Agata i Zbigniew Judyccy ARCHITEKCI POLSCY w świecie Tom I Warszawa 2006
INSTITUT DE RECHERCHES BIOGRAPHIQUES 103, Chemin de l Eglise, 62131 Vaudricourt, France tel. (00 33) 3 21 26 10 46; e-mail: irb.judycki@libertysurf.fr AKADEMIA ŚWIĘTOKRZYSKA im. Jana Kochanowskiego ul. Stefana Żeromskiego 5, 25-368 Kielce tel./fax (041) 344 86 70 Opracowanie graficzne Andrzej Cedro Na okładce Ośrodek Badawczy Servier w Croissy (Francja) (arch. Jan Łosowski) Skład i przygotowanie do druku Stanisław Ozga Copyright by Agata i Zbigniew Judyccy Wydawca S-CAN Wydawnictwo s.c. www.s-can.pl Druk: Brzeska Oficyna Wydawnicza Publikacja dofinansowana przez Stowarzyszenie Wspólnota Polska w Warszawie ISBN 83-87785-43-1 Wstęp Niewątpliwie zawód architekta należy do takiej kategorii ludzkiego działania, które pozostawia zawsze trwały ślad twórczej pracy w postaci zrealizowanych projektów. Założeniem autorów serii albumów Architekci polscy w świecie jest dokumentowanie i ukazywanie ogromnego w tym zakresie dorobku rodaków w różnych częściach świata. Nie ma kraju, w którym polscy architekci nie zaznaczyliby swojej obecności. Już lektura niniejszej publikacji świadczy o ogromnym wkładzie Polaków w światową architekturę. Niejednokrotnie zwiedzając obce kraje i podziwiając różnego rodzaju obiekty miejscowej architektury nie zdajemy sobie sprawy, że ich projekty wyszły spod ręki polskich inżynierów. Na przestrzeni minionych stuleci zbudowali oni w świecie wiele kościołów, meczetów, cerkwi, klasztorów, fabryk, centrów handlowych, pałaców prezydenckich i rezydencji, uniwersytetów, hipodromów i obiektów sportowych, laboratoriów i szpitali, szkół, banków, hoteli, teatrów, lotnisk czy dworców kolejowych oraz wiele osiedli mieszkaniowych i domów typu indywidualnych. Są również autorami pomników, fontann, tablic czy nagrobków. Wielu z nich weszło do grona wybitnych profesorów wyższych uczelni. Wielu też pozostawiło po sobie fachową spuściznę pisarską, m.in. w formie specjalistycznych podręczników akademickich. Liczną grupę stanowią także ci, którzy oprócz pracy zawodowej prowadzili szeroko zakrojoną działalność polityczną i społeczną na rzecz Polski i Polonii, co zostało odnotowane w biogramach niniejszego opracowania. Tom I albumu Polscy architekci w świecie jest publikacją o charakterze popularnym, mającą za zadanie dotarcie do szerokiego grona czytelników. Składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera 29 sylwetek architektow polskich mieszkających i pracujących w 12 krajach świata (Algieria, Australia, Belgia, Czechy, Finlandia, Francja, Holandia, Kanada, Luksemburg, Szwecja, USA, Wielka Brytania) oraz wybrane ilustracje obrazujące ich projekty i realizacje. Jest to oczywiście znikoma część w porównaniu z kilkoma tysiącami architektów polskich działających poza krajem. Nie wszyscy też odpowiedzieli na nasze zaproszenie do współpracy w tym, i tak już niełatwym, przedsięwzięciu edytorskim. Mamy jednak nadzieję, że do następnego tomu uda nam się zachęcić szersze grono rodaków i udokumentować ich dorobek zawodowy. Druga cześć albumu ma charakter słownika biograficznego obejmującego zarówno postacie współczesne, jak i historyczne polskich architektów i urbanistów w świecie. Życiorysy te zostały opracowane na podstawie bazy archiwalnej Instytutu Badań Biograficznych oraz innych dostępnych źródeł, m.in. encyklopedii specjalistycznych, słowników biograficznych oraz artykułów prasowych. *** Autorzy pragną serdecznie podziękować za pomoc w gromadzeniu materiałów i pozyskiwaniu informacji dotyczących polskich architektów: Jerzemu Grochulskiemu z Warszawy, Janowi Jaworskiemu z Chicago, Tadeuszowi Kilarskiemu z Zurychu, Janowi Krasnodębskiemu z Londynu, Ryszardowi Maturze z Paryża, Andrzejowi Molganowi z Paryża, Iwonie Wojtczak z Warszawy, Leszkowi Wyczółkowskiemu z Mississauga, Henrykowi Żalińskiemu z Krakowa. W szczególny sposób autorzy dziękują za pomoc w wydaniu albumu Stowarzyszeniu Wspólnota Polska w Warszawie oraz prof. Janowi Łosowskiemu z Paryża. 5
