R U C H K O N T R O L I W Y B O R Ó W Poradnik Męża Zaufania na referendum Warszawa, sierpień 2015
Zalecenia dla mężów zaufania 1. Każdy podmiot uprawniony do monitorowania przebiegu głosowania może wyznaczyć w danej komisji jednego męża zaufania i jednego zastępcę męża zaufania, którzy mają jednakowe prawa i obowiązki. Wszędzie w tym tekście oraz we właściwych przepisach, dotyczących referendum, mąż zaufania oznacza również zastępca męża zaufania. 2. Mąż zaufania i jego zastępca powinni ustalić swoje dyżury w lokalu komisji tak, aby zapewnić ciągły nadzór nad przebiegiem głosowania i ustalaniem jego wyników. W danym momencie w lokalu komisji może przebywać albo mąż zaufania albo jego zastępca zgłoszony przez ten sam podmiot uprawniony. 3. Dokumenty wymagane przez komisję od męża zaufania: a) dokument tożsamości ze zdjęciem; b) zaświadczenie podpisane przez pełnomocnika wyborczego lub upoważnioną przez niego osobę, o treści zgodnej ze wzorem ustalonym przez PKW; 4. Mąż zaufania otrzymuje od komisji i nosi identyfikator z imieniem i nazwiskiem, funkcją oraz nazwą podmiotu uprawnionego. Identyfikator nie może zawierać elementów kampanii referendalnej. 5. Mąż zaufania może i powinien być obecny w dniu głosowania w lokalu komisji podczas wszystkich czynności wykonywanych przez komisję. Obecność w lokalu to podstawowy warunek sprawowania skutecznego nadzoru nad czynnościami komisji. W przypadku konieczności opuszczenia lokalu, czynności nadzoru powinien przekazać swojemu zastępcy lub członkowi komisji, współpracującemu z RKW. 6. Informacja o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu głosowania musi znajdować się w ogólnodostępnym miejscu w budynku, w którym mieści się lokal komisji, i w urzędzie gminy (w sposób umożliwiający zapoznanie się z tą informacją, gdy budynek jest zamknięty). Informacja ta jest przeznaczona dla mężów zaufania i obserwatorów międzynarodowych, w celu umożliwienia im obecności przy wszystkich czynnościach komisji poprzedzających otwarcie lokalu 7. Podstawowe zasady pracy męża zaufania: a) mąż zaufania może obserwować wszystkie czynności komisji w dniu głosowania, zarówno przed rozpoczęciem głosowania, w trakcie jego trwania, oraz po jego zakończeniu, tzn. w trakcie ustalania wyników głosowania, transmisji wyników do systemu PKW, publikacji wyników i przekazywania ich pełnomocnikowi komisarza wyborczego, a następnie komisarzowi wyborczemu; b) mąż zaufania nie może dotykać żadnych dokumentów, z jednym wyjątkiem, gdy zgłosił uwagi do protokołu i musi je podpisać; c) mąż zaufania nie może pomagać, wyręczać członków komisji w żadnych czynnościach, pomagać głosującym w głosowaniu ani udzielać im wyjaśnień; d) mąż zaufania może przyglądać się wszystkim czynnościom, od momentu przybycia członków komisji przed otwarciem lokalu, aż do przekazywania dokumentów w rejonowym punkcie odbioru dokumentów z głosowania; R U C H K O N T R O L I W Y B O R Ó W 2 / 5
