SPIS TREŚCI TABLE OF CONTENTS........................................... 11 WPROWADZENIE.............................................. 17 Część pierwsza ZAGADNIENIA WSTĘPNE Rozdział I. pojęcie I RODZAJE wiktymologii......................... 33 1. Uwagi wstępne........................................ 33 2. Wiktymologia teologiczna................................. 37 3. Wiktymologia naturalna.................................. 40 4. Wiktymologia ekologiczna................................. 42 5. Wiktymologia indywidualna............................... 47 6. Wiktymologia grup społecznych............................. 47 7. Wiktymologia społeczna.................................. 48 8. Wiktymologia kulturowa.................................. 49 9. Wiktymologia realistyczna................................. 60 10. Wiktymologia kryminalna................................. 66 11. Nowa wiktymologia.................................... 70 12. Zadania wiktymologii................................... 71 Rozdział II. Ogólna klasyfikacja zagrożeń......................... 75 1. Zagrożenia ze strony przyrody oraz wytworów cywilizacji............... 78 2. Zagrożenia ekonomiczne i społeczne........................... 83 3. Zagrożenia wewnętrzne................................... 86 Rozdział III. Czynniki kształtujące potencjał wiktymogenny i podatność wiktymizacyjną.................................... 93 Literatura uzupełniająca......................................... 117 Część druga WYBRANE ZAGADNIENIA METODOLOGII I BADAŃ WIKTYMOLOGICZNYCH UWAGI WSTĘPNE.............................................. 127 Rozdział IV. OPERACJONALIZACJA POJĘCIA OSOBY WIKTYMNEJ............... 129 Rozdział V. NORMALIZACJA, CZYLI TWORZENIE NORM..................... 133 Rozdział VI. KLASYFIKACJA FATTAHA................................. 136 Rozdział VII. ZMIENNE I RELACJE MIĘDZY NIMI.......................... 138 Rozdział VIII. PYTANIA INDENTYFIKUJĄCE............................. 147 Rozdział IX. RZETELNOŚĆ I TRAFNOŚĆ WSKAŹNIKÓW...................... 162 Rozdział X. ZARYS ZAAWANSOWANYCH METOD ANALIZY STATYSTYCZNEJ......... 180 Literatura uzupełniająca......................................... 195 5
Część trzecia Wiktymologia społeczna Rozdział XI. WARUNKI ŻYCIA W NATURALNYM ŚRODOWISKU................ 199 1. Intensywna eksploatacja zasobów naturalnych.................... 199 2. Ochrona lasów....................................... 203 3. Ochrona energii...................................... 208 4. Skażenie wód........................................ 209 5. Kwaśne deszcze....................................... 209 6. Zanieczyszczenia atmosfery, zanik ozonu i efekt cieplarniany............ 214 7. Erozja gleby......................................... 222 8. Toksyny........................................... 223 9. Skażenia radioaktywne.................................. 225 10. Hałas............................................. 226 11. Odpady, śmieci oraz recykling.............................. 227 12. Wzrost populacji...................................... 229 Rozdział XII. Choroby cywilizacyjne.............................. 234 Rozdział XIII. Kondycja materialna polskiego społeczeństwa.......... 244 1. Bezpieczeństwo społeczne................................. 244 1.1. Bezrobocie....................................... 245 1.2. Dochody ludności................................... 250 1.3. Sytuacja mieszkaniowa................................ 256 1.4. Bezdomność....................................... 261 1.5. Żebractwo........................................ 270 1.6. Pomoc społeczna.................................... 271 1.7. Ubóstwo......................................... 275 2. Pomyślność finansowa a poczucie szczęścia....................... 281 Rozdział XIV. Bezrobocie jako czynnik wiktymizacyjny w skali makrospołecznej.................................. 286 Rozdział XV. KSZTAŁTOWANIE POSTAW ANTYWIKTYMIZACYJNYCH W RUCHU DROGOWYM........................................ 300 1. Psychologiczne prawidłowości postaw antywiktymizacyjnych w ruchu drogowym. 300 2. Zakres wiktymizacji uczestników ruchu drogowego................... 303 3. Bezpieczeństwo ruchu drogowego w krajach członkowskich Unii Europejskiej... 319 Rozdział XVI. SAMOBÓJSTWO EKSTREMALNA FORMA AUTOWIKTYMIZACJI....... 325 Rozdział XVII. Wypadki przy pracy................................ 342 Rozdział XVIII. Zachowania kompulsywne.......................... 350 1. Alkoholizm.......................................... 358 2. Narkomania.......................................... 371 3. Nikotynizm.......................................... 382 4. Współuzależnienie...................................... 392 5. Pracoholizm.......................................... 393 6. Uzależnienie od hazardu.................................. 401 7. Uzależnienie od komputera i Internetu.......................... 402 8. Neomagia i myślenie neomagiczne............................ 409 9. Inne uzależnienia...................................... 409 Rozdział XIX. Patologizacja rodziny.............................. 411 1. Teoretyczna analiza problematyki patologizacji rodziny................ 411 2. Przejawy patologizacji rodziny w świetle badań empirycznych............ 416 2.1. Dzieci jako ofiary przestępstw............................ 427 2.2. Dzieci jako ofiary zaniedbań. Sieroctwo społeczne................ 428 2.3. Niespenalizowane nadużycia wobec dzieci. Przemoc fizyczna.......... 431 2.4. Wykorzystywanie seksualne dzieci.......................... 439 6
Rozdział XX. Kredytobiorcy jako ofiary........................... 440 Rozdział XXI. WIKTYMOLOGICZNE ASPEKTY ROZWOJU NOWYCH TECHNOLOGII.... 459 Rozdział XXII. PROBLEMY WIKTYMIZACJI W MEDYCYNIE.................... 481 1. Przestrzeganie praw pacjenta w polskich szpitalach.................. 481 2. Agresywny pacjent...................................... 510 3. Etyka medyczna....................................... 511 Rozdział XXIII. PRZEMOC W SZKOLE................................. 518 1. Rozumienie przemocy.................................... 518 2. Przyczyny przemocy w szkole............................... 521 3. Przemoc nauczycieli w stosunku do uczniów...................... 529 4. Przemoc uczniów w stosunku do uczniów........................ 533 Rozdział XXIV. Wiktymologiczne aspekty stalkingu.................. 546 Rozdział XXV. AGRESJA I PRZEMOC W SPORCIE.......................... 580 Rozdział XXVI. MANIPULACYJNE DZIAŁANIA SEKT RELIGIJNYCH............... 590 Rozdział XXVII. WIKTYMOLOGICZNE ASPEKTY MOBBINGU.................. 609 Rozdział XXVIII. WIKTYMOLOGICZNE IMPLIKACJE WYPALENIA EMOCJONALNEGO... 635 Rozdział XXIX. Wiktymizacja dzieci i młodzieży...................... 656 1. Ryzyko wiktymizacji..................................... 656 2. Zagrożenia w Internecie.................................. 668 3. Dostępne technologie obronne............................... 677 4. Nieusprawiedliwona nieobecność w szkole a wiktymizacja.............. 680 Rozdział XXX. Wiktymizacja osób starszych........................ 690 Rozdział XXXI. WIKTYMIZACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH................. 720 Rozdział XXXII. Wiktymizacja osób o odmiennej orientacji seksualnej............ 752 Rozdział XXXIII. WIKTYMIZACJA OSÓB SPOŁECZNIE ZMARGINALIZOWANYCH...... 759 Rozdział XXXIV. CYBERNETYCZNE MOLESTOWANIE TECHNOLOGIA NIENAWIŚCI.... 786 Rozdział XXXV. WIKTYMIZACJA OSÓB CIERPIĄCYCH NA ZESPÓŁ STRESU POURAZOWEGO.................................... 794 Literatura uzupełniająca......................................... 817 Część czwarta WIKTYMOLOGIA KRYMINALNA Rozdział XXXVI. OGÓLNE ZAGADNIENIA WIKTYMIZACJI KRYMINALNEJ.......... 843 1. Teoretyczne perspektywy wiktymizacji kryminalnej.................. 843 2. Rozwój wiktymologii kryminalnej............................. 852 3. Badania wiktymizacyjne.................................. 854 4. Klasyfikacja ofiar przestępstw............................... 865 5. Płeć a wiktymizacja kryminalna.............................. 871 6. Powtórna i wielokrotna wiktymizacja........................... 880 Rozdział XXXVII. Zakres i skutki wiktymizacji kryminalnej............. 896 Rozdział XXXVIII. Strach przed przestępczością..................... 923 Rozdział XXXIX. NOWY MODEL OFIARY PRZESTĘPSTWA.................... 936 Rozdział XL. ZWIĄZKI OFIARY ZE SPRAWCĄ PRZESTĘPSTWA................. 969 1. Model ofiary......................................... 969 2. Relacje między ofiarą a sprawcą.............................. 982 Rozdział XLI. OFIARA SPRAWCĄ PRZESTĘPSTWA......................... 986 Rozdział XLII. WIKTYMIZACYJNE ASPEKTY PRZESTĘPCZOŚCI TERRORYSTYCZNEJ.... 996 Rozdział XLIII. Przestępczość narkotykowa........................ 1010 7
