Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI

Rozkład zaj ç w klasach IV VI szkoły podatawowej 25 Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI KLASA IV ROZDZIAŁ I JA I MOJE OTOCZENIE Temat 1. Kim jestem? (PP) istota i znaczenie narodzin dziecka dla rodziny i społeczeństwa; odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; różnorodne potrzeby każdego człowieka i sposoby ich zaspakajania; prawa dziecka we współczesnym świecie. wyjaśnienie, w czym wyraża się odmienność i niepowtarzalność każdego człowieka; przedstawienie przykładów różnorodnych potrzeb człowieka oraz sposobów ich zaspakajania; omówienie wybranych praw dziecka i wyjaśnienie, gdzie można się zwrócić, gdy są one łamane. Temat 2. Ja i moja rodzina (PP) rodzina oraz więzi ją łączące. Ród; prawa i obowiązki członków rodziny; genealogia nauką badającą związki pokrewieństwa; pamiątki i tradycja rodzinna. wyjaśnienie znaczenie rodziny, omówienie przykładów praw i obowiązków przysługujących poszczególnym członkom rodziny; przedstawienie genealogii jako nauki badającej stopnie pokrewieństwa; omówienie roli tradycji w tworzeniu więzi rodzinnych. Zagadnienia uzupełniajàce Niezwykłe drzewo drzewo genealogiczne (PP) zasady sporządzania drzewa genealogicznego własnej rodziny; stopnie pokrewieństwa. Temat 3. W mojej szkole (PP) społeczność szkolna, jej prawa i obowiązki; samorząd szkolny; historia i tradycja szkoły; uprzejmość, sprawiedliwość i tolerancja jako przejawy zachowań; poszanowanie godności i odmienności kolegów; konflikty międzyludzkie i sposoby ich rozwiązywania. charakterystyka społeczności szkolnej z uwzględnieniem praw i obowiązków ucznia; przedstawienie tolerancji, uprzejmości i sprawiedliwości jako zachowań pożądanych i ułatwiających funkcjonowanie grupy; ukazanie przykładów konfliktów między ludźmi i sposobów ich rozwiązywania.

26 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI Temat 4. Jestem cz Êcià społeczeƒstwa (PP) społeczeństwo jako forma zbiorowości; grupy społeczne i zasady przynależności do nich; praca i jej rola w życiu człowieka. wyjaśnienie, dlaczego człowiek jest istotą społeczną; omówienie na przykładach zasad funkcjonowania różnych grup społecznych; omówienie znaczenie pracy w życiu człowieka i wyjaśnienie, czym jest społeczny podział pracy. Zagadnienia uzupełniajàce Moje zachowanie mojà wizytówkà (PP) zachowania godne i ich przykłady; zachowania niegodne i sposoby przeciwstawiania się im. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć; utrwalenie wiedzy na temat funkcjonowania dziecka w rodzinie, szkole i społeczeństwie oraz więzi łączących go z członkami tych zbiorowości; kształcenie umiejętności dokonywania oceny przykładów przedstawionych zachowań. ROZDZIAŁ II MOJA OJCZYZNA Temat 1. Moja mała ojczyzna (PP) mała ojczyzna społeczność, historia i kultura; formy upamiętniania przeszłości małej ojczyzny. wyjaśnienie pojęcia mała ojczyzna ; ukazanie tradycji historyczno-kulturowych i problemów społeczno-gospodarczych małej ojczyzny; omówienie symboliki regionu z uwzględnieniem herbu miasta; przedstawienie charakterystycznych dla danego regionu: symboli, elementów budownictwa, strojów, zwyczajów. Temat 2. Samorzàd lokalny (PP) władze lokalne i sposób ich powoływania; zakres działań władz lokalnych. zapoznanie z zasadami powoływania władz lokalnych; omówienie zakresu działań władz lokalnych. Temat 3. Moja ojczyzna Polska (PP) Polska położenie, obszar, granice, kraje sąsiednie; polskie symbole narodowe; ludność Polski mniejszości narodowe i etniczne;

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 27 miejsca największych skupisk Polaków na świecie; zróżnicowanie regionalne. omówienie położenia geograficznego Polski (granice, sąsiedzi, krainy geograficzno-historyczne, zróżnicowanie regionalne) i polskich symboli narodowych; ukazanie więzi łączących naród polski, przedstawienie mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce; kształtowanie szacunku dla dorobku własnego narodu i dorobku mniejszości narodowych i etnicznych zamieszkujących Polskę. Zagadnienia uzupełniajàce My spod znaku Orła Białego (PP) polskie symbole narodowe: flaga, hymn, godło; święta narodowe, miejsca pamięci narodowej. Temat 4. Moje paƒstwo Rzeczpospolita Polska (PP) Polska krajem demokratycznym; najwyższe organy władzy w Polsce; konstytucja dokumentem określającym prawa i obowiązki obywateli. opisanie demokratycznego charakteru państwa polskiego; przedstawienie najważniejszych organów władzy w Polsce i ich zadań. Zagadnienia uzupełniajàce Legendy o poczàtkach paƒstwa polskiego (PP) legenda O Lechu, Czechu i Rusie ; legenda O Popielu i Piaście oraczu. Temat 5. Unia Europejska (PP) Unia Europejska organizacją państw Europy; państwa członkowskie Unii Europejskiej; symbolika Unii Europejskiej; Polska krajem członkowskim Unii Europejskiej. wyjaśnienie przyczyn powstania Unii Europejskiej, zasad jej funkcjonowania i symboli (flaga, hymn, wspólna waluta); omówienie miejsca Polski we wspólnocie europejskiej. Temat 6. Problemy ludzkoêci w XXI wieku (PP) problemy ludzkości w XXI wieku; skutki działalności człowieka; działania pomocowe podejmowane przez państwa i organizacje pozarządowe. omówienie problemów ludzkości XXI wieku oraz omówienie na przykładach przyczyn i skutków niektórych z nich (m.in. konflikty zbrojne, degradacja środowiska naturalnego, nędza, kataklizmy); omówienie działań pomocowych podejmowanych przez państwa i organizacje pozarządowe.

