LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI dla MIASTA NOWY TARG
Wykonany na zlecenie: Urzędu Miasta Nowy Targ WYKONAWCA: Anna Grzybowska Michał Małocha Tomasz Lis Piotr Stańczuk Małopolska Agencja Energii i Środowiska Sp. z o.o. ul. Kordylewskiego 11 31-542 Kraków Tel.: (12) 294 20 70, fax: (12) 294 20 54 e-mail: maes@maes.pl, www.maes.pl 2
Spis Treści 1. STRESZCZENIE... 5 2. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA OBSZARZE... 7 2.1. STREFA MIESZKANIOWA... 8 2.1.1. Diagnoza stanu strefy mieszkaniowej... 10 2.1.2. Identyfikacja problemów... 11 2.2. STAN INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ... 12 2.2.1. Diagnoza i identyfikacja problemów... 13 2.3. STREFA SPOŁECZNA... 14 2.3.1. Struktura demograficzna i społeczna... 14 2.3.2. Grupy społeczne wymagające wsparcia... 16 2.3.3. Bezrobocie oraz dochodowość gospodarstw domowych... 19 2.3.4. Struktura organizacji pozarządowych... 21 2.3.5. Instytucje, organizacje działające w sferze społecznej... 23 2.3.6. Identyfikacja problemów... 28 2.4. GOSPODARKA... 30 2.4.1. Identyfikacja problemów... 33 2.5. ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENNE... 34 2.5.1. Granice strefy ochrony konserwatorskiej... 34 2.5.2. Uwarunkowania ochrony środowiska... 34 2.5.3. Komunikacja... 38 2.5.4. Funkcje poszczególnych stref na rewitalizowanym obszarze... 41 2.5.5. Identyfikacja problemów... 44 2.6. ANALIZA SWOT... 46 2.6.1. Strefa mieszkaniowa... 47 2.6.2. Strefa infrastruktury technicznej... 47 2.6.3. Strefa społeczna... 48 2.6.4. Gospodarka... 48 2.6.5. Zagospodarowanie przestrzenne...49 2.7. OKREŚLENIE KLUCZOWYCH PROBLEMÓW I ICH SKUTKÓW... 50 2.7.1. Strefa mieszkaniowa... 50 2.7.2. Strefa infrastruktury technicznej... 51 2.7.3. Strefa społeczna... 52 2.7.4. Zagospodarowanie przestrzenne...52 3. NAWIĄZANIE DO STRATEGICZNYCH DOKUMENTÓW... 54 3.1. POZIOM KRAJOWY... 54 3.2. POZIOM REGIONALNY... 56 3.3. POZIOM LOKALNY... 58 4. ZAŁOŻENIA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 61 5. PLANOWANE ZADANIA NA OBSZARZE REWITALIZOWANYM... 67 5.1. ZADANIA PRZESTRZENNE... 68 5.2. ZADANIA GOSPODARCZE... 71 5.3. ZADANIA SPOŁECZNE... 72 5.4. OPIS PROJEKTÓW...73 5.4.1. Projekty realizowane przez Miasto Nowy Targ... 73 5.4.2. Projekty realizowane przez beneficjentów zewnętrznych... 85 6. WSKAŹNIKI REALIZACJI PROGRAMU REWITALIZACJI... 101 6.1. WSTĘPNE WSKAŹNIKI PROGRAMU REWITALIZACJI... 103 7. PLAN FINANSOWY PROGRAMU REWITALIZACJI... 107 8. INSTRUMENTY WDRAŻANIA PROGRAMU I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ... 110 8.1. MONITORING I OCENA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 117 8.2. KOMUNIKACJA SPOŁECZNA... 119 3
Spis Tabel TABELA 1 ZASOBY MIESZKANIOWE WG FORM WŁASNOŚCI W MIEŚCIE NOWY TARG STAN NA 2006R.... 8 TABELA 2 ZESTAWIENIE LICZBY URODZEŃ, ZGONÓW I PRZYROSTU NATURALNEGO W NOWYM TARGU W LATACH 2001-2007... 14 TABELA 3 LUDNOŚĆ (STAN NA 31.12.2007R.)... 14 TABELA 4 RODZINY KORZYSTAJĄCE ZE ŚWIADCZEŃ POMOCY SPOŁECZNEJ W LATACH 2006-2007... 16 TABELA 5 LICZBA WYKROCZEŃ W PODSTAWOWYCH KATEGORIACH W LATACH 2006-2007... 18 TABELA 6 CHARAKTERYSTYKA BEZROBOTNYCH ZE WZGLĘDU NA GRUPĘ WIEKOWĄ - STAN NA 31.12.2007... 20 TABELA 7 CHARAKTERYSTYKA BEZROBOTNYCH ZE WZGLĘDU NA WYKSZTAŁCENIE - STAN NA 31.12.2007... 20 TABELA 8 ROZKŁAD DOCHODU DO DYSPOZYCJI GOSPODARSTW DOMOWYCH W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM W ZALEŻNOŚCI OD OBSZARU... 21 TABELA 9 ZESTAWIENIE ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH, ZNAJDUJĄCYCH SIĘ NA TERENIE MIASTA NOWY TARG22 TABELA 10 ILOŚĆ PODMIOTÓW GOSPODARKI NARODOWEJ ZAREJESTROWANYCH W REJESTRZE REGON WG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH... 31 TABELA 11 ZADANIA PRZESTRZENNE PLANOWANE DO REALIZACJI W RAMACH LPR... 70 4