Rozdział XLIV. Handel ludźmi.................................... 1018 Rozdział XLV. NADUŻYCIE WŁADZY.................................. 1042 Rozdział XLVI. SEKSUALNE WYKORZYSTANIE DZIECI...................... 1056 1. Rozmiary zjawiska...................................... 1056 2. Pedofilia............................................ 1061 3. Stan psychiczny i fizyczny dziecka wykorzystywanego seksualnie.......... 1063 4. Nadużycia seksualne w sieci................................ 1064 5. Kobiety jako sprawczynie nadużyć seksualnych wobec dzieci............. 1066 6. Eksploatacja seksualna dzieci............................... 1072 Rozdział XLVII. KORUPCJA....................................... 1077 Rozdział XLVIII. WIKTYMOLOGIA ZACHOWAŃ NIEUMYŚLNYCH................ 1094 Rozdział XLIX. POLICJANCI JAKO OFIARY POSTAW AGRESYWNYCH............. 1126 Rozdział L. WIKTYMOLOGIA PENITENCJARNA........................... 1143 1. Przepełnienie więzień.................................... 1145 2. Samobójstwa......................................... 1149 3. Zjawisko przestępczości i wiktymizacji w zakładach karnych w niektórych państwach.......................................... 1155 4. Członkowie rodziny osób uwięzionych.......................... 1159 5. Podkultura więzienna w polskich zakładach penitencjarnych............. 1165 Rozdział LI. SYSTEM POMOCY OFIAROM PRZESTĘPSTW.................... 1172 1. Obowiązek państwa wobec pokrzywdzonego...................... 1172 2. Kompensacja dla ofiar przestępstw w niektórych państwach............. 1185 3. Ofiara w systemie restytucji................................ 1219 4. Fundacja pomocy ofiarom przestępstw w Polsce.................... 1230 5. Doradztwo ofiarom przestępstw psychoterapia.................... 1243 6. Polityka państwa wobec ofiar przestępstw........................ 1246 7. Działania policji na rzecz ofiar przestępstw....................... 1251 8. Rola wolontariatu w pomocy ofiarom przestępstw................... 1257 9. Pomoc ofiarom przestępstw w Stanach Zjednoczonych................ 1265 Rozdział LII. MEDIACJA MIĘDZY OFIARĄ A SPRAWCĄ PRZESTĘPSTWA........... 1284 Literatura uzupełniająca......................................... 1297 Aneks.................................................... 1311 OKIENKA PROBLEMOWE Huragan Katrina............................................... 62 Sprawa Tanji J. Morin............................................ 65 Środowisko naturalne w Traktacie z Lizbony.............................. 200 Zagrożenia dla zdrowia człowieka wynikające z ingerencji chemicznej w środowisko........ 210 Odwieczne zmiany klimatu........................................ 217 Program Drogi zaufania.......................................... 304 Narkotyki w ruchu drogowym....................................... 307 Przesłanie Sekretarza Generalnego ONZ na Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych 21 listopada 2010 roku................................. 319 Niebieska Linia oraz Polska Deklaracja w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.. 413 Europejska Karta Praw Pacjentów..................................... 483 Wpływ nauk medycznych na stan zdrowotny społeczeństwa polskiego w perspektywie 2020 roku................................................ 490 Wiktymologiczne aspekty nadużyć związanych z opieką zdrowia psychicznego.......... 511 8
Zabójstwa w stanie amoku w szkołach.................................. 522 Zapobieganie przemocy w szkołach w Austrii.............................. 535 Zalecenia Międzynarodowego Towarzystwa Psychologii Sportu w sprawie walki z przemocą w sporcie.......................................... 583 Przestępczość związana z dopingiem................................... 587 Psychologiczne i fizyczne skutki kradzieży tożsamości......................... 901 Pomiar strachu przed przestępczością.................................. 927 Tortury, maltretowanie i przestępcze nadużycia władzy........................ 1045 Przestępstwa seksualne wobec dzieci kończące się zabójstwem.................... 1057 Ofiary policyjnych pościgów........................................ 1130 Ustalanie czynników ryzyka samouszkodzeń więźniów........................ 1151 Identyfikacja więźniów skłonnych do przemocy............................ 1166 Krajowy Program na Rzecz Ofiar Przestępstw na lata 2009 2013.................. 1182 Wyrównanie krzywd ofiarom przestępstw przez sprawców...................... 1186 Der Weisser Ring............................................... 1194 Ochrona świadka nieletniego....................................... 1196 Pomoc ofiarom przestępstw w Japonii.................................. 1206 Ułatwianie dostępu do wymiaru sprawiedliwości w Polsce...................... 1209 Polityka Ministerstwa Sprawiedliwości wobec osób pokrzywdzonych................ 1247 Program zapewnienia bezpieczeństwa świadkom............................ 1269