28 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI Temat 7. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i wiedzy; kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się mapą historyczną; kształcenie umiejętności dociekania w kontekście społecznym. ROZDZIAŁ III WST P DO HISTORII Temat 1. Czym zajmuje si historia? (PP) historia nauką o przeszłości, która przybliża życie ludzi w dawnych czasach; historia nauką badającą przyczyny i skutki ważnych wydarzeń; ważne wydarzenia, wybitne jednostki i praca pokoleń elementami kształtującymi historię; praca historyka. ukazanie historii jako nauki wyjaśniającej przyczyna i skutki minionych wydarzeń; omówienie elementów kształtujących historię (wybitnych władców i polityków, odkrywców, ważnych wydarzeń, efektów pracy przeszłych pokoleń). Zagadnienia uzupełniajàce O czytaniu mapy (PP) mapa warsztatem pracy historyka; elementy mapy; plan i sposób jego wykorzystania. Temat 2. èródła historyczne i ich rodzaje (PP) źródła historyczne i ich podział; przykłady źródeł historycznych; archeologia jako przykład nauki, która wspomaga badania historyczne. zapoznanie z pojęciem źródło historyczne ; ukazanie rodzajów źródeł historycznych i ich różnorodności; przedstawienie znaczenia źródeł historycznych dla poznania przeszłości; kształcenie pojęć niezbędnych do zrozumienia omawianych zagadnień. Zagadnienia uzupełniajàce Ziemia mówi o przeszłoêci praca archeologów; przykłady ważnych odkryć archeologicznych na ziemiach polskich. Temat 3. Chronimy Êlady przeszłoêci (PP) zabytki i ich rodzaje; rola i znaczenie zabytków; zadania muzealnictwa; różnorodne formy ochrony zabytków.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 29 przedstawienie różnorodnych form ochrony zabytków i ich znaczenia dla poznania historii; omówienie różnych typów muzeów, ich zadań i obowiązków; omówienie zasad właściwego zachowania się w muzeum; kształtowanie szacunku dla dokonań własnego państwa. Zagadnienia uzupełniajàce Zabytki Polski zabytki Polski z Listy Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości UNESCO. Temat 4. Jak zmierzyç czas? sposoby mierzenia czasu dawniej i współcześnie; jednostki pomiaru czasu; dawne i współczesne przyrządy służące do mierzenia czasu. przypomnienie jednostek podziału czasu zegarowego (doba, godzina, minuta, sekunda) i kalendarzowego (dzień, miesiąc, rok, stulecie, tysiąclecie); kształcenie rozumienia podstawowych kategorii historycznych ciągłości i zmienności przez ukazanie różnic w sposobach mierzenia czasu dawniej i dziś. Temat 5. Ery, tysiàclecia i wieki, czyli czas w historii (PP) zasady określania czasu minionych wydarzeń (czasy przed naszą erą, czasy naszej ery) według kalendarza chrześcijańskiego; era, epoka wiek, tysiąclecie pojęcia i ich zakres; obliczanie upływu czasu między wydarzeniami; chronologiczne porządkowanie wydarzeń. przedstawienie zasad określania i oznaczania czasu minionych wydarzeń; kształcenie pojęć niezbędnych do zrozumienia omawianych zagadnień; ćwiczenia w obliczaniu wieku podanego wydarzenia, zapisywaniu go na taśmie chronologicznej i porządkowaniu wydarzeń według chronologii. Temat 6. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i wykonywania zadań testowych; przypomnienie i utrwalenie poznanych pojęć i wiedzy; utrwalenie umiejętności obliczania czasu podanego wydarzenia, zapisywaniu go na taśmie chronologicznej, porządkowaniu wydarzeń według chronologii i obliczania upływu czasu. ROZDZIAŁ IV POCZÑTKI LUDZKOÂCI I PIERWSZE CYWILIZACJE Temat 1. Poczàtki ludzkoêci czas i miejsce pojawienia się pierwszych ludzi; warunki życia najstarszych przodków człowieka; najważniejsze osiągnięcia pierwszych ludzi (umiejętność wzniecania ognia, narzędzia); od koczowniczego do osiadłego trybu życia.