AchovÁ [Szulc-Ach] Alicja Architekt; ur. 5 grudnia 1932 w Warszawie, córka Jana i Stanisławy z Kiełczewskich; zamężna: Jiri Ach (architekt). Wykształcenie: Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej 1951 1957; nostryfikacja dyplomu w Czechach. Projektant w Centralnym Biurze Studiów i Projektów Transportu Drogowego i Lotniczego w Gdańsku 1955 1957; projektant w Pracowni Konserwacji Zabytków w Gdańsku (m.in. rekonstrukcja kościoła pw. Najświętszej Maryi Panny w Zamku Malborskim) 1957 1960; architekt-projektant w Biurze Projektów Handlu Wewnętrznego w Pradze (Czechosłowacja) 1961 1973; kierownik pracowni projektowej w Energoprojekcie w Pradze 1973 1990; emerytura (drobne projekty architektoniczne jako prywatny przedsiębiorca architekt do 2004). Autorka licznych projektów, m.in. biurowce, dyspozytornie, ośrodki zdrowia, hotele robotnicze, budynki mieszkalne oraz projekty dla elektrowni Jaslovske Bohunice i Temelin. Członek Stowarzyszenia Architektów Polskich 1957. Zainteresowania/ hobby: malarstwo. Miejsce zamieszkania: Czechy. Budynek mieszkalny dla pracowników Energoprojektu, Praga 4, Branik, Na Miejnku 6 Budynek mieszkalny dla pracowników Energoprojektu, Praga 4, ul. Branická BRATRO Jadwiga Architekt; ur. 18 listopada 1928 w Cieszynie, córka Jana i Zofii z domu Dürr. Wykształcenie: studia w zakresie architektury i urbanistyki w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie 1947 1952. Architekt w Pracownie Konserwacji Zabytków w Warszawie (współpraca przy opracowaniu projektu renowacji Pałacu Wilanowskiego; inwentaryzacje konserwatorskie, m.in. ruin Zamku Królewskiego w Warszawie) 1952 1962; pracownik Spółdzielczego Biura Projektów w Warszawie (projektowanie budynków mieszkalnych w Warszawie i w Łowiczu) 1962 1965; projektant w Biurze Architektonicznym Heaume & Persitz w Paryżu (m.in. współpraca przy projektach: restauracji szkoleniowej na 1000 osób w Champs sur Marne dla ośrodka szkoleniowego dla dorosłych, budynek poczty w Palaiseau) 1967 1977; projektant w Pracowni Projektowej przedsiębiorstwa Bouyges w Paryżu (projekt typowego budynku mieszkalnego dla Arabii Saudyjskiej) 1978; projektant w Biurze Projektów Alexandre & Sandoz w Paryżu i La Plaine Saint Denis (m.in. współpraca przy projektowaniu przebudowy hotelu Clardge przy Champs Elysees w Paryżu, współudział w konkursach na projekt i realizację Szpitala-Hospicjum Saint Perrine w Paryżu i Ecole des Pupilles de l Air w Grenoble, projekty budynków mieszkalnych w Paryżu i Levallois-Perret) 1978 1981 i 1984 1994; projektant w International Etudes Urbaines w Paryżu (współpraca przy projektach i konkursach dla krajów afrykańskich) 1981 1982. Członek: Stowarzyszenia Architektów RP 1952, Stowarzyszenia Opieki nad Grobami Polskimi w Paryżu. Miejsce zamieszkania: Francja 1965. 7
ARCHITEKCI POLSCY I POLSKIEGO POCHODZENIA PRACUJĄCY POZA GRANICAMI KRAJU POSTACIE HISTORYCZNE I WSPÓŁCZESNE (WYBÓR) BACHUR Antoni, artysta malarz, architekt; ur. 17 stycznia 1948 w m. Bierna koło Zgorzelca, syn Grzegorza i Eugenii z Pawłowskich; żonaty: Aleksandra Szaleniec; dzieci: Weronika (studentka). Studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej 1968 1972. Projektant w biurze architektonicznym Miastoprojekt we Wrocławiu 1972 1980; architekt w Cabinet du Château w Paryżu 1980 1985; właściciel atelier malarskiego Villa des Arts 1985. W latach 1980 1985, we współpracy z profesorem Stefanem du Château realizacja, m.in.: Centrum Kulturalnego w Luksemburgu, sali reprezentacyjnej merostwa w Montpelier, międzynarodowego portu lotniczego w Waszyngtonie (całościowa stalowa konstrukcja lotniska), dworca kolejowego w Lyonie (po raz pierwszy w świecie zastosowano sferyczny system dla konstrukcji aluminiowych), budynku radia i telewizji narodowej w Mashad (Iran). Autor nowych rozwiązań dla konstrukcji przestrzennych, na które uzyskał patenty. Jako artysta malarz uczestniczył w wystawach zbiorowych i indywidualnych. Jego prace znajdują się w prywatnych i państwowych kolekcjach, m.in.: w Muzeum Narodowym w Warszawie, Wrocławiu i Kielcach, Muzeum Regionalnym w Hrubieszowie, Museum of Art in Sun City w Arizonie (USA). W 1985 sformułował teorię dotyczącą recepcji, transformacji i emisji energii w sztuce (energizm). Od 1997 uczestniczy w kreowaniu nowego ruchu artystycznego, decentryzmu. Uhonorowany brązowym medalem Arts-Sciences-Lettres. Miejsce zamieszkania: Francja 1980. Lit.: Arch. IRB (ankieta biograficzna). BAHORZ Les Celestyn, architekt, biznesmen, działacz społeczny; ur. 5 czerwca 1922 w Luszczanowie koło Wrześni, syn Franciszka i Stanisławy z domu Rzepczyk; żonaty: [I] Patrycja Dale (urzędniczka), [II] Lena Lis (administrator firmy inwestycyjnej); dzieci: Stefan (kierownik obsługi obiektu sportowego), Marek (kompozytor), Lynda (księgowa), Grant (administrator). Po wybuchu II wojny światowej aresztowany i więziony w łagrach sowieckich w Kijowie, Starobielsku i Uchacie 1940 1942. Pilot polskiego lotnictwa w RAF w Anglii 1943 1946. Studia architektoniczne na Politechnice Londyńskiej 1946 1950. Asystent inżyniera w Ministerstwie Pracy w Londynie 1950 1952; założyciel i właściciel firmy inżynieryjno-architektonicznej L.C. Bachorz Associates Ltd w Toronto 1956. Wykonał ponad 650 projektów dla Kanady, USA i Wysp Bahama. Jako pionier (1959) systemu zarządzania, nadzoru konstrukcji i projektów budowy Project Management wykonał ponad 150 budowli. Autor dwóch patentów budowlanych. Założyciel firm, m.in:. Total Engineering Ltd, Regent Developments Ltd., Chata Holdings Ltd, Rhydwen Apartments Ltd, Strathcona Mews Ltd. W latach 1989 90 założył dwie firmy w Polsce: Total i Bachbud, zajmujące się odbudową zabytkowych obiektów i dostosowywaniem ich do współczesnych potrzeb. Prezes Association of Polish Engineers w Toronto 1984 1985. Fundator i dożywotni prezes polskiej Fundacji Dzieci Wrzesińskich 1990. Współzałożyciel Canada-Poland Chamber of Commerce w Toronto 1993. W 1996 zapoczątkował program: Internet dla Wrześni, w 1999 program Gród Września 2014. Członek: 64 65
Ontario Association of Professional Engineers 1952, Toronto Board of Trade 1959. Honorowy Obywatel Miasta Wrześni 1996. W lutym 2000 wybrany Wielkopolaninem Roku. Zainteresowania/hobby: muzyka, brydż, szachy, golf, tenis, narty. Miejsce zamieszkania: Kanada 1952. Lit.: Arch. IRB; Kto jest kim w Polonii kanadyjskiej, Toronto 1993. BALLENSTEDT Adam, architekt; ur. 1 października 1880 w Poznaniu, zm. 9 czerwca 1942 w Krakowie. Wykształcenie: studia politechniczne w Charlottenburgu i Karlsruhe 1919 1932. Ważniejsze prace: dom Nahrungsmittelindustrie Berufsgenossenschaft w Mannheim (Niemcy); rozbudowa kolonii Neu-Ostheim w Mannheimen. Lit.: Łoza S.: Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954. BARANOWSKI Maksymilian, architekt, działacz sportowy, poeta, dyrygent; ur. 13 września 1913 w Zborowie (woj. tarnopolskie), syn Antoniego i Magdaleny z Zegrajów; żonaty: Janina Zbaraszewska (artystka malarka); dzieci: Krzysztof (architekt). Po wybuchu II wojny światowej, jako żołnierz 52. Pułku Piechoty, wzięty do niewoli przez wojska sowieckie i wywieziony do łagru w Komi (Kołyma) 1939 1940. Kapitan 6. Pułku Pancernego Lwowskich Dzieci II Korpusu Polskiego (uczestnik kampanii włoskiej i bitwy pod Monte Cassino) 1941 1945. Studia architektoniczne na Uniwersytecie Rzymskim 1945 1946 oraz w Polish University College, School of Architecture w Londynie 1947 1950. Jego praca dyplomowa, dotycząca propozycji przebudowy centrum Londynu, była częścią ogólnej koncepcji Master Plan City londyńskiego, wykonanego przez polskich architektów (model znajduje się w City of London). Architekt w Greater London Country Council w Londynie. Autor licznych projektów i realizacji w Londynie m.in. standardowych osiedli mieszkaniowych, budynków administracyjnych, budownictwa indywidualnego, supermarketów. Współzałożyciel i prezes Akademickiego Związku Sportowego w Wielkiej Brytanii oraz kierownik i trener sekcji tenisowej 1948 1960. Uczestnik wszystkich turniejów emigracyjnych (wicemistrz w singlu i deblu 1948; mistrz tenisowy emigracji 1955). Współzałożyciel i kapitan Sportowego Klubu Polonia w Londynie 1948 1960. Autor tomiku poezji Sonety (Londyn 1990) oraz publikacji Rytm pancernego serca (Londyn 1999). Dyrygent Chóru im. Karola Szymanowskiego w Londynie (największy chór polonijny w Wielkiej Brytanii) 1970 1999. Członek: Polskiego Ośrodka Społeczno- Kulturalnego w Londynie, Koła Lwowian w Londynie, Koła Pułkowego 6. Pułku Pancernego Lwowskich Dzieci, Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Odznaczenia: Order Odrodzenia Polski (V), Krzyż Monte Cassino, Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Zasługi Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, Krzyż Kampanii Wrześniowej, Krzyż Kołymiacy-Sybiracy, Złota Odznaka Honorowa Koła Lwowian, Battle of Britain Star 1939 1945, Italy Star 1939 1945, Defence Medal 1939 1945, War Medal. Miejsce zamieszkania: Wielka Brytania 1947. Lit.: Arch. IRB (ankieta biograficzna); Bz.A Architekci polscy planują przebudowę dzisiejszego Londynu, Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza (Londyn), 13 września 1951; M. Baranowski mistrz tenisowy emigracji, Dziennik Polski i Dziennik Żołnierza (Londyn), 1 października 1955. BAUMILLER Jerzy Władysław, architekt, nauczyciel akademicki; ur. 26 lutego 1918 Nowonikolajewsku (Rosja). Wykształcenie: Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej 1952. Pracownik naukowy (asystent, starszy asystent, wykładowca) Politechniki Warszawskiej 1948 1967; starszy wykładowca na uniwersytecie w Bagdadzie (Irak) 1967 1971; profesor Oklahoma State University w Stillwater (OK, USA) 1973 1993. Autor wielu projektów (m.in. szkół, restauracji, centrów handlowych, hoteli, muzeów, obiektów sportowych, prywatnych rezydencji) i publikacji w czasopismach naukowych. Członek: Stowarzyszenia Architektów Polskich, American Unstitute of Architects. Laureat licznych nagród za projekty architektoniczne w Chinach, Belgii, Kuwejcie, Libanie i USA. Zainteresowania/hobby: rysowanie karykatur. Miejsce zamieszkania: USA. Lit.: Honorowa księga nauki polskiej. Współcześni uczeni polskiego pochodzenia za granicą, Warszawa 2001. BEILL Antoni, architekt; ur. 2 czerwca 1847 w Andrychowie k. Wadowic, zm. 4 sierpnia 1894 w Warszawie. Wykształcenie: Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu. Współpracownik T. Hansena przy budowie parlamentu i giełdy w Wiedniu. Lit.: Łoza S.: Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954. BERESTYŃSKI Adam, architekt, urbanista, publicysta; ur. 5 maja 1927 w Krakowie, syn Adama i Kazimiery z domu Owsiak; żonaty: Magdalena Steinhagen (kierownik produkcji TV w Krakowie do 1964); dzieci: Piotr (biznesmen). W czasie II wojny światowej żołnierz Armii Krajowej (batalion Żelbet) w Krakowie 1943 1945. Studia architektoniczne na Politechnice Krakowskiej 1945 1951. Architekt projektant w Wojewódzkim Biurze Projektów w Krakowie 1951 1956; architekt powiatowy w Suchej Beskidzkiej 1956 1960; architekt dzielnicowy Kraków- Grzegórzki 1960 1964; projektant architektury i urbanistyki oraz konsultant Ministerstwa Robót Publicznych w Kabulu (Afganistan) 1964 1966; projektant architektury i urbanistyki w Oklahoma City (USA) 1966 1968 oraz w VTN w Irvine (USA) 1968 1976; dyrektor planowania urbanistycznego w RBF w Newport Beach (USA) 1976 1982; kierownik Wydziału Planowania Urbanistycznego i Kontroli Zagospodarowania w Yanbu (Arabia Saudyjska) 1982 1990. Korespondent Echa Krakowa z Azji 1964 1966. Autor autobiografii Babie lato (Kraków 1999) oraz artykułów w paryskiej Kulturze (pseudonim Bogdan Adamski) 1968 1971, prasie polskiej 1994 1995 i amerykańskich czasopismach filatelistycznych na temat poczty i filatelistyki polskiej 1992. Członek, m.in.: American Planning Association w Kalifornii 1978, American Institute of Architects w Kalifornii 1969, Association of Environmental Professionals w Kalifornii 1978, The California Community Colleges (instruktor) 1977, American Philatelic Society 1989. Laureat nagrody Stowarzyszenia Architektów Polskich w Krakowie za publikacje o tematyce architektonicznej 1963 oraz nagrody i medalu Saudyjskiej Komisji Królewskiej za osiągnięcia zawodowe 1989. Jako filatelista zdobył medale na wystawach w USA i Europie za kolekcje o tematyce polskiej 1991. Zainteresowania/ hobby: filatelistyka, podróże, pływanie. Miejsce zamieszkania: USA 1973. Lit.: Arch. IRB (ankieta biograficzna); Berestyński A. Babie lato (autobiografia), Kraków 1999; Słownik pseudonimów pisarzy polskich, Wrocław 1998; Who s Who in the West, Chicago 1976. BIALOUS Juan Ricardo, architekt; ur. 28 sierpnia 1942 w Warszawie; żonaty: Alicia de la Fuente; dzieci: Matias, Joanna, Maria. Od 1948 w Argentynie. Wykształcenie: studia architektoniczne na Uniwersidad Nacional de Rosario (Santa Fe, Argentyna). Projektant 1968 1971, a następnie dyrektor 1971 1977 w Direccion General de Arquitectura w Neuquen; członek komisji ds. licytacji publicznych w Subsecretaria del Estado de Obras Publicas 1971 1977; przedstawiciel władz Neuquen ds. budownictwa w rejonach wiejskich 1974 1977; architekt (prezes 1986 1988 i 1997 1998, dyrektor 1989 1995, wiceprezes 1995 1996) w Arquitectos e Ingenieros Asociados Sociedad Anonima w Neuquen 1986. Członek jury w konkursach na budowę stadionu sportowego, centrum kultury oraz banku w prowincji Neuquen 1974 1977. Sekretarz, skarbnik i wiceprezes Izby Budownictwa w Neuquen 1991 1999. Laureat nagród za projekty architektoniczne, m.in. biblioteki i centrum administracyjnego w Neuquem. Zainteresowania/hobby: narciarstwo, kolarstwo. Miejsce zamieszkania: Argentyna. Lit.: Polak w świecie. Leksykon Polonii i Polaków za granicą, Warszawa 2001. BITNER Albert, architekt; ur. 1 grudnia 1845 w Paryżu, zm. 1 marca 1902 w Paryżu, syn Kajetana i Elizy z domu Trédos. Wykształcenie: École des Arts Décoratifs oraz praktyka pod kierunkiem architekta miasta Paryża 1862 1864. W 1865 otrzymał tytuł architekta. W latach 1865 1870 prowadził prace budowlane przy instytucjach opieki społecznej w Paryżu. Od 1870 pracował jako samodzielny architekt, początkowo jako współpracownik architekta Leroux z Ciurbevoie, a następnie jako wspólnik jego syna. Ważniejsze prace: projekty wiele prywatnych pałacy w XVI dzielnicy Paryża (m.in. 66 67