BAZA DANYCH 2 BAZY DANYCH SYSTEMY ZARZĄDZANIA BAZAMI DANYCH 1. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych Zbiór danych lub jakichkolwiek materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości. 2. PN-ISO/IEC 2382-1:1996 Zbiór danych zorganizowany zgodnie z pojęciową strukturą opisującą charakterystyki tych danych oraz związki między ich elementami, stosowany w jednym lub wielu zastosowaniach. 3. Definicja nieformalna Zbiór danych o określonej strukturze wewnętrznej utworzony w celu efektywnego wykorzystania dużej liczby danych. W węższym znaczeniu pojęcie obejmuje zbiory danych przetwarzanych elektronicznie Jakub Światłowski BAZA DANYCH 3 MODELE BAZY DANYCH BAZY PROSTE 4 1. Pojęcie bazy danych pojawiło się w 1963 r. 2. Pierwsze systemy bazodanowe pojawiły się w latach 60. XX w. a) Oparte na kartach perforowanych lub nośnikach taśmowych b) W konsekwencji: dostęp szeregowy do danych 3. Wczesne lata 70. XX w. relacyjny model danych a) Początkowo problemy techniczne z realizacją b) Próbne wdrożenia 1976 c) Wdrożenia komercyjne ok. 1980 (Oracle, DB2) d) Wdrożenia na mikrokomputery pierwsza połowa lat 80. XX w. (dbase) 1. Kartotekowe jedna tabela danych 2. Hierarchiczne a) Struktura drzewiasta b) Przykład struktura plików na dysku 3. Sieciowe (modyfikacja hierarchicznej) a) Struktura drzewiasta b) Dodatkowo jeden element może mieć więcej niż jednego rodzica BAZA HIERARCHICZNA A SIECIOWA 5 MODELE BAZ DANYCH BAZY ZŁOŻONE 6 A1 A11 A12 A13 A A2 A21 A22 A3 A31 1. Relacyjne a) Dane grupowane w relacje (pojęcie z teorii mnogości); b) Relacje można utożsamiać z tabelami c) Na bazę danych składa się wiele tabel 2. Temporalne a) Zazwyczaj wersja relacyjnych baz danych b) Dane opatrzone stemplem czasowym określającym czas ważności danych c) Umożliwiają automatyczne usuwanie danych 3. Obiektowe a) Dane przechowywane w strukturach obiektowych (klasach) b) Brak znanych rozwiązań komercyjnych 1
BAZY DANYCH PODZIAŁ FUNKCJONALNY 7 SYSTEM ZARZĄDZANIA BAZĄ DANYCH (SZBD) 8 1. Operacyjne pozwalają na gromadzenie i modyfikowanie danych 2. Analityczne (hurtownie danych) gromadzą dane z baz operacyjnych, nie pozwalają na modyfikacje danych 1. Oprogramowanie służące do realizacji operacji na danych 2. Przykładowe operacje na danych a) Dodawanie i usuwanie danych b) Modyfikowanie danych c) Wyszukiwanie danych d) Prezentowanie danych danych e) Przechowywanie danych f) Przetwarzanie danych g) Kodowanie danych PRZYKŁADOWE ZADANIA SZBD 9 ARCHITEKTURA KLIENT-SERWER 10 1. Tworzenie nowych baz danych 2. Wykonywanie operacji na danych 3. Zapewnienie dostępu do danych za pomocą odpowiedniego języka zapytań 4. Zapewnienie ochrony danych przed niepowołanym dostępem 5. Zapewnianie integralności danych 6. Przechowywanie zbiorów danych wraz z zapewnieniem im bezpieczeństwa 7. Zapewnienie wielodostępu 1. Serwer a) Baza danych b) SZBD 2. Klient a) Interfejs użytkownika b) Oprogramowanie realizujące połączenie z serwerem 3. Cechy charakterystyczne a) Serwer Przetwarzanie danych Ochrona danych Udostępnianie danych b) Klient Przyjmowanie zleceń operatora Przekazywanie zleceń do serwera Przyjmowanie wyników z serwera 11 EUROPEJSKA KONWENCJA PRAW CZŁOWIEKA 12 Art. 8. Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji. 2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności osób. OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH 2