30 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI omówienie warunków życia najstarszych przodków człowieka; przedstawienie warunków, które umożliwiły ludziom przejście od koczowniczego do osiadłego trybu życia. Zagadnienia uzupełniajàce Prehistoryczni łowcy organizacja życia pierwszych ludzi (gromady); organizacja polowań; narzędzia wykorzystywane do polowań; znaczenie polowań dla zabezpieczenia bytu gromady. Temat 2. Pierwsze cywilizacje (PP) powstanie pierwszych cywilizacji; państwo formą organizacji społeczeństwa; rola wielkich rzek w życiu najstarszych cywilizacji; społeczny podział pracy. przedstawienie uwarunkowań niezbędnych do powstania pierwszych cywilizacji; omówienie powstania pierwszych państw; ukazanie istoty społecznego podziału pracy i przedstawienie podstawowych grup społecznych, które wykształciły się w pierwszych państwach (chłopi, rzemieślnicy, kupcy, urzędnicy, kapłani). Temat 3. Wynalezienie pisma. Zaczyna si historia (PP) wynalezienie pisma i jego znaczenie; rodzaje pisma; materiał pisarski; znaczenie umiejętności czytania i pisania. ukazanie znaczenia umiejętności czytania i pisania jako możliwości komunikowania się, zapisywania własnych myśli i przeżyć; podkreślenie znaczenia źródeł pisanych dla poznania historii. Temat 4. W Egipcie faraonów położenie starożytnego Egiptu; znaczenie Nilu dla funkcjonowania państwa; władca Egiptu i zakres jego władzy; społeczeństwo starożytnego Egiptu. zapoznanie uczniów z warunkami naturalnymi Egiptu i znaczeniem wylewów Nilu dla funkcjonowania państwa; przedstawienie grup społecznych starożytnego Egiptu, ich zajęć i warunków życia oraz pozycji faraona; kształcenie umiejętności posługiwania się mapą (odczytywanie informacji z mapy). Temat 5. Droga Egipcjanina do wiecznoêci wierzenia starożytnych Egipcjan; najważniejsze bóstwa i wyobrażenia o nich; piramidy grobowce faraonów. zapoznanie z wierzeniami starożytnych Egipcjan wielobóstwo, wiara w życie pozagrobowe; omówienie sposobu budowy piramid jako wielkiego osiągnięcia Egipcjan.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 31 Temat 6. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się mapą historyczną; utrwalenie poznanych pojęć; utrwalenie wiedzy na temat znaczenia pisma w życiu ludzi i warunków życia ludzi w czasach najstarszych cywilizacji. ROZDZIAŁ V FUNDAMENTY EUROPY Temat 1. W Atenach Peryklesa (PP) położenie i warunki naturalne starożytnej Grecji; elementy łączące mieszkańców Hellady; zajęcia mieszkańców starożytnej Grecji; charakterystyka polis i demokracji na przykładzie Aten z czasów Peryklesa; życie w Atenach peryklejskich. zapoznanie z położeniem i warunkami naturalnym starożytnej Grecji; wskazanie elementów łączących Greków (język, religia, tradycja, zwyczaje, obrzędy); omówienie wyglądu starożytnych Aten i przedstawienie zasad funkcjonowania demokracji ateńskiej; ukazanie Peryklesa jako osoby wyjątkowo zasłużonej dla rozwoju polis i demokracji. Temat 2. W kr gu greckich wierzeƒ i filozofii wierzenia starożytnych Greków; greckie miejsca kultu religijnego; narodziny teatru i filozofii; igrzyska sportowe i ich rola w życiu starożytnych Greków. zapoznanie uczniów z wierzeniami starożytnych Greków; omówienie igrzysk sportowych i teatru jako form oddawania czci bogom; przedstawienie przyczyn narodzin i rozwoju filozofii. Zagadnienia uzupełniajàce WÊród bogów na Olimpie (PP) wierzenia Greków; bogowie olimpijscy i dziedziny, którymi się opiekowali; mity opowieści o bogach i bohaterach. Temat 4. Od osady do imperium położenie i warunki naturalne Rzymu; zajęcia mieszkańców starożytnego Rzymu; przyczyny rozwoju Rzymu (położenie na szlaku handlowym; armia rzymska jej technika, organizacja); podboje Rzymu i powstanie imperium. omówienie przyczyn rozwoju Rzymu; wyjaśnienie przyczyn i skutków podbojów rzymskich;

32 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI zapoznanie z osiągnięciami techniki wojennej Rzymian; przedstawienie grup społecznych starożytnego Rzymu i ich zajęć. Temat 5. Dokonania staro ytnych Rzymian (PP) osiągnięcia techniczne Rzymian, które ułatwiły funkcjonowanie państwa i życie mieszkańców; prawo rzymskie; łacina językiem Rzymian. omówienie dokonań Rzymian w budownictwie (drogi, mosty, akwedukty); przedstawienie Rzymu jako państwa prawa, a także znaczenia kodyfikacji prawa dla późniejszych pokoleń. Zagadnienia uzupełniajàce Spacer po Wiecznym MieÊcie charakterystyka Wiecznego Miasta (I wiek n.e.); warunki życia w mieście; sposoby spędzania czasu wolnego przez mieszkańców Rzymu. Temat 6. Narodziny chrzeêcijaƒstwa (PP) Izraelici i odmienność ich wiary w świecie starożytnym; najważniejsze zasady judaizmu; Jezus z Nazaretu i jego nauki; narodziny nowej religii i położenie jej wyznawców; rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa. przedstawienie odmienności wiary Izraelitów w świecie starożytnym i omówienie najważniejszych zasad judaizmu; ukazanie okoliczności narodzin chrześcijaństwa i przyczyn jego rozpowszechniania się. Zagadnienia uzupełniajàce Dziedzictwo staro ytnoêci najważniejsze dokonania cywilizacji starożytnych; dziedzictwo starożytności (pismo, demokracja, prawo, teatr, architektura, igrzyska). Temat 7. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci przedstawienie dokonań cywilizacyjnych państw starożytnych, które są fundamentami Europy; kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się mapą historyczną; utrwalenie poznanych pojęć.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 33 KLASA V (przewidywany rozkład treêci programowych) ROZDZIAŁ I POCZÑTEK WIEKÓW ÂREDNICH Temat 1. Powstaje nowa epoka Êredniowiecze upadek imperium rzymskiego; życie ludzi na początku średniowiecza; wzrost znaczenia Kościoła; powstanie nowych państw w Europie. przedstawienie zmian w życiu ludzi na początku średniowiecza (upadek miast, zanik umiejętności czytania i pisania); omówienie nowych państw powstałych w średniowiecznej Europie. Zagadnienia uzupełniajàce ycie w Biskupinie położenie i wygląd osady; wyposażenie chat w Biskupinie; zajęcia mieszkańców Biskupina. Temat 2. Nasi przodkowie Słowianie Słowianie, ich siedziby i zajęcia; wierzenia Słowian; obyczaje Słowian; system plemienny. opisanie siedzib Słowian, ich zajęć i zasad funkcjonowania systemu plemiennego; ukazanie wierzeń, obyczajów i zwyczajów Słowian, z uwzględnieniem tych, które zachowały się do czasów współczesnych. Temat 3. Mieszko twórcà paƒstwa (PP) zjednoczenie plemion przez Polan; Mieszko I władcą nowego państwa; chrzest Polski 966 r. przyczyny i znaczenie. omówienie roli Mieszka I w tworzeniu państwa; wyjaśnienie przyczyn przyjęcia chrztu przez Mieszka I i wskazanie korzyści wynikających z tego faktu dla nowego państwa. Temat 4. Bolesław I pierwszy król Polski (PP) Bolesław Chrobry następcą Mieszka I; cel i skutki misji św. Wojciecha; przyczyny i znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego; Bolesław Chrobry i Otton III bohaterowie zjazdu gnieźnieńskiego; koronacja Bolesława Chrobrego w 1025 r.

34 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI omówienie okoliczności zorganizowania zjazdu w Gnieźnie, jego uczestników i znaczenia dla umocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej; rozwijanie myślenia historycznego przez próbę oceny panowania Bolesława Chrobrego. Zagadnienia uzupełniajàce Âwi ty Wojciech patron Polski życie i działalność św. Wojciecha; legendy związane ze św. Wojciechem; miejsca kultu św. Wojciecha. Temat 5. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci Cele ogólne kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się mapą historyczną; przypomnienie najważniejszych informacji o życiu ludzi na początku średniowiecza; przypomnienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski za panowania pierwszych Piastów (chrzest Polski, misja św. Wojciecha, zjazd gnieźnieński); próba oceny polityki Mieszka I i Bolesława Chrobrego. ROZDZIAŁ II YCIE W PA STWIE PIERWSZYCH PIASTÓW Temat 1. Trud rzàdzenia (PP) władca jego prawa i obowiązki; urzędnicy i ich zadania; drużyna książęca i jej rola; dwór książęcy (królewski); Gniezno pierwszą stolicą Polski. omówienie roli władcy oraz jego najbliższych współpracowników w Polsce wczesnopiastowskiej; przedstawienie zasad funkcjonowania dworu książęcego (królewskiego) w czasach pierwszych Piastów (dwór objazdowy) i Gniezna jako pierwszej stolicy państwa polskiego. Zagadnienia uzupełniajàce W blasku królewskiej korony insygnia koronacyjne i symbole władzy królewskiej i książęcej; koronacja i jej znaczenie; zadania monarchiń. Temat 2. ycie w Polsce pierwszych Piastów (PP) polskie społeczeństwo za pierwszych Piastów; miejsca powstawania grodów; wygląd, funkcja i znaczenie grodów; zajęcia mieszkańców grodu; funkcja podgrodzi i zajęcia mieszkańców. omówienie wyglądu grodu podgrodzi, ich funkcji oraz zajęć mieszkańców; ukazanie zróżnicowania społecznego ludności Polski za pierwszych Piastów.