Zawód: technik agrobiznesu SYMBOL CYFROWY 341[01] PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE TECHNIK AGROBIZNESU I. ZAŁOŻENIA PROGRAMOWO-ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE A. OPIS KWALIFIKACJI ABSOLWENTA W wyniku kształcenia w zawodzie absolwent powinien umieć: 1) projektować, organizować i prowadzić działalność gospodarczą w agrobiznesie, głównie w sektorze rolniczym, przetwórczym i dystrybucyjnym; 2) stosować przepisy prawa przy podejmowaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej; 3) wykorzystywać wiadomości przyrodnicze, ekonomiczno-organizacyjne i techniczne dla prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa; 4) opracowywać i stosować efektywne strategie marketingowe, związane z prowadzoną lub planowaną działalnością gospodarczą w agrobiznesie; 5) oceniać jakość podstawowych produktów rolniczych i spożywczych oraz środków do produkcji rolniczej; 6) analizować i oceniać działalność zaopatrzeniową, produkcyjną, handlową i finansową przedsiębiorstwa; 7) prowadzić rachunkowość w małych przedsiębiorstwach agrobiznesu; 8) sporządzać podstawowe dokumenty związane z działalnością przedsiębiorstwa; 9) dobierać i stosować użytkowe programy komputerowe i inne środki techniki biurowej; 10) rozwiązywać problemy w twórczy sposób; 11) organizować pracę własną i zespołów pracowników oraz zarządzać przedsiębiorstwem; 12) samodzielnie podejmować decyzje; 13) skutecznie komunikować się z klientami, w języku polskim i obcym, z zachowaniem zasad etyki i etykiety biznesu; 14) organizować miejsce pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii; 15) stosować przepisy kodeksu pracy, dotyczące praw i obowiązków pracownika i pracodawcy; 16) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa żywności; 17) przestrzegać przepisów o ochronie zwierząt i przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej;
18) przewidywać, rozpoznawać i przeciwdziałać zagrożeniom ekologicznym; 19) zapobiegać szkodliwemu wpływowi środowiska pracy na zdrowie pracownika; 20) poszukiwać miejsca pracy jako przedsiębiorca lub jako pracownik najemny; 21) organizować doskonalenie zawodowe własne i pracowników; 22) korzystać z różnych źródeł informacji technicznej i ekonomicznej oraz doradztwa specjalistycznego. Kształtowanie postaw przedsiębiorczych oraz przygotowanie do wejścia na rynek pracy powinno przebiegać zarówno w trakcie kształcenia zawodowego, jak i podczas realizacji zajęć edukacyjnych "Podstawy przedsiębiorczości". B. SPECYFICZNE WYMAGANIA KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE 1. Wymagania psychofizyczne właściwe dla zawodu: 1) zainteresowania ekonomiczne i przyrodnicze; 2) zdolności organizacyjne; 3) spostrzegawczość; 4) inicjatywa i szybkość podejmowania decyzji; 5) zdolność koncentracji, systematyczność i wytrwałość. 2. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik agrobiznesu powinien być przygotowany do wykonywania zadań zawodowych w zakresie: 1) wytwarzania produktów rolniczych i spożywczych; 2) marketingu i sprzedaży produktów rolniczych i spożywczych; 3) technicznej i finansowej obsługi rolnictwa oraz jego otoczenia. 3. Absolwent szkoły kształcącej w zawodzie technik agrobiznesu może samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą lub podejmować pracę w przedsiębiorstwach rolniczych: produkcyjnych, usługowych i handlowych. 4. Zawód technik agrobiznesu jest zawodem szerokoprofilowym, umożliwiającym specjalizację pod koniec okresu kształcenia. Szkoła określa specjalizację, biorąc pod uwagę potrzeby regionalnego i lokalnego rynku pracy i zainteresowania uczniów. Tematyka specjalizacji może dotyczyć: produkcji rolniczej, w tym rolnictwa ekologicznego, produkcji ogrodniczej, obsługi ruchu turystycznego na wsi, organizacji przetwórstwa spożywczego, usług technicznych na wsi, techniki w gospodarce żywnościowej, finansów i bankowości w agrobiznesie, rynku rolnego oraz usług weterynaryjnych. 5. Szkoła realizująca kształcenie w zawodzie technik agrobiznesu powinna posiadać następujące pracownie: 1) produkcji rolniczej; 2) towaroznawstwa i przetwórstwa spożywczego; 3) ekonomiczną; 4) rachunkowości; 5) pracy biurowej. Pracownie powinny składać się z sali ćwiczeń i zaplecza magazynowo-socjalnego. W sali ćwiczeń należy zapewnić stanowisko pracy dla nauczyciela i odpowiednią liczbę stanowisk pracy dla uczniów (jedno- lub dwuosobowych). Każda pracownia powinna być wyposażona w: 1) środki techniczne, takie jak: telewizor, magnetowid, radio, rzutnik pisma, rzutnik przezroczy, zestaw komputerowy, drukarkę, kopiarkę; 2) materiały dydaktyczne, takie jak: filmy, przezrocza, foliogramy, fazogramy, programy komputerowe, plansze; 3) tekstowe źródła informacji, takie jak: podręczniki, inne książki niezbędne do kształcenia w zawodzie, czasopisma fachowe, instrukcje do ćwiczeń, katalogi, prospekty. Pracownia produkcji rolniczej powinna być ponadto wyposażona w: 1) okazy naturalne roślin;
2) atlasy: roślin, zwierząt, chorób, chwastów i szkodników; 3) przekroje, modele i atrapy zwierząt gospodarskich; 4) przekroje, modele i atrapy pojazdów, maszyn i narzędzi oraz ich części; 5) instrukcje obsługi pojazdów i maszyn rolniczych; 6) przykładowe karty technologiczne; 7) próbki nasion i pasz; 8) próbki nawozów i środków ochrony roślin. Pracownia towaroznawstwa i przetwórstwa spożywczego powinna być ponadto wyposażona w: 1) makiety i modele maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym; 2) drobny sprzęt do przetwórstwa spożywczego; 3) opakowania jednostkowe i transportowe; 4) próbki surowców do przerobu, dozwolonych substancji dodatkowych i substancji pomagających w przetwarzaniu; 5) atrapy i próbki wyrobów spożywczych; 6) urządzenia i zestawy laboratoryjne do badania cech fizycznych wyrobów spożywczych; 7) normy jakości wyrobów spożywczych; 8) instrukcje i dokumentacje techniczno-ruchowe maszyn i urządzeń. Pracownia ekonomiczna powinna być ponadto wyposażona w: 1) kodeks pracy oraz teksty wybranych przepisów prawa gospodarczego i finansowego; 2) poradniki; 3) cenniki produktów i środków do produkcji rolniczej i przetwórstwa spożywczego; 4) przykładowe statuty spółek i spółdzielni; 5) roczniki statystyczne; 6) wzory planów i projektów gospodarstw i przedsiębiorstw. Pracownia rachunkowości powinna być ponadto wyposażona w: 1) stanowiska komputerowe (jedno dla dwóch uczniów); 2) komputerowe programy użytkowe w wersji szkoleniowej; 3) wzory dokumentów księgowych i ksiąg rachunkowych; 4) kalkulatory. Pracownia pracy biurowej powinna być ponadto wyposażona w: 1) stanowiska komputerowe (jedno dla dwóch uczniów); 2) środki techniczne, takie jak: telefon, faks, automatyczną sekretarkę; 3) instrukcje obiegu dokumentów; 4) wzory dokumentów; 5) materiały biurowe. Praktyczna nauka zawodu może odbywać się w szkolnych pracowniach, w tym w pracowni symulacyjnej, w skład której wchodzą pracownie: ekonomiczna, rachunkowości i pracy biurowej, w warsztatach i gospodarstwach pomocniczych, centrach kształcenia praktycznego i centrach kształcenia ustawicznego, a także w przedsiębiorstwach rolniczych: produkcyjnych, usługowych i handlowych oraz w indywidualnych gospodarstwach rolnych. 6. Zakres umiejętności i treści kształcenia, wynikający z opisu kwalifikacji absolwenta, zawierają cztery bloki programowe: 1) produkcyjno-przetwórczy; 2) usługowo-dystrybucyjny; 3) menedżerski; 4) ekonomiczny. II. PODZIAŁ GODZIN NA BLOKI PROGRAMOWE
Nazwa bloku programowego Minimalna liczba godzin w okresie kształcenia w %* Podbudowa programowa: Podbudowa programowa: gimnazjum Podbudowa programowa: zasadnicza szkoła zawodowa, zawód: rolnik Produkcyjnoprzetwórczy 15 10 15 Usługowodystrybucyjny 10 12 10 Menedżerski 25 28 25 Ekonomiczny 20 20 20 Razem 70** 70** 70** liceum ogólnokształcące, liceum profilowane, technikum uzupełniające, liceum ogólnokształcące, technikum uzupełniające * Podział godzin na bloki programowe dotyczy kształcenia w szkołach dla młodzieży i w szkołach dla dorosłych (w formie stacjonarnej i zaocznej). ** Pozostałe 30% godzin jest przeznaczone do rozdysponowania przez autorów programów nauczania na dostosowanie kształcenia do potrzeb rynku pracy, w tym na specjalizację. III. BLOKI PROGRAMOWE BLOK: PRODUKCYJNO-PRZETWÓRCZY 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: 1) określać źródła surowców żywnościowych; 2) wyjaśniać znaczenie produkcji rolniczej w gospodarce narodowej; 3) uzasadniać wpływ czynników klimatycznych i glebowych na wzrost, rozwój i plonowanie roślin; 4) określać cele, rodzaje i zadania zabiegów uprawowych; 5) wykazywać wpływ zabiegów melioracyjnych na kształtowanie siedliska roślin; 6) rozpoznawać nawozy mineralne i organiczne oraz określać ich wpływ na właściwości gleby, wzrost i plonowanie roślin; 7) charakteryzować metody ochrony roślin i dobierać środki do zwalczania chorób, szkodników i chwastów; 8) opracowywać przykładowe zmianowania roślin; 9) opracowywać technologie produkcji wybranych roślin; 10) opracowywać technologie produkcji pasz na użytkach zielonych; 11) wyjaśniać znaczenie warzyw i owoców w żywieniu człowieka; 12) charakteryzować grupy roślin ogrodniczych; 13) dobierać kierunki produkcji ogrodniczej; 14) rozróżniać pasze i układać dawki pokarmowe dla wybranych grup zwierząt; 15) charakteryzować poszczególne rasy i typy użytkowe zwierząt gospodarskich; 16) charakteryzować podstawowe czynniki wpływające na zdrowie i produkcyjność zwierząt, a także sposoby i środki zapobiegania i zwalczania najgroźniejszych chorób zwierząt gospodarskich; 17) opracowywać technologie produkcji wybranych gatunków zwierząt gospodarskich;
18) analizować warunki alternatywnej produkcji w rolnictwie; 19) stosować zasady prawidłowej obsługi technicznej maszyn, urządzeń i narzędzi rolniczych; 20) określać rolę rzemiosła i przemysłu spożywczego w agrobiznesie; 21) klasyfikować branże i kierunki produkcji przemysłu i rzemiosła spożywczego; 22) rozróżniać i charakteryzować poszczególne surowce stosowane w przetwórstwie spożywczym; 23) określać warunki wykorzystania surowców w przetwórstwie spożywczym; 24) klasyfikować i oceniać surowce i produkty spożywcze; 25) określać cele i charakteryzować metody utrwalania żywności; 26) objaśniać technologie produkcji w przetwórstwie spożywczym; 27) określać funkcje i parametry opakowań oraz oceniać ich zgodność z obowiązującymi w tym zakresie normami; 28) przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i bezpieczeństwa żywności; 29) przestrzegać przepisów o ochronie zwierząt i przepisów o zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej. 2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych: 1) źródła surowców żywnościowych; 2) produkcja rolnicza jako rodzaj działalności gospodarczej; 3) czynniki siedliska (klimatyczne, glebowe); 4) zabiegi agrotechniczne; 5) melioracje; 6) nawożenie roślin; 7) ochrona roślin; 8) podstawy zmianowania; 9) wybrane technologie produkcji roślinnej: zbóż oraz roślin okopowych, pastewnych, przemysłowych; 10) użytki zielone; 11) ogrodnictwo; 12) podstawy żywienia zwierząt gospodarskich; 13) zoohigiena i ochrona zwierząt; 14) wybrane technologie produkcji zwierzęcej: bydła, trzody chlewnej, owiec, drobiu; 15) alternatywne kierunki produkcji rolniczej; 16) branże i kierunki przemysłu spożywczego; 17) surowce dla przetwórstwa spożywczego; 18) normy jakości surowców i produktów spożywczych; 19) technologie produkcji w przetwórstwie spożywczym; 20) metody utrwalania żywności w przetwórstwie spożywczym; 21) opakowania; 22) zagrożenia środowiska powodowane przez rolnictwo i przetwórstwo spożywcze; 23) bezpieczeństwo żywności; 24) przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, dotyczące przetwórstwa spożywczego; 25) przepisy o ochronie zwierząt i przepisy o zwalczaniu chorób zwierząt, badaniu zwierząt rzeźnych i mięsa oraz o Inspekcji Weterynaryjnej. BLOK: USŁUGOWO-DYSTRYBUCYJNY 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć:
1) definiować podstawowe pojęcia z zakresu usług; 2) określać znaczenie i klasyfikować usługi według różnych kryteriów, objaśniać zasady i zakres działalności usługowej w poszczególnych ogniwach agrobiznesu; 3) określać możliwości i bariery rozwoju działalności usługowej, określać zasady organizacji, sposoby i techniki skupu surowców żywnościowych, z uwzględnieniem źródła ich pochodzenia; 4) definiować pojęcia z zakresu dystrybucji; 5) rozróżniać rodzaje i ogniwa dystrybucji; 6) objaśniać proces organizowania kanału dystrybucji; 7) rozróżniać formy obrotu towarowego produktami rolno-żywnościowymi; 8) wyjaśniać pojęcie, funkcje i formy handlu; 9) określać i uzasadniać kierunki rozwoju handlu; 10) rozróżniać i charakteryzować rodzaje przedsiębiorstw handlowych; 11) objaśniać rolę, zadania i funkcje pośredników w handlu; 12) określać problemy operacyjne bieżącej działalności handlowej; 13) rozróżniać i objaśniać formy sprzedaży; 14) objaśniać zasady sprzedaży towarów i usług; 15) organizować sprzedaż towarów i usług oraz oceniać warunki sprzedaży; 16) rozróżniać rodzaje punktów sprzedaży; 17) projektować stanowiska sprzedaży (punkty sprzedaży towarów lub usług); 18) objaśniać i stosować zasady i metody obsługi klienta; 19) wyjaśniać rolę, zakres i formy serwisu handlowego; 20) określać czynniki oceny jakości usług i oceniać jakość usług. 2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych: 1) klasyfikacja usług; 2) działalność usługowa w agrobiznesie; 3) skup produktów żywnościowych (pozyskiwanych i wytwarzanych); 4) podstawy dystrybucji towarów; 5) obrót towarowy produktami rolno-żywnościowymi; 6) podstawowe pojęcia z zakresu działalności handlowej; 7) przedsiębiorstwa handlowe; 8) działalność handlowa; 9) sprzedaż towarów i usług; 10) jakość usług. BLOK: MENEDŻERSKI 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: 1) definiować pojęcie, cele działalności i funkcje przedsiębiorstwa; 2) rozróżniać struktury organizacyjne przedsiębiorstwa; 3) objaśniać procedurę zakładania przedsiębiorstwa; 4) wyszukiwać pomysły na przedsięwzięcia gospodarcze i analizować możliwości uruchamiania przedsiębiorstwa; 5) dobierać formę organizacyjno-prawną do rozmiarów planowanej działalności; 6) organizować działalność zaopatrzeniową, handlową i produkcyjną w przedsiębiorstwie; 7) określać rolę i zadania kadry kierowniczej w przedsiębiorstwie; 8) ustalać potrzeby i zasady doboru pracowników; 9) organizować miejsca pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii i przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy;
10) współtworzyć poprawne stosunki kadry kierowniczej i pracowników; 11) zapobiegać szkodliwemu wpływowi środowiska pracy na zdrowie pracowników; 12) rozróżniać sposoby wynagradzania pracowników; 13) wyjaśniać różnice w zarządzaniu małym i dużym przedsiębiorstwem; 14) określać potrzeby finansowe przedsiębiorstwa; 15) charakteryzować decyzje finansowe i inwestycyjne; 16) analizować wskaźniki finansowe i wykorzystywać je do oceny przedsiębiorstwa; 17) objaśniać rolę planowania i kontroli w przedsiębiorstwie i planować działalność; 18) określać czynniki warunkujące sukces przedsiębiorstwa; 19) objaśniać rodzaje strategii przedsiębiorstwa na rynku; 20) definiować istotę marketingu w skali gospodarki narodowej i przedsiębiorstwa; 21) określać pojęcie, znaczenie i kryteria segmentacji rynku; 22) rozróżniać podmioty marketingu i określać ich zachowania marketingowe; 23) określać wpływ procesów integracyjnych i instytucji obsługujących agrobiznes na decyzje marketingowe; 24) charakteryzować decyzje związane z produktem, ceną, kanałem dystrybucji; 25) objaśniać i rozróżniać rodzaje komunikacji marketingowej; 26) konstruować kwestionariusz do badań marketingowych; 27) analizować mocne i słabe strony przedsiębiorstwa, a także jego szansę i zagrożenia w otoczeniu; 28) opracowywać plany marketingowe dla przedsiębiorstwa; 29) objaśniać pojęcia: marketing międzynarodowy i globalny; 30) analizować działalność rynku hurtowego i giełdy towarowej; 31) opracowywać biznesplany przedsiębiorstwa; 32) definiować podstawowe pojęcia z zakresu prawa cywilnego, handlowego, gospodarczego, administracyjnego, pracy, finansowego; 33) analizować i interpretować wybrane zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, handlowego, gospodarczego, administracyjnego, pracy, finansowego; 34) posługiwać się w praktyce źródłami i przepisami prawa; 35) definiować podstawowe pojęcia z zakresu psychologii; 36) wskazywać swoje mocne strony i prezentować wyznawane wartości wobec innych osób; 37) identyfikować i rozwiązywać różne sytuacje problemowe; 38) stosować różne sposoby walki ze stresem; 39) opisywać etapy procesu komunikacji; 40) stosować zasady prawidłowego prowadzenia rozmowy; 41) organizować i prowadzić zebrania, narady i konferencje; 42) dobierać strategie i metody rozwiązywania konfliktów; 43) definiować pojęcie negocjacji i rozróżniać techniki negocjowania; 44) prowadzić skuteczne negocjacje; 45) stosować techniki zachowań asertywnych; 46) pisać na komputerze teksty, prace tabelaryczne; 47) korzystać z komputera w zakresie: a) sieci lokalnych i ogólnodostępnych, b) redagowania pism i tekstów oraz składu tekstu, c) programów graficznych, d) posługiwania się bazą danych, e) użytkowych programów komputerowych niezbędnych w kształceniu zawodowym; 49) definiować podstawowe pojęcia i rozróżniać dokumenty stosowane w pracy biurowej; 50) posługiwać się technicznymi środkami w pracy biurowej (łączności, reprografii, ewidencji);
51) sporządzać różne pisma, sprawozdania, notatki według obowiązujących standardów; 52) przestrzegać zasad etyki i etykiety zawodowej; 53) stosować w języku obcym słownictwo z zakresu podstawowych pojęć ekonomicznych oraz agrobiznesu; 54) porozumiewać się w języku obcym na tematy zawodowe w rozmowie bezpośredniej i telefonicznej; 55) czytać i redagować w języku obcym proste teksty zawierające terminologię zawodową. 2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych: 1) przedsiębiorstwo i struktury w przedsiębiorstwie; 2) podstawowe cele i funkcje przedsiębiorstwa; 3) procedura zakładania przedsiębiorstwa; 4) formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstwa; 5) działalność w przedsiębiorstwie; 6) kadra kierownicza i pracownicy; 7) małe przedsiębiorstwo na rynku; 8) finansowanie działalności przedsiębiorstwa; 9) planowanie i kontrola w przedsiębiorstwie; 10) strategia przedsiębiorstwa na rynku; 11) marketing w gospodarce narodowej i przedsiębiorstwie; 12) podstawy podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie; 13) system marketingowy w agrobiznesie; 14) integracja w agrobiznesie a decyzje marketingowe; 15) biznesplan przedsiębiorstwa; 16) wybrane zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, handlowego, gospodarczego, administracyjnego, pracy, finansowego; 17) osobowość człowieka; 18) metodyka pracy umysłowej; 19) stres, kontakty interpersonalne; 20) konflikty i negocjacje; 21) asertywność; 22) pisanie na komputerze; 23) komputerowe programy użytkowe stosowane w agrobiznesie; 24) podstawowe pojęcia ekonomiczne i słownictwo związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa; 25) komunikacja językowa. BLOK: EKONOMICZNY 1. Cele kształcenia Uczeń (słuchacz) w wyniku kształcenia powinien umieć: 1) definiować podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne; 2) objaśniać podstawowe pojęcia dotyczące gospodarki rynkowej; 3) analizować czynniki mające wpływ na wzrost i spadek popytu i podaży; 4) wyjaśniać istotę mechanizmu rynkowego; 5) objaśniać rolę i funkcje pieniądza; 6) klasyfikować podstawowe typy przedsiębiorstw według sposobów zarządzania i form własności; 7) określać rodzaje kosztów, przychodów, zysków; 8) analizować rynki czynników produkcji (rynek pracy, kapitału, ziemi); 9) rozróżniać papiery wartościowe i oceniać ich znaczenie na rynku;
10) klasyfikować kredyty i analizować mechanizm kształtowania się stóp procentowych; 11) określać fazy cyklu koniunkturalnego; 12) analizować mechanizm wychodzenia z kryzysu; 13) wskazywać przyczyny i metody zwalczania inflacji; 14) wyjaśniać pojęcie i strukturę budżetu państwa; 15) objaśniać pojęcie i znaczenie interwencjonizmu państwowego; 16) określać rodzaje i przyczyny bezrobocia oraz politykę państwa w tym zakresie; 17) objaśniać procesy i formy integracji międzynarodowej; 18) charakteryzować system agrobiznesu (ogniwa, funkcje, potencjał); 19) określać procesy integracyjne w agrobiznesie; 20) obliczać cenową i dochodową elastyczność popytu; 21) rozróżniać instytucje związane z agrobiznesem; 22) charakteryzować bliższe i dalsze otoczenie przedsiębiorstwa