INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI YWNOÂCIOWEJ MORSKI INSTYTUT RYBACKI NR 2 AGENCJA RYNKU ROLNEGO MINISTERSTWO ROLNICTWA i ROZWOJU WSI RYNEK RYB stan i perspektywy ISSN 1732-5889 A N A L I Z Y R Y N K O W E GRUDZIE 2004
Analizy sà finansowane przez AGENCJ RYNKU ROLNEGO oraz INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA i GOSPODARKI YWNOÂCIOWEJ Spis treêci REASUMPCJA I. Uwarunkowania makroekonomiczne II. Polityka rybacka i regulacje rynku ryb E. Kuzebski, J. Seremak-Bulge, B. Pieƒkowska III. Âwiatowy rynek ryb i owoców morza E. Kuzebski, K. Hryszko IV. Krajowa produkcja ryb i owoców morza 1. Rybo ówstwo morskie E. Kuzebski 2. Rybactwo Êródlàdowe J. Seremak-Bulge V. Popyt na ryby i owoce morza 1. Przetwórstwo S. Szostak, J. Dro d 2. Spo ycie ryb B. Pieƒkowska VI. Handel zagraniczny rybami i owocami morza oraz ich przetworami K. Hryszko, E. Kuzebski VII. Ceny ryb i ich przetworów J. Seremak-Bulge, S. Szostak Przy publikowaniu fragmentów analizy oraz informacji i danych liczbowych prosimy o podanie êród a. Analiz przygotowano w Zak adzie Badaƒ Rynkowych IERiG Âwi tokrzyska 20, 00-950 Warszawa Kierownik Zak adu prof. dr hab. Jan Ma kowski, tel: (0. prefiks. 22) 827-36-64 AUTORZY: dr hab. Jadwiga Seremak-Bulge IERiG Warszawa Tel.: (0. prefiks. 22) 50-54-666 dr Emil Kuzebski MIR Gdynia Tel.: (0. prefiks. 58) 620-66-36 dr Barbara Pieƒkowska MIR Gdynia Tel.: (0. prefiks. 58) 620-17-28 wew. 115 mgr Stanis aw Szostak MIR Gdynia Tel.: (0. prefiks. 58) 620-17-28 wew. 120 mgr in. Krzysztof Hryszko IERiG Warszawa Tel.: (0. prefiks. 22) 50-54-528 mgr Jadwiga Dro d IERiG Tel.: (0. prefiks. 22) 50-54-770 Analiz zrecenzowa a i zatwierdzi a w dniu 13.12.2004 r. Rada Rolniczych Analiz Ekonomicznych w sk adzie: Zdzis aw Adamczyk, Tadeusz ChroÊcicki, Jan Ma kowski, Bo ena Nowicka, Roman Urban (wiceprzewodniczàcy), Zdzis awa WiÊniowska-Antonik, Maria Zwoliƒska (przewodniczàca). Kolejna analiza wydana b dzie w maju 2005 r. SK AD I DRUK: Dzia Wydawnictw IERiG NAK AD: 650 egz.