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 35 Temat 3. ycie zakonne (PP) powstawanie zgromadzeń zakonnych; wygląd i zajęcia zakonników; święty Franciszek z Asyżu. omówienie wyglądu klasztoru, trybu życia mnichów i ich zajęć; zapoznanie uczniów z życiem i działalnością św. Franciszka z Asyżu. Zagadnienia uzupełniajàce ycie w klasztorze miejsca, w których budowano klasztory; wnętrze klasztoru i jego funkcje. Temat 4. Sprawdzamy wiadomoêci i umiej tnoêci kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem analiza tekstu źródłowego; utrwalenie wiadomości o życiu ludzi w Polsce pierwszych Piastów; utrwalenie poznanych pojęć. ROZDZIAŁ III POLSKA I JEJ MIESZKA CY U SCHYŁKU ÂREDNIOWIECZA Temat 1. Kazimierz Wielki dobrym gospodarzem (PP) Kraków siedzibą królewską; polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego; założenie Akademii Krakowskiej; uczta u Wierzynka. omówienie na wybranych przykładach panowania Kazimierza Wielkiego jako okresu świetności państwa polskiego (kolonizacja, rozwój handlu i rzemiosła, budownictwo obronne, Akademia Krakowska uczta u Wierzynka); rozwijanie myślenia historycznego przez próbę oceny panowania króla Kazimierza Wielkiego. Zagadnienia uzupełniajàce ycie aka wśród żaków, bakałarzy i profesorów nauka w średniowieczu; zasady funkcjonowania uniwersytetu w średniowieczu; życie codzienne krakowskich żaków. Temat 2. Na zamku rycerskim (PP) zamki, ich funkcja i lokalizacja; wygląd zamku elementy obronne i mieszkalne; mieszkańcy zamku, ich zajęcia i rozrywki; kodeks rycerski; Zawisza Czarny wzorem średniowiecznego rycerza. omówienie wyglądu i funkcji średniowiecznych zamków, zapoznanie z warunkami życia jego mieszkańców;

36 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI wyjaśnienie zasad obowiązujących rycerzy; przedstawienie wzoru rycerskiej postawy na przykładzie Zawiszy Czarnego. Zagadnienia uzupełniajàce Droga do rycerskiego pasa kto mógł zostać rycerzem; stopnie wtajemniczenia rycerskiego (paź giermek rycerz), pasowanie na rycerza; turnieje rycerskie; opis herbów rycerskich. Temat 3. W Êredniowiecznym mieêcie (PP) lokacja i wygląd miast w średniowieczu (elementy obronne); rynek centrum życia miejskiego wygląd i zabudowa; miasta średniowieczne a współczesne. omówienie miejsc lokowania i wyglądu średniowiecznego miasta z uwzględnieniem jego elementów obronnych; porównanie wyglądu miasta w średniowieczu i miasta współczesnego. Temat 4. Mieszkaƒcy Êredniowiecznego miasta (PP) mieszkańcy miast i ich zajęcia; cechy i ich zadania; warunki życia mieszkańców średniowiecznego miasta; czas wolny mieszkańców średniowiecznego miasta. ukazanie zróżnicowania społecznego średniowiecznego miasta i omówienie warunków życia i zajęć jego mieszkańców; wyjaśnienie przyczyn zanikania współcześnie wielu specjalności rzemieślniczych. Zagadnienia uzupełniajàce ycie codzienne w Êredniowiecznym mieêcie dzień powszedni i świąteczny w średniowiecznym mieście; w wybranych warsztatach średniowiecznych rzemieślników. Temat 5. WieÊ w Êredniowieczu (PP) wygląd średniowiecznej wsi; zajęcia mieszkańców wsi; obowiązki chłopów wobec właściciela ziemi; życie codzienne mieszkańców wsi. omówienie wyglądu średniowiecznej wsi; zapoznanie uczniów z warunkami życia i powinnościami mieszkańców wsi; porównanie życia chłopa z życiem rycerza i mieszczanina. Temat 6. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) i posługiwania się mapą historyczną; przypomnienie najważniejszych informacji o życiu ludzi w średniowieczu.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 37 przypomnienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski za panowania Kazimierza Wielkiego (założenie Akademii Krakowskiej i uczta u Wierzynka); próba oceny panowania Kazimierza Wielkiego. ROZDZIAŁ IV W CZASACH PIERWSZYCH JAGIELLONÓW Temat 1. Jadwiga Andegaweƒska król Polski (PP) Jadwiga Andegaweńska królem Polski; dwór Jadwigi i jej zasługi dla rozwoju kultury polskiej; testament królowej i jego wykonawca; omówienie działalności królowej Jadwigi i ukazanie jej zasług dla rozwoju kultury polskiej. Temat 2. Trudne sàsiedztwo utworzenie państwa krzyżackiego; organizacja państwa krzyżackiego; polityka Krzyżaków wobec sąsiadów; zagarnięcie Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków. wyjaśnienie przyczyn sprowadzenia Krzyżaków do Polski; przedstawienie okoliczności utworzenia i zasad funkcjonowania państwa krzyżackiego; omówienie na przykładach polityki Krzyżaków wobec Polski i Litwy, która zagrażała bezpieczeństwu tych państw. Temat 3. Jadwiga i Jagiełło sojusz polsko-litewski (PP) przyczyny unii polsko-litewskiej w Krewie; Władysław Jagiełło królem Polski; bitwa pod Grunwaldem 1410 r. ukazanie przyczyn i skutków zawarcia unii polsko-litewskiej w Krewie; przedstawienie przebiegu bitwy pod Grunwaldem; omówienie skutków wojny z Krzyżakami prowadzonej w latach 1409 1410. Temat 4. Wisłà do Gdaƒska (PP) odzyskanie Pomorza Gdańskiego; wzrost znaczenia Wisły jako szlaku komunikacyjnego; spław wiślany; rozkwit Gdańska i innych miast położonych na szlaku wiślanym. zapoznanie uczniów z funkcjonowaniem spławu wiślanego i znaczeniem Wisły jako szlaku komunikacyjnego; omówienie wpływu wolnego spławu wiślanego na rozwój gospodarki polskiej i rozkwit miast polskich położonych na szlaku.

38 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI Zagadnienia uzupełniajàce Jedna epoka dwa style architektura i sztuka średniowiecza; książka średniowieczna. Temat 5. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci Cele ogólne kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego i ilustracji) oraz posługiwania się mapą historyczną; przypomnienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski za panowania Władysława Jagiełły i Jadwigi (unia z Litwą, bitwa pod Grunwaldem); utrwalenie wiadomości o architekturze i sztuce średniowiecznej. ROZDZIAŁ V NOWA EPOKA, NOWY ÂWIAT Temat 1. Z Kolumbem ku nieznanym brzegom (PP) wyobrażenia o Ziemi w średniowieczu; przyczyny odkryć geograficznych; wielcy odkrywcy (Krzysztof Kolumb i Vasco da Gama); skutki odkryć geograficznych. przedstawienie przyczyn i skutków wielkich wypraw geograficznych; omówienie wypraw wielkich odkrywców na przykładach Krzysztofa Kolumba i Vasco da Gamy. Zagadnienia uzupełniajàce Dwa Êwiaty cywilizacje prekolumbijskie i ich dokonania; skutki odkryć geograficznych, czyli zmiany w życiu mieszkańców Starego i Nowego Świata. Temat 2. Narodziny nowej epoki humanistyczne spojrzenie na człowieka i otaczający go świat; ideał człowieka renesansu; symbole epoki Leonardo da Vinci i Michał Anioł; wynalazek druku i jego rola w upowszechnianiu kultury. charakterystyka epoki renesansu i nowych poglądów na człowieka i otaczający go świat; wyjaśnienie pojęć: renesans, odrodzenie, humanizm ; przedstawienie wybitnych postaci epoki i ich dokonań (Leonardo do Vinci, Michał Anioł, Jan Gutenberg) Zagadnienia uzupełniajàce Leonardo da Vinci człowiek renesansu Leonardo da Vinci przykładem człowieka renesansu ; wybrane dzieła Leonarda da Vinci. Temat 3. Renesansowy Wawel Jagiellonów (PP) drogi przenikania idei renesansu do Polski; Wawel renesansową siedzibą królów Polski; życie dworskie na Wawelu w okresie panowania ostatnich Jagiellonów; zasługi ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury polskiej.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 39 przedstawienie dróg przenikania idei renesansowych do Polski; omówienie renesansowego charakteru siedziby królewskiej na Wawelu i zapoznanie uczniów z zasługami ostatnich Jagiellonów dla rozwoju kultury w Polsce. Temat 4. W pracowni Mikołaja Kopernika (PP) Mikołaj Kopernik polski człowiek renesansu; odkrycie Kopernika teoria heliocentryczna; znaczenie odkrycia Kopernika. przedstawienie Mikołaja Kopernika jako polskiego uczonego czasów renesansu; wyjaśnienie istoty teorii heliocentrycznej jej znaczenia dla rozwoju nauki; zapoznanie uczniów ze sposobem pracy uczonego i jego narzędziami badawczymi. 5. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) oraz posługiwania się mapą historyczną; określenie stopni pokrewieństwa na podstawie drzewa genealogicznego Jagiellonów; przypomnienie ważnych wydarzeń z dziejów nowożytnej Europy (odkrycia geograficzne, wynalezienie druku, teoria Kopernika); utrwalenie poznanych pojęć i dat. ROZDZIAŁ VI W SZLACHECKIEJ RZECZYPOSPOLITEJ W XVI XVII WIEKU Temat 1. Szlachta i król rzàdzà Rzeczàpospolità (PP) zajęcia szlachty; pozycja stanu szlacheckiego w państwie; sejm walny i sejmiki ziemskie. zapoznanie uczniów z zajęciami szlachty i jej obowiązkami wobec państwa i uprzywilejowana pozycją w Rzeczypospolitej; omówienie funkcjonowania parlamentu w Rzeczypospolitej, uprawnień sejmu walnego i sejmików ziemskich. Temat 2. W majàtku szlacheckim (PP) folwark szlachecki i jego funkcjonowanie; mieszkańcy dworu szlacheckiego i pałacu magnackiego; położenie mieszczan i chłopów. przedstawienie wyglądu i zasad funkcjonowania folwarku jako wielkiego gospodarstwa szlacheckiego; ukazanie szlachty jako grupy najbardziej uprzywilejowanej w państwie; omówienie sytuacji mieszczan i chłopów.

