4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY POŁCZYN-ZDRÓJ

4. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY POŁCZYN-ZDRÓJ 4.1. DANE OGÓLNE 4.1.1. PołoŜenie geograficzne Gmina Połczyn Zdrój leŝy w środkowo-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w południowo-wschodniej części powiatu świdwińskiego, graniczy z 8 gminami: Tychowo, Barwice, Czaplinek, Złocieniec (przez jez. Siecino), Ostrowice, Świdwin, Rąbino, Białogard. LeŜy na styku powiatów: Świdwin, Białogard, Szczecinek i Drawsko Pomorskie. Numery na mapie odpowiadają kolejności, w jakiej powyŝej wymieniono sąsiednie gminy. 29

Siedzibą władz jest miasto Połczyn Zdrój, największe i jedyne miasto gminy, która naleŝy do stosunkowo duŝych jednostek administracyjnych województwa zachodniopomorskiego, zajmuje 343,71 km 2, w tym 7,21 km 2 przypada na aglomerację miasta. Gminna sieć osadnicza to miasto Połczyn-Zdrój i otaczające je wioski, zgrupowane w 23 sołectwa: Bolkowo, Bronowo, Brusno, Buślary, Czarnkowie, Gaworkowo, Kołacz, Lipno, Łęgi, Łośnica, Nowe Resko, Ogartowo, Ogrodno, Ostre Bardo, Popielewo, Przyrowo, Redło, Sucha, Szeligowo, Toporzyk, Wardyń Górny, Zajączkowo i Zajączkówko. Teren jest czysty ekologicznie, zasobny w liczne jeziora i lasy, posiada teŝ dobry mikroklimat co stwarza moŝliwość rozwoju turystyki, rekreacji i lecznictwa. W gminie Połczyn Zdrój krajobraz jest niezwykle urozmaicony. Wysokie wzgórza morenowe porośnięte lasami oraz liczne jeziora tworzą niepowtarzalne piękno krajobrazu, zwanego "Szwajcarią Połczyńską". Znaczna część gminy, naleŝy do Drawskiego Parku Krajobrazowego. Miasto Połczyn Zdrój jest jednym z najstarszych uzdrowisk w kraju. Leczy się tu schorzenia reumatyczne, ginekologiczne, choroby narządów ruchu i neurologiczne. Działają 3 szpitale uzdrowiskowe i 4 sanatoria. Największą atrakcją Połczyna Zdroju jest Park Zdrojowy o powierzchni 80 ha. Turystyka jest dla gminy Połczyn-Zdrój drugim (obok lecznictwa uzdrowiskowego) kierunkiem rozwoju, ze względu na bardzo korzystne warunki przyrodnicze. W obrębie gminy funkcjonują szlaki wędrówek pieszych, rowerowych, samochodowych i kajakowych. Mimo, Ŝe gmina Połczyn Zdrój znajduje się w obrębie Pojeziernym nie występuje na jej powierzchni duŝa liczba jezior. Sieć rzeczna takŝe nie jest silnie rozwinięta, poniewaŝ występują tu duŝe obszary bezodpływowe i jest to strefa wododziałowa. Łączna powierzchnia wód powierzchniowych wynosi 443 ha (1,28% ogólnej powierzchni gminy), z tego wody stojące zajmują 56 ha, rzeki i rowy 100 ha. Obszar gminy to teren najwyŝszych wzniesień, jest to strefa marginalna utworów polodowcowych, a więc znajdują się tutaj źródła wielu rzek lub ich dopływów. Na obszarze gminy ze strefy moren czołowych wypływają: Rega, Drawa i jej dopływy: Rakon i Kokna oraz bezpośrednie i pośrednie dopływy Parsęty: Wogra, Mogilica, Bliska Struga i Bukowa. Cztery ostatnie spośród wymienionych rzek naleŝą do zlewni Parsęty. Pod względem powierzchni i objętości wody znaczenie mają następujące jeziora: Resko o pow. 50,7 ha, Kołackie 38,0 ha, Kłokowskie 24,3 ha i Gawrończe o pow. 20,5 ha. Jeziora te mają stosunkowo małą powierzchnię zlewni, zasilane są głownie przez wody podziemnie. W przypadku dłuŝszych okresów suszy, jeziora te nie mają odpływów powierzchniowych. Podobnie jest z 5 jeziorami znajdującymi się w dolinie górnej Drawy. 4.1.2. Charakterystyka społeczno-gospodarcza gminy Połczyn-Zdrój 4.1.2.1.Demografia Stan mieszkańców wg sołectw i miejscowości na dzień 30.09.2003 r. przedstawia poniŝsze zestawienie Mieszkańców Mieszkańców SOŁECTWO Miejscowości miejscowości sołectwa Bolkowo Bronowo Połczyn-Zdrój 9250 Bolkowo 208 Tychówko 296 Bronowo 61 Bronówko 35 Brzozowica 19 Grabno 6 Imienko 12 Jaźwiny 2 Karwie 3 Skarbimierz 6 504 144 30

Brusno 282 Brusno Karsin 5 353 Kocury 66 Buślary 196 Przyrówko 7 Buślary Buślarki 23 654 ŁęŜek 152 Nowe Ludzicko 276 Czarnkowie Czarnkowie 160 Milice 18 178 Gaworkowo Gaworkowo 114 Jelonki 30 144 Kołacz 569 Kołacz Kołaczek 63 Zaborze 55 696 Sękorady 8 Lipno Lipno 27 Kłokowo 118 145 Łęgi Łęgi 333 333 Łośnica Łośnica 102 Łąkówko 1 103 Nowe Resko 10 Nowe Resko Stare Resko 87 116 Kapice 19 Ogartowo Ogartowo 214 214 Ogrodno 39 Ogrodno Ogartówko 85 168 Połczyńska 44 Ostre Bardo Ostre Bardo 277 277 Popielewo 203 Brzękowice 8 Popielewo Pasieka 4 Zdroje 36 404 Popielewko 141 Popielawy 12 Przyrowo Przyrowo 67 Dziwogóra 151 218 Redło Redło 1172 1172 Sucha Sucha 106 Borkowo 206 312 Szeligowo 81 Szeligowo Gromnik 25 117 Zdropiska 11 Toporzyk 208 Dobino 74 Kłokówko 11 Toporzyk Nowe Borne 5 Nowy Toporzyk 71 849 Gawroniec 468 Grzybnica 1 Słowianki 11 Wardyń Górny 128 Wardyń Górny Wardyń Dolny 178 344 śołędno 38 Zajączkowo 112 Międzyborze 67 Zajączkowo Ostrowąs 28 227 Plebanówka 8 Widów 12 31

