strona 1 Hydroizolacje poziome garaży i parkingów podziemnych Hydroizolacje poziome garaży i parkingów podziemnych są zadaniami wymagającymi od projektantów i wykonawców jeszcze większej staranności niż hydroizolacje pionowe, bowiem w przypadku jakichkolwiek niedociągnięć, ich naprawa jest niezwykle kosztowna a czasami niemożliwa - niezależnie od tego czy budynek posadowiono na ławach czy na płycie. Podstawowym warunkiem każdej hydroizolacji, jaki musi być spełniony zarówno przy projektowaniu, jaki i podczas wykonawstwa, jest bezwzględne zapewnienie ciągłości wszystkich trzech składowych hydroizolacji: pionowej na powierzchni ścian fundamentowych od strony gruntu, poziomej pod ścianami fundamentowymi (na ławie lub płycie), poziomej pod najniższą posadzką. Wymaganie to nie zależy ani od rodzaju budynku, ani od przeznaczenia, ani też od warunków gruntowo-wodnych otaczających budynek. Niestety, w kraju - właściwie od zawsze - często nie przestrzega się tej zasady. Winę za ten stan ponoszą w większości przypadków projektanci. Skutki błędów projektowych są zwielokrotnione przez wykonawstwo, bowiem tylko nieliczni znają i stosują opisaną zasadę. Efektem tego, są zawilgocenia ścian fundamentowych a także zalewanie wodą najniższych posadzek i stropów. Usytuowania posadzki względem ławy W kraju najbardziej rozpowszechnione jest posadowienie na ławach. Można przy tym wyróżnić spotykane trzy sposoby usytuowania posadzki względem ław. Pierwszy polega na dopasowaniu górnego poziomu betonu podkładowego najniższej posadzki z górnym poziomem ławy. Biorąc pod uwagę fakt, że pomiędzy wykonaniem hydroizolacji poziomej na ławie a poziomej pod posadzką mija dość dużo czasu, wystający spoza ścian pas papy jest zwykle tak zanieczyszczony, że nie jest możliwe zapewnienie szczelnego połączenia obu tych hydroizolacji. Jako poziomą hydroizolację powszechnie stosuje się papę na lepiku lub termozgrzewalną. Wykonawcy przyzwyczaili się do zapisów w projektach budowlanych, że papa na podkładzie betonowym musi być wywinięta na otaczające ściany czy słupy na wysokość ostatecznego poziomu posadzki. Naturalnie, jest to rażący błąd projektowy. Uwaga wykonawcy zwykle koncentruje się na szczelności zakładów poszczególnych pasów papy. Nie zauważa się, że na skutek zabrudzenia pyłem, kurzem i resztkami zapraw, wystająca spod ścian papa na ławie nie ulega szczelnemu zespoleniu z papą układaną na podkładzie. W efekcie, wilgoć z gruntu wnika przez to nieszczelne połączenie do dolnych partii ścian okalających posadzkę (rys. 1). Powstaje strefa zawilgoceń i wykwitów, która nigdy nie zanika, lecz z upływem czasu osiąga coraz większą wysokość, a także zmienia kolor - na skutek zachodzących procesów gnilnych. Jeżeli ściana została otynkowana, procesy te doprowadzają po pewnym czasie do odpadania tynku lub farby w pasie nad podłogą.
strona 2 Drugi sposób usytuowania podłogi polega na wyniesieniu betonu podkładowego na pewną wysokość w stosunku do górnego poziomu ławy (rys. 2). Rozwiązanie takie jest stosowane, gdy konieczne jest dużo głębsze posadowienie ław niż poziom posadzki. Oczywiście i w tym przypadku projektant zwykle nie omieszka zaznaczyć w projekcie, że papa ma być wywinięta na ściany, co oczywiście jest ewidentnym błędem. Bez specjalnego przygotowania pionowej części hydroizolacji na ścianie, rozwiązanie to prowadzi do wnikania wilgoci w dolne partie ścian i podnoszenie się na skutek sił kapilarnych. Zwykle obszar zawilgoceń ścian nad poziomem takiej posadzki jest dużo większy niż w przypadku pierwszym. Spowodowane jest to większą powierzchnią styku wilgotnego gruntu ze ścianą pod podłogą. Trzeci sposób usytuowania podłogi polega na obniżeniu górnego poziomu betonu podkładowego poniżej górnej półki ławy (rys. 3). Jest on stosowany wówczas, gdy wykonawca posadowił zbyt płytko ławy, a chcąc uzyskać wymaganą wysokość najniższej kondygnacji, obniża poziom posadzki. W takiej sytuacji na widocznej pionowej części ławy będzie występować ciągłe zawilgocenie betonu lub tynku, bowiem wilgoć bez przeszkód wnika zarówno do betonu ławy bezpośrednio z gruntu, jak i poprzez beton podkładowy. Pewnym pocieszeniem może być fakt, że zawilgocenia te nie będą się przemieszczać na ścianę, bowiem uniemożliwia hydroizolacja leżąca na na ławie - pod warunkiem, że jest ciągła. Można również spotkać tak opracowane projekty budowlane. Każdy z tych przypadków posiada wspólną cechę: brak ciągłości hydroizolacji poziomej z pionową. Należy zauważyć, że posadowienia ścian fundamentowych na ławach mogą dotyczyć wyłącznie przypadku wilgoci gruntowej lub wody nienaciskającej. Posadzka zgodna z ławą W rozwiązaniu tym (rys. 4) zarówno podsypka piaskowa, jak i warstwa kruszywa płukanego muszą być starannie zagęszczone podczas układania. Jest to konieczne ze względu na niebezpieczeństwo osiadania posadzki podczas eksploatacji parkingów lub garaży. Na warstwie kruszywa trzeba przewidzieć ochronną folię PE grubości 0,2 mm, układaną na zakład 15 cm z zaklejaniem złączy taśmą. Folię należy wywinąć na boczne powierzchnie ławy. Będzie ona zabezpieczać przed wypływaniem zawiesiny cementowej i drobnych frakcji kruszywa z mieszanki betonowej podczas układania tej warstwy. Brak takiego zabezpieczenia spowodowałby lokalne obniżenie parametrów wytrzymałościowych betonu, a także zanieczyszczenie warstwy kruszywa płukanego. Przed wylaniem betonu podkładowego, przy ścianach oraz słupach należy umieścić wkładki dystansowe z pasm pianki lub styropianu grubości 6-10 mm, których zadaniem będzie uniemożliwienie przenoszenia naprężeń od pracującego termicznie betonu. Po stwardnieniu betonu oraz obniżeniu jego wilgotności masowej do 6-8 %, można układać warstwę hydroizolacji polimerowo-bitumicznej. Takie przerwy nie są lubiane przez wykonawców, gdyż jak wskazuje praktyka, układa się papę już po 2-3 dniach od wylania betonu. Jednakże, przerwa technologiczna jest niezbędna ze względu na to, że masy polimerowo-bitumiczne w stanie
strona 3 świeżym są rozpuszczalne w wodzie. Oznacza to, że na betonie mokrym proces utwardzania masy może zostać poważnie zakłócony lub zupełnie uniemożliwiony. Producenci zadbali wprawdzie o możliwość układania takich mas na betony jeszcze wilgotne, ale nie wcześniej niż po 14 dniach od wylania. Jeśli wykonawcy zależy na szybkim tempie prac, wówczas przed ułożeniem masy polimerowobitumicznej, przynajmniej 2 dni wcześniej, należy nanieść podwójną warstwę z szybkowiążącego szlamu polimerowo-cementowego w wersji sztywnej. Podczas układania pierwszej warstwy hydroizolacji - wzdłuż ław zatopić należy taśmę uszczelniającą wykonaną z kauczuku syntetycznego. Należy ją ułożyć symetrycznie tak, aby połowa szerokości leżała na ławie a druga połowa na betonie podkładowym. W osi szczeliny należy wykonać U-wgłębienie w powierzchni taśmy - tym większe, im słabiej zagęszczono warstwę piasku i kruszywa podkładowego. Wgłębienie to zapewnieni szczelność hydroizolacji, mimo wystąpienia ruchów na skutek osiadania podłoża, jak i ruchów termicznych. W miejscach sztukowania czy zmian kierunku układania, taśmę należy sklejać klejem dostarczanym przez producenta lub taśmą butylową dwustronną. Jest niedopuszczalne sklejanie taśmy masą hydroizolacyjną - co często obserwuje się na naszych budowach. W przypadku podłoża słabego, konieczne jest gruntowanie poprzedzające - w celu zapewnienia dobrej przyczepności masie izolacyjnej. Osiąga się to dzięki zdolności wiązania resztek kurzu przez preparat gruntujący oraz jego głębokiemu wnikaniu w podłoże betonowe lub ceglane. Gruntować należy zarówno beton podkładowy, jak i pas ściany na wysokość górnego poziomu posadzki. Drugą warstwę hydroizolacji układa się pokrywając pierwszą, ale pozostawiając na środku nie zakryty pas taśmy szerokości 2-3 cm. Łączna grubość wyschniętej hydroizolacji polimerowo-bitumicznej musi wynosić ok. 3 mm, co odpowiada zużyciu 4 do 5 kg/m 2 świeżej masy. Na wyschniętej hydroizolacji układa się warstwę zabezpieczającą przed pękaniem na skutek karbu płyty posadzki w linii styku ławy i betonu podkładowego. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie twardych płyt styropianowych XPS. Jeżeli zamiast tego zostanie użyty styropian EPS, musi mieć on gęstość przynajmniej 40 kg/m 3. Wzdłuż ścian i słupów ułożyć trzeba wkładki dystansowe, a na całości folię ochronną PE grubości 0,2 mm. Ma ona identyczne zadanie jak folia układana na kruszywie. Beton posadzki powinien być zbrojony włóknem rozproszonym przeciwskurczowym lub powinien być szczelnie zakryty zaraz po wylaniu folią PE na czas przynajmniej 7 dni. Posadzka powyżej ławy W takim rozwiązaniu (rys. 5) przed ułożeniem warstw piasku i podsypki z kruszywa, należy wykonać pionową hydroizolację po wewnętrznej stronie ściany fundamentowej - począwszy od poziomu ławy do przewidywanego górnego poziomu posadzki. Wykonuje się ją z tej samej masy polimerowo-bitumicznej co hydroizolacja na betonie podkładowym. Przed jej naniesieniem należy wykonać regenerację papy wystającej spod ścian. Operacja ta jest konieczna, bowiem w praktyce nie jest możliwe całkowite oczyszczenie papy z kurzu i pyłów bez jej uszkodzenia. W tym celu stosuje się specjalny preparat regenerujący zawierający rozpuszczalniki. Regenerator zestal kurz i pył, tworząc jednocześnie powierzchnię mocno przyczepną dla warstwy polimerowo-bitumicznej.
strona 4 Po całkowitym utwardzeniu izolacji na ścianie, układa się warstwę ochronną z membrany kubełkowej, którą należy zakończyć na poziomie górnej powierzchni warstwy kruszywa płukanego. Chronić ma ona hydroizolację przed uszkodzeniem kruszywem podczas jego układania i zagęszczania. Podsypka piaskowa i kruszywa, muszą być solidnie zagęszczone podczas układania. Podobnie jak w poprzednim przypadku, przed wylaniem betonu podkładowego trzeba ułożyć folię ochronną PE grubości 0,2 mm, ale bez wywijania na ściany. Po wstawieniu wzdłuż ścian i słupów wkładek dystansowych ze styropianu lub pianki grubości 6-10 mm, wylewa się beton podkładowy. Po jego stwardnieniu i wyschnięciu wykonuje się pierwszą warstwę hydroizolacji polimerowo-bitumicznej. Wzdłuż ścian i słupów - na styku z betonem podkładowym - należy zatopić uszczelniającą taśmę kauczukową. Powinna ona zachodzić w połowie na ściany a w połowie na beton. W środku taśmy należy wykonać zagłębienie w postaci U-fałdy, z uwagi na ruchy termiczne betonu względem ścian - dla zapewnienia ochrony przed uszkodzeniem hydroizolacji. Na pierwszą warstwę hydroizolacji nanosi się drugą - w identyczny sposób jak w poprzednim rozwiązaniu. Pozostaje jeszcze wykonanie betonowej posadzki użytkowej, która tym razem nie wymaga pośredniej warstwy rozdzielającej kompensującej naciski, bowiem nie występuje niebezpieczeństwo powstania karbu obrębie ław. Przed wykonaniem tej warstwy niezbędne jest położenie folii PE grubości 0,2 mm chroniącej hydroizolację przed uszkodzeniem podczas prac betonowych, a także umożliwiającej pełzanie posadzki względem podłoża. Warstwa rozdzielająca jest wymagana w wytycznych niemieckich przy każdego rodzaju hydroizolacjach - w celu ich ochrony przed uszkodzeniem. Posadzka poniżej ławy Jest to najrzadziej stosowane rozwiązanie, jednakże prawie zawsze wykonywane z błędami. Pierwszym błędem jest brak dwukrotnej warstwy mineralnego szlamu sztywnego na ławie i jej ścianach bocznych. Istnienie takiej warstwy jest konieczne, by nie dopuścić do kapilarnego wnikania wilgoci z ławy do ścian oraz by zapewnić wymaganą odporność hydroizolacji na jej odrywanie od podłoża (ciśnienie ujemne). W celu uniknięcia nieciągłości tej izolacji, należy ściąć zewnętrzne krawędzie ławy pod katem 45 o.
strona 5 Konsekwencją takiego posadowienia posadzki jest zbyt cienka warstwa podsypki piaskowej oraz brak warstwy kruszywa płukanego, co stwarza niebezpieczeństwo kapilarnego podciągania wilgoci z gruntu podczas układania hydroizolacji na betonie podkładowym. Wymusza to układanie na podsypce piaskowej membrany kubełkowej HDPE (kubełkami do góry) i sklejaniem jej na złączach taśmą butylową dwustronną. Na tak przygotowane podłoże wylewa się beton podkładowy po wcześniejszym zainstalowaniu wkładek dystansowych wzdłuż ścian i słupów. Po stwardnieniu i wyschnięciu betonu układa się pierwszą warstwę hydroizolacji polimerowo-bitumicznej. Masą tą pokrywa się także szlam mineralny na ławie oraz wystającą spod ścian hydroizolację. W pierwszą warstwę, w pachwinę na styku ławy i betonu podkładowego zatapia się wspomnianą wcześniej taśmę kauczukową. Wzdłuż jej środka wykonuje się U-fałd. Drugą warstwę hydroizolacji wykonuje się identycznie jak w poprzednich rozwiązaniach. Po stwardnieniu masy polimerowo-bitumicznej, układa się folię ochronną PE grubości 0,2 mm, wstawia wkładki dystansowe oraz wylewa posadzkę użytkową. Na koniec pozostaje jeszcze wykonanie obmurowania wystającej części ławy chroniącego hydroizolację przed uszkodzeniem podczas ruchu pojazdów. Posadowienie na płycie z betonu zwykłego W przypadku występowania w poziomie posadowienia wody naciskającej, racjonalnym rozwiązaniem jest zastosowanie żelbetowej płyty dennej (rys. 7). W tym przypadku pierwszą warstwą jest beton podkładowy, który układa się na zagęszczonej warstwie podsypki piaskowej i kruszywa osłoniętego membraną kubełkową HDPE lub na wstępnie ułożonym chudym betonie - w zależności od uciążliwości warunków gruntowo-wodnych podczas tego etapu budowy. Konieczne jest staranne zabezpieczenie twardniejącego betonu podkładowego przed zanieczyszczeniami, bowiem następnym etapem jest nanoszenie sztywnego szlamu polimerowo-cementowego. Siła jego przylegania jest uzależniona od klasy i stopnia czystości powierzchni betonu. Szlam nanosi się w dwóch warstwach w ilości ok. 1,5 kg/m 2 w każdej. Jego zadaniem jest stworzenie mocno związanej z podłożem warstwy wodoszczelnej, dzięki czemu - mimo występowania ciągłego podciągania wody przez beton podkładowy - nastąpi prawidłowe twardnienie warstwy masy polimerowobitumicznej. Na stwardniały szlam nanosi się dwukrotnie masę polimerowo-bitumiczną, w której pierwszą warstwę należy zatopić tkaninę szklaną. Na wyschniętej hydroizolacji układa się dwie warstwy ochronnej folii PE grubości 0,2 mm dla zapewnienia poślizgu, a następnie układa się warstwę betonu ochronnego klasy nie mniejszej niż C16/20 i grubości 7-10 cm. Jej celem jest ochrona hydroizolacji przed uszkodzeniem przy poruszaniu się środków transportowych, ludzi i sprzętu podczas zbrojenia i wylewania głównej płyty dennej. Dalsze prace wymagają odczekania przynajmniej 14 dni, aż beton osiągnie odpowiednią wytrzymałość na ściskanie, po czym wykonuje się żelbetową płytę nośną.
strona 6 Następnym etapem jest wykonanie ścian fundamentowych, po stwardnieniu których wykonuje się hydroizolację pionową zewnętrzną i układa warstwę ochronną. Ostatnią czynnością jest wykonanie betonowej posadzki użytkowej po wcześniejszym wstawieniu wkładek dystansowych ze styropianu lub pianki. Posadowienie na płycie z betonu tzw. wodoszczelnego Rozwiązanie to (rys. 8) polega na wykonaniu nośnej płyty żelbetowej bezpośrednio na betonie podkładowym, który układa się - jak w poprzednich rozwiązaniach, za pośrednictwem podsypek piaskowych i żwirowych z zagęszczeniem lub bezpośrednio na gruncie. Sposób ten jest mniej pracochłonny niż poprzednie, jednakże wymusza większą staranność podczas prac. Beton tzw. wodoszczelny wymaga spełnienia wielu rygorów zarówno przy jego wytwarzaniu, jak też układaniu na budowie. Szczególne znaczenie ma właściwy dobór sortymentu kruszywa, dodatków, dawki i rodzaju cementu, a także domieszek upłynniająco-uszczelniających. Wykonawca musi zadbać o staranne zagęszczenie mieszanki betonowej przy układaniu oraz o wczesną, intensywną i dłuższą niż zwykle pielęgnację betonu. Wszystkie te czynności mają służyć uzyskaniu zwiększonej wodoszczelności oraz znacznie zmniejszonej nasiąkliwości betonu - w przeciwnym razie należy spodziewać się poważnych problemów. Na stwardniałą płytę w linii ścian fundamentowych nanosi się sztywny szlam polimerowo-cementowy i układa beton konstrukcyjny na grubość 5-10 cm celem ochrony hydroizolacji. Potem wykonuje się zbrojenie, ustawia szalunki i wylewa się beton ścian. Następnie wykonuje się zewnętrzną pionową hydroizolację wraz z jej zabezpieczeniem i przystępuje do prac nad hydroizolacją poziomą wewnątrz. W tym celu nanosi się dwie warstwy masy polimerowo-bitumicznej z wywinięciem na ściany na wysokość nawierzchni końcowej posadzki. Po jej stwardnieniu układa się ochronną folię PE grubości 0,2 mm i po zainstalowaniu wkładek dystansowych wzdłuż ścian i słupów, wylewa się betonową nawierzchnię użytkową zacieraną utwardzaczem proszkowym lub malowaną farbą żywiczną. Podstawowa zasada zapewnienia skuteczności hydroizolacji - nie tylko w garażach podziemnych, ale w każdym innym przypadku - mówi, że warstwa hydroizolacji nie może być narażona na działanie wody lub wilgoci od strony podłoża ani podczas nanoszenia, ani podczas wysychania, ani eksploatacji. Hydroizolacja polimerowo-bitumiczna jest szczelna wobec wody tylko wtedy, gdy woda napiera od jej strony zewnętrznej, a nie od strony podłoża. mgr inż. Jerzy B. Zembrowski ilustracje autora 13.05.2008 r. Aktualizacja: 6 października 2014 r. na podstawie: Jerzy B. Zembrowski Hydroizolacje poziome garaży i parkingów podziemnych. BUDOWNICTWO FACHOWE NR 3/2001. Wydawnictwo Bertelsmann. Warszawa 2001.