1. Streszczenie Program rewitalizacji: Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Nowy Targ. Lokalizacja: Miasto Nowy Targ. Łączna powierzchnia obszarów objętych programem rewitalizacji: 50 [ha]. Operator programu: Urząd Miasta w Nowym Targu. Miasto Nowy Targ jest głównym ośrodkiem administracyjnym, rozwiniętym centrum gospodarczym oraz kulturalno-sportowym dla Podhala, Orawy, Spisza oraz Pienin i Gorców. Miasto zostało wyznaczone w Strategii Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013 jako jedno z miast tworzących sieć regionalnych ośrodków usług publicznych, które powinny zostać wyposażone w infrastrukturę społeczną, zapewniającą równomierny rozwój całego regionu. Lokalny Program Rewitalizacji Nowego Targu stanowi część procesu mającego na celu rozwój miasta. Realizację zadań zdefiniowanych w dokumencie planuje się na lata 2007-2013, co pozwala na uporządkowanie i usystematyzowanie działań w perspektywie czasowej możliwej do zaplanowania przy bieżących uwarunkowaniach. Lokalny Program Rewitalizacji przedstawia procesy towarzyszące odnowie miasta w oparciu m.in. o tradycje historyczno-kulturowe oraz ukazuje stan bieżący wynikający z uwarunkowań i przeprowadzonych już działań. Działania zaplanowane do realizacji w ramach Programu są zgodne ze Strategią Rozwoju Miasta, a także dokumentami strategicznymi wyższego szczebla. Mają one na celu poprawę jakości życia mieszkańców oraz umocnienie roli miasta w regionie poprzez odnowę tej części, która uznana została za obszar kryzysowy. Cel programu: Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez kompleksową odnowę przestrzenną, gospodarczą i społeczną obszaru rewitalizowanego Cele szczegółowe: Cel I. Poprawa użyteczności i wprowadzenie właściwej funkcji przestrzeni miejskich, Cel II. Rozwój turystyki i kultury w oparciu o zasoby dziedzictwa kulturowego Cel III. Rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej Cel IV. Wspieranie rozwoju przedsiębiorczości Cel V. Poprawa stanu zasobów mieszkaniowych wraz z odnową terenów międzyosiedlowych 5
Rewitalizowana część miasta Granice Miasta Nowy Targ Rys. 1. Wyodrębniony rewitalizowany obszar na tle Miasta Nowy Targ [opracowanie autorzy] Rys. 2. Wyodrębniony obszar Miasta Nowy Targ objęty LPR [opracowanie autorzy] 6
2. Charakterystyka obecnej sytuacji na obszarze Realizacja niniejszego programu obejmie obszarem swojego oddziaływania Miasto Nowy Targ. Miasto Nowy Targ położone jest u zbiegu rzek Biały i Czarny Dunajec, u podnóża Gorców. Jest historycznym i administracyjnym centrum Podhala. Miasto liczy około 33 tys. mieszkańców. Nowy Targ jest znaczącym w regionie ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i sportowym. Rys. 3. Lokalizacja Miasta Nowy Targ na tle województwa małopolskiego [opracowanie autorów] 7
2.1. Strefa mieszkaniowa Lokalny rynek nieruchomości to budynki wielorodzinne o charakterze mieszkalnym lub mieszkalno-handlowo-usługowym, a także znaczny zasób budynków jednorodzinnych. Obiekty mieszkalne stanowiące własność Miasta Nowy Targ administrowane są przez: Zakład Gospodarki Mieszkaniowej (ZGM), ul. Powstańców Śląskich 14 - realizujący zadania Miasta Nowy Targ w zakresie gospodarki mieszkaniowej. Na terenie objętym Programem, oprócz budynków stanowiących własność komunalną swoje zasoby posiadają także: Nowotarska Spółdzielnia Mieszkaniowa (NSM), ul. Kopernika 12, Spółdzielnia Mieszkaniowa os. Witosa, Spółdzielnia Mieszkaniowa os. Na Skarpie. Poniższa tabela prezentuje zestawienie zasobów mieszkaniowych wg form własności. Tabela 1 Zasoby mieszkaniowe wg form własności w mieście Nowy Targ stan na 2006r. Wyszczególnienie mieszkania Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] ogółem 10 223 737 333 zasoby komunalne 529 21 181 zasoby spółdzielni mieszkaniowych 3 512 174 070 zasoby zakładów pracy 20 1 295 zasoby osób fizycznych 6 081 537 373 zasoby Towarzystw Budownictwa Społecznego (TBS) 58 2 236 zasoby pozostałych podmiotów 23 1 178 Źródło: GUS, dane za rok 2006r. Łączny zasób mieszkań wg stanu na 2006 r. (tabela powyżej) wynosi 10 233 mieszkań, największą grupę stanowią mieszkania osób fizycznych ok. 6081, następnie są zasoby spółdzielni mieszkaniowych z liczbą 3512. Zasoby miasta (komunalne) znajdują się na trzecim miejscu z liczbą 529 mieszkań. Średnio na mieszkańca Nowego Targu przypada ok. 22,3 m 2 powierzchni użytkowej. Dla porównania wartość tego wskaźnika dla kraju wynosi 23,5 m 2 powierzchni użytkowej a dla małopolski 23,4 m 2 powierzchni użytkowej. Zgodnie z informacjami otrzymanymi w roku 2008, Zakład Gospodarki Mieszkaniowej (ZGM) administruje Wspólnotami Mieszkaniowymi powstałymi na bazie budynków komunalnych, według ustawy o własności lokali. Zakres działania ZGM obejmuje administrację 27 Wspólnot Mieszkaniowych (bloki mieszkalne wielorodzinne), 4 budynki mieszkalne komunalne, oraz 1 budynek mieszkalny, w którym znajduje się 68 lokali socjalnych. Łączna liczba administrowanych przez ZGM lokali mieszkalnych w rok 2008 wynosi 1125 (część 8
lokali stanowi własność Wspólnot Mieszkaniowych). Wg informacji ZGM obecny zasób mieszkaniowy nie zaspokaja potrzeb ludności Nowego Targu. Od kilkunastu lat brak jest nowych budynków z lokalami mieszkalnymi. Budynki ZGM ze względu na wiek można podzielić na dwie grupy: Wybudowane w latach 1953-55 (większość budynków), jako wolnostojące murowane metodą tradycyjną, podpiwniczone piętrowe. Posiadają fundamenty żelbetowe wylewane na mokro, ściany piwnic i kondygnacji mury z materiałów ceramicznychcegła, stropy prefabrykowane typ DMS, klatki schodowe żelbetowe wylewane na mokro, dachy drewniane dwu i czterospadowe konstrukcja płatwiowo-kleszczowa kryte blachą, wyposażone w standardowe instalacje poza gazową, stolarka typowa (os. Topolowe), Wybudowane w latach 1960-67, jako wolnostojące, podpiwniczone, piętrowe wykonane częściowo w systemie uprzemysłowionym. Konstrukcja dachu z prefabrykatów zbrojonych -płyty korytkowe, stropodachy wentylowane, fundamenty żelbetowe wylewane na mokro, ściany piwnic z cegły i betonu żwirowego, ściany kondygnacji nadziemnych płyty wielkoblokowe, ściany zewnętrzne z pustaków PGS gr. 24 cm, stropy z prefabrykatów żelbetowych płyty kanałowe typ żerań, schody z prefabrykatów gotowych oraz żelbetowe wylewane na mokro, stolarka typowa, instalacje standardowe poza gazową. Ostatni nowy budynek mieszkalny wybudowano w 1992 r. (os. Topolowe 8). Zasoby spółdzielcze stanowią dominującą cześć lokali mieszkalnych w zabudowie wielorodzinnej w Nowym Targu. Zakres potrzeb remontowych i skala problemów społecznych na poszczególnych osiedlach spółdzielczych są zróżnicowane. Najstarsze budynki występują w rejonie osiedla Bór wybudowane w latach 1960-1962 w systemie tradycyjnym. W rejonie na wschód od ulicy Szaflarskiej i na południe od al. Tysiąclecia poza jednym budynkiem (Sikorskiego 23) budynki wybudowane zostały w systemie OWT. System OWT to budynki wielkopłytowe o układzie skrzyniowym, charakteryzujące się wysokimi współczynnikami przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne. Ścienne płyty zewnętrzne składają się z dwóch warstw betonu zbrojonego (fakturowej i wewnętrznej) przedzielonych izolacją termiczną z wełny mineralnej lub styropianu. System OWT można rozpoznać dzięki charakterystycznym widocznym z zewnątrz "filarkom", wykonanym z płyt azbestowo-cementowych. Często występujące uszkodzenia (pęknięcia) filarków mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia mieszkańców osiedla. Natomiast w rejonie na zachód od ul. Szaflarskiej i na południe od al. Tysiąclecia poza trzema obiektami, budynki zostały wzniesione w systemie KDK. 9