KONSTYTUCJA RP 13 USTAWA O OCHRONIE DANYCH OSOBOWYCH 14 Art. 47 1. Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Art. 51 1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa. 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. Art. 1. 1. Każdy ma prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych. 2. Przetwarzanie danych osobowych może mieć miejsce ze względu na dobro publiczne, dobro osoby, której dane dotyczą, lub dobro osób trzecich w zakresie i trybie określonym ustawą. PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH 15 DANE OSOBOWE 16 1. Przetwarzanie danych (w sensie ustawy) a) jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, takie jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostępnianie i usuwanie, a zwłaszcza te, które wykonuje się w systemach informatycznych b) Ustawa dotyczy także przetwarzania danych w nieinformatycznych zbiorach danych: kartotekach, księgach, skorowidzach, ewidencjach 1. Dane osobowe to wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej 2. Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić np. przez a) powołanie się na numer identyfikacyjny b) jeden lub kilka czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne 3. Informacji nie uważa się za umożliwiającą określenie tożsamości osoby, jeżeli wymagałoby to nadmiernych kosztów, czasu lub działań. 4. Dane osobowe dotyczą wyłącznie osób fizycznych 5. Dane osobowe dotyczą tylko osób żyjących (stanowisko GIODO) PRZYKŁADY 17 DANE WRAŻLIWE 18 1. Danymi osobowymi są np.. a) imię, nazwisko, adres osoby; b) NIP, PESEL; c) linie papilarne, DNA, wzór siatkówki d) adres mailowy w postaci jakub.swiatlowski@wsl.com.pl, (ale już w postaci jbuziaczek@op.pl nie) e) adres IP komputera jeżeli da się powiązać z konkretną osobą (bez nadmiernych nakładów) 1. Dane potocznie nazywane wrażliwymi wymienione w ustawie o ochronie danych osobowych a) dane rasowe lub etniczne; b) poglądy polityczne; c) przekonania religijne lub filozoficzne; d) stan zdrowia; e) przynależność partyjna, związkowa lub wyznaniowa; f) kod genetyczny; g) nałogi; h) życie seksualne; i) skazania i orzeczenia dotyczące mandatów i kar 2. W odniesieniu do danych wrażliwych stosowane są odrębne zasady ich przetwarzania 3
OBOWIĄZEK STOSOWANIA POSTANOWIEŃ USTAWY O OCHRONIE DANYCH OSOBOWYCH 19 DOPUSZCZALNOŚĆ PRZETWARZANIA DANYCH OSOBOWYCH 20 1. Obowiązek stosowania postanowień ustawy o ochronie danych osobowych dotyczy: a) organów państwowych i samorządowych; b) państwowych i komunalnych jednostek organizacyjnych; c) podmiotów niepublicznych realizujących zadania publiczne; d) osób fizycznych i prawnych które przetwarzają dane w związku z działalnością zarobkową, zawodową lub statutową 2. Obowiązek stosowania postanowień ustawy o ochronie danych osobowych nie dotyczy a) osób fizycznych, przetwarzających dane wyłącznie w celach osobistych. 3. Częściowe ograniczenia stosowania ustawy dotyczą a) działalności dziennikarskiej, literackiej lub artystycznej b) zbiorów danych tworzonych doraźnie ze względów technicznych lub szkoleniowych tworzonych w związku z dydaktyką w szkołach wyższych pod warunkiem niezwłocznego ich usunięcia lub animizacji po wykorzystaniu 1. Przetwarzanie danych jest dopuszczalne gdy: a) osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę (nie dotyczy usunięcia danych); b) jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa; c) jest to konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia działań przed zawarciem umowy na żądanie osoby, której dane dotyczą; d) jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego; e) jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą w szczególności marketingu bezpośredniego własnych produktów lub usług; dochodzenia roszczeń z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej OBOWIĄZKI PRZY GROMADZENIU DANYCH 21 DOPUSZCZALNOŚĆ PRZETWARZANIA DANYCH WRAŻLIWYCH 22 1. W przypadku zbierania danych osobowych administrator danych jest obowiązany poinformować o: a) adresie swojej siedziby i pełnej nazwie, a w przypadku gdy administratorem danych jest osoba fizyczna o miejscu swojego zamieszkania oraz imieniu i nazwisku; b) celu zbierania danych, a w szczególności o możliwych odbiorcach c) prawie dostępu do treści swoich danych oraz ich poprawiania; d) dobrowolności albo obowiązku podania danych (podstawa prawna). 1. Obowiązuje generalny zakaz przetwarzania danych wrażliwych 2. Istnieje szereg wyjątków od zakazu: a) osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę na piśmie; b) przepis innej ustawy zezwala na przetwarzanie takich danych; c) przetwarzanie takich danych jest niezbędne do ochrony żywotnych interesów osoby, której dane dotyczą, gdy osoba, której dane dotyczą, nie jest zdolna do wyrażenia zgody; d) jest to niezbędne do wykonania zadań kościołów, stowarzyszeń, fundacji lub innych instytucji o celach niezarobkowych wyłącznie w odniesieniu do członków tych organizacji e) przetwarzanie dotyczy danych, które są niezbędne do dochodzenia praw przed sądem; f) przetwarzanie jest niezbędne do wykonania zadań związanych z zatrudnieniem pracowników, a zakres przetwarzanych danych jest określony w ustawie; g) przetwarzanie jest prowadzone w celu ochrony zdrowia, przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem DOPUSZCZALNOŚĆ PRZETWARZANIA DANYCH WRAŻLIWYCH 23 ZBIÓR DANYCH OSOBOWYCH 24 1. Wyjątki cd.: a) przetwarzanie dotyczy danych, które zostały podane do wiadomości publicznej przez osobę, której dane dotyczą; b) jest to niezbędne do prowadzenia badań naukowych (publikowanie wyników musi nastąpić z zachowaniem anonimowości osób, których badania dotyczą) c) przetwarzanie danych jest prowadzone przez stronę w celu realizacji praw i obowiązków wynikających z orzeczenia sądowego lub administracyjnego 1. Zbiór danych osobowych każdy, posiadający określoną strukturę zestaw danych osobowych 2. Pojedyncze dane,o ile są umieszczone w systemie informatycznym, traktowane są jako zbiór danych 3. Zbiory danych osobowych muszą być chronione środkami technicznymi i organizacyjnymi w szczególności przed dostępem osób niepowołanych 4. Administrator danych prowadzi a) dokumentację sposobu przetwarzania danych b) dokumentację sposobu ochrony danych c) ewidencję osób upoważnionych do przetwarzania danych 4
REJESTROWANIE ZBIORÓW DANYCH OSOBOWYCH 25 ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU REJESTROWANIA ZBIORÓW DANYCH OSOBOWYCH 26 1. Administrator danych jest obowiązany zgłosić zbiór danych do rejestracji Generalnemu Inspektorowi, Danych Osobowych 2. Zgłoszenie zbioru powinno zawierać a) wniosek b) oznaczenie administratora danych (firma, osoba fizyczna) c) cel przetwarzania danych d) opis kategorii osób, których dane dotyczą, oraz zakres przetwarzanych danych e) sposób zbierania i udostępniania danych f) opis technicznych i organizacyjnych środków ochrony; 3. Rejestr ma charakter publiczny 1. Zwolnienia z obowiązku rejestrowania danych osobowych dotyczą a) zbiorów stanowiących tajemnicę państwową b) zbiorów uzyskane w wyniku czynności operacyjnych upoważnionych służb, c) Krajowy Rejestr Karny, zbiory danych sądów, prokuratur d) zbiorów danych GIIF, zbiory SI Schengen, zbiory Wizowego SI e) zbiory danych kościołów i związków wyznaniowych, f) zbiorów danych pracodawców dotyczące pracowników g) zbiorów danych szkół i uczelni dotyczące uczniów i studentów h) zbiorów danych związane z zawartymi umowami cywilno-prawnymi i) zbiorów danych stowarzyszeń, fundacji dotyczące ich członków j) list wyborców k) zbiorów danych dotyczących usług medycznych, notariatu, adwokatury, doradców podatkowych, biur rachunkowych l) zbiorów tworzonych wyłącznie na potrzeby wystawienia faktury i sprawozdawczości finansowej m)powszechnie dostępnych (np. księgi wieczyste) 27 RELACYJNE BAZY DANYCH TERMINOLOGIA 28 1. Tabela, relacja logicznie wydzielony zbiór danych 2. Kolumna, atrybut, pole fragment tabeli posiadający własną nazwę i zawierający dane jednego typu 3. Wiersz, rekord zbiór danych o pojedynczym obiekcie 4. Wartość RELACYJNE BAZY DANYCH RELACYJNE BAZY DANYCH ZAŁOŻENIA 29 TABELE PRZYKŁADY POZYTYWNE 30 1. Dane przechowywane są w dwuwymiarowych relacjach (tabelach) 2. Każda tabela w bazie ma swoją własną niepowtarzalną w bazie danych nazwę 3. Każda kolumna w tabeli ma swoją własną niepowtarzalną w obrębie tabeli nazwę 4. Wartości w danej kolumnie tabeli są tego samego typu 5. W tabeli nie istnieją dwa identyczne wiersze (wiersze są rozróżnialne) 6. W tabelach przechowywane są dane proste (atomowe) 7. Kolejność kolumn i kolejność wierszy w tabeli nie mają znaczenia 8. Dane z różnych tabel można łączyć za pomocą kluczy 9. Dane, które można wyliczyć z innych danych są pomijane Imię Nazwisko Dział Jan Nowak Pr Ewa Stasiak Ks Anna Biała Z Działy Dział Opis Telefon Pr Produkcja 222333444 Ks Księgowość 222333555 Z Zarząd 222333222 5
TABELE PRZYKŁADY NEGATYWNE 31 TABELE PRZYKŁADY NEGATYWNE 32 Imię Nazwisko Dział Ewa Stasiak Ks Anna Biała Z Działy Dział Opis Telefon Pr Produkcja 222333444 222333555 Księgowość Ks Zarząd Z 222333222 Imię Nazwisko Dział Ewa Stasiak Ks Anna Biała Z TABELE PRZYKŁADY NEGATYWNE 33 DOSTĘP DO DANYCH KLUCZ 34 Imię Nazwisko Dział Języki Angielski Jan Nowak Pr Angielski Niemiecki Ewa Stasiak Ks Angielski Anna Biała Z Angielski Niemiecki Duński 1. Wartości są dostępne przez wskazanie: a) Tabeli b) Kolumny c) Klucza identyfikującego wiersz 2. Klucz atrybut lub minimalny zestaw atrybutów jednoznacznie identyfikujący wiersz a) Klucz prosty złożony z jednego atrybuty b) Klucz złożony składa się z wielu atrybutów c) Klucz obcy atrybut (lub zbiór atrybutów) występujący w tabeli będący kluczem w innej tabeli Imię Nazwisko Dział Jan Nowak Pr Ewa Stasiak Ks Anna Biała Z Działy Dział Opis Telefon Pr Produkcja 222333444 Ks Księgowość 222333555 Z Zarząd 222333555 PROSTA REALIZACJA KLUCZA 35 NORMALIZACJA BAZ DANYCH PIERWSZA POSTAĆ NORMALNA (1NF) 36 IDPrac Imię Nazwisko Dział 1 2 Jan Nowak Pr 3 Ewa Stasiak Ks 4 Anna Biała Z Wszystkie dane w tabeli są danymi prostymi a) Przykład negatywny Imię Nazwisko Dział Języki Angielski Anna Biała Z Angielski Niemiecki Duński b) Rozwiązanie utworzenie odrębnej tabeli Języki Imię Nazwisko Język Jan Kowalski Angielski Anna Biała Angielski Anna Biała Niemiecki Anna Biała Duński 6
NORMALIZACJA BAZ DANYCH DRUGA POSTAĆ NORMALNA (2NF) 37 NORMALIZACJA BAZ DANYCH TRZECIA POSTAĆ NORMALNA (3NF) 38 Tabela jest w pierwszej postaci normalnej oraz dodatkowo wszystkie kolumny niekluczowe nie są zależne od klucza głównego a) Przykład negatywny Oferta Tytuł Wydawnictwo Miejscowość Ulica Excel ABC Poznań Biała 3 Access ABC Poznań Biała 3 Excel BCA Poznań Czarna 7 Access BCA Poznań Czarna 7 b) Rozwiązanie utworzenie odrębnych tabel Wydawnictwa Wydawnictwo Miejscowość Ulica ABC Poznań Biała 3 BCA Poznań Czarna 7 Tabela jest w drugiej postaci normalnej oraz dodatkowo wszystkie atrybuty są bezpośrednio (funkcjonalnie, merytorycznie) zależne od klucza głównego a) Przykład negatywny Wynagrodzenia Nazwisko Kategoria zaszeregowania Stawka godzinowa Kowalski 3 15 Nowak 3 15 Silska 4 18 b) Rozwiązanie utworzenie odrębnej tabeli Kategorie Kategoria zaszeregowania 3 15 4 18 Stawka godzinowa NORMALIZACJA BAZ DANYCH 39 PROSTA REALIZACJA KLUCZA (KLUCZ SZTUCZNY) 40 1. Normalizacja baz danych a) Zwiększa liczbę tabel w bazie b) Redukuje lub likwiduje nadmiarowość (redundancję) danych c) Ułatwia zachowanie integralności danych 2. Normalizacja jest stosowana w operacyjnych bazach danych 3. Przeciwieństwem podejścia normalizacyjnego jest tzw. podejście wielowymiarowe stosowane czasami w hurtowniach danych (bazy analityczne) IDPrac Imię Nazwisko Dział 1 2 Jan Nowak Pr 3 Ewa Stasiak Ks 4 Anna Biała Z WARTOŚĆ NULL 41 42 1. Wartość Null (wartość pusta ) specyficzna wartość oznaczająca brak danych brak dostępu do danych, lub niecelowość podawania danych. Wartość taka może mieć charakter czasowy lub stały 2. Przykłady: a) Imię i nazwisko małżonka u osób samotnych b) Numer telefonu osoby, która tego numeru nie podała c) Pojemność skokowa silnika w przypadku samochodów elektrycznych 3. Wartość Null jest różna od 0, spacji czy pustego ciągu znaków PROJEKTOWANIE APLIKACJI BAZODANOWYCH 7
OBIEKTY W BAZACH DANYCH PROGRAMU MS ACCESS 43 ETAPY PROJEKTOWANIA BAZ DANYCH 44 1. Tabele zbiory danych 2. Kwerendy (zapytania) pobieranie wybranych danych, modyfikacja danych, generowanie nowych danych 3. Formularze służą do wprowadzania danych, czasami do ich wyprowadzania w postaci wydruku 4. Raporty służą do wyprowadzania danych 5. Strony umożliwiają dostęp do danych przez Internet 6. Makra proste elementy automatyzacji aplikacji, służą np. do wywoływania raprotów, formularzy,, ale także ciągu instrukcji manipulujących danymi 7. Moduły elementy automatyzacji programu tworzone w języku VBA 1. Projektowanie systemu 2. Projektowanie raportów 3. Projektowanie danych 4. Projektowanie tabel i relacji 5. Projektowanie pól 6. Projektowanie formularzy 7. Projektowanie sterowania (menu) PROJEKTOWANIE SYSTEMU 45 PROJEKTOWANIE SYSTEMU PRZYKŁAD (I) 46 1. Projektowanie systemu to inaczej określenie zakresu projektu 2. Projektowanie systemu tworzy się na podstawie wywiadu z Klientem (lub całej ich serii) 3. Z Klientem (przyszłym użytkownikiem) należy określić (i spisać) wszystkie funkcjonalności (zadania) tworzonego systemu. 4. W przypadku większych projekt systemu może zawierać także etapowanie systemu 5. W wielu przypadkach warto także określić (i spisać) te funkcjonalności, których przyszły system nie będzie realizował. Wprowadzenie a) Firma X prowadzi działalność polegającą na wywozie odpadów niesegregowanych od osób fizycznych oraz odpadów segregowanych z pojemników ustawionych w miejscach publicznych, a także odpadów segregowanych od osób prawnych. b) Odpady niesegregowane odbierane są w workach foliowych i wywożone są na podstawie umów zawierających określenie daty wywozu w postaci np. 1 i 3 wtorek miesiąca. c) Odpady segregowane odbierane z miejsc publicznych gromadzone są w pojemnikach różnego typu. Obecnie są to pojemniki typu: 1100 i dzwon. pojemniki te mogą być przeznaczone na szkło, plastik lub makulaturę. d) Odpady segregowane odbierane od osób prawnych pakowane są w kontenery, pojemniki, worki BIG BAG. Odpady te muszą być różnicowane na karton/papier, tworzywa sztuczne PET, tworzywa sztuczne folia, tworzywa sztuczne tworzywa plastikowe, szkło. PROJEKTOWANIE SYSTEMU PRZYKŁAD (II) 47 PROJEKTOWANIE RAPORTÓW 48 System powinien a) ewidencjonować umowy wywozu odpadów niesegregowanych wraz ze wskazaniem adresu i terminu wywozu odpadów b) tworzyć wydruki dla pracowników na poszczególne terminy wywozu odpadów zawierające adresy nieruchomości z których odpady mają być wywiezione c) tworzyć raporty dla gmin zawierające imię i nazwisko właściciela nieruchomości, adres i termin wywozu odpadów d) ewidencjonować pojemniki ustawiane w miejscach publicznych wraz ze wskazaniem typu pojemnika i rodzaju odpadów e) ewidencjonować firmy, z którymi zawarto umowy na wywóz odpadów segregowanych, wraz ze wskazaniem typu pojemnika i rodzaju System nie musi a) umożliwiać wystawiana faktur i prowadzenia rozrachunków z klientami b) ewidencjonować wszystkich kontaktów z klientami 1. Projektowanie raportów to projektowanie wyjść z aplikacji bazodanowej 2. Projektowanie raportów polega na: a) w wersji minimalnej określeniu zawartości raportów (wydruków) b) w wersji maksymalnej określeniu ich postaci graficznej 3. Przy tworzeniu raportów określa się: a) elementy stałe (tzw. etykiety) b) dane elementy zmienne pobierane z tabel (wartości poszczególnych pól) c) dane wyliczalne elementy zmienne wyliczalne wartości określane na podstawie innych wartości d) inne istotne informacje np. sposób sortowania raportów 4. Projektowanie raportów pomaga doprecyzować projekt ogólny, przez zadanie szeregu pytań Klientowi 5. Projektowanie raportów pomaga określić zawartość tabel danych. 8
PROJEKTOWANIE RAPORTÓW PRZYKŁAD 49 PROJEKTOWANIE DANYCH 50 1. Raport Faktura zawiera musi zawierać następujące elementy: a) wskazanie towaru (np. nazwę towaru) b) ilość towaru c) cenę jednostkową netto pobieraną z osobnej tabeli cennika d) wartość netto (iloczyn ilości i ceny) e) stawkę VAT pobieraną z tabeli zawierającej informacje o towarach f) wartość podatku VAT (iloczyn wartości netto i stawki VAT) g) wartość brutto (sumę wartości netto i wartości podatku VAT) 2. Czy przedstawiony wyżej opis raportu Faktura można uznać za poprawny? 1. Projektowanie danych to kilka etapów a) zestawienie wszystkich danych, które występują na raportach wraz ze wskazaniem, na jakich raportach występują, oraz określeniem typu z punktu widzenia raportu (dane zapisane w tabelach i dane wyliczalne) b) ujednolicenie i zróżnicowanie ich nazw c) analiza danych pod względem ich wyliczalności z punktu widzenia bazy danych,; d) analiza danych pod względem ich powtarzalności, e) przyporządkowanie danych do tabel, z uwzględnieniem dobrych obyczajów, f) określenie sposobu łączenia danych z różnych tabel wprowadzenie jednoznacznego identyfikatora rekordu w tabeli. 2. Projektowanie danych przykład PROJEKTOWANIE TABEL 51 PROJEKTOWANIE PÓL 52 1. Normalizacja bazy danych proces optymalizowania sposobu przechowywania danych 2. Pierwsza postać normalna (1NF) dane powtarzające się należy umieścić w odrębnych tabelach 3. Druga postać normalna w każdej tabeli należy utworzyć klucz główny Klucz główny to takie pole lub kombinacja pól dzięki którym każdy rekord w tabeli jest unikalny 4. Trzecia postać normalna pola niezwiązane z kluczem głównym należy umieścić w odrębnych tabelach 1. Projektowanie nazw nazwa powinna określać funkcję jakie pole pełni 2. Projektowanie zawartości polega na określeniu co dane pole będzie zawierać 3. Projektowanie reguł wprowadzania danych określenie, m.in. które dane są obowiązkowe, które muszą być unikatowe, określanie więzów integralności (np. zakres wartości, jakie mogą być do pól wpisywane) PROJEKTOWANIE FORMULARZY 53 PROJEKTOWANIE STEROWANIA (MENU) 54 1. Projektowanie formularzy to projektowanie wejść ekranów pozwalających na wprowadzanie danych 2. Na formularzach występują a) elementy informacyjne etykiety b) elementy służące do wprowadzania danych: pola tekstowe pola kombi i pola listy przyciski opcji pola wyboru przyciski akcji itp. c) elementy graficzne 1. Projektowanie sterowania polega na utworzeniu narzędzi do wywoływania formularzy i raportów. 2. W programie Access zazwyczaj narzędzie to przyjmuje postać panelu sterowania - formularza zawierającego przyciski do wywoływania odpowiednich elementów aplikacji 9
Etapy tworzenia baz danych 55 1. Tworzenie tabel 2. Tworzenie formularzy 3. Tworzenie kwerend 4. Tworzenie raportów 5. Tworzenie menu 6. Rozdzielanie bazy danych 7. Tworzenie dokumentacji technicznej 8. Tworzenie instrukcji dla użytkownika 10