Obraz cudzoziemców w polskiej prasie wyniki analizy ilościowej Joanna Konieczna-Sałamatin joanna.konieczna@is.uw.edu.pl Projekt: Polskie Forum Integracyjne jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu na Rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz z budżetu państwa.
Analizowany materiał 9 tytułów prasowych: dzienniki: Gazeta Wyborcza, Dziennik, Rzeczpospolita, Fakt ; tygodniki: Polityka, Wprost, Newsweek, Życie na Gorąco ; miesięcznik: Twój Styl Dobór artykułów na podstawie słów kluczowych w sumie 769 tekstów prasowych różnej objętości Okres objęty badaniem: styczeń-czerwiec 2009
Sposób opisu cudzoziemców POZIOM OPISU GATUNEK mieszane 1% informacja 0 100 200 300 400 500 600 700 79% 606 zbiorowy 37% reportaż analiza, publicystyka 68 46 jednostkowy 62% wywiad 38 list do redakcji 7 recenzja 4
Kontekst opisu cudzoziemców GŁÓWNY TEMAT TEKSTU sport 0% 20% 30% 40% 50% 40% Około 17% zbadanych tekstów wspominało o cudzoziemcach w kontekście przestępstw. inwestycje, turystyka, nauka, zakupy rasizm, problemy urzędowe kronika policyjna zagraniczni pracownicy i handlarze historie z życia wzięte artyści, twórcy, eksperci, naukowcy handel ludźmi, niemoralne praktyki przy legalizacji pobytu plotki i skandale z życia znanych ludzi uchodźcy 14% 7% 7% 7% 5% 4% 3% 2% W tym: W 37% przypadków ofiarami byli cudzoziemcy, w 41% przypadków ofiarami byli Polacy, a w przypadku 22% nie wskazano jednoznacznie ofiary lub trudno było powiedzieć, czy był to Polak czy cudzoziemiec. Wśród przestępstw, których ofiarami byli cudzoziemcy najczęściej wspominano: przemoc na tle rasowym, handel ludźmi lub oszukanie przez nieuczciwych pracodawców. Opisywani przestępcy pochodzili najczęściej z następujących krajów: Ukraina (10 tekstów), Rosja (8 tekstów), Iran i Wietnam (po 7 tekstów). Ogółem w kontekście przestępstw wskazano 31 krajów.
Kontekst opisu cudzoziemców ŁADUNEK EMOCJONALNY TEKSTÓW SYMPATIA NARRATORA 0% 20% 30% 40% 50% 60% 70% pozytywny 14% neutralny 66% po stronie Polaków 23% po stronie cudzoziem ców 44% z elementami negatywnymi negatywny 6% 14% po stronie cudzoziem ców i Polaków 33% Wzięto pod uwagę 34% tekstów czyli tylko te, w których były wyrażane emocje
Kontekst opisu cudzoziemców Sympatia narratora po stronie cudzoziemców [44% tekstów] 21% 17% 62% Ładunek emocjonalny tekstów Pozytywny (np. historie sukcesów odniesionych przez cudzoziemców w Polsce) Z elementami negatywnymi Negatywny (np. cudzoziemcy jako ofiary przestępstw lub biurokracji) po obu stronach [33% tekstów] 84% 13% 3% Pozytywny (np. historie udanej współpracy) Z elementami negatywnymi Negatywny (np. relacje o nierozwiązanych konfliktach, nieporozumieniach) po stronie Polaków [23% tekstów] 6% 65% 29% Pozytywny (np. przedstawiające Polaków jako dobrych gospodarzy ) Z elementami negatywnymi Negatywny (np. relacje z konfliktów, Polacy jako ofiary przestępstw)
Kontekst opisu cudzoziemców ZRÓŻNICOWANIE KONTEKSTÓW MIĘDZY TYTUŁAMI SYMPATIA NARRATORA po stronie cudzoziemców po obu stronach po stronie Polaków 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 0% Gazeta Wyborcza Dziennik Rzeczpospolita Newsweek Polityka
Cechy cudzoziemców REGION POCHODZENIA 30% 27% 27% 25% 20% 20% 15% 12% 5% 4% 4% 6% 0% Europa Zachodnia i Środkowa Europa Wschodnia i były ZSRR Bałkany Azja Afryka Ameryka Północna Ameryka Południowa NAJCZĘŚCIEJ WYMIENIANE KRAJE (ogółem wymieniono 69 krajów) 18% 16% 14% 12% 8% 6% 4% 2% 0% 16% 11% 8% 2% Chiny Ukraina Rosja Rosja (Czeczenia) 5% 4% 3% 3% 3% 3% 3% 2% Nigeria Białoruś Brazylia Wietnam Niemcy USA Zimbabwe Francja
Cechy cudzoziemców CECHY DEMOGRAFICZNE 80% 70% 72% 60% 50% 40% 30% 20% 0% 43% 27% 19% 2% 4% dzieci i młodzież 18-30 lat 31-50 lat ponad 50 lat mężczyźni kobiety ZAJĘCIE 50% 40% 40% 30% 20% 0% 8% 7% 5% 5% 5% 3% 1% sportowiec, zawodnik specjalista, trener fachowiec, pracownik wywalifikowany przestępca, prostytutka, przemytnik przedsiębiorca student, uczeń aktor, pisarz, piosenkarz pracownik niewykwalifikowa ny bezrobotny
Wnioski Prasa nie propaguje niechęci czy wrogości w stosunku do cudzoziemców. Przeciwnie przeważa obraz pozytywny, a cudzoziemcy traktowani są raczej jako szansa niż jako zagrożenie dla Polski. Dużą wagę dla obrazu cudzoziemców / imigrantów w prasie mają teksty o tematyce sportowej. Zagraniczni zawodnicy i trenerzy są w nich bardzo często przedstawiani w kontekście zespołowych bądź indywidualnych sukcesów, przyczyniają się zatem do pozytywnego wizerunku imigranta. Przedstawieni w prasie cudzoziemcy pochodzą najczęściej z Europy 20% z Unii Europejskiej, 27% z Europy Wschodniej i byłego ZSRR. Częstymi gośćmi na łamach polskiej prasy są również Azjaci najczęściej Chińczycy i Wietnamczycy. Wśród przedstawianych postaci cudzoziemców dominują młodzi, wykształceni, dynamiczni. Najczęściej wymieniane zajęcia / role społeczne to, poza sportowcami, specjaliści, fachowcy i wykwalifikowani pracownicy. Przestępstwa z udziałem cudzoziemców pojawiają się w około 17% tekstów, a 7% przedstawionych w zbadanych tekstach prasowych postaci to przestępcy. Cudzoziemcy nierzadko bywają ofiarami przestępstw najczęściej opisywano przestępstwa na tle rasowym, handel ludźmi lub oszustwa dokonane przez nieuczciwych pracodawców.