Zajączkówko 124 Zajączkówko Borucino 15 Rzęsna 53 Źródło: Materiały własne UMiG w Połczynie-Zdroju 192 Ludność gminy w dniu 31 XII 2003 liczyła 17 108 mieszkańców. Ogólna statystyka mieszkańców wg wieku i płci wiek płeć Mieszkańcy miasta Mieszkańcy wsi razem M 163 177 340 0-3 K 125 152 277 Razem 288 329 617 M 108 142 250 4-6 K 117 128 245 Razem 225 270 495 M 318 365 683 7-12 K 316 338 654 Razem 634 703 1337 M 174 179 353 13-15 K 193 176 369 Razem 367 355 722 M 243 221 464 16-18 K 200 223 423 Razem 443 444 887 19-65 M 2980 2592 5572 19-60 K 2896 2233 5129 W wieku produkcyjnym Razem 5876 4825 10701 Pow.65 M 396 306 702 Pow.60 K 1022 625 1647 W wieku poprodukcyjnym Razem 1418 931 2349 Łącznie we M 4382 3982 8364 wszystkich K 4869 3875 8744 grupach wiekowych Razem 9251 7857 17108 Źródło: Materiały własne UMiG w Połczynie-Zdroju Zmiany ilości mieszkańców gminy zestawiono w poniŝszej tabeli Rok Mieszkańcy miasta Mieszkańcy wsi Ogółem mieszkańcy gminy M K Razem M K Razem M K Razem 1999 4551 4996 9507 4029 3931 7960 8577 8927 17504 przyrost roczny osób % 2000 4476 4961 9437 4017 3908 7925 8493 8869 17362-142 - 0,81 2001 4452 4929 9381 3990 3895 7885 8442 8824 17266-96 - 0,55 2002 4394 4892 9286 3997 3874 7871 8391 8766 17157-109 - 0,63 2003 4382 4869 9251 3982 3875 7857 8364 8744 17108-49 - 0,29 Źródło: Materiały własne UMiG w Połczynie-Zdroju Z danych statystycznych wynika, Ŝe liczba mieszkańców gminy sukcesywnie spada. Prognoza demograficzna na najbliŝsze lata nadal zakłada spadek ludności. 32

4.1.2.2. Zatrudnienie PoniŜej zestawiono dane, obrazujące stan zatrudnienia w mieście i gminie Połczyn-Zdrój. Dane te nie obejmują: - pracowników małych podmiotów gospodarczych, zatrudniających do 9 osób, - rolników indywidualnych - duchowieństwa. Gałąź gospodarki Liczba zatrudnionych miasto wieś razem Przemysł i budownictwo 398 665 1063 Usługi rynkowe 439 52 491 Usługi nierynkowe 975 95 1070 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo 68 73 141 RAZEM 1880 885 2765 przemysł i budownictwo usługi rynkowe usługi nierynkowe rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo, rybołówstwo i rybactwo Źródło: rocznik statystyczny województwa zachodniopomorskiego na rok 2003 Powiat świdwiński, którego część stanowi gmina Połczyn-Zdrój, charakteryzuje się wysoką stopą bezrobocia, wynoszącą 36,4% (dane na koniec 2003 r.). Wskaźnik bezrobocia dla gminy wynosi 23,4%. Zarejestrowane podmioty: a) sektor produkcyjny: 65 b) handel: 396 c) banki: 5 d) administracja publiczna: 1 NajwaŜniejszymi gałęziami gospodarki na obszarze gminy są: handel i usługi, przy czym nieco ponad połowę stanowią sklepy. Ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, wskazujących handel jako jedyną lub jedną z kilku działalności wynosi w bieŝącym roku 396 (dane własne UmiG w Połczynie-Zdroju). NajwaŜniejsze przedsiębiorstwa przemysłowe to zakłady przetwórstwa Ŝywności, przemysłu odzieŝowego, przemysłu maszynowego, przetwórstwa drzewnego i rozlewnie napojów. 4.1.3. Rolnictwo Do roku 1990 w rolnictwie dominowała gospodarka wielkotowarowa. Po rozwiązaniu PGR, znaczna część ludności wiejskiej pozostała bez pracy, co ma odzwierciedlenie w powyŝej podanych liczbach charakteryzujących stan zatrudnienia. 33

4.1.3.1. Struktura gruntów i upraw Struktura gruntów gminnych na dzień 01.01.2004r. przedstawiała się następująco: Powierzchnia ogólna gminy: 34371 ha 100,00% uŝytki rolne 18.421ha 53,59% grunty pod lasami i zadrzewieniami 13067 ha 38,02% obszary akwenów wodnych (stawy, jeziora, rowy) 458 ha 1,33% tereny pod drogami i infrastrukturą komunikacyjną 774 ha 2,25% tereny zabudowane i zurbanizowane 299 ha 0,87% nieuŝytki i tereny róŝne 1 352 ha 3,94% 60 50 40 30 20 10 0 Struktura pow ierzchni gminy Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju uŝytki rolne lasy i zadrzew ienia staw y, jeziora, rowy drogi i infrastruktura komunikacyjna tereny zabudow ane izurbanizow ane nieuŝytki i tereny róŝne Procentowy udział w strukturze uŝytków rolnych przedstawia się następująco: Rodzaj uŝytków Powierzchnia [ha] Udział % UŜytki rolne 18.421 100% Grunty orne 15.414 83,68 % Sady 216 1,17 % Łąki 1.151 6,25 % Pastwiska 1.640 8,90 % 20000 15000 10000 5000 grunty orne sady łąki pastw iska 0 uŝytki rolne Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju 34