agrobiznesowego; 23) określać rolę i wpływ agrobiznesu na bezpieczeństwo żywności; 24) wyjaśniać przestrzenne, ekologiczne i międzynarodowe aspekty agrobiznesu; 25) wskazywać możliwości i bariery wymiany międzynarodowej; 26) określać korzyści z handlu międzynarodowego; 27) objaśniać uregulowania prawne dotyczące obowiązku prowadzenia rachunkowości; 28) klasyfikować składniki majątkowe i źródła ich pochodzenia; 29) sporządzać bilans przedsiębiorstwa; 30) klasyfikować koszty przedsiębiorstwa według różnych kryteriów; 31) przeprowadzać kalkulacje wybranych działalności gospodarczych; 32) sporządzać podstawowe dokumenty dotyczące działalności gospodarczej; 33) sporządzać podstawowe dokumenty dotyczące wynagrodzeń, ubezpieczeń społecznych i rozliczeń podatkowych; 34) obliczać wynagrodzenie pracownika; 35) przeprowadzać spis z natury składników majątkowych i wyceniać podstawowe składniki majątkowe; 36) prowadzić uproszczone formy ewidencji przychodów i rozchodów w małym przedsiębiorstwie; 37) prowadzić uproszczoną rachunkowość w gospodarstwie rolnym; 38) obliczać dochód z działalności gospodarczej; 39) rozróżniać i obliczać podatki; 40) ewidencjonować operacje gospodarcze na kontach księgowych; 41) rozróżniać techniki i formy księgowości; 42) obliczać wskaźniki finansowe przedsiębiorstwa; 43) sporządzać i analizować podstawowe sprawozdania finansowe; 44) oceniać działalność przedsiębiorstwa na podstawie danych uzyskanych z rachunkowości; 45) definiować pojęcia stosowane w statystyce i obliczać wskaźniki statystyczne; 46) prezentować i analizować dane statystyczne różnymi metodami statystycznymi, wyszukiwać i interpretować informacje z opracowań statystycznych; 47) stosować techniki sprawnego wykonywania działań matematycznych; 48) dokonywać obliczeń procentowych, dyskontowych, odsetkowych, walutowych i towarowych. 2. Treści kształcenia (działy programowe) Treści kształcenia ujęte są w następujących działach programowych: 1) podstawowe pojęcia i kategorie ekonomiczne; 2) podstawowe pojęcia gospodarki rynkowej; 3) pieniądz jako kategoria ekonomiczna; 4) przedsiębiorstwo w gospodarce rynkowej i jego koszty; 5) rynki czynników produkcji: rynek pracy, kapitału, ziemi;
6) rynek pieniężno-kredytowy; 7) cykle gospodarcze; 8) mechanizm wychodzenia z kryzysu; 9) rola państwa w gospodarce rynkowej; 10) system agrobiznesu w gospodarce rynkowej; 11) ogniwa agrobiznesu i ich funkcje; 12) procesy integracyjne w agrobiznesie; 13) otoczenie rynkowe; 14) instytucje związane z agrobiznesem; 15) agrobiznes a bezpieczeństwo żywności; 16) agrobiznes a konsumpcja żywności; 17) przestrzenne aspekty agrobiznesu; 18) ekologiczne aspekty agrobiznesu; 19) międzynarodowe aspekty agrobiznesu; 20) bilans przedsiębiorstwa; 21) koszty w przedsiębiorstwie; 22) kalkulacja kosztów wybranych działalności gospodarczych; 23) dokumentacja dotycząca działalności gospodarczej; 24) system wynagrodzeń; 25) spis z natury składników majątkowych; 26) uproszczone formy ewidencji przychodów i rozchodów w małych przedsiębiorstwach; 27) uproszczone formy rachunkowości w gospodarstwie rolnym; 28) rodzaje podatków i ich obliczanie; 29) podstawy księgowości finansowej; 30) podstawowe sprawozdania finansowe; 31) podstawy statystyki; 32) opracowanie i prezentacja materiału statystycznego; 33) techniki sprawnego wykonywania działań matematycznych; 34) obliczenia procentowe, dyskontowe, odsetkowe, walutowe, towarowe.