System KDK również charakteryzuje się wysokimi współczynnikami przenikania ciepła przez przegrody zewnętrzne. Składa się ze ścian zewnętrznych jednowarstwowych z gazobetonu o grubości 25, bez ocieplenia. Ściany wewnętrzne, o grubości muru 24 cm, wykonano w technologii uprzemysłowionej z wykorzystaniem elementów systemu RBM 73 85, opartego na systemie Cegła Żerańska. Ściany zewnętrzne loggi, o grubości muru 24 cm, wykonano w technologii uprzemysłowionej z wykorzystaniem elementów systemu RBM 73 85, opartego na systemie Cegła Żerańska. 2.1.1. Diagnoza stanu strefy mieszkaniowej Budynki wchodzące w skład zasobów spółdzielczych budowane były według standardów, które nie odpowiadają współczesnym parametrom termoizolacyjnym ścian. Praktycznie całość zasobów mieszkaniowych spółdzielni została wybudowana w systemach wielkopłytowych (wielkoblokowych) i wymaga podjęcia prac remontowych i naprawczych wraz z całą infrastrukturą, która była wykonana razem z tymi budynkami. Poza kilkoma wyjątkami budynki wielorodzinne nie posiadają wewnętrznej instalacji gazowej, ani też przewodów spalinowych spełniających obecne przepisy. Jednocześnie zauważyć należy, że osiedla mieszkaniowe projektowane w latach 50 80 nie założyły tak gwałtownego rozwoju motoryzacji i w chwili obecnej istniejące drogi osiedlowe nie są dostosowane do aktualnego ruchu samochodów. Brakuje również miejsc postojowych (pierwotne projekty osiedli praktycznie w ogóle ich nie przewidywały lub projektowano po jednym zbiorczym parkingu na skraju osiedla). Osiedla nie są dostosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych. Na podstawie informacji uzyskanych z ZGM ogólny średni stopień zużycia technicznego ich budynków wynosi ok. 35-40 %. ZGM przewiduje, w celu poprawy stanu technicznego budynków mieszkalnych wielorodzinnych, zmniejszenia strat ciepła, zmniejszenia kosztów ogrzewania i utrzymania oraz poprawy estetyki następujące prace naprawczomodernizacyjne: ocieplenie ścian zewnętrznych - dotyczy 70 % budynków, ocieplenie stropodachów - dotyczy 50 % budynków, wymianę stolarki okiennej - 50 % lokali mieszkalnych komunalnych, zmianę konstrukcji pokryć i nachylenia dachów - dotyczy 50% budynków, uatrakcyjnienie placów zabaw, zwiększenie liczby parkingów. Kolejny problem stanowi utrzymanie osiedlowej zieleni, w tym drzew i krzewów, które zostały posadzone bez planu, często niezgodnie z przepisami, a obecnie powodują zacienienia i 10
zawilgocenia mieszkań. Na wielu osiedlach nie ma placów zabaw, spełniających unijne wymogi, miejsc do wypoczynku dla osób dorosłych, oraz ścieżek rowerowych. W budynkach spółdzielni, jak i w budynkach wspólnot zamieszkuje wiele osób otrzymujących pomoc społeczną (w tym dodatki mieszkaniowe). Władze Nowotarskiej Spółdzielni Mieszkaniowej wskazują na problemy ściągalności długów i zalegania z płatnościami za eksploatację. Ponadto w budynkach wielorodzinnych występują okresowo problemy z bezdomnymi. Problem ten nie dotyczy budownictwa indywidualnego, nie posiadającego dostępnych klatek schodowych (ogrzewanych) czy piwnic. Budownictwa indywidualnego nie dotyczą również problemy niszczenia elewacji i klatek schodowych (w tym drzwi wejściowych) oraz graffiti w skali takiej, jaka występuje w osiedlach wielorodzinnych. Należy pamiętać, że odpowiednie warunki mieszkaniowe stymulują wzrost poziomu życia, wpływają na wzrost mobilności społeczeństwa, jak również na atrakcyjność miasta, w tym atrakcyjność inwestowania. 2.1.2. Identyfikacja problemów Na podstawie powyższych informacji do problemów sfery mieszkaniowej związanej z opracowywanym obszarem rewitalizacji zaliczono: występowanie budynków w złym stanie technicznym, zarówno zewnętrznym jak i wewnątrz budynku (brak instalacji wewnętrznych gazowej, brak windy), osiedla nie są dostosowane dla potrzeb osób niepełnosprawnych, na starszych budynkach brak przeprowadzonych prac termomodernizacyjnych, niski poziom wydajności energetycznej budynków, drogi wewnątrz osiedlowe stanowią własność spółdzielni, w wyniku prowadzenia przez nie w pierwszej kolejności prac remontowych i dociepleniowych na budynkach, stan infrastruktury drogowej pozostawia wiele do życzenia, wymagana jest realizacja miejsc parkingowych przy budynkach wielorodzinnych, zły stan większości placów zabaw oraz architektury parkowej. Realizacja prac inwestycyjnych na wskazanym obszarze, która obejmie remont budynków, poprawę infrastruktury dróg i parkingów wewnątrz osiedlowych, placów zabaw oraz obiektów kultury zapewni poprawę warunków mieszkalnych, wzrost wartości mieszkań, a także wpłynie na zminimalizowanie aktów chuligaństwa (szczególnie wśród młodzieży). 11
2.2. Stan infrastruktury technicznej Infrastruktura techniczna wiąże się przede wszystkim z następującymi usługami: zaopatrzenie w wodę, odprowadzenie ścieków i usuwanie odpadów, gazownictwo, energetyka, ciepłownictwo, Zaopatrzenie w wodę Podstawowym źródłem wody dla wodociągu komunalnego jest 17 ujęć wody podziemnej rozproszonych na terenie Miasta Nowy Targ oraz ujecie wód powierzchniowych w Szaflarach. Zgodnie z informacjami z Miejskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Nowym Targu pobór wody w 2007 roku wyniósł 2 253 tys. m 3. Długość sieci rozdzielczej wynosi 39,8 km, sieci magistralnej 18 km i przyłączy 37 km. Liczba mieszkańców korzystająca z sieci wodociągowej wynosi 26 tys. osób. Aktualnie miejską siecią wodociągową mogą być obsługiwane wyłącznie tereny położone poniżej 600 m n.p.m., tereny położone wyżej wymagają realizacji urządzeń podnoszących ciśnienie wody w sieci. Obszar objęty Programem rewitalizacji jest w całości zabezpieczony w sieć wodociągową. Wiek sieci jest zróżnicowany na całym obszarze i waha się w przedziale od 4 do 40 lat. Wpływa to na częstą awaryjność sieci i potrzebę dokonywania remontów. Odprowadzenie ścieków Powstające na obszarze miasta ścieki są zrzucane do miejskiej sieci kanalizacji sanitarnej i odprowadzane na istniejącą komunalną oczyszczalnię ścieków. Długość sieci rozdzielczej wynosi 68,5 km natomiast długość przyłączy wynosi 32 km. Obszar objęty Programem rewitalizacji jest również w całości zabezpieczony w sieć kanalizacyjną i podobnie wiek sieci jest zróżnicowany na całym obszarze, co wpływa na awaryjność systemu. Ścieki odprowadzane są na mechaniczno chemiczno -biologiczną oczyszczalnię ścieków w Nowym Targu. Oczyszczalnia zaprojektowana jest na docelową przepustowość 21 000 m 3 /d i 120 000 RLM. Rzeczywisty obecnie przypływ średni jest na poziomie 17 000 m 3 /d. Wody deszczowe odprowadzane są systemami kanalizacji opadowej do wód powierzchniowych Białego i Czarnego Dunajca oraz ich dopływów. 12
Gazownictwo Gaz ziemny do miasta dostarczany jest z tzw. magistrali południowej relacji Jarosław Podgórska Wola Skawina. Dostawa gazu odbywa się sieciami średnioprężnymi, powiązanymi za pomocą stacji redukcyjno pomiarowych w Ludźmierzu i Lasku z gazociągiem wysokoprężnym Czechówka Myślenice Rabka Zakopane, który jest spięty z magistralą południową. Wg danych GUS z 2006 r. długość czynnej sieci gazowej na terenie Miasta Nowy Targ wynosi 38,4 km, natomiast zużycie gazu wyniosło 1 105,30 tys. m 3. Elektroenergetyka Zasilanie miasta w energię elektryczną zapewnione jest od strony istniejących GPZ Lasek 110 KV/15 KV i GPZ Szaflary 110 KV/15 KV. Ciepłownictwo Na wskazanym obszarze Nowego Targu dostarczaniem ciepła do zabudowy wielorodzinnej zajmuje się Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Nowy Targ Spółka z o.o., ul. Długa 21, które dysponuje kotłownią gazową oraz węglową. Część nowych obiektów budynków wielorodzinnych posiada własne źródła zaopatrzenia w ciepło, gdzie czynnikiem grzewczym jest gaz. W pozostałych obiektach dominującym czynnikiem grzewczym są paliwa stałe. 2.2.1. Diagnoza i identyfikacja problemów Obszar wskazany w Lokalnym Programie Rewitalizacji Miasta Nowy Targ jest zabezpieczony w zakresie potrzeb wodno-kanalizacyjnych, energetycznych i gazowniczych. W przypadku sieci wodociągowej oraz kanalizacyjnej występuje duże zróżnicowanie wieku wynikające z realizowania sieci wraz z rozwojem zabudowy i potrzeb miasta. Wpływa to na awaryjność sieci i powoduje potrzebę częstych remontów. Problemem w zakresie instalacji, są także przedstawione w rozdziale 2.1 w przypadku zabudowy wielorodzinnej, braki instalacji wewnętrznej gazowej w budynkach wskazane przez NSM. 13
2.3. Strefa społeczna 2.3.1. Struktura demograficzna i społeczna Demografia Zgodnie z danymi z Urzędu Miasta liczba mieszkańców w 2004 roku wyniosła 33 662 osób natomiast w 2007 r. 33 422 osób. Spadek rzędu 240 osób, stanowi jedynie 0,7% ogólnej liczby mieszkańców, dlatego można przyjąć, że w ciągu ostatnich kilku lat liczba mieszkańców Nowego Targu ulegała nieznacznym wahaniom, utrzymując się na poziomie około 33 tys. osób. Porównując liczbę mieszkańców z danymi odnośnie przyrostu naturalnego (wartość dodatnia - tabela poniżej), niewielki spadek związany jest głównie z migracją mieszkańców. Tabela 2 Zestawienie liczby urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego w Nowym Targu w latach 2001-2007 Rok Urodzenia Zgony Przyrost Ogółem Kobiety Mężczyźni Ogółem Kobiety Mężczyźni Ogółem Kobiety Mężczyźni 2002 367 183 184 219 94 125 148 89 59 2003 335 162 173 207 94 113 128 68 60 2004 328 146 182 223 101 122 105 45 60 2005 327 164 163 218 107 111 109 57 52 2006 345 175 170 235 111 124 110 64 46 2007 347 155 192 224 103 121 123 52 71 Źródło: Urząd Miasta Nowy Targ 2007r. Analizując strukturę wiekową mieszkańców (tabela poniżej), dominującą grupę stanowią osoby w wieku produkcyjnym. Wskaźnik ten powinien być pozytywnym sygnałem, który wskazuje na duży potencjał zasobów ludzkich Nowego Targu. Niepokojącym objawem jest natomiast spadek liczby mieszkańców w wieku 0-6 lat w stosunku do wyższej grupy wiekowej. Tabela 3 Ludność (stan na 31.12.2007r.) Ludność ogółem kobiety mężczyźni stali mieszkańcy 33422 17553 15869 wiek: 0-6 lat 2013 972 1041 7-15 lat 3372 1753 1819 16-17 lat 1546 760 786 wiek przedprodukcyjny 6931 3485 3646 wiek produkcyjny 21433 10711 10722 wiek ponadprodukcyjny 4858 3357 1501 Źródło: Urząd Miasta Nowy Targ 2007r. 14
Przyszła liczba mieszkańców miasta będzie zależeć zarówno od przyrostu naturalnego jak i od procesów migracyjnych, na które istotny wpływ będzie wywierała koniunktura gospodarcza miasta, a zwłaszcza tworzenie nowych atrakcyjnych miejsc pracy, oraz ogólna poprawa warunków mieszkaniowych. Na poniższej mapie zaprezentowano rozkład ludności w Nowym Targu. Duże skupiska mieszkańców często związane są ze zjawiskiem kumulowania się niekorzystnych zjawisk społecznych tj. ubóstwo, narastające bezrobocie, alkoholizm i wzrost przestępczości. Obszar uwzględniony w programie rewitalizacji Rys. 4. Rozmieszczenie ludności w poszczególnych rejonach Miasta Nowy Targ [źródło: Studium Układu Komunikacyjnego Miasta Nowy Targ (SUK)] Na podstawie zamieszczonej mapy, obszarami najbardziej zaludnionymi są rejony zabudowy wielorodzinnej w szczególności C23, D24 i E25 (zgodnie z oznaczeniami na mapie). Jest to obszar ograniczony od północy al. Tysiąclecia, ul. Krakowską od strony zachodniej a od wschodniej rzeką Biały Dunajec, natomiast od południa ul. Gen. Sikorskiego i os. Witosa. Zamieszkuje go ok. 43% całej ludności miasta. 15
2.3.2. Grupy społeczne wymagające wsparcia W ramach pomocy społecznej swoją działalność prowadzą Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS), oraz Polski Komitet Pomocy Społecznej (PKPS). Polski Komitet Pomocy Społecznej udziela pomocy w postaci obiadów (pełny zestaw obiadowy składający się z zupy, drugiego dania oraz napojów), sprzętu niezbędnego dla gospodarstw domowych, odzieży, produktów żywnościowych. PKPS posiada stołówkę, w której poza obiadami organizuje spotkania okolicznościowe oraz świąteczne (Wigilia). Osoby, którym udzielana jest pomoc przez PKPS są rekomendowane oraz kierowane decyzją MOPS. W roku 2007 liczba rodzin korzystających ze świadczeń pomocy społecznej wyniosła 604, natomiast w roku 2006 wynosiła 877 rodzin. W poniższej tabeli scharakteryzowano strukturę świadczeniobiorców MOPS w Nowym Targu. Tabela 4 Rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej w latach 2006-2007 Lp. Zestawienie 2007rok 2006 rok Rodzin Osób w Rodzin Osób w rodzinie rodzinie 1 Ubóstwo 310 969 467 1464 2 Bezdomność 24 32 14 16 3 Potrzeba ochrony 3 16 3 14 macierzyństwa 4 Bezrobocie 307 1096 308 1030 5 Niepełnosprawność 277 648 303 761 6 Długotrwała choroba 174 405 109 250 7 Bezradność w spr. opiekuńczo 114 511 189 786 wych. i prowadzeniu gosp. dom. ogółem 8 Alkoholizm 27 66 43 98 9 Narkomania 2 3 3 10 10 Trudność w przystosowaniu się 6 9 4 7 do życia po opuszczeniu zakładu karnego Źródło: MOPS w Nowym Targu r. 2007 Na podstawie zaprezentowanych danych, głównym powodem korzystania z pomocy społecznej w Nowym Targu jest ubóstwo, w dalszej kolejności bezrobocie i niepełnosprawność. Według MOPS rejonami, które wymagają ciągłego wsparcia 16
są przede wszystkim tereny zabudowy wielorodzinnej, a dokładniej rejonu ul. Szaflarskiej, os. Topolowe i ul. Suskiego. Problemy alkoholowe i narkomania W dokumencie pn. Miejski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii w Nowym Targu na rok 2008 - Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XVIII/198/08 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 23 stycznia 2008 roku, dokonano porównania wyników badań z ostatnich lat i przedstawiono następujące wnioski: w ciągu ostatnich kilku lat znacznie wzrosło spożycie alkoholu przez młodzież (dotyczy to zarówno ilości nieletnich pijących, jak i częstotliwości sięgania po alkohol), obniża się wiek inicjacji alkoholowej- coraz wcześniej nieletni sięgają po alkohol, zwiększa się udział nietrzeźwych nieletnich w liczbie popełnianych przestępstw, zaobserwowano także wzrost skali problemów związanych ze spożywaniem narkotyków, szczególnie wśród młodzieży, jednakże zmniejszyła się liczba przestępstw wynikających z łamania zapisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. W/w dokumencie wskazano m.in. na potrzebę dalszego systematycznego wdrażania programów profilaktycznych w szkołach propagujących organizację czasu wolnego poprzez zajęcia pozalekcyjne rekreacyjno-sportowe. A także organizowanie cyklicznych spotkań młodzieży ze specjalistami z zakresu psychoedukacji i profilaktyki w celu eliminowania niewłaściwych postaw. Placówki działające na terenie Nowego Targu świadczące pomoc w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi, narkomanii oraz innym patologiom społecznym: Poradnia dla Osób z Problemami Alkoholowymi ul. Szpitalna 12, Oddział Detoksykacyjny Szpitalna 12, Oddział Leczenia Uzależnień ul. Szpitalna 12, Punkt Konsultacyjny dla Osób Uzależnionych od Narkotyków ul. Szpitalna 12, Nowotarski Klub Abstynentów Rodzina ul. Kościuszki 8, Grupa AA Na Grani Parafia p. w. św. Katarzyny, ul. Kościelna 1, Duszpasterstwo Trzeźwości przy Parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa - ul. Królowej Jadwigi 3, Poradnia Resocjalizacyjna dla Młodzieży Komenda Powiatowa Policji w Nowym Targu, ul. Konfederacji Tatrzańskiej 1 A, Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna - ul. Królowej Jadwigi 1, 17
Oprócz wymienionych palcówek na terenie każdej szkoły podstawowej i gimnazjum funkcjonuje świetlica profilaktyczno wychowawcza dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. Stan bezpieczeństwa publicznego Na terenie Miasta Nowy Targ znajduje się Powiatowa Komenda Policji w Nowym Targu. Policja wspierana jest przez Straż Miejską, a także Państwową oraz Ochotniczą Straż Pożarną. Na podstawie raportu Ocena stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie miasta Nowy Targ za rok 2007 stwierdzono, że największe zagrożenie przestępstwami pospolitymi występuje we czwartki i soboty szczególnie w rejonie placu targowego oraz Rynku i dworca PKS. Związane jest to z odbywającym się w tych dniach jarmarkiem i dużym ruchem obywateli, w tym obywateli słowackich. W stosunku do roku 2006 odnotowano spadek ilość przestępstw o 18,9%. Nastąpił wzrost o 3,3% wykrywalności przestępstw o charakterze kryminalnym, najbardziej uciążliwych dla społeczeństwa. Wzrost przestępstw w roku 2007 odnotowano w następujących kategoriach: Uszkodzenie mienia, Krótkotrwałe użycie pojazdu, Wypadki drogowe. Natomiast miejscami najbardziej zagrożonymi wykroczeniami są: rejon ulicy Podhalańskiej, Podtatrzańskiej i Wojska Polskiego, Dworzec PKS, rejon Parku Miejskiego, placu Evry oraz palcu targowego i przyległych do niego ulic. W roku 2007r. odnotowano o 265 wykroczeń więcej niż w roku 2006. W poniższej