40 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI Zagadnienia uzupełniajàce Spacer po majàtku szlacheckim wygląd majątku; zabudowania folwarczne i ich funkcja; zagrody chłopskie. Temat 3. W Rzeczypospolitej Obojga Narodów (PP) unia lubelska; Rzeczpospolita państwem wielu narodów; pierwsza wolna elekcja; skutki wolnych elekcji; Warszawa nową stolicą kraju. wyjaśnienie przyczyn zawarcia unii realnej w Lublinie; omówienie sytuacji geopolitycznej Rzeczypospolitej po zawarciu unii lubelskiej; przedstawienie przyczyn wolnych elekcji i wyjaśnienie zasad ich przeprowadzania; zapoznanie uczniów ze skutkami wolnych elekcji; ukazanie Warszawy jako stolicy kraju. Temat 4. W czasach potopu szwedzkiego w XVII wieku (PP) przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją; najazd Szwedów na Polskę 1655 1660; postawa społeczeństwa w czasie najazdu; obrona Jasnej Góry; Stefan Czarniecki bohaterem czasów potopu szwedzkiego ; skutki wojen ze Szwedami. omówienie przyczyn wojen ze Szwecją; przedstawienie zasięgu najazdu szwedzkiego w 1655 r. i postawy polskiej szlachty; przedstawienie najważniejszych wydarzeń potopu (obrona Jasnej Góry) i ukazanie postawy społeczeństwa polskiego wobec najeźdźcy ze szczególnym naciskiem na postać Stefana Czarnieckiego jako symbolu patriotycznej postawy; omówienie skutków wojen ze Szwecją. Temat 5. Wyprawa wiedeƒska Jana III Sobieskiego (PP) Turcy zagrożeniem dla Polski i Europy; wojny Rzeczypospolitej z Turcją w XVII wieku; odsiecz wiedeńska Jana III Sobieskiego; skutki wojen XVII wieku. wyjaśnienie przyczyn wojen Rzeczypospolitej z Turcją i przyczyn zagrożenia tureckiego dla Europy; przedstawienie przyczyn i okoliczności wyprawy wiedeńskiej Jana III Sobieskiego oraz jej rezultatów; zapoznanie ze skutkami wojen XVIII wieku. Zagadnienie uzupełniajàce Sztuka baroku Barok charakterystyka epoki; zabytki polskiego baroku.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 41 6. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie umiejętności czytania ze zrozumieniem (analiza tekstu źródłowego) oraz posługiwania się mapą historyczną; przypomnienie ważnych wydarzeń z dziejów Polski (unia lubelska, wojny ze Szwecją i Turcją, bitwa pod Wiedniem); utrwalenie zasad funkcjonowania demokracji szlacheckiej oraz poznanych pojęć i dat. KLASA VI (przewidywany rozkład materiału) ROZDZIAŁ I W OBRONIE UPADAJÑCEJ RZECZYPOSPOLITEJ Temat 1. Rzeczpospolita w drugiej połowie XVIII wieku. sytuacja wewnętrzna Rzeczypospolitej w 2. połowie XVIII wieku; wzrost znaczenia państw ościennych; ostatnia wolna elekcja; ingerencja państw ościennych i I rozbiór Rzeczypospolitej. przedstawienie sytuacji wewnętrznej i zewnętrznej Rzeczypospolitej w 2. połowie XVIII wieku; wyjaśnienie okoliczności i skutków I rozbioru Rzeczypospolitej. Temat 2. U króla na obiadach czwartkowych (PP) obiady czwartkowe i ich rola w życiu artystycznym i politycznym epoki stanisławowskiej; pierwsze próby reform Rzeczypospolitej; teatr i publicystyka w walce o naprawę państwa. omówienie działań króla Stanisława Augusta Poniatowskiego zmierzających do reformy oświaty i rozwoju kultury w Rzeczypospolitej; wyjaśnienie zadań stojących przed oświatą i kulturą w dziele naprawy państwa polskiego. Zagadnienia uzupełniajàce Warszawa w czasach stanisławowskich omówienie roli króla Stanisława Augusta Poniatowskiego jako mecenasa kultury; przedstawienie Warszawy w 2. połowie XVIII wieku jako miejsca działalności wybitnych architektów i artystów. Temat 3. Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja (PP) Rzeczpospolita po I rozbiorze; Sejm Wielki (1788 1792); reformy Sejmu Wielkiego; Konstytucja 3 maja 1791 r. omówienie reform przeprowadzonych na Sejmie Wielkim; zapoznanie uczniów z najważniejszymi zapisami Konstytucji 3 maja oraz wyjaśnienie ich znaczenia.

42 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI Temat 4. Pod dowództwem naczelnika KoÊciuszki. (PP) okoliczności II rozbioru Rzeczypospolitej; powstanie kościuszkowskie: a. wybuch powstania i jego charakter, b. bitwa pod Racławicami i postawa kosynierów, c. upadek powstania. omówienie insurekcji kościuszkowskiej najważniejszych wydarzeń, skutków i postaw Polaków. Temat 5. Upadek I Rzeczypospolitej (PP) okoliczności i konsekwencje III rozbioru Rzeczypospolitej; przyczyny upadku państwa polskiego w XVIII wieku. omówienie przyczyn zewnętrznych i wewnętrznych, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku. Zagadnienia uzupełniajàce Rozbiory Rzeczypospolitej granice I, II i III rozbioru Rzeczypospolitej analiza mapy; obszar i ludność Rzeczypospolitej objęte kolejnymi rozbiorami analiza danych statystycznych; postawa Polaków w walce o zachowanie niepodległości analiza obrazu historycznego. Temat 6. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie posługiwania się mapą historyczną, analiza tekstu źródłowego i źródeł ikonograficznych; utrwalenie poznanych pojęć; przypomnienie sytuacji Rzeczypospolitej w 2 poł. XVIII wieku i próba reform zmierzających do ratowania niepodległości państwa; porządkowanie wydarzeń według chronologii. ROZDZIAŁ II ZA WOLNÑ POLSK Temat 1. Z ziemi włoskiej do Polski emigracja po III rozbiorze; utworzenie Legionów Polskich we Włoszech (1797 r.); walka Legionów o wolność Polski. przedstawienie okoliczności utworzenia Legionów Polskich we Włoszech w 1797 r. i ich walki o niepodległość kraju. Zagadnienia uzupełniajàce Dzieje zapisane w hymnie okoliczności powstania Pieśni legionów polskich we Włoszech ; bohaterowie hymnu narodowego; dzieje ojczyste zapisane w hymnie.

