Powstanie styczniowe poprzedzał okres przygotowawczy trwający przynajmniej dwa lata, czyli 1861 r. i 1862 r., kiedy to trwały pokojowe manifestacje oraz powstawały tajne kółka, które dały początek przyszłej dobrze zorganizowanej konspiracji powstańczej.
Chcąc uniknąć powstania, zapowiedziano brankę, czyli przymusowy pobór młodych mężczyzn do wojska carskiego. Miały nim być objęte osoby "politycznie podejrzane".
Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieklony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać jej cios stanowczy: porwać kilkadziesiąt tysięcy najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczną nędzę i zatracenie Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego
Okres powstania styczniowego to okres walki zbrojnej z zaborcą rosyjskim. Trwało ono od 22 stycznia 1863 do końca 1864 r. W czasie powstania stoczono 1200 bitew i potyczek. Najbardziej intensywny przebieg powstania zaznaczył się w południowej części Królestwa oraz na Lubelszczyźnie i Podlasiu.
Na Lubelszczyźnie pojawiają się przywódcy ruchu studenckiego, kolportuje się nielegalne pisma i książki. Miasto staje się terenem licznych manifestacji o charakterze patriotycznym, patriotycznoreligijnym i politycznym: żądania zastąpienia szyldów rosyjskich polskimi, wybijanie szyb opornym w oknach, rzucanie petard, uroczystości kościelne ze śpiewem zakazanych pieśni religijnych, "kocia muzyka" urządzana najbardziej znienawidzonym urzędnikom carskim, chodzenie w strojach żałobnych.
WAŻNE POSTACIE POWSTANIA STYCZNIOWEGO NA LUBELSZCZYŹNIE ORAZ POŚWIĘCONE IM NAZWY ULIC NA OSIEDLU KONSTANTYNÓW W LUBLINIE
LEON FRANKOWSKI 1843-1863 Pięściami zdobędziemy karabiny, karabinami armaty Jeden z czołowych działaczy stronnictwa "Czerwonych". To m.in. ten dowódca powstania rozpoczyna manifestacje na tym terenie Polski. Przywozi do Lublina informację o rozpoczęciu walki.
Ks. Stanisław Brzóska 1832-1865 Od początku swojej posługi kapłańskiej popierał hasła rewolucji moralnej, pracy na rzecz ludu, dążenia do niepodległości. Poprzez taką postawę popadł szybko w zatarg z władzami rosyjskimi. 10 listopada 1861 r. jego kazanie wygłoszone na uroczystej mszy św. uznano za podburzające umysły, skierowane przeciwko oficerom rosyjskiego garnizonu.
Michał Jan Heydenreich Kruk 1831-1886 Generał powstania styczniowego, naczelnik woj. lubelskiego. Zmienił taktykę prowadzonej wojny partyzanckiej na działania zaczepne. Dzięki niemu w ręce polskie dostaje się ok. 150 jeńców, broń i 200 000 rubli.
Bitwy prowadzone przez Michała Kruka Bitwa pod Żyrzynem 8 sierpnia 1863 Bitwa pod Fajsławicami 24 sierpnia 1863
Karol Krysiński 1838-1877? Jeden z najzdolniejszych dowódców powstańczych walczących na Lubelszczyźnie i Podlasiu. Potrafi zwerbować do swojego oddziału mieszkańców i chłopów, aby walczyli przy nim. Pomaga innym dowódcom: Szaniawskiemu, następnie Rogińskiemu, a później Lewandowskiemu organizować oddział powstańczy.
Roman Rogiński 1840-1915 W noc wybuchu powstania szturmuje bezskutecznie garnizon rosyjski w Białej. Gromadzi jednak oddział o sile 1000 ludzi. 7 lutego 1863 bierze udział w drugim dniu bitwy pod Siemiatyczami. Karę śmierci, zamieniono mu na 20 lat katorgi na Syberii.
Największa bitwa powstania styczniowego 6 i 7 lutego 1863 roku
Ks. Baltazar Paśnikowski 1830-1863 Wraz z braćmi Leonem i Stanisławem Frankowskim tworzy pierwszą w kraju prowincjonalną organizację spiskową przygotowującą powstanie. Od 1862 pełni funkcję naczelnika woj. lubelskiego. Zostaje aresztowany podczas konspiracyjnego spotkania, które miało opóźnić wybuch powstania. Pomimo wielogodzinnych tortur nie wydaje nikogo, lecz ucierpi na tym jego zdrowie psychiczne.
Władysław Rucki Doświadczony oficer, były adiutant generała Bema. Rozpoczyna służbę wojenną na Podlasiu, ale najwięcej bitew toczy w Lubelskiem. Zastępuje Kruka na stanowisku naczelnika wojskowego.
Marcin Borelowski 1829-1863 Polski działacz społeczny, patriotyczny, pułkownik w powstaniu styczniowym. Zajmuje się organizowaniem policji narodowej i gromadzeniem broni. Zaatakowany w bitwie pod Chruśliną 30 maja odpiera atak Rosjan i ponownie odnosi zwycięstwo 3 września pod Panasówką.
Tablica na Wzgórzu Polak upamiętniająca Marcina Borelowskiego
Udział i wysiłek Lubelszczyzny w powstaniu styczniowym był bardzo znaczny. Oddziały lubelskie i podlaskie walczyły przez cały okres jego trwania, a więc przez 18 miesięcy. W sumie, w obydwu województwach stoczono 244 bitwy i potyczki. Mogiły powstańcze rozrzucone są po całym obszarze.
Udział w powstaniu lub udzielanie pomocy powstańcom były surowo karane więzieniem, konfiskatą majątku, zsyłką, a nawet śmiercią. Ranny powstaniec - Chłopi wnoszą go do chaty, mimo że za pomaganie buntownikom grożą surowe represje (nawet spalenie wsi, czy zesłanie jej mieszkańców na Syberię).
Powstanie styczniowe zakończyło się klęską polityczną, militarną. Tysiące ludzi zginęło: na polach bitew, na szubienicach, w więzieniach i katorgach. Znaczne były też straty materialne, z dymem poszło ponad 100 wsi i miasteczek. Boleśniejsze były represje polityczne, które spadły na naród, rząd carski chciał wykorzenić polski element na ziemiach zabranych, zrusyfikować także Królestwo Kongresowe.
Polak pada dla narodu, Dla matki Ojczyzny. Chętnie znosi głód i trudy, А najczęściej blizny. Marsz, marsz Polonia... ( ) Marsz na Lublin i Warszawę, Wypędzim Moskali. Czas okaże męstwo nasze, Dalej bracia, dalej! fragment pieśni: Marsz, marsz Polonia
Dulce et decorum est pro patria mori Słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę Horacy
Sara Moqbil Kl. 2d Gimnazjum nr 6 Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 4 im.orląt Lwowskich w Lublinie Nauczyciel: mgr Wojciech Tesarczyk 2013 Lublin