NOWE AKTY PRAWNE Z ZAKRESU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH (MAJ LIPIEC 2011 r.) USTAWY Ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. nr 106, poz. 622) ustawa w omawianym zakresie weszła w życie z dniem 1 lipca 2011 r. Ustawa znowelizowała szereg ustaw, likwidując utrudnienia dla obywateli i przedsiębiorców oraz ograniczając sferę regulacyjną państwa. W zakresie przepisów dotyczących ubezpieczeń społecznych została zmieniona ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. nr 135, poz. 1268 z późn. zm.). Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisów ustawy osoby pobierające rentę socjalną zobowiązane były złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zaświadczenie określające kwotę przychodów (w przypadku gdy składki na ubezpieczenia społeczne są odprowadzane). Wprowadzona zmiana umożliwia, aby osoba pobierająca rentę socjalną mogła przedstawić oświadczenie o wysokości przychodu zamiast zaświadczenia. Oświadczenia składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Oświadczenie oraz zaświadczenie określające kwotę przychodu mają charakter alternatywny i wybór jednej z tych dwóch form należy do osoby pobierającej rentę socjalną. Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 138, poz. 808) ustawa weszła w życie z dniem 20 lipca 2011 r. Ustawa wprowadziła zmiany istotnie z punktu widzenia płatnika oraz ubezpieczonego w zakresie: przedawnienia nieopłaconych należności z tytułu składek, dochodzenia zwrotu nadpłaty z tytułu nienależnie opłaconych składek, 1
możliwości realizacji świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych we wszystkich placówkach medycznych mających podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Zmiana w zakresie przedawnienia należności z tytułu składek, dochodzonych przez ZUS od płatników składek polega na rozszerzeniu dotychczasowego katalogu przesłanek, których wystąpienie powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia. Zgodnie z nowym brzmieniem przepisów wydanie przez ZUS decyzji ustalającej obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym, podstawę wymiaru składek oraz obowiązek opłacania składek na te ubezpieczenia powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Ponadto ustawa zmodyfikowała przepis dotyczący biegu terminu przedawnienia należności spadkodawcy. Po dokonanej nowelizacji bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy. Dodanie nowego zdarzenia, jakim jest zarejestrowanie aktu poświadczenia dziedziczenia, do którego liczy się zawieszenie biegu terminu przedawniania, wynika z nowelizacji ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz.U. z 2008 r. nr 189, poz. 1158 z późn. zm.). Zmiana w zakresie dochodzenia zwrotu nadpłaty z tytułu nienależnie opłaconych składek stanowi wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2010 r., sygn. akt P 29/08, który stwierdził niezgodność art. 24 ust. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wprowadzone omawianą ustawą rozwiązania dotyczące nienależnie opłaconych przez płatników składek miały na celu zapewnienie zasad adekwatnych do tych, jakie mają zastosowanie w przypadku dochodzenia przez ZUS należności z tytułu składek. Dlatego też wprowadzono zasadę, że nienależnie opłacone składki ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat, licząc od dnia: otrzymania zawiadomienia o kwocie nienależnie opłaconych składek, opłacenia składek, w przypadku gdy ZUS nie dokona zawiadomienia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek. Wprowadzono również przepis, który powoduje że 10-letni bieg terminu przedawnienia ulega zawieszeniu w następujących sytuacjach: 2
w przypadku wydania przez ZUS decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna, jeżeli wydanie decyzji w sprawie nienależnie opłaconych składek jest uzależnione od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd do dnia, w którym decyzja innego organu stała się ostateczna lub orzeczenie sądu uprawomocniło się, nie dłużej jednak niż na okres 2 lat, od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia, nie dłużej jednak niż do dnia, w którym upłynęły 2 lata od śmierci spadkodawcy, w przypadku wydania przez ZUS decyzji stwierdzającej brak obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym lub obniżającej podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia od dnia wszczęcia postępowania do dnia, w którym decyzja stała się prawomocna. Jednocześnie zmianie uległ przepis w zakresie wysokości kwoty granicznej nadpłaty z tytułu nienależnie opłaconych składek, o której ZUS jest zobowiązany zawiadomić płatnika składek. Dotychczas ZUS zawiadamiał płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, chyba że nie stanowią więcej niż 5% najniższego wynagrodzenia. Nowelizacja wprowadziła zasadę, iż ZUS ma obowiązek zawiadomić płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwracane, chyba że nie przekraczają wysokości kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym. Dodatkowo nowelizacja wykreśliła 7-dniowy termin od otrzymania zawiadomienia na złożenie przez płatnika wniosku o zwrot nienależnie opłaconych składek. Obecnie wnioskodawca nie jest związany ustawowym terminem, w którym musi złożyć wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek. W zakresie składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń oraz Fundusz Emerytur Pomostowych mają zastosowanie zasady przedstawione powyżej. Na podstawie art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz. 1322 ze zm.) ze środków funduszu wypadkowego są pokrywane koszty skutków wypadków przy pracy lub chorób zawodowych związane ze świadczeniami zdrowotnymi z 3
zakresu stomatologii i szczepień ochronnych, na które ubezpieczony został skierowany przez lekarza orzecznika na wniosek lekarza prowadzącego. Zgodnie z dotychczasowym brzemieniem przepisów świadczenia zdrowotne z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych były realizowane przez placówki medyczne wybrane przez ZUS w drodze konkursu ofert. Wprowadzona ustawą zmiana umożliwia realizację powyżej wymienionych świadczeń zdrowotnych z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych we wszystkich placówkach medycznych, które mają podpisaną z Narodowym Funduszem Zdrowia umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Na zakończenie należy wskazać, że ustawa wprowadza także zmiany mające wpływ na funkcjonowanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie procesu tworzenia rocznych planów finansowych Funduszu Emerytur Pomostowych, ich sprawozdawczości oraz uchyla przepis, na którego mocy Prezesa Zakładu odwoływał ze stanowiska inspektora kontroli, na wniosek głównego inspektora kontroli Zakładu, osobę, która ma ustalone prawo do emerytury lub renty. Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 11 maja 2011 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. nr 127, poz. 721). W obwieszczeniu ogłoszono jednolity tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. ROZPORZĄDZENIA Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 13 maja 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 109, poz. 633) rozporządzenie weszło w życie z dniem 14 czerwca 2011 r., z wyjątkiem zmian związanych z ustawą o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, które wejdą w życie 1 października 2011 r. 4
Zmiana rozporządzenia wynika z konieczności dostosowania rozporządzenia do przepisów ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. nr 45, poz. 235 i nr 131, poz. 764). Wprowadzenie odmiennych zasad finansowania składek za nianie rodzi konieczność dokonania zmian w zakresie kodów ubezpieczenia, które pozwalają na zidentyfikowanie osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia w charakterze niani. Kod tytułu ubezpieczenia 04 30 dotyczy osoby sprawującej opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej w rozumieniu ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia stanowi kwota nie wyższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Natomiast kod tytułu ubezpieczenia 04 31 dotyczy osoby sprawującej opiekę nad dziećmi na podstawie wymienionych przepisów, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia stanowi nadwyżka ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę. W przypadku płatników składek zobowiązanych do sporządzenia i przekazania dokumentów rozliczeniowych za osobę sprawującą opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej stosuje się następujące kody numerów identyfikatorów deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego: 40 dla deklaracji rozliczeniowej i imiennego raportu miesięcznego, 41-49 (włącznie) dla deklaracji rozliczeniowej korygującej i imiennego raportu miesięcznego korygującego. Jednocześnie w związku z wejściem w życie z dniem 1 lutego 2011 r. ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 257, poz. 1725), która zawiera regulacje skutkujące objęciem ubezpieczeniem wypadkowym stypendystów pobierających stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych, rozporządzenie wprowadza zmiany dostosowujące opisy kodów tytułów ubezpieczenia do obowiązujących zasad podlegania ubezpieczeniom. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lipca 2011 r. w sprawie wysokości zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent w 2012 r. (Dz.U. nr 152, poz. 898) weszło w życie z dniem 25 lipca 2011 r. Zgodnie z art. 89 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) 5
wskaźnik waloryzacji emerytur i rent to średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym. Rada Ministrów, biorąc pod uwagę informacje o prognozowanych wielkościach makroekonomicznych, w tym wielkości wskaźnika inflacji, stanowiących podstawę do opracowania projektu ustawy budżetowej na 2012 r., ustaliła w 2012 r. wysokość zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent na minimalnym ustawowym poziomie wynoszącym 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w 2011 r. OBWIESZCZENIA I KOMUNIKATY Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 maja 2011 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenia emerytalne za 2010 r. (M.P. nr 35, poz. 418). W komunikacie ogłoszono, że wskaźnik waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za 2010 r. wynosi 103,98%. Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 maja 2011 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2011 r. (M.P. nr 35, poz. 422). Przeciętne wynagrodzenie w I kwartale 2011 r. uwzględniane przy ustalaniu granicznych kwot przychodu dla emerytów i rencistów od 1 czerwca 2011 r. do 30 sierpnia 2011 r., wyniosło 3466,33 zł. Obwieszczenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 czerwca 2011 r. w sprawie wskaźnika waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za I kwartał 2011 r. (M.P. nr 45, poz. 507). W obwieszczeniu ogłoszono wskaźnik waloryzacji składek na ubezpieczenie emerytalne za I kwartał 2011 r., który wynosi 109,67%. 6
Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 13 lipca 2011 r. w sprawie wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w II kwartale 2011 r. (M.P. nr 68, poz. 680). Stanowiący podstawę do ustalania wskaźnika waloryzacji składek i kapitału początkowego wskaźnik wyniósł 101,5 (wzrost cen o 1,5%). 7