e) mąż zaufania może nagrywać prace komisji z pomocą sprzętu audio / video przed otwarciem lokalu komisji dla głosujących (o godz. 6:00) oraz po zamknięciu lokalu (o godz. 22:00); f) mąż zaufania może zgłaszać przewodniczącemu komisji na bieżąco uwagi i zastrzeżenia oraz wnosić uwagi do protokołu głosowania, z wymienieniem konkretnych zarzutów; g) mąż zaufania powinien zapoznać się z całą instrukcją, w celu skutecznej kontroli pracy członków komisji. 8. Mąż zaufania powinien bardzo dobrze znać przepisami prawa wyborczego. 9. Mąż zaufania może liczyć na wsparcie Biura Interwencji RKW lub koordynatora RKW. 10. Mąż zaufania powinien zachowywać się w sposób taktowny i neutralny wobec wszystkich osób, nie zakłócać powagi głosowania i nie przeszkadzać członkom komisji w wykonywaniu ich zadań. 11. W sytuacjach tego wymagających mąż zaufania powinien nakłaniać członków komisji do wykonywania czynności zgodnie z wytycznymi PKW. 12. Mąż zaufania powinien być czujny zwłaszcza, gdy okazywana jest mu przesadna uprzejmość. Nie może ulec namowom do opuszczenia lokalu pod byle pretekstem. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości nie powinien wstydzić się pytać. 13. Mąż zaufania powinien nieprzerwanie obserwować członków komisji dyżurujących przy urnie i spisach osób uprawnionych do głosowania. 14. Mąż zaufania powinien być wyczulony na przekazywanie przez członków komisji sugestii gestem oraz na używanie przez nich gadżetów, mogących sugerować odpowiedzi na pytania (długopis, ulotka lub jakikolwiek gadżet). 15. Mąż zaufania powinien robić odpowiednie notatki, uważnie obserwując wszystkie czynności wykonywane przez członków komisji, oraz reagować na dostrzeżone nieprawidłowości, które powinny być zgłaszane do przewodniczącego komisji oraz wpisywane w formie uwag do protokołu wyników głosowania. Swoje notatki powinien porównywać z wynikami oraz zapisami w projekcie protokołu i finalnym protokole wyników głosowania. 16. Mąż zaufania może wnieść uwagi do protokołu z wymienieniem konkretnych zarzutów. 17. Mąż zaufania powinien prosić o kopię protokołu bezpośrednio po jego podpisaniu przez członków komisji głosowania. Komisja ma obowiązek wydania kopii protokołu, jeżeli tylko posiada odpowiednie możliwości techniczne. Jeśli mąż zaufania nie uzyska kopii protokołu, powinien zrobić czytelne zdjęcie protokołu. 18. Mąż zaufania powinien sprawdzić, czy prawidłowy protokół został wywieszony na zewnątrz lokalu komisji. 19. W dniu głosowania, od momentu podjęcia przez komisję obwodową czynności wykonywanych do czasu rozpoczęcia głosowania (tzn. przed godziną 6:00), oraz w okresie od zamknięcia lokalu do czasu podpisania protokołu głosowania, czynności komisji obwodowej mogą być rejestrowane przez mężów zaufania z wykorzystaniem własnych urządzeń rejestrujących (art. 42 5 Kodeksu wyborczego). R U C H K O N T R O L I W Y B O R Ó W 3 / 5
Rejestrowanie czynności komisji nie może w żaden sposób utrudniać jej pracy. 20. Dopuszczalne jest także rejestrowanie i fotografowanie przez męża zaufania protokołu głosowania podanego do publicznej wiadomości przez komisję obwodową. 21. Materiały, zawierające zarejestrowany przebieg czynności wykonywanych przez komisję w tym okresie, mogą być udostępniane wyłącznie na potrzeby postępowania przed sądami i organami prokuratury. Udostępnianie tego rodzaju zarejestrowanych materiałów w celach innych jest zabronione i podlega karze grzywny od 1 000 do 10 000 złotych (art. 42 6 i 7 oraz art. 504a Kodeksu wyborczego). 22. Zgodnie z wytycznymi PKW obserwacja czynności wykonywanych przez komisję obwodową w trakcie głosowania, tj. w okresie od jego rozpoczęcia o godz. 6:00 do czasu jego zakończenia o godz. 22:00, z zastrzeżeniem, że nie zostało ono przedłużone, nie uprawnia mężów zaufania do utrwalania pracy komisji za pomocą żadnych urządzeń rejestrujących. Za zgodą przewodniczącego lub jego zastępcy zawsze można nagrywać. 23. Rzeczy użyteczne, które mąż zaufania powinien mieć ze sobą: a) notes lub kartki papieru na notatki oraz długopis, ołówek; kalkulator; b) wydrukowany protokół zgodny z wzorem PKW; c) telefon komórkowy, z aparatem fotograficznym, z dużą pamięcią na zdjęcia; d) ładowarkę do telefonu, aparatu fotograficznego; e) dodatkowy aparat fotograficzny, z duża ilością wolnej pamięci na zdjęcia; f) numer telefonu do swojego podmiotu uprawnionego, który reprezentuje; g) numer telefonu do koordynatora Ruchu Kontroli Wyborów; h) numer telefonu do komisariatu Policji, obejmującego dany rejon; i) prowiant, w tym wodę i termos z herbatą lub kawą; j) tabletki od bólu głowy oraz inne potrzebne leki; Zawiadamianie Policji 1. W uzasadnionych przypadkach należy zwrócić się o interwencję do Policji. Najprostszym sposobem jest telefoniczne zawiadomienie Policji i ustne złożenie wyjaśnień do protokołu. 2. Każda osoba jest uprawniona do złożenia zawiadomienia o wykroczeniu lub przestępstwie. 3. Procedura karna nakłada obowiązek zawiadomienia organów ścigania o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu. Każda osoba, dysponująca informacjami o popełnieniu takiego przestępstwa, powinna niezwłocznie zawiadomić organy ścigania. Przestępstwa związane z fałszowaniem głosowania należą do kategorii przestępstw ściganych z urzędu. R U C H K O N T R O L I W Y B O R Ó W 4 / 5
4. Przed złożeniem zawiadomienia, osoba zwracająca się do Policji zostanie pouczona o odpowiedzialności karnej za zawiadamianie organów ścigania o niepopełnionym przestępstwie lub za fałszywe oskarżenie innej osoby. Odpowiedzialność karna przewidziana jest jednak tylko wtedy, gdy Policja lub prokurator zostaną świadomie wprowadzeni w błąd. Jeśli zawiadomienie wynikało z błędnego przekonania, powziętego na podstawie okoliczności towarzyszących zdarzeniu, nie ponosi się żadnej odpowiedzialności. Nie należy obawiać się zawiadamiania Policji o możliwości popełnienia wykroczenia lub przestępstwa. Współpraca z Ruchem Kontroli Wyborów 1. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości, związanych z pracą komisji, należy skontaktować się z koordynatorem z RKW lub z Biurem Interwencji RKW telefony / maile dostępne na stronie: http://ruchkontroliwyborow.pl 2. W przypadku ujawnienia jakichkolwiek nieprawidłowości podczas głosowania lub ustalania wyników głosowania i wobec braku reakcji przewodniczącego komisji należy zawiadomić komisarza wyborczego oraz podmiot uprawniony i koordynatora RKW. 3. Po zawiadomieniu Policji, należy również przekazać stosowną informację koordynatorowi RKW. 4. Należy wnioskować o kopię protokołu wyników głosowania podpisanego przez komisję lub wykonać jego zdjęcia z pomocą smartfonu lub aparatu fotograficznego. 5. Dane z protokołu należy wprowadzić do systemu RKW-IT, rejestrując się na stronie http://siepoliczymy.pl. W przypadku braku możliwości przekazania danych do systemu informatycznego RKW-IT, kopie protokołu wyników głosowania należy przekazać osobiście koordynatorowi RKW. 6. Dokumentację audiowizualną z prac komisji należy przekazać do właściwych podmiotów uprawnionych i koordynatorów RKW. R U C H K O N T R O L I W Y B O R Ó W 5 / 5