Rozkład zaj ç programowych w klasach IV VI szkoły podatawowej 43 Temat 3. W listopadowà noc 1830 roku (PP) przyczyny wybuchu powstania listopadowego; wydarzenia nocy listopadowej w 1830 r; charakter walk powstańczych; skutki powstania. omówienie przyczyn wybuchu powstania listopadowego, charakteru walk i skutków zrywu narodowego. Temat 3. Tułacza dola o Wielkiej Emigracji (PP) życie Polaków na emigracji; rola kultury polskiej na emigracji; wybitni przedstawiciele polskiej emigracji Fryderyk Chopin, Adam Mickiewicz i ich zasługi dla rozwoju kultury. wyjaśnienie przyczyn emigracji Polaków po upadku powstania listopadowego i opisanie warunków ich życia na obczyźnie; omówienie znaczenia Fryderyka Chopina i Adama Mickiewicza dla rozwoju życia kulturalnego i artystycznego na emigracji. Temat 4. Powstanie styczniowe (PP) okoliczności wybuchu powstania styczniowego; charakter walk powstańczych; skutki powstań narodowych w XIX wieku. przedstawienie okoliczności wybuchu powstania styczniowego i charakteru walk powstańczych; omówienie skutków polskich powstań narodowych. Zagadnienia uzupełniajàce Polskie powstania narodowe porównanie charakteru walk w powstaniu listopadowym i styczniowym w oparciu o materiał ikonograficzny; ocena skutków polskich powstań narodowych. Temat 5. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci kształcenie orientacji czasowo-przestrzennej; analiza źródeł ikonograficznych i tekstów źródłowych; podsumowanie skutków zbrojnej walki Polaków o niepodległość kraju. ROZDZIAŁ III ZIEMIE POLSKIE POD ZABORAMI W II POŁOWIE XIX WIEKU Temat 1. Polacy pod zaborami w drugiej połowie XIX wieku sytuacja ludności polskiej pod zaborami drugiej połowie XIX wieku; cele polityki zaborców wobec ludności polskiej w drugiej połowie XIX wieku.

44 Dokumentacja nauczyciela klasy IV VI przedstawienie antypolskiej polityki zaborców i sytuacji ludności polskiej pod zaborami w drugiej połowie XIX wieku. Temat 2. Nie rzucim ziemi skàd nasz ród Polacy w obronie narodowych wartoêci (PP) postawa ludności polskiej wobec polityki zaborców; przykłady walki Polaków z zaborcami; strajk dzieci we Wrześni w 1901 r. omówienie postaw ludności polskiej wobec antypolskiej polityki zaborców w drugiej połowie XIX w. ze szczególnym uwzględnieniem strajku szkolnego we Wrześni. Zagadnienia uzupełniajàce Dzieci Wrzesiƒskie w obronie polskiej mowy przyczyny i przebieg strajku szkolnego we Wrześni; echo strajku w literaturze. Temat 3. ArtyÊci polscy przełomu XIX i XX wieku i ich dzieła w walce o niepodległoêç (PP) kultura polska w czasach zaborów i jej zadania; wielcy polscy artyści i ich dzieła: Jan Matejko, Stanisław Moniuszko, Henryk Sienkiewicz i Stanisław Wyspiański; zasługi wybitnych artystów XIX wieku dla rozwoju kultury polskiej Helena Modrzejewska. omówienie zadań kultury polskiej w czasach zaborów; przedstawienie na wybranych przykładach roli literatury, dzieł malarskich i muzycznych w umacnianiu polskości i budzeniu ducha polskiego patriotyzmu. Zagadnienia uzupełniajàce Maluj tak, aby polska zmartwychwstała Malarstwo Jana Matejki jako przykład utrwalania wiedzy historycznej i podtrzymywaniu świadomości narodowej. Temat 4. Za chlebem emigracja zarobkowa Polaków w II połowie XIX wieku (PP) emigracja polityczna i zarobkowa Polaków w XIX wieku; kierunki emigracji; życie Polaków na emigracji. omówienie przyczyn i kierunków emigracji Polaków w XIX wieku, wskazanie różnic między emigracją polityczną a zarobkową; przedstawienie sytuacji Polaków żyjących na emigracji i ich związków z krajem ojczystym. Temat 5. Sprawdzamy wiedz i umiej tnoêci przypomnienie celu i metod wynaradawiania Polaków w zaborze rosyjskim i pruskim; podsumowanie walki Polaków o przetrwanie narodowe w latach zaborów; kształcenie orientacji przestrzennej; wskazanie roli kultury polskiej lat zaborów i zasług wybitnych artystów dla rozwoju kultury polskiej.