymi ośrodkami w dziedzinie aktywizacji społecznej i kulturalnej Zagrożenia Pogłębiająca się bierność i marazm wśród mieszkańców Brak środków finansowych do rozwoju sektora pozarządowego Nieufność wobec nowych inicjatyw Partykularyzm zamiast współpracy pomiędzy organizacjami Ryzyko pogorszenia sytuacji finansowej gminy Odpływ uczniów ze szkół w części miejscowości (np. do miasta Leżajsk) Mniejsza liczba uczniów w szkołach i przedszkolach Zmniejszanie się zainteresowania ofertą kulturalną, w szczególności w zakresie kultury wysokiej Gorszy start życiowy dzieci i młodzieży z deficytem kompetencji kulturowych Sfera infrastruktury Tabela 39: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera infrastruktury) Silne strony Duży odsetek gospodarstw domowych z dostępem do sieci wodociągowej Duży odsetek gospodarstw domowych z dostępem do sieci gazowniczej Słabości Sieć kanalizacyjna nie obejmująca wszystkich gospodarstw domowych Stan dróg gminnych wymagający poprawy Przestarzałe i niewydajne oświetlenie części dróg Strona86

Dostępność infrastruktury sportoworekreacyjnej (Orliki, place zabaw, boiska) Relatywna bliskość autostrady A4 Stosunkowo dobry stan techniczny budynków szkolnych i wyposażenie w pomoce naukowe Dostęp do szpitala i przychodni specjalistycznych działających w mieście Leżajsk Duża liczba obiektów przeznaczonych na cele OSP Szanse Rozwój sfery usług społecznych jako szansa na nowe miejsca pracy i wyższą jakość usług Możliwość wykorzystania funduszy zewnętrznych Rewitalizacja kompleksowa przestrzeni publicznej w miejscowościach gminy oraz sfery społecznej Rozwijanie edukacji w kierunku lepszego badania predyspozycji uczniów Podnoszenie jakości kształcenia na szczeblu podstawowym i gimnazjalnym Wykorzystanie potencjału tranzytowego Niewystarczająca liczba lokali komunalnych i socjalnych, a także mieszkań chronionych Niski standard części istniejących obiektów użyteczności publicznej Niski poziom atrakcyjności przestrzeni publicznej Bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych Brak planów rewitalizacji obejmujących sferę infrastruktury twardej oraz społecznej w odniesieniu do większości miejscowości gminy Zagrożenia Brak funduszy w budżecie gminy Niedostosowanie rozwoju infrastuktury technicznej do potrzeb społecznych Obniżenie poziomu kształcenia Pogorszenie dostępu do usług specjalistycznych w zakresie rehabilitacji i opieki nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi w związku ze zmianami demograficznymi Sfera środowiskowa Tabela 40: Analiza SWOT Gminy Leżajsk (Sfera środowiskowa) Silne strony Sąsiedztwo lasów i terenów atrakcyjnych przyrodniczo: Brzóźniański, Zmysłowski i Kuryłowski Obszar Chronionego Krajobrazu Czyste i nieskażone środowisko naturalne na części terytorium gminy Zasoby w postaci fauny i flory Dobrej jakości ujęcia wodne Rzeka San Zalew w Brzózie Królewskiej jako miejsce atrakcyjne turystycznie Dostępność do obiektów rekreacyjnych (ścieżki rowerowe, zalew) wykorzystujących zasoby środowiskowe Posiadanie Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe Gminy Leżajsk jako dokumentu wyznaczającego kierunki rozwoju Słabości Duża liczba kotłowni węglowych Brak planu rozwoju gospodarki niskoemisyjnej Dzikie wysypiska, głównie w lasach Niski stopień odzysku niektórych kategorii odpadów Niski stopień pozyskiwania i wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych na terenie gminy Niewystarczająca świadomość ekologiczna części mieszkańców Niewystarczająca wydajność składowiska odpadów w Giedlarowej Strona87

