Łambinowice, dnia 12 kwietnia 2012r. OPS.PS.0430.4.2012.EI Rada Gminy w Łambinowicach Rekomendacje Oceny Zasobów Pomocy Społecznej Nowelizacja z 2011r. ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009r. Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.) wprowadziła obowiązek przygotowania przez Gminę oceny zasobów pomocy społecznej. Ocena ta wraz z rekomendacjami ma być podstawą planowania budżetu na następny rok. Ocena zastąpiła dotychczas przygotowany bilans potrzeb pomocy społecznej. Obowiązek sporządzenia corocznej oceny zasobów pomocy społecznej (OZPS) ustawowo nałożony został na gminę, jednak w sposób bezpośredni jest realizowany przez ośrodek pomocy społecznej. Formularze zostały opracowane w systemie SAC (Statystyczna Aplikacja Centralna), który obsługuje sprawozdania z obszaru pomocy społecznej. Część danych pozyskano z GUS. Dane dotyczące prac społecznie użytecznych, zasobów mieszkaniowych, podmiotów gospodarczych i innych zebrano od pracowników Urzędu Gminy w Łambinowicach oraz od Dyrektora Gminnego Ośrodka Sportu i Rekreacji. Sporządzając OZPS zestawiono ze sobą dane pochodzące z kilku obszarów funkcjonowania zarówno jednostek administracyjnych jak i instytucji pozarządowych. Najcenniejszym źródłem danych są informacje zgromadzone w systemie informatycznym funkcjonującym w Ośrodku Pomocy Społecznej. Dane uzupełniono o informacje dotyczące świadczeń rodzinnych, funduszu alimentacyjnego oraz dodatków mieszkaniowych oraz wykonania budżetu w analizowanych latach. Przedstawione dane obejmują lata: 2009, 2010, 2011 oraz 2012 jako rok prognozy. Ocena zasobów pomocy społecznych składa się z: 1. dane o sytuacji demograficznej i społecznej dotyczące: a) liczby mieszkańców, b) liczby podmiotów gospodarczych,
c) infrastruktury społecznej. 2. dane o korzystających z pomocy społecznej dotyczące: a) świadczeń przyznanych w ramach zadań własnych i zleconych, b) świadczeń przyznanych w ramach zadań własnych, c) świadczeń przyznanych w ramach zadań zleconych, d) przyczyn przyznania świadczeń, e) wybranych kategorii osób korzystających z pomocy społecznej, f) wydanych decyzji administracyjnych dotyczących poszczególnych świadczeń, g) innych wybranych rodzajów świadczeń: zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłku rodzinnego, świadczenie pielęgnacyjne, świadczenie alimentacyjne, dodatki mieszkaniowe. 3. dane dotyczące usług pomocy społecznej: a) poradnictwo specjalistyczne, b) praca socjalna, c) interwencja kryzysowa, d) kontrakt socjalny, e) indywidualne programy pomocy, f) specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 4. dane dotyczące instytucji pomocy społecznej, 5. dane dotyczące kadry Ośrodka Pomocy Społecznej. 6. dane dotyczące kosztów prowadzenia i utrzymania zasobu pomocy społecznej. 7. dane dotyczące środków finansowych Gminy na zadania własne i zlecone w obszarze pomocy społecznej. Rekomendacje to propozycje autorów Oceny Zasobów Pomocy Społecznej wynikające z analizy danych i wskaźników ujętych w ocenie kierowane pod adresem Rady Gminy. Analiza danych: Sytuacja demograficzna i społeczna Zauważalny jest wyraźny spadek liczby mieszkańców Gminy od 8.075 w 2009r. do 7.714 stan na dzień 11 kwietnia 2012r. Liczba bezrobotnych w analizowanych latach utrzymuje się na podobnym poziomie od 385 w 2009r. do 374 w 2011r., z nieznacznym wzrostem w 2010r. Niepokojący natomiast jest znaczny wzrost liczby bezrobotnych długotrwale od 93 w 2009r. do 161 w 2011r. Zauważalny jest również wyraźny spadek podmiotów gospodarczych w Gminie. Nastąpiło
zmniejszenie o liczbę 200 podmiotów między rokiem o najwyższej wartości 2010 528 do 328 w 2011r. Liczba mieszkań w zasobie Gminy również ma tendencje spadkowe od 74 w 2009r. do 66 w 2012r. (według prognozy). Z danych statystycznych wynika, że liczna oczekujących na mieszkanie z gminy uległa zmniejszeniu z 19 w 2009r. do 12 w 2012r. Niewątpliwie jednak liczba 10 lokali socjalnych jest niewystarczających do zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych. Z analizy danych wynika, że liczba miejsc w przedszkolach w Gminie jest w pełni zaspokojona. W latach 2009 2012 nie było dzieci oczekujących na miejsce. W analizowanych latach funkcjonowało 10 świetlic dla młodzieży. To również dobrze świadczy o zaangażowaniu Gminy w zagospodarowanie wolnego czasu dzieci i młodzieży. Ma to duże znaczenie między innymi w profilaktyce uzależnień. To samo dotyczy liczby obiektów sportowych, które dobrze funkcjonują i każdego roku są modernizowane i dofinansowywane. Wydaje się, że należałoby zwiększyć liczbę bibliotek w Gminie i promować czytelnictwo. Na terenie Gminy funkcjonują 2 podstawowe zespoły opieki zdrowotnej, które zabezpieczają potrzeby mieszkańców Gminy w tym zakresie. Ponadto część mieszkańców korzysta z podstawowej opieki zdrowotnej poza Gminą. Sytuacją, która jest pożądana byłoby zwiększenie gabinetów stomatologicznych. Dane o korzystających z pomocy społecznej. Liczba rodzin korzystających z pomocy społecznej w analizowanych latach utrzymuje się na podobnym poziomie i wynosi od 234 w 2009r. do 222 w 2011r. Dominującą przyczyną korzystania z pomocy społecznej jest ubóstwo, wskaźnik ten ma tendencje spadkowe, od 444 w 2009r. do 311 w 2011r.. Drugą w kolejności przyczyną jest bezrobocie. W 2010r. przyznano najwięcej świadczeń z powodu bezrobocia 333. Średnio w analizowanych latach przyznawano ponad 290 świadczeń rocznie. Kolejną przyczyną jest niepełnosprawność, liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie oraz liczba świadczeń pieniężnych i niepieniężnych w analizowanych latach utrzymywała się na podobnym poziomie. Nie jest zauważalny wyraźny spadek lub wzrost. Podobnie przedstawia się statystka w sytuacji korzystania z pomocy społecznej z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby. Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych (w tym rodzin niepełnych) ma tendencje spadkowe od najwyższej wartości 135 w 2009r. do 97 w roku 2011. Liczba osób objętych pomocą społeczną z powodu alkoholizmu utrzymuje się na podobnym poziomie, przy czym zauważalny jest niewielki wzrost w 2011r. oraz w 2012r. Świadczenia wypłacane z powodu potrzeby ochrony macierzyństwa, w tym rodzin wielodzietnych
w analizowanych latach utrzymują się na poziomie od 255 do 200 (rodziny wielodzietne) oraz 252 do 204 (potrzeba ochrony macierzyństwa). Zauważalny jest wyraźny 100% wzrost osób korzystających z pomocy społecznej z powodu bezdomności od 2009r. do 2011r. Jest to sytuacja niepokojąca, tym bardziej, że ilość mieszkań w zasobach Gminy jest niewystarczająca. Tendencja wzrostowa dotyczy również liczby osób korzystających z pomocy społecznej z powodu przemocy w rodzinie. Może to świadczyć o wzroście tego niekorzystnego zjawiska społecznego ale również o tym, że rodziny dotknięte przemocą przełamują barierę milczenia, a tym samym mają szansę uzyskać stosowną pomoc. Niepokojącym zjawiskiem jest fakt, że około 85% osób korzystających z pomocy społecznej, korzysta długotrwale. Są to takie osoby, które w ciągu ostatnich trzech lat były zarejestrowane w systemie świadczeń pomocy społecznej przez co najmniej 18 miesięcy. Z analizy danych wynika, że zdecydowana większość korzystających z pomocy społecznej to osoby w wieku produkcyjnym. Kobiety w wieku powyżej 60 lat stanowiły: 2009r. - 8,04% ogółem korzystających, 2010r. - 10,8% ogółem korzystających, 2011r. - 12,7% ogółem korzystających, mężczyźni w wieku powyżej 65 lat stanowili: 2009r. - 2,4% ogółem korzystających, 2010r. - 3,3% ogółem korzystających, 2011r. - 4,7% ogółem korzystających. Wartość wypłaconych świadczeń pieniężnych ma wyraźne tendencje wzrostowe od 423.000,00 zł w 2009r. do 566.000,00 zł w 2012r. Tendencja wzrostowa dotyczy również liczby osób, którym jest wypłacany zasiłek stały. Zauważalny jest stały systematyczny wzrost od 28 osób objętych tą formą pomocy w 2009r. do 37 w 2011r. Z analizy zrealizowanych zasiłków okresowych wynika, iż zdecydowanie wzrasta liczba wypłaconych świadczeń od 484 w 2009r. do 617 w 2011r. oraz wartość wypłaconych świadczeń od 1523000,00 zł w 2009r. do 201.000,00 zł w 2011r. Wartości dotyczące zasiłku celowego w analizowanych utrzymują się na podobnym poziomie, a średnia liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie wynosi 149 rocznie. Średnia kwota wypłaconych świadczeń wynosi 145.000,00 zł rocznie. Analiza przyznanego świadczenia w formie posiłku wskazuje na tendencję spadkową od 144 osób w 2009r., którym przyznano świadczenie do 105 w 2011r.
Średnia przyznanych świadczeń w formie usług opiekuńczych wynosi 4 osoby rocznie. Wartość kosztów obsługi zadania ma tendencje wzrostowe. Duże znaczenie ma wzrost kosztów dojazdów w teren. Analiza odpłatności Gminy za pobyt w domu pomocy społecznej wskazuje na realizację zadania na średnim poziomie 5 osób rocznie, a średnia wartość świadczeń wyniosła 46.000,00 zł rocznie. Inne rodzaje świadczeń pieniężnych: 1. Zasiłki rodzinne i dodatki do zasiłków rodzinnych. Liczba osób, którym przyznano decyzją świadczenie ma tendencje spadkowe od 539 w 2009r. Do 477 w 2011r., ale wyraźnie wzrasta kwota wypłaconych świadczeń od 1.733.000,00 zł w 2009r. Do 1.817.000,00 zł w 2011r. 2. Świadczenie pielęgnacyjne. Nastąpił coroczny wzrost liczby osób, którym przyznano świadczenie od 19 w 2009r. do 25 w 2010r, z lekkim spadkiem w roku 2011 23 osoby. Wartość wypłaconych świadczeń ma tendencje wzrostowe od 102.000,00 zł w roku początkowym do 175.000,00 zł w roku końcowym. 3. Jednorazowy dodatek z tytułu urodzenia dziecka. W analizowanych latach przyznano średnio 73 świadczenia rocznie. Średnia wartość wypłaconych świadczeń wynosi 73.000,00 zł rocznie. 4. Świadczenia alimentacyjne. W latach 2009 i 2010 liczba osób, którym przyznano świadczenie kształtowała się na podobnym poziomie i wynosiła stosownie 36 i 34. Wzrost nastąpił w 2011 40 osób. Wartość wypłaconych świadczeń również wzrasta od 192.000,00 zł do 232.000,00 zł. 5. Dodatki mieszkaniowe. W latach 2009 i 2010 liczba osób którym przyznano decyzją świadczenie znajdowała się na podobnym poziomie i wynosiła 85 i 83. Spadek nastąpił w w 2011r. - 61 osób. Wartość wypłaconych dodatków mieszkaniowym ma tendencje malejące i wynosi 125.000,00 zł w roku początkowym i 104.000,00 zł w roku końcowym. Liczba rodzin objętych pracą socjalną w analizowanych latach kształtowała się na podobnym poziomie, a średnia roczna wyniosła 216 rodzin. Wsparciem w formie interwencji kryzysowej objęto średnio 3 rodziny rocznie. Wnioski końcowe: 1. Zdecydowana większość osób korzystających z pomocy społecznej wymaga wsparcia z