Podział powierzchni uŝytków rolnych według klas bonitacji: Klasa gleby Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska ha % ha % ha % ha % III a 85 0,55 - - III b 1528 9,91 3 1,39 IV a 4785 31,04 96 44,44 IV b 4864 31,56 89 41,20 95 8,25 253 15,43 570 49,52 907 55,30 V 3217 20,87 26 12,04 317 27,54 418 25,49 VI 852 5,53 1 0,46 169 14,68 55 3,35 VIZ 83 0,54 1 0,46 - - 7 0,43 Źródło: Materiały własne UmiG w Połczynie-Zdroju Jak wynika z powyŝszego zestawienia, grunty orne klasy IIIa, IIIb, IVa i IVb stanowią 73,06% całości gruntów ornych, łąki klasy III i IV stanowią 57,77% łąk ogółem, a pastwiska klasy III i IV stanowią 70,73% ogólnej powierzchni pastwisk. Do roku 1990 w rolnictwie dominowała gospodarka wielkotowarowa. Po rozwiązaniu Państwowych Gospodarstw Rolnych, znaczna część ludności wiejskiej pozostała bez pracy. Powierzchnia uŝytków rolnych w gminie Połczyn Zdrój wynosi 18421 ha, co stanowi 53,74 % obszaru ogółem. Na terenie gminy funkcjonuje 883 gospodarstw rolnych o bardzo zróŝnicowanej strukturze obszarowej*: Powierzchnia [ha] Ilość gospodarstw Udział % 1 2 228 25,82 2 3 109 12,34 3 5 108 12,23 5 7 55 6,23 7 10 80 9,06 10 15 97 10,99 15 20 58 6,57 20 30 61 6,91 30 50 42 4,76 50 100 27 3,06 100 200 8 0,91 200 300 4 0,45 300 500 1 0,11 500 1000 4 0,45 powyŝej 1000 1 0,11 Razem 883 100 % * stan na dzień 31.05.2002 r (według danych własnych UMiG) 35

Poziom wykształcenia rolników na terenie gminy Połczyn Zdrój według danych ZDR Świdwin przedstawia się następująco: Powierzchnia gospodarstwa Ilość gospodarstw Poziom wykształcenia podstawowe zawodowe średnie wyŝsze 1 2 ha 228 122 52 45 6 2 3 ha 109 57 31 15 6 3 5 ha 108 33 26 47 2 5 7 ha 55 29 16 7 3 7 10 ha 80 54 19 6 1 10 15 ha 97 45 26 24 2 15 20 ha 58 23 18 15 2 20 30 ha 61 23 16 20 2 30 50 ha 42 13 8 18 3 50 100 ha 27 7 2 11 7 100 200 ha 8 1 4 3 200 300 ha 4 1 3 300 500 ha 1 1 500 1000 ha 4 4 powyŝej 1000 ha 1 1 Razem 883 406 215 216 46 % 100 46,0 24,3 24,5 5,2 500 400 300 200 100 podstaw owe zawodowe średnie wyŝsze 0 wykształcenie rolników Średnia wielkość gospodarstwa w gminie wynosi 20,93 ha, natomiast średnie nawoŝenie NPK na 1 ha wynosi 105 kg. Dominującą formą powiększania wielkości gospodarstw jest dzierŝawa. Nie prowadzi to do trwałego rozdysponowania zasobów Agencji Nieruchomości Rolnej, a tym samym trwałej poprawy struktury agrarnej. Stałej dekapitalizacji ulegają niezagospodarowane obiekty po Państwowych Gospodarstwach Rolnych. Niska dochodowość gospodarstw rolnych, brak kapitału na inwestowanie w gospodarstwa powodują, Ŝe obszary wiejskie pozostają obszarami depresji ekonomicznej i społecznej. Powierzchnia zasiewów wg ustaleń własnych Urzędu Miasta i Gminy w Połczynie Zdroju wynosiła 14889 ha (stan z maja 2002 rok). 36

Struktura zasiewów przedstawiała się następująco: zboŝa oleiste Powierzchnia Rodzaj upraw [ha] % Ŝyto 2500 16,79 pszenica ozima 1720 11,55 pszenica jara 1050 7,05 jęczmień ozimy 50 0,34 jęczmień jary 1180 7,93 owies 1100 7,39 pszenŝyto ozime 950 6,38 pszenŝyto jare 50 0,34 mieszanki zboŝowe 1200 8,06 rzepak ozimy 1191 8,00 rzepak jary 250 1,68 ziemniaki 500 3,36 strączkowe 210 1,41 pastewne 980 6,58 pozostałe 1958 13,15 Razem 14889 100 Rolnictwo w gminie posiada dobre warunki do produkcji warzyw i zakładania sadów (gleby nie są skaŝone metalami cięŝkimi). 4.1.3.2. Produkcja zwierzęca Szacunkowy stan inwentarza w gminie Połczyn Zdrój wynosi: bydło ogółem 1832 szt. 9,93 sztuk na 100 ha/ur (w tym krowy) 875 szt. 4,74 sztuk na 100 ha/ur trzoda chlewna ogółem 4193 szt. 22,74 sztuk na 100 ha/go (w tym maciory) 374 szt. 2,03 sztuk na 100 ha/go owce 482 szt. 2,61 sztuk na 100 ha/ur konie 57 szt. 0,31 sztuk na 100 ha/ur kozy 139 szt. 0,75 sztuk na 100 ha/ur gdzie: UR uŝytki rolne GO grunty orne Biorąc pod uwagę dobre warunki (duŝa ilość uŝytków zielonych) naleŝałoby zwiększać obsadę bydła, a szczególnie krów mlecznych. Zwiększanie produkcji mleczarskiej uwarunkowane jest jednak koniunkturą opłacalności. Istniejący stan rolnictwa w gminie wymaga intensyfikacji. W tym celu naleŝy chronić i utrzymywać w wysokiej produkcyjności rolniczej przestrzeń produkcyjną. Intensyfikację w produkcji roślinnej naleŝy uzyskać poprzez wprowadzenie racjonalnej struktury zasiewów, uprowadzając do upraw odmiany jakościowe gwarantujące wyŝsze plony i ich jakość. 37