Prowadzone przez spółkę Stare Miasto- Park akcje pro-ekologiczne Szanse Możliwość pozyskiwania środków zewnętrznych na przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska Szansa na poprawienie bilansu energetycznego gminy poprzez energooszczędne przedsięwzięcia, Bliskość innych ośrodków atrakcyjnych turystycznie (np. miasto Leżajsk, czy Łańcut) i możliwość budowania wraz z nimi wspólnej oferty turystycznej w oparciu o zasoby środowiskowe Zagrożenia Powiększający się rozmiar szkodliwych emisje gazów w ramach tzw. niskiej emisji Postępujące na części obszaru gminy procesy degradacji środowiska za sprawą miejscowych i ościennych zakładów przemysłowych Opór społeczny wobec niektórych rozwiązań z zakresu energetyki Wysokie koszta działań pro-ekologicznych Konieczność ponoszenia dużych nakładów związanych z inwestycjami w dziedzinie energetyki 3. MISJA I WIZJA Misją Gminy Leżajsk jest tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju sfer gospodarczej, społecznej, infrastrukturalnej oraz środowiskowej w sposób efektywny służącego mieszkańcom z poszanowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i kulturowych. Rysunek 37: Misja Gminy Leżajsk Misją Gminy Leżajsk jest tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju sfer gospodarczej, społecznej, infrastrukturalnej oraz środowiskowej w sposób efektywny służącego mieszkańcom z poszanowaniem lokalnych zasobów przyrodniczych i kulturowych Wizja rozwoju gminy Leżajsk w perspektywie kolejnych lat obejmuje kluczowe obszary, w jakich zajdą pozytywne przemiany. W sferze rolniczo-gospodarczej będą to: Park Przemysłowy jako część Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego cieszącego się zainteresowaniem przedsiębiorców z ternu gminy i z zewnątrz dzięki kompleksowej ofercie dla przedsiębiorców różnej skali obejmującej tereny pod działalność oraz dogodne warunki inwestowania; Rozpoznawalna marka gospodarcza Lokalnego Obszaru Inwestycyjnego profesjonalnie prowadzonej promocji gospodarczej Rozwój grup producenckich w obszarze rolnictwa, Możliwość skorzystania ze sprawnie działającego systemu doradztwa dla firm i osób prowadzących działalność gospodarczą, a także rolników i producentów rolnych w formule Instytucji Otoczenia Biznesu oraz Centrum Obsługi Inwestora wspieranych przez lokalne samorządy gminy Leżajsk i powiatu leżajskiego, Strona88

W sferze wsparcia społecznego będą to: Efektywnie działający system wsparcia dla rodzin z problemami opiekuńczowychowawczymi, Funkcjonujący w gminie zintegrowany system profilaktyki i rozwiązywania problemów dotyczących uzależnień, Kompleksowa opieka nad osobami potrzebującymi, realizowana w różnych formach pomocowych dostosowanych do potrzeb beneficjentów, Aktywizacja zawodowa osób defaworyzowanych poprzez system wsparcia instytucjonalnego, realizowanego przy współpracy z innymi samorządami i partnerami. W dziedzinie aktywności i współpracy: Aktywność społeczna mieszkańców gminy przejawiających zainteresowanie dobrem wspólnym; Prężnie działające środowisko organizacji pozarządowych rozwijające się dzięki licznym możliwościom wsparcia i współpracy ze strony samorządu, Lepsze zaspokajanie lokalnych potrzeb dzięki wysokim standardom jakości współpracy samorządu i mieszkańców oraz aktywności sektora NGO, Dobry dostęp do dóbr kultury dla mieszkańców gminy, mogących pielęgnować zarówno lokalne tradycja, jak i korzystać z nowoczesnych form obcowania z kulturą wysoką, Wysokiej jakości oferta edukacyjna na różnych szczeblach kształcenia. W sferze infrastruktury gminy będą to: Wydajny i bezpieczny układ drogowy umożliwiający wygodne przemieszczanie się mieszkańców i podróżujących, Efektywna infrastruktura wodno-kanalizacyjna obejmująca większość gospodarstw domowych, Zrewitalizowane i zmodernizowane obiekty użyteczności publicznej w gminie, udostępnione mieszkańcom z uwzględnieniem ich społecznych i kulturalnych potrzeb. W sferze środowiskowej będą to: Poszanowanie środowiska naturalnego dzięki funkcjonującej infrastrukturze gospodarki niskoemisyjnej, m.in. wykorzystującej odnawialne źródła energii, Dbałość mieszkańców o czystość i schludność przestrzeni publicznej, Poszanowanie lokalnych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych. Wizja ta zostanie zrealizowana poprzez szereg działań operacyjnych mieszczących się w celach głównych i szczegółowych, jakie zostały usystematyzowane w poniższym podrozdziale traktującym o celach strategicznych. Strona89

4. CELE STRATEGICZNE W oparciu o dokonaną analizę problemów oraz przedstawioną wizję rozwoju gminy wyodrębnione zostały na potrzeby strategii pięć obszarów priorytetowych: Gospodarka i rolnictwo Wsparcie społeczne Aktywność i współpraca Infrastruktura gminy Środowisko Rysunek 38: Kluczowe obszary w Strategii Rozwoju Gminy Leżajsk (oprac. wł.) Gospodarka i rolnictwo Środowisko Wsparcie społeczne Infrastruktura gminy Aktywność i współpraca W drodze analizy problemów i wyzwań opisanych we wcześniejszej części strategii (część analityczno-opisowa oraz analiza SWOT) przy uwzględnieniu oczekiwań mieszkańców wyrażonych w ankiecie publicznej sformułowane zostały dla poszczególnych obszarów następujące cele operacyjne i cele szczegółowe. Obszar I: GOSPODARKA I ROLNICTWO Cel strategiczny 1.1.: Tworzenie warunków do rozwoju gospodarczego Cele szczegółowe: Cel 1.1.a: Wspieranie działań na rzecz rozwoju przedsiębiorczości na terenie gminy [w partnerstwie z powiatem leżajskim oraz IOB] Cel 1.1.b: Efektywna współpraca gminy i Spółki Stare Miasto-Park z przedsiębiorcami [w partnerstwie z powiatem leżajskim oraz Instytucjami Otoczenia Biznesu] Cel 1.1.c.: Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w gminie Strona90