powodu ubóstwa i bezrobocia, zatem bezrobocie jest dominującym problem społecznym w Gminie. Należałoby podjąć wszelkie możliwe działania mające na celu zwiększenie miejsc pracy. 2. Stan zdrowia korzystających z pomocy społecznej, o czym świadczy liczba osób korzystających z pomocy z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby, jest niepokojącym zjawiskiem. Długotrwała choroba w wielu przypadkach prowadzi do orzeczenia niepełnosprawności, a tym samym wzrasta liczba wypłacanych zasiłków stałych, ponieważ w większości wypłacane są z powodu niezdolności do pracy, a nie z tytułu wieku emerytalnego. 3. Rodziny niepełne oraz wielodzietne, ze szczególnym uwzględnieniem rodzin niepełnych wymagają wsparcia ze strony pomocy społecznej. 4. Ze względu na tendencje wzrostowe liczby osób korzystających z powodu alkoholizmu należałoby uruchomić punkt konsultacyjny dla osób uzależnionych działający w godzinach popołudniowych oraz zatrudnić terapeutę w zakresie uzależnień (dotyczy to również uzależnienia od narkotyków). 5. Wzrost liczby osób bezdomnych objętych pomocą społeczną wskazuje na konieczność opracowania indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności, ale również konieczność zwiększenia zasobów mieszkaniowych gminy, a szczególnie mieszkań socjalnych. 6. Wzrost skali zjawiska przemocy powoduje konieczność intensyfikacji działań Zespołu Interdyscyplinarnego, zwiększenia mobilności ZI, inicjowania działań w środowisku z uwzględnieniem działań interwencyjnych, prowadzenia działań informacyjnych w środowisku o możliwościach uzyskania pomocy. Konieczne jest również dofinansowanie prac ZI ze szczególnym uwzględnieniem przeprowadzenia szkoleń. Niezbędne są również zmiany z strukturze ZI oraz zwiększenie liczby członków o dodatkowe przedstawicieli podmiotów wchodzących w skład ZI. 7. Poważnym problem w naszej gminie jest brak możliwości zakupy posiłku dla osób tego pozbawionych (nie dotyczy to uczniów szkół i dzieci uczęszczających do przedszkola). Nie zawsze udzielenie pomocy w formie świadczenia pieniężnego na zakup żywności jest pożądanym rozwiązaniem, zdecydowanie lepszym jest możliwość zakupu gorącego posiłku. Ponadto jest to zadanie jest to zadanie gminy o charakterze obowiązkowym. Dobrym rozwiązaniem byłaby możliwość zakupu posiłku w szkołach. 8. Z uwagi na brak usług w formie poradnictwa specjalistycznego należałoby rozważyć możliwość zatrudnienia psychologa w niepełnym wymiarze czasu pracy, np. w formie jednodniowych dyżurów w ciągu tygodnia lub dwóch dyżurów w ciągu miesiąca. Poradnictwo specjalistyczne jest świadczone w miarę posiadanych zasobów wiedzy przez pracowników Ośrodka, ale z uwagi na brak uprawnień nie zostało zakwalifikowane w przedstawionej ocenie jako poradnictwo specjalistyczne. Należałoby również rozważyć możliwość zatrudnienia terapeuty rodzinnego.
9. Należałoby również rozważyć możliwość zatrudniania większej ilości osób w ramach prac społecznie użytecznych. Jest to oczekiwana forma zatrudnienia wśród osób korzystających z pomocy społecznej, a wykonywane prace w ramach takiej formy zatrudnienia niewątpliwie mają pożądane znaczenie dla wizerunku Gminy. Po analizie OZPS wskazano 9 obszarów problemów społecznych wymagających podjęcia dodatkowych działań mających na celu poprawę jakości życia osób korzystających z pomocy społecznej.