Polska w ostatnich latach stała się atrakcyjnym miejscem dla inwestorów agrobiznesu z wysoko rozwiniętych krajów. Powstają chlewnie liczące wiele tysięcy macior, na których zatrudnienie znajduje niewiele osób: średnio na jednego pracującego przypada 225 macior. Wielkoprzemysłowe fermy trzody chlewnej lub bydła stwarzają powaŝne zagroŝenie dla środowiska naturalnego, szczególnie te, pracujące w systemie bezściołowym. W obiektach takich istnieją problemy z prawidłowym zagospodarowaniem odchodów zwierzęcych i dobrostanem zwierząt. Gnojowica, produkowana na takich fermach w duŝych ilościach, jest uciąŝliwym problemem nie tylko z powodu fetoru, ale i niezbędnej powierzchni rolnej do jej zagospodarowania, chcąc być w zgodzie z przepisami o ochronie środowiska. ZagroŜeniem wielkotowarowego systemu jest stosowanie praktycznie w sposób nieograniczony antybiotyków, które są potrzebne do utrzymania przy Ŝyciu zwierząt, co moŝe skutkować w przyszłości pojawieniem się nowych bakterii. Zwierzęta w takim systemie całe swoje Ŝycie spędzają w przeładowanych budynkach, gdzie powietrze przepełnione jest hałasem i trującymi gazami. Do tego dochodzi brak moŝliwości ruchu zwierząt oraz stres. Z tego teŝ względu świadomość społeczna na ten temat musi rosnąć i pozostaje mieć nadzieję, Ŝe będą zachowane polskie tradycje hodowlane oraz rodzinny model gospodarstwa, ewentualnie zostaną opracowane wielkoprzemysłowe systemy przyjazne dla środowiska i zwierząt. Największym obiektem hodowlanym na terenie gminy Połczyn-Zdrój jest ferma trzody chlewnej w Łęgach, naleŝąca do firmy PRIMA obsada 2000 stanowisk w systemie ściołowym. W pobliŝu granicy gminy znajduje się ferma trzody chlewnej w Smardzku (gmina Świdwin) 36000 szt. rocznej produkcji tuczników; jej oddziaływanie na środowisko naleŝy uwzględniać przy planowaniu budowy nowych lub ponownym uruchamianiu nieczynnych obiektów hodowlanych. 4.1.3.3. Gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne. Na terenie gminy istnieją bardzo dobre warunki do powstawania gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych. Prowadzenie gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych zwiększa dochody właścicieli tych gospodarstw. Obecnie w gminie Połczyn-Zdrój działa sześć gospodarstw agroturystycznych. 4.1.3.4. Sytuacja w rolnictwie, po wstąpieniu do Unii Europejskiej. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej, Polska zostanie objęta polityką strukturalną UE. Przemiany strukturalne w sektorze rolnym oraz rozwój obszarów wiejskich będą wspierane w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego i rozwój obszarów wiejskich. Program będzie współfinansowany przez Sekcję Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF), budŝet krajowy, budŝety samorządów regionalnych i lokalnych oraz podmioty prywatne. Sektorowy Program Operacyjny będzie realizowany w latach 2004 2006, przy czym projekty będą kontraktowane do 2006 roku, a ich realizacja i rozliczenie moŝe mieć miejsce do 2008 roku. SPO ma na celu poprawę konkurencyjności gospodarki rolno Ŝywnościowej oraz zrównowaŝony rozwój obszarów wiejskich. Cele te będą realizowane poprzez następujące działania: inwestycje w gospodarstwach rolnych; ułatwienie startu młodym rolnikom; szkolenia; wsparcie doradztwa rolniczego; scalanie gruntów; gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi; odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego; 38

róŝnicowanie działalności rolniczej i zbliŝonej do rolnictwa w celu zapewnienia róŝnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów; rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem; przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub poŝarem oraz wprowadzanie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych; poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych. Równolegle z realizacją Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich po wejściu Polski do Unii Europejskiej realizowany będzie Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). PROW obejmuje działania na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, z grupy tzw. Środków towarzyszących Wspólnej Polityce Rolnej, oraz instrumenty dodatkowe, zaproponowane w czasie negocjacji akcesyjnych przez Komisję Europejską nowym krajom członkowskim. Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich jest skierowany do rolników, którzy będą mogli skorzystać z bogatej oferty działań niewymagających od nich ponoszenia własnego wkładu finansowego. PROW obejmuje następujące działania: renty strukturalne; wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych; zalesienie gruntów rolnych; wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); wspieranie gospodarstw niskotowarowych; wspieranie grup producentów rolnych; dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej; pomoc techniczna; uzupełnienie płatności bezpośrednich. 4.1.3.5. Rolnicza przestrzeń produkcyjna. Do gospodarczego wykorzystania przeznacza się następujące tereny stanowiące zasoby uŝytkowe środowiska słuŝące rozwojowi gospodarczemu gminy: obszary Ŝyznych gleb o wyŝszej klasie bonitacyjnej; obszary lasów; obszary udokumentowanych złóŝ surowców mineralnych. Grunty marginalne (grunty o niskich klasach bonitacyjnych mało Ŝyzne) moŝna przeznaczyć na inne cele, m.in. takie jak: zalesienie; zabudowa mieszkalna, usługowa i rekreacyjna; produkcja pozarolnicza. NaleŜy podnosić wartość produkcyjną obszarów rolnych przez odbudowę istniejącej melioracji na terenach, które uległy dekapitalizacji lub dewastacji. NaleŜy takŝe chronić tereny Ŝyzne przydatne dla rolnictwa, przed nieuzasadnioną zabudową, dopuszczając tylko zabudowę związaną z produkcją rolniczą. Tereny rolnicze połoŝone w bliskim sąsiedztwie terenów zainwestowanych miasta Połczyn Zdrój moŝna przeznaczyć pod zabudowę. Dopuszcza się moŝliwość lokalizowania obiektów w oddaleniu od wsi o zwartej zabudowie pod warunkiem zastosowania indywidualnych systemów infrastruktury, a szczególnie systemów oczyszczania ścieków, zgodnie z wymogami ochrony środowiska. Przyjmuje się zasadę sukcesywnej zabudowy, a w pierwszej kolejności terenów uzbrojonych 39