REASUMPCJA Poda ryb konsumpcyjnych na rynek krajowy w 2004 r. prawdopodobnie wynios a oko o 423 tys. ton i by a o 5,7% wi ksza ni w roku ubieg ym w rezultacie zwi kszonego o 8,3% importu oraz wi kszych o niespe na 1% po owów krajowych. Na zwi kszonà poda ryb z po owów krajowych, która wynios a prawie 216 tys. ton wp ynà oko o 2% wzrost po owów ba tyckich, 5% zwi kszenie po owów dalekomorskich oraz mniejsze o 3,3% po- owy ryb s odkowodnych. Po owy ba tyckie wynios y w 2004 r. oko o 146 tys. ton. Z o y o si na to 90 tys. ton szprota (g ównie na cele paszowe), 25 26 tys. ton Êledzia, 16 16,5 tys. ton dorsza i 8 9 tys. ton ryb p askich (g ównie storni). W sumie przyznane Polsce limity po owowe na 2004 r. nie zosta y wykorzystane z wyjàtkiem dorszy. Wp yn y na to przede wszystkim niskie ceny szprotów na cele paszowe oraz Êledzi. Szacuje si, e po owy dalekomorskie ryb i skorupiaków wzros y do oko o 19 tys. ton w rezultacie wymiany kwot po owowych Êledzi i makreli na karmazyny przez polskà firm z partnerem niemieckim, a tak e powrotu przez flot dalekomorskà do po owów krewetek. Udzia po owów morskich w zaopatrzeniu krajowego rynku ryb zmala poni ej 39%, w tym z po owów ba tyckich do nieco ponad 34% (tabela). Po owy ryb s odkowodnych prawdopodobnie zmala y w 2004 r. poni- ej 52 tys. ton w rezultacie ponad 10% ograniczenia produkcji karpi. Produkcja pstràgów, a tak e po owy pozosta ych ryb z wód Êródlàdowych zbli y y si do uzyskanych w 2003 r. Udzia ryb s odkowodnych w poda y ryb na rynek krajowy zmniejszy si z ponad 13% w 2003 r. do oko o 12% w roku bie àcym. W 2004 r. rozpoczà si proces przebudowy floty rybackiej po awiajàcej na Ba tyku. Szybko zwi ksza si liczba wniosków sk adanych przez rybaków o rekompensat utraty dochodów z tytu u z omowania statków rybackich i odzi. Daje to szans na redukcj potencja u po owowego, popraw rentownoêci rybo ówstwa morskiego i racjonalizacji gospodarowania ywymi zasobami Ba tyku. Pomoc dla rybaków oraz firm dzia ajàcych w sferze rybactwa i dzia alnoêci oko orybackiej oferowana w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Rybactwo 2004 2006 zwi ksza szanse rozwiàzania tych problemów i przebudowy gospodarki. SPO umo liwia tak e przyspieszenie rozwoju rybactwa Êródlàdowego poprzez dofinansowanie dzia aƒ rozwiàzujàcych najwa niejsze problemy rozwój ten hamujàcych. RoÊnie znaczenie obrotów handlowych dla funkcjonowania rynku ryb w Polsce. Import ryb i owoców morza zwi kszy si w 2004 r. prawdopodobnie do oko o 460 tys. ton. Mimo, e wi cej ni po owa z tego zosta a reeksportowana po wczeêniejszym przetworzeniu (253 tys. ton), to poda ryb na rynku krajowym zale y od importu prawie w 60%. WartoÊç eksportu ryb i owoców morza oraz ich przetworów wzros a w I pó roczu 2004 o prawie 39%. Szacuje si, e w ca ym 2004 r jego wartoêç by a wy sza ni w 2003 r. o 31% i przekroczy a 365 mln euro. WartoÊç importu zwi kszy a si w pierwszym pó roczu 2004 o ponad 18%. Szacuje si, e w ca- ym 2004 r. wartoêç importu wynios a prawie 390 mln euro. W rezultacie ujemne saldo handlowe bran y rybackiej zmniejszy o si z 56 mln euro w 2003 r. do 24 mln euro w 2004 r. Handel zagraniczny wp ywa bardzo korzystnie na rozwój bran y rybackiej, a zw aszcza na kondycj rozwijajàcego si przetwórstwa ryb i produktów rybo ówstwa. Przedmiotem importu sà przede wszystkim ryby i pó produkty stanowiàce surowiec dla przetwórstwa. Eksportowane sà zaê g ównie przetwory. W konsekwencji ceny uzyskiwane w eksporcie (2017 euro/ton ) sà znacznie 1
wy sze od cen p aconych w imporcie (1393 euro/ton ), a terms of trade bran y rybnej w 2004 r. wynios o 145 punktów. Rozwija si przetwórstwo rybne. WartoÊç finalnej produkcji konsumpcyjnej przetwórstwa rybnego zwi kszy a si w 2004 r. o oko o 10% w porównaniu z rokiem poprzednim pod wp ywem zmian asortymentowych, wzrostu cen realizacji i niewielkiego zwi kszenia wolumenu przerobu. Zwi kszy a si produkcja ryb zarówno Êwie ych, mro onych, jak i w dzonych, a tak e filetów, konserw oraz prezerw. Zmala a natomiast produkcja marynat i ryb solonych. Wzrost wielkoêci i wartoêci przetwórstwa wp ynà na wyraênà popraw kondycji finansowej przetwórstwa ryb. W pierwszej po owie roku poprawi a si rentownoêç bran y, poprawie uleg y wskaêniki p ynnoêci finansowej, zwi kszy a si liczba firm rentownych. Pozwoli o to znacznie zwi kszyç inwestycje, z czego du a cz Êç zwiàzana jest ze spe nieniem wymogów weterynaryjnych. Polska nale y do krajów o niskim spo yciu ryb, ale spo ycie ryb powoli wzrasta i w 2004 r. przekroczy o 11 kg/mieszkaƒca (w wadze ywej). Jest ono o oko o 46% ni sze ni Êrednio w UE-15 i o 31% mniejsze ni Êrednio w Êwiecie. W 2004 r. zwi kszy o si spo ycie taƒszych ryb morskich (Êrednio o 7,1%), zmala a natomiast konsumpcja ryb s odkowodnych (o 5%), mimo ich relatywnego potanienia. Rynek ryb w 2004 r. nale a do najbardziej stabilnych rynków ywno- Êciowych, mimo wejêcia Polski do Unii Europejskiej. Ceny by y stabilne na wszystkich poziomach rynku. Ceny producenta wykazywa y s abe tendencje wzrostowe, podobnie ceny zbytu, a ceny detaliczne ryb i ich przetworów praktycznie nie zmieni y si w ciàgu 3 kwarta ów. Rynek ryb od dawna jest bowiem rynkiem otwartym, na którym podstawowym czynnikiem zapewniajàcym równowag jest handel zagraniczny. SUMMARY In 2004 supplies of fish for consumption on the domestic market is estimated 5,7% up from 2003 at 426 thousand tons. The increase resulted from a rise in imports and domestic fishing by 8,5 and 1,0% respectively. Growing supplies from domestic fishing (by almost 216 thousand tons) result the increase in fishing on Baltic Sea, deep- -sea fishing by 5%, which offset the decline in fresh-water fishing by 3,3%. Catches on Baltic Sea in 2004 are estimated at ca 146 thousand tons, including which 90 thousand tons of sprouts (mainly for feed), 25 26 thousand tons of hearings, 16 16,5 thousand tons of cod, and 8 9 thousand tons of flatfish (mainly flounder). At the end of the day the Total Allowable Catches (TACs) allocated for Poland in 2004 will not be utilised (except of the quota for cod), which results from low prices of sprouts for feed and hearings. Deep-sea catches of fish and shellfish are likely to increase to about 19 thousand tons, which reflects the exchange hearings and mackerel TACs quotas for Norway Haddock TAC between certain Polish company and its German partner as well as a recovery in shrimp catches by deep-sea fishing fleet. The share of sea catches in domestic supplies will shrink below 39% including Baltic catches below 34% (table). In 2004 fresh-water catches are estimated below 52 thousand tons as a result of decline in carp production by 10%. Trout production as well as fresh-water catches of other fish are to remain close to the level observed in 2003. Fresh-water catches account for 12% of domestic supplies versus 13% in 2003. Since 2004 the Baltic fishing fleet has been subject to refurnishing. The number of applications for the compensation of income losses due to liquidation of fishing boats is rapidly growing. This gives an opportunity to reduce fishing capacity, to increase profitability of sea fishing and to use the water resources in a more rational way. The support for the fisherman and the companies operating in the sector provided within Sectoral Operational Programme (SOP) Fishery 2004 2006 increases opportunities to solve these problems. SOP also concerns fresh-water fishing through support for the activities solving the obstacle for the sector s development. The importance of foreign trade in fish and fish products on Polish market is growing. Fish and seafood imports in 2004 increased to about 460 thousand tons, of which more than half (253 thousand tons) was processed and re-exported. Despite that domestic market supplies rely on imported deliveries in 60%. The value of exports in the first half of 2004 increased by 39%. In the whole 2004 export value is estimated to exceed 365 million EUR (31% up from 2003). The value of imports in the first half of 2004 increased by 18%. In the whole 2004 import value is estimated at 390 million EUR. Therefore the negative balance of trade in fish, fish products and seafood deteriorated from 56 to 24 million EUR. The influence of foreign trade on the development of the sector is very favourable, in particular on the condition of expanding fish processing. Fish imports concern mainly raw material for further processing, while processed products dominate on the export side. In consequence average prices achieved in export (2017 EUR/t) significantly exceed average import prices (1393 EUR/t). Therefore terms of trade index in 2004 amounted to 145 points. Fish processing branch is subject to a dynamic development. The value of production of this branch in 2004 grew by 10%. The increase reflected mainly changes in the production structure, rising prices and a slight in- 2
crease in output. The production of fresh, frozen, smoked as well as fish filets, preserved and canned fish increased. On the other hand a decline was observed in the case of marinated and salted fish. The increase in value and volume terms led to a significant improvement of financial standing of the branch. In the first half of 2004 the branch showed improvement in profitability and financial liquidity. The number of profitable companies increased. These developments allowed for some increase in investments primarily linked to fulfilment of veterinary standards. Poland is a country with low level of fish consumption. However it slowly increases and in 2004 exceeded 11 kg per capita (liveweight), which lags by 46% behind the EU-15 average and by 31% behind the world average. The growth in consumption concerned mainly cheap sea fish selection (by 7,1%). Despite a relative decline in prices the consumption of fresh-water fish declined by 5%. Despite the accession to the EU fish market in 2004 was one of the most stable markets. The prices were stable at all stages of marketing chain. However producer prices and wholesale showed a weak upward tendencies, while at the retail level none of major changes were reported over the first 3 quarters of 2004. Polish fish market for a very long time has been was open for competition, with foreign trade as a key factor balancing market fundamentals. 3
W serii Analizy Rynkowe w najbli szym czasie uka à si : 1. Rynek Êrodków produkcji i us ug dla rolnictwa /27/ marzec 2005, 2. Rynek pasz /17/ kwiecieƒ 2005, 3. Rynek mleka /28/ kwiecieƒ 2005, 4. Rynek ziemniaka /27/ kwiecieƒ 2005, 5. Rynek ryb /3/ maj 2005, 6. Rynek drobiu i jaj /27/ maj 2005, 7. Handel zagraniczny produktami rolno-spo ywczymi /21/ maj 2005, 8. Rynek mi sa /28/ maj 2005, 9. Rynek zbó /28/ czerwiec 2005, 10. Rynek cukru /27/ czerwiec 2005, 11. Rynek rzepaku /27/ czerwiec 2005, 12. Rynek owoców i warzyw /26/ czerwiec 2005, 13. Rynek ziemi rolniczej /8/ wrzesieƒ 2005, 14. Popyt na ywnoêç /6/ grudzieƒ 2005.
Prenumerata Analizy (2 zeszyty) w 2004 roku wynosi 34 z. Zamówienia z podaniem tytu u i iloêci egzemplarzy prosimy kierowaç do Dzia u Wydawnictw Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnoêciowej, ul. Âwi tokrzyska 20, skr. poczt. 984, 00-950 Warszawa. Tel. (0. prefiks. 22) 50-54-685, faks 827-19-60 e-mail: dw@ierigz.waw.pl http://www.ierigz.waw.pl