tabeli zestawiono ich liczbę w rozbiciu na poszczególne kategorie. Tabela 5 Liczba wykroczeń w podstawowych kategoriach w latach 2006-2007 Kategoria wykroczenia 2006 2007 spadek/wzrost Przeciwko spokojowi i porządkowi publicznemu 415 434 +19 Przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia 357 377 +20 Przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym 3335 3458 +!23 Przeciwko przepisom ustawy o wychowaniu w trzeźwości 54 456 +402 Przeciwko innym przepisom 689 390-299 RAZEM 4850 5115 +265 Źródło: Ocena stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego na terenie miasta Nowy Targ 2007r. 18
Z powyższych danych wynika, że dominującą kategorią są wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu w ruchu drogowym-67,6 % ogółu wykroczeń. Poprawa i przebudowa stanu infrastruktury drogowej, w tym miejsc parkingowych, może w znacznym stopniu obniżyć liczbę tych wykroczeń. Należy pamiętać, że zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym związane jest z zagrożeniem zdrowia i życia uczestników tego ruchu (w tym osób pieszych). Raport wskazuje także na znaczną aktywność w obszarach zabudowy wielorodzinnej, subkultury młodzieżowej określanej mianem blokersów. Działalność tej grupy przejawia się przede wszystkim w zakresie zakłócenia ładu i porządku publicznego, dewastacji mienia i innych czynów zabronionych. W roku 2007 policjanci sporządzili 149 wniosków o ukaranie, 236 mandatów i zastosowali 378 pouczeń wobec wymienionej powyżej grupy. 2.3.3. Bezrobocie oraz dochodowość gospodarstw domowych W ostatnich latach zarówno w powiecie nowotarskim, jak i w poszczególnych gminach, można zauważyć systematyczny spadek liczby zarejestrowanych bezrobotnych. W powiecie, na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy (PUP), na koniec grudnia 2007 roku w rejestrze urzędu zarejestrowanych było 1 346 osób bezrobotnych z miasta Nowy Targ, co stanowi 24 % ogółu bezrobotnych w powiecie. Poniżej przedstawiono zmianę wskaźnika stopy bezrobocia na przestrzeni lat. Rys. 5. Stopa bezrobocia w latach 1990 2006 [opracowanie autorzy na podstawie danych z PUP] 19
Na podstawie wykresu stwierdza się, że bezrobocie w Nowym Targu w minionym dziesięcioleciu zbliżyło się swoją wartością do średniej wojewódzkiej, ale w dalszym ciągu odbiega od średniej krajowej. Według danych z PUP za styczeń 2008r. stopa bezrobocia w powiecie nowotarskim wyniosła 9,7 %, w województwie małopolskim 9,1 % a w kraju 11,7%. Na podstawie danych z powiatowego urzędu pracy za rok 2007, scharakteryzowano bezrobotnych w mieście Nowy Targ ze względu na wiek. Otrzymano dominującą grupę bezrobotnych w przedziale 25-34 lat. W sytuacji, kiedy w mieście najliczniejszą grupą są osoby w wieku produkcyjnym to w/w wskaźnik informuje o niewykorzystywanym potencjale tej grupy. Sytuacja taka może przyczynić się do zwiększania ubóstwa i problemów bezrobocia w kolejnych latach. Efektem tego jest niewielka w skali miasta, ale jednak rosnąca migracja. Może ona wpłynąć na wzrost wskaźnika stopy bezrobocia. Tabela 6 Charakterystyka bezrobotnych ze względu na grupę wiekową - stan na 31.12.2007 Miasto do 24 lat 25-34 lat 35-44 lat 45-55 lat 55-59 lat 60-64 lat Nowy Targ 294 364 251 316 101 20 Opracowanie autorzy na podstawie danych z PUP 2007 r. Wśród bezrobotnych dominują osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym (tabela poniżej). Taka sytuacja spowodowana jest deficytem kwalifikacji. Tabela 7 Charakterystyka bezrobotnych ze względu na wykształcenie - stan na 31.12.2007 Miasto wyższe policealne i średnie zawodowe LO zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej Nowy Targ 75 256 169 365 481 Opracowanie autorzy na podstawie danych z PUP 2007 r. W Polsce podobnie jak i w innych krajach, rozkład dochodów gospodarstw domowych jest prawostronnie asymetryczny (występuje wąska grupa gospodarstw b. bogatych). W przypadku rozkładu asymetrycznego odpowiednią miarą określającą dochód do dyspozycji, jaki posiada gospodarstwo jest mediana. 20