4.1.4. Przemysł MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA Rozwój przemysłu koncentruje się przede wszystkim na takich sektorach gospodarki jak: przemysł przetwórczy, rolno spoŝywczy i drzewny. Największe zakłady prowadzące działalność produkcyjną, to: ŚWITAŁA INTERNATIONAL Zakład Przetwórstwa śywności w Redle Zakłady Przemysłu Drzewnego w Kołaczu BROK S.A. w Połczynie Zdroju PROSPOMASZ S.A. w Połczynie Zdroju BODEX w Połczynie-Zdroju KiM Czarnkowie Huta Szkła Kryształowego Dorota w Toporzyku Poza wyŝej wymienionymi zakładami działają mniejsze zakłady przemysłowe. Dalszy rozwój przemysłu będzie miał istotny wpływ na zmniejszenie bezrobocia. 4.1.5. Usługi Na terenie gminy Połczyn-Zdrój rozwinęły się róŝnego rodzaju usługi. Przy dalszym rozwoju usług podstawowych naleŝy zapewnić niezbędne przestrzenie dla komunikacji pieszej i kołowej oraz miejsca postojowe dla samochodów. Ze względu na ograniczenia ochronne, związane z uzdrowiskowym charakterem miasta, a takŝe z połoŝeniem znacznej części gminy w obszarze Drawskiego Parku Krajobrazowego, obiekty usługowe winny być lokalizowane głównie w północnej części gminy. 4.1.6. Rybactwo 4.1.6.1. Dane ogólne Jeziora zajmują powierzchnię 357 ha i są eksploatowane przez spółki rybackie, które są ich dzierŝawcami oraz przez właścicieli prywatnych. Na terenie gminy znajdują się liczne stawy, których wielkość waha się od kilkunastu arów do ponad 16 ha (powierzchnia łączna stawów jednego właściciela). Pełnią one podwójną rolę: oprócz ekonomicznej (jako pierwszo- lub drugoplanowe źródło utrzymania właścicieli), dodatkowo przyczyniają się do polepszenia retencji wód na terenie gminy. DuŜa część właścicieli istniejących stawów nie dysponuje jednak pozwoleniami wodno prawnymi. W ewidencji gruntów stawy te figurują najczęściej jako nieuŝytki. Nie naleŝy jednak rezygnować z wykorzystywania warunków terenowych, korzystnych dla małej retencji. Szczególnie warto wykorzystywać cieki wodne, prowadzące wodę z terenów nie wykorzystywanych intensywnie rolniczo (nie przenawoŝonych) do zakładania stawów pstrągowych, a takŝe do hodowli raków, które przynoszą większe zyski. 4.1.6.2. Państwowa StraŜ Rybacka Jednostka Wojewódzkiej Państwowej StraŜy Rybackiej ma siedzibę w Szczecinie, w ramach której działają dwa zespoły, jeden w Szczecinie, a drugi w Koszalinie. Teren gminy Połczyn-Zdrój objęty jest działaniem Państwowej StraŜy Rybackiej Zespół w Koszalinie, posterunek w Szczecinku. Na terenie powiatu świdwińskiego działa równieŝ zorganizowana Społeczna StraŜ Rybacka. 4.1.7. Myśliwstwo Na terenie gminy Połczyn-Zdrój, w związku z występowaniem duŝych kompleksów leśnych, znajdują się róŝne gatunki zwierzyny łownej. Do najwaŝniejszych gatunków łownych naleŝą: jeleń szlachetny, daniel, sarna, dzik, zając, lis, borsuk, jenot, kuna leśna (tumak). 40

Z ptactwa najczęściej występującymi gatunkami są: kaczki dzikie, dzikie gęsi, dzikie gołębie, słonki i inne. Dla przyjezdnych myśliwych magnesem są pięknie połoŝone obiekty noclegowe, jak np.: dworek 50 Dębów w Starym Resku. Na terenie gminy działa 5 Kół Łowieckich. PoniŜej podaje się wykaz Kół Łowieckich prowadzących gospodarkę łowiecką na terenie gminy Połczyn-Zdrój. Lp. Numer obwodu Nazwa koła Numer koła 1 99 i 137 Jeleń Barwice 37 2 102 i 130 Szarak Połczyn Zdrój 34 3 135 OręŜ Smołdzino 52 4 136 Knieja Góry 3 5 138, 140, 141 i 142 Cyranka Świdwin 43 W Nadleśnictwie Połczyn Zdrój znajdują się dwa obwody łowieckie, które spełniają role Ośrodków Hodowli Zwierzyny (OHZ). Pozyskanie zwierzyny łownej w kołach łowieckich działających na terenie gminy Połczyn Zdrój w sezonie 2000/2001. Gatunek Liczba pozyskanej zwierzyny w kołach łowieckich Razem Nr 34 Nr 52 Nr 3 Nr 37 Nr 43 Jeleń 42 13 1 4 7 67 Sarna 113 69 47 45 57 331 Dzik 36 59 26 34 56 211 Lis 42 50 22-16 130 Zając szarak - - - - - - Borsuk - - - - - - PiŜmak - - - - - - Kuny - - 4 - - 4 Kuropatwa - - - - - - Kaczki 15 50-10 20 95 Gęsi - - - - - - Słonka 10 10 - - 6 26 Czapla siwa - 8 - - - 8 Łyska - - - - - - Grzywacz - - - - 10 10 W największej ilości pozyskiwana jest zwierzyna płowa sarna i jeleń (łącznie 398 osobników), a następnie dzik (211 osobników). Wśród zwierzyny drobnej dominuje lis, przy czym odstrzały mają raczej na celu redukcję populacji tego drapieŝnika (obecnie lis uwaŝany jest za duŝe zagroŝenie dla zajęcy i kuropatw) niŝ pozyskiwanie skór. Liczne oczka wodne są miejscem odstrzału kaczek, aczkolwiek nie poluje się na nie zbyt często. Sporadycznie poluje się na słonkę, kuny i grzywacze. NaleŜy podkreślić, Ŝe wobec dramatycznego spadku populacji zająca szaraka i kuropatwy w wielu regionach kraju takŝe myśliwi z połczyńskich kół łowieckich odstąpili od 41

polowania na te gatunki zwierząt. PowaŜnym problemem są szkody, wyrządzane przez zwierzynę w uprawach rolnych. Wobec duŝej ilości zgłoszeń o szkodach, powodowanych przez dziki i sarny wydaje się celowe rozwaŝenie zwiększenia ilości odstrzałów tych gatunków oraz (lub) wprowadzenia skuteczniejszych środków ich odstraszania od upraw rolnych. Ze względu na dosyć częste stwierdzanie ślimaka winniczka róŝnych miejscach omawianej gminy (na przykład w okolicach wsi Gawroniec, Kłokowo, Zaborze, Ogartowo i Buślary, a takŝe koło Połczyna Zdroju) istnieje moŝliwość pozyskiwania tego mięczaka dla celów handlowych i konsumpcyjnych. 4.1.8. Wędkarstwo Gmina Połczyn Zdrój jest atrakcyjnym miejscem dla wędkarzy, zwłaszcza lubiących łowić w rzekach, na przykład pstrągi potokowe, trocie i szczupaki. Wędkarzom udostępniane są takŝe jeziora w krajobrazowym rezerwacie przyrody Dolina Pięciu Jezior. Na kilku większych jeziorach prowadzona jest gospodarka rybacka (m.in. na jeziorach: Gawrończym i Resko). Pozyskuje się tam przede wszystkim leszcze, a takŝe płocie, liny i szczupaki. Od ubiegłego roku jezioro Resko jest łowiskiem specjalnym. Jest ono zarybiane sandaczem, szczupakiem i sumem, a takŝe na niewielką skalę karpiem. 4.1.9. Opieka zdrowotna Wśród instytucji opieki zdrowotnej znajdują się: - szpital powiatowy - 2 szpitale uzdrowiskowe - 3 sanatoria - przychodnie, apteki i gabinety lekarskie. 4.1.10. Oświata Instytucje oświatowe w gminie obejmują (dane własne UmiG w Połczynie-Zdroju) : - 4 przedszkola (łącznie 340 dzieci) - 4 szkoły podstawowe (łącznie 1430 uczniów) - 2 gimnazja (łącznie 730 uczniów) - 2 zespoły szkół ponadgimnazjalnych (średnie i zawodowe, łącznie 821 uczniów). 4.1.11. Park Zdrojowy W latach 1836-39 osuszono tereny nadwogrzańskie na południe od miasta, na których załoŝono park z prawdziwego zdarzenia. W obrębie parku takŝe zlokalizowano największe obiekty uzdrowiskowe. Park powstał więc zanim autentycznie zaczął się rozwijać kompleks sanatoriów miejskich. Nieznane są ani pierwotne plany parku, ani teŝ nazwisko projektodawcy tego interesującego kompleksu zieleni. Najstarszą część załoŝenia parkowego ograniczają: od północy ul. Zdrojowa, od wschodu ul. Solankowa, od południa teren szpitala uzdrowiskowego Gryf, a od zachodu ul. Gwardii Ludowej. Pierwsza wzmianka o parku pochodzi z 1896 r. Doktor Lehman pisał wtedy: są w nim soczyste, zielone trawniki i ozdobione rabatami kwiatowymi, liczne odmiany krzewów artystycznie rozmieszczonych, a całość dopełniają grupy drzew. Liczne Ŝwirowe alejki umoŝliwiały spacery, a duŝa liczba ławek pozwalała na odpoczynek w cieniu, w gorące, letnie dni. Część północno - wschodnia parku, najstarsza (około 160 lat), pod względem kompozycyjnym zaliczana jest do ogrodów typu francuskiego. Niektóre jej elementy, m.in. 42

prostokątny kształt złoŝenia, symetryczny układ ciągów spacerowych, trawników i kwietników przypominają klasyczne ogrody francuskie. Właśnie w tej części znajdują się obecnie ładne partery roślinne, amfiteatr z 2,3 tyś. miejsc, zdrój Joasia dawna pijalnia wód mineralnych, korty tenisowe, atrakcyjny basen z fontannami oraz szachownica na wolnym powietrzu z figurami dochodzącymi do jednego metra wysokości. W 1903 r. obszar parku znacznie został powiększony. Obecnie Park Zdrojowy ma powierzchnię około 80 ha. W tym to roku burmistrz miasta Brode zakupił część dawnych dóbr zamkowych. Zrealizowano na nich ogród w stylu angielskim o charakterze leśnym. Zaczyna się on na wzniesieniu, na którym usytuowany jest szpital uzdrowiskowy Podhale. Niejako osnową tego układu krajobrazowego jest meandrująca rzeka Wogra, na której zostały spiętrzone dwa akweny, tj. Wedlów (do tej pory zwany Stawem Północnym) i Manteufflów (Staw Południowy). Zarówno Staw Wedlów jak i Manteufflów mają regularne zarysy linii brzegowych, a takŝe doskonale urządzone otoczenia. Sąsiedztwo obu stawów jest jednym z najbardziej romantycznych miejsc w Połczynie- Zdroju. Efekt ten uzyskano między innymi przez głośno szemrzące wody Wogry, mającej spadki jak strumienie górskie.w południowej części parku, przy rzece znajduje się basen kąpielowy. Ten fragment ogromnej przestrzeni parkowej, takŝe jest poprzecinany licznymi ciągami spacerowymi. Nowy park i duŝa powierzchnia wodna tzn. zalew obecnie połączyła park ze szpitalem uzdrowiskowym Borkowo. W całym parku rośnie około 7 tyś. starych drzew, liczących od 100 do 160 lat. Najliczniej, bo aŝ w 60% reprezentowane są tutaj świerki pospolite, klony pospolite, dęby szypułkowe, brzozy brodawkowate i róŝne odmiany wierzb. W zbiorze dendrologicznym parku 35% stanowią lipy drobnolistne, wiązy górskie, jawory, jesiony wyniosłe, olchy czarne, topole i modrzewie europejskie. Pozostałe 5% drzew jest prawdziwą ozdobą parku. Są to bowiem okazy egzotyczne, pochodzące z terenów o odmiennych od Polski cechach środowiska geograficznego. A oto niektóre tylko okazy drzew i krzewów iglastych: świerki (serbski, biały, sitkajski, kaukaski, Engelmana), sosny (górska, Banksa), jodły (Weischa, wonna, biała), cyprysiki nutkajskie, cisy pospolite i inne. W grupie drzew liściastych na uwagę zasługują: lipy (amerykańska, srebrzysta, pośrednia), orzech (czarny, szary), dąb czerwony, klon srebrzysty i inne. W podszyciu parkowym rosną liczne krzewy, a głównie śnieguliczka, tawuła, wierzba i trzmielina. Bardzo interesujące są niektóre zgrupowania drzew. I tak dla przykładu obok muszli koncertowej rosną wysmukłe świerki serbskie. Trawniki obramowane są Ŝywopłotami cisowymi i grabowymi. Wyjątkowo malownicze są grupy drzew iglastych, a szczególnie świerka kłującego i liczne odmiany świerka pospolitego. Znaleźć je moŝna w róŝnych punktach parku. Podobne zgrupowania tworzą cyprysiki, z których najcenniejsze są wysmukłe cyprysiki nutkajskie, a takŝe sine, groszkowe i inne. Względnie dobry dla kuracjuszy bioklimat w dolinie rzeki Wogry, a takŝe zadbany park z bogatą roślinnością i interesującym systemem wodnym (rzeka, stawy, basen kąpielowy, zalew, fontanny, źródełko) sprawiają, Ŝe wszyscy kuracjusze bardzo chętnie spędzają w tej części uzdrowiska kaŝdą wolna chwilę, wybierając się tam nawet kilkukrotnie kaŝdego dnia. 4.1.12. Lecznictwo uzdrowiskowe i turystyka 4.1.12.1. Geneza rozwoju lecznictwa uzdrowiskowego w Połczynie Zdroju Połczyn Zdrój naleŝy do nielicznej grupy miast dla których głównym czynnikiem miastotwórczym było lecznictwo uzdrowiskowe. Od 1688 r., kiedy to w okolicach Połczyna Zdroju odkryte zostały źródła wód mineralnych następuje dynamiczny rozwój miasta i uzdrowiska. W 1705 r. w okolicach dzisiejszego szpitala Borkowo zostaje wzniesiony pierwszy dom zdrojowy. Ze względu na rosnące zapotrzebowanie na kuracje lecznicze z roku na rok powstawały nowe domy zdrojowe, rozwija się handel i usługi. 43

W latach 1836-1839 osuszono bagna i załoŝono Park Zdrojowy. W 1857 r. pracujący w szpitalu miejskim dr Lehman zaczyna do schorzeń reumatycznych i zwyrodnień stawów stosować borowinę, której walory lecznicze juŝ wówczas oceniono bardzo wysoko. Rosnące znaczenie kurortu w północnej Europie spowodowało, Ŝe dla dogodniejszego dojazdu w 1851 r. zbudowano drogę łączącą Połczyn ze Szczecinem. Nadanie miastu w 1926 r. nazwy Bad Polzin usankcjonowało jego uzdrowiskowy charakter i przyczyniło się do wzrostu jego popularności. Wśród tworzyw leczniczych predysponujących Połczyn Zdrój do najatrakcyjniejszych uzdrowisk w kraju naleŝy wymienić wody mineralne, borowiny i solanki. Występująca w okolicach Połczyna Zdroju borowina jest silnie aktywna, zawiera związki zwane peloidami oraz wyjątkową ilość czynnych chemicznie substancji organicznych i nieorganicznych. Borowinę tą cechują szczególne własności koloidowe, co sprzyja działaniu termicznemu podczas zabiegów. Zasoby geologiczne tego surowca obliczono na ok. 1 mln metrów sześciennych. Solanki (wody chlorkowo - sodowo - bromkowo - jodkowe) o stęŝeniu 7,4%, eksploatowane są w Połczynie Zdroju z głębokości 1235-1175 m. Borowiny i solanki stanowią najcenniejsze tworzywo lecznicze w balneoterapii. NaleŜy podkreślić równieŝ bardzo korzystne oddziaływanie tutejszego mikroklimatu. Usytuowanie miasta w kotlinie pośród duŝych obszarów leśnych, które stanowią 36,6% obszaru gminy powoduje, Ŝe nie docierają tu zimne wiatry północne znad Bałtyku. Charakterystyczne dla okolic są opóźnione wiosny, przedłuŝone pory jesienne oraz długie lecz łagodne zimy. Jednym z głównych walorów naturalnych decydujących o atrakcyjności turystycznej miasta, jest jego połoŝenie. Połczyn Zdrój znajduje się wśród zaledwie kilku znanych i popularnych miejscowości uzdrowiskowych w Polsce Północnej i Północno-Zachodniej. W porównaniu do pozostałych uzdrowisk w tej części Polski, Połczyn Zdrój posiada zdecydowanie najdłuŝszą tradycję i jest jednym z najlepiej przygotowanych miast do wykorzystania waloru jakim jest status uzdrowiska, poprzez m.in. dobrze przygotowaną podstawową infrastrukturę uzdrowiskową oraz zaplecze uzupełniające. Połczyn Zdrój jest uznanym leczniczo zdrojowiskiem nizinnym borowinowym. Dzięki odpowiedniemu klimatowi, naturalnym źródłom solankowym i mineralnym oraz bogatym złoŝom borowiny, w Połczynie Zdroju moŝna leczyć: schorzenia choroby układu ruchu (ortopedyczne), choroby reumatyczne, stany po urazach i operacjach, schorzenia neurologiczne, w tym choroby obwodowego układu nerwowego choroby kardiologiczne choroby ginekologiczne w tym bezpłodność, osteoporozę, mózgowe poraŝenia dziecięce, nerwice, schorzenia układu oddechowego Część uzdrowiskowa miasta, jest wyraźnie wydzielona od części miejskiej, zapewnia przebywającym tu turystom i kuracjuszom odpowiednią ciszę i spokój. Klimat, i atmosfera oraz warunki do relaksacyjnych spacerów panujące w Połczynie Zdrój nie da się porównać z większymi uzdrowiskowymi tej części Polski, które oprócz walorów leczniczych stanowią gwarne ośrodki nadmorskiej aktywności turystycznej np. Kołobrzeg czy Sopot. W Połczynie Zdroju moŝna wskazać kilka tzw. pomników i zabytków przyrody, które wzbogacają walory naturalne regionu. Zalicza się do nich: park zdrojowy, liczne ponad 100- letnie dęby las bukowy 44

pojedyncze drzewa, takie jak: jodła Jeffrey a, orzesznik gorzki, cisy, orzech czarny i szary, topola czarna, jodła kalifornijska, cypryśniki błotne, buk strzępolistny. Tego rodzaju pomniki przyrody nie będą stanowiły głównych atrakcji turystycznych miasta, a jedynie pełnić funkcję wspomagającą dla budowy produktów turystycznych w mieście. Ponadto mogą wpływać na atrakcyjność ofert dla wycieczek szkolnych, wnosząc do tradycyjnego zwiedzania Połczyna Zdroju dodatkowy aspekt edukacyjny. o Klimat, czyste powietrze, bogaty drzewostan, naturalne źródła solanki oraz złoŝa borowin to najbardziej istotne spośród walorów naturalnych elementy decydujące o atrakcyjności turystycznej Połczyna Zdroju. PoniewaŜ to właśnie one zadecydowały o rozwoju turystycznym miasta, w przyszłości szczególny nacisk powinien być kładziony na ochronę tychŝe walorów. 4.1.12.2. Walory przyrodnicze i antropologiczne warunkujące rozwój turystyki w gminie Połczyn Zdrój Na terenie gminy Połczyn Zdrój turystyka winna być związana głównie z walorami Drawskiego Parku Krajobrazowego, dolnym odcinkiem Dębnicy, wysoczyzną Kołacz oraz wartościowymi obiektami kulturowymi i przyrodniczymi występującymi na pozostałych terenach. W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Połczyn Zdrój zostały wydzielone zespoły przyrodniczo-krajobrazowe szczególnie warunkujące rozwój róŝnych form turystyki, w tym głównie turystyki pieszej, rowerowej i krajoznawczej, które podlegające ochronie ze względu na znaczne wartości przyrodnicze i krajobrazowe : Jednostki o najwyŝszych wartościach (krajowe) - Dolina Wogry (od jeziora Kłokowo, przez Wilcze Jary, Park Zdrojowy tereny przy zalewie) - Dolina Pięciu Jezior (ścisły rezerwat przyrody DPK) Jednostki o bardzo wysokiej wartości (regionalnej) - Dolina Dębnicy i część dolin Parsęty - dorzecze rzeki Dębnicy - Wysoczyzna Kołacz - Brusno; - Dolina Rakonu - teren obejmuje rozległą dolinę w której usytuowane jest jez. Siecino - Wysoczyzna Brusno - Popielewo - Rejony Zajączkowa, Bronowa i Starego Reska - Tereny o bogatej rzeźbie terenu pokryte lasami (okolice Międzyborza, Buślar) Jednostki o wysokiej wartości - Dolina dolnej Wogry - Wysoczyzna moreny czołowej; PłaskowyŜ środkowy Jednostki o średniej wartości - Pradolina Połczyn Zdrój- Redło- Łęgi - PłaskowyŜ zachodni. 4.1.12.3. Szwajcaria Połczyńska Niezwykle urozmaicona rzeźba terenu okolic Połczyna Zdroju ukształtowana została pod wpływem działalności lądolodu skandynawskiego(szczególnie najsilniej w okresie ostatniego zlodowacenia zwanego bałtyckim). Wysokie wzgórza morenowe, głębokie doliny porośnięte lasami i liczne jeziora, których o powierzchni powyŝej 1 ha jest ok. 250 tworzą niepowtarzalne piękno krajobrazu zwanego Szwajcarią Połczyńską. Dolina Pięciu Jezior (ścisły rezerwat przyrody Drawskiego Parku Krajobrazowego). Rozpościerająca się na odcinku 5 km wzdłuŝ trasy Połczyn Zdrój- Czaplinek głęboka rynna polodowcowa z górnym odcinkiem rzeki Drawy oraz pięcioma małymi jeziorkami (Górnym, Okrągłym, Długim, Głębokim i Małym) otoczona jest wysokimi na ponad 200 m wzniesieniami. 45

Otoczony kompleksem lasów bukowych i łąk rezerwat odznacza się szczególną malowniczością. Wiedzie tędy ścieŝka przyrodnicza Dolina Pięciu Jezior. Wilcze Jary i grodzisko słowiańskie. Okolice Połczyna Zdroju w pobliŝu wsi Borkowo (ok.3 km od miasta). Wzgórza poprzecinane głębokimi wąwozami o stromych zboczach,licznymi strumieniami i źródełkami. Tędy wiedzie czarny szlak turystyczny. 4.1.12.4. Wyszczególnione drogowe trasy widokowe - trasy wyszczególnione w Planie Ochrony DPK: 1) Toporzyk - Połczyn Zdrój; dł. 1,2 km, drogą Nr 173 2) Gawroniec - Resko; dł. 0,3 km, drogą Nr 1082 Z 3) Toporzyk - Dobino; dł. 2,0 km, drogą Nr 1089 Z 4) Międzyborze - Połczyn Zdrój; dł. 2,5 km (aleja spacerowa Parkiem Zdrojowym- brzozowa) 5) Gaworkowo - Czarnkowie; dł. 8,5 km drogą Nr 1093Z 6) Połczyn Zdrój - Połczyńska; dł. 1,5 km drogą Nr 163 7) Ogartowo - Popielewo - Brusno Kocury; dł 18,0 km 8) Połczyn Zdrój - Ogrodno; dł. 6,0 km drogą Nr 1094 Z 9) Ogartowo - Ogartówko; dł. 2,5 km - inne trasy widokowe (polne, leśne) o szczególnych walorach przyrodniczo-krajobrazowych: 1) Połczyn Zdrój- ŁęŜek- Buślarki- Zaborze trasa przez las do Kołacza (j. Kołackie) 2) Połczyn Zdrój Zajączkowo- Bronowo - punkty widokowe i panoramy krajobrazowe (na których wskazane jest ustawienie wieŝ widokowych) 1) Kłokowo- Wiatraczna Góra 2) Czarnkowie- Wola Góra - na zachodnim zboczu doliny Górnej Drawy 3) Kocury- przy drodze 4) Lipno- przy cmentarzu - szlaki turystyczne piesze (PTTK) 1) szlak Ŝółty - okręŝny wokół miasta (15 km) 2) szlak leśno- widokowy DPK ( czerwony, solny ) Połczyn Zdrój - Czaplinek- 38,7 km 3) szlak leśny DPK niebