Gustaw Herling-Grudziński
Biografia Polski pisarz, eseista, krytyk literacki, dziennikarz, żołnierz, więzień łagrów i obozów NKWD. Urodził się 20 maja 1919 w spolonizowanej, ale wyznającej judaizm rodzinie żydowskiej jako Gecel (vel Gustaw) Herling (vel Grudziński), syn Doroty (Dobrysi) z Bryczkowskich i Jakuba (Joska) Herlinga vel Grudzińskiego. W 1919 r. rodzice pisarza mieszkali w Kielcach, jednakże sporo czasu spędzali też w pobliskich Skrzelczycach gm. Pierzchnica, gdzie mieścił się duży folwark, którego byli właścicielami. Narodziny syna, czwartego dziecka po Eugenii, Maurycym zwanym Morkiem i Łucji zwanej Sarą, ojciec zgłosił dopiero 17 lipca 1919 w Daleszycach. W 1921 r. folwark w Skrzelczycach został sprzedany i od tej pory, do wojny, rodzina mieszkała w Kielcach matka z dziećmi i w Suchedniowie Jakub Herling-Grudziński, który nabył tam duży młyn i dom. W późniejszych latach pisarz wspominał z sentymentem Suchedniów, niewielkie miasto w województwie świętokrzyskim, m.in. w dziele Inny świat. W Kielcach też Gustaw Herling-Grudziński uczęszczał do Gimnazjum im. M. Reja (obecnie I LO im. S. Żeromskiego w Kielcach). Będąc uczniem VI klasy gimnazjum zadebiutował reportażem Świętokrzyszczyzna, wydrukowanym na łamach warszawskiego pisma młodzieży szkolnej Kuźnia Młodych. Po zdaniu matury w 1937 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie studenckim pisywał do Ateneum, Pionu, Naszego Wyrazu. Wbrew woli ojca (który namawiał go na Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego) studiował 2 lata filologię polską na Uniwersytecie Warszawskim, pisał dla czasopism "Ateneum", "Pion", "Nowy Wyraz", był kierownikiem tygodnika "Orka na Ugorze".Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Biografia W marcu 1940 próbował przedostać się z Grodna na Litwę. Wynajęci przez niego przemytnicy okazali się jednak być na usługach NKWD i Grudziński został aresztowany zaraz po opuszczeniu miasta. Umieszczono go w tamtejszym więzieniu, gdzie został szybko skazany na 5 lat pobytu w obozach. Następnie, poprzez więzienia w Witebsku, Leningradzie i Wołogdzie trafił do łagru w Jercewie. 20 stycznia 1942 po dramatycznej głodówce protestacyjnej został stamtąd zwolniony na mocy obowiązującego już od niemal pół roku układu Sikorski-Majski. Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce Inny świat. 12 marca w miejscowości Po wojnie, w roku 1945 został emigrantem politycznym. Wraz z żoną Krystyną (z domu Stojanowską) przeniósł się z Włoch do Londynu, gdzie był publicystą londyńskiego tygodnika Wiadomości. Współtworzył i redagował miesięcznik Kultura. Był także członkiem Instytutu Literackiego. W połowie 1946 we Włoszech przystąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Publikował w czasopismach partyjnych Robotniku Polskim i Świetle. W 1948 wybrany zastępcą członka Komitetu Głównego PPS w Wielkiej Brytanii, zaś na II zjeździe emigracyjnej PPS w Lens w 1952, został wybrany w skład Centralnego Sądu Partyjnego. W 1990 został laureatem nagrody literackiej polskiego PEN Clubu im. J. Parandowskiego, w 2000 odebrał w Krakowie doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1998 odznaczony Orderem Orła Białego.
Dorobek Literacki Do najbardziej znanych dzieł pisarza należą: Inny świat opis codziennego życia więźniów w sowieckich łagrach. Wędrowiec cmentarny opowiadanie dotyczące masakry w Srebrenicy w 1998 roku. Wydarzenia te wspomina ukrywający się po cmentarzach europejskich przed Trybunałem Sprawiedliwości w Hadze serbski porucznik. Rozmowy w Neapolu książka o charakterze analitycznym; efekt rozmów z Włodzimierzem Boleckim; szczegółowe interpretacje i komentarze autora do jego dzieł powstałych w l. 1994-1999. Najkrótszy przewodnik po sobie samym książka autobiograficzna dotycząca dzieciństwa, młodości, emigracji, zawierająca rozważania na temat m. in. istoty mądrości, wiary, przyjaźni. Dziennik pisany nocą eseje pisane w różnych latach, począwszy od 1971 roku po rok 1999, dotyczące różnorakich zagadnień, jak: filozofia, sztuka, polityka, emigracja polska i europejska, choć nie brak też esejów czysto fikcyjnych. Gorący oddech pustyni zbiór opowiadań ukazujących pesymistyczną wizję losu ludzkiego. Debiutem literackim Grudzińskiego był tom szkiców literackich Żywi i martwi. Pierwszą książką, jaka po latach ukazała się w Polsce, był tom Wieża i inne opowiadania, wydany w Poznaniu w 1988 roku. W 1990 roku otrzymał literacką nagrodę polskiego PEN Clubu im. Jana Parandowskiego. W roku 2000 w Krakowie na Uniwersytecie Jagiellońskim wręczono mu doktorat honoris causa.
Dorobek Literacki 1945 Żywi i umarli (Rzym) debiut książkowy 1951 Inny świat (Londyn, wyd. polskie 1953) 1960 Skrzydła ołtarza (Paryż) 1963 Drugie przyjście (Paryż) 1969 Upiory rewolucji (Paryż) 1973 Dziennik pisany nocą 1971-1972 (Paryż) 1980 Dziennik pisany nocą 1973-1979 (Paryż) 1983 Podróż do Burmy (Londyn) 1984 Dziennik pisany nocą 1980-1983 (Paryż) 1986 Pierścień (Neapol) 1988 Wieża i inne opowiadania (Poznań) 1989 Dziennik pisany nocą 1984-1988 (Warszawa) 1993 Dziennik pisany nocą 1989-1992 (Warszawa) 1997 Gorący oddech pustyni (Warszawa) 1999 Biała noc miłości (Warszawa) 2005 Wędrowiec cmentarny (Warszawa) 2007 Wiek biblijny i śmierć (Warszawa)
Fragment utworu pt. Inny świat CZĘŚĆ PIERWSZA Witebsk Leningrad Wołogda Kończyło się lato w Witebsku. Z podwórza dochodziły kroki więźniów, okrzyki komend rosyjskich. Trzy uderzenia butem w drzwi przez dyżurnego oznaczały: Przygotujcie się do kolacji. Więźniowie podnosili się i podchodzili z miskami do kotła z odwarem. W więzieniach sowieckich nie było nic do roboty. Więźniowie dużo rozmawiali, chcąc przegadać czas do kolejnych posiłków. Gdy któregoś dnia do więzienia przyszedł Jewriej z Grodna z wiadomością, że Niemcy zajęli Paryż, nie rozmawiano już na tematy polityczne. Pod koniec października z celi, w której zamkniętych było dwustu więźniów wywołano pięćdziesięciu na odczytanie wyroków. Wśród wywołanych był też autor. Oskarżenie opierało się głównie na dwóch dowodach rzeczowych wysokie buty z cholewami miały świadczyć, że więzień był majorem wojsk polskich, zaś pierwszy człon nazwiska, który miał niemieckie brzmienie kojarzył go z pewnym marszałkiem lotnictwa niemieckiego. Konkluzja tego była taka, że więzień jest oficerem polskim na usługach wrogiego wywiadu niemieckiego. Jednak szybko obalono ten zarzut, ostatecznie Grudziński został oskarżony o to, że zamierzał przekroczyć granicę sowiecko-litewską, aby prowadzić walkę ze Związkiem Sowieckim. Został skazany na pięć lat.
W jaki sposób przybliżył nam demokrację? 15 października 1939, założył wraz z kolegami jedną z pierwszych polskich organizacji konspiracyjnych Polską Ludową Akcję Niepodległościową (PLAN). Był jej szefem przez 2 miesiące. Wstrząsający opis rzeczywistości obozowej zawarł później w książce Inny świat. 12 marca w miejscowości Ługowoje udało mu się przyłączyć do armii gen. Andersa. Walczył m.in. pod Monte Cassino, za co otrzymał order Virtuti Militari. W połowie 1946 we Włoszech przystąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Publikował w czasopismach partyjnych Robotniku Polskim i Świetle. W 1948 wybrany zastępcą członka Komitetu Głównego PPS w Wielkiej Brytanii, zaś na II zjeździe emigracyjnej PPS w Lens w 1952, został wybrany w skład Centralnego Sądu Partyjnego. Wystąpił z PPS w 1960, gdy wskutek sporów wśród emigracyjnych socjalistów usunięto z PPS Adama Ciołkosza. W późniejszym okresie współpracował z Komitetem Obrony Robotników i Polskim Porozumieniem Niepodległościowym w kraju[8]). W III RP działał w Ruchu Stu. W 1998 odznaczony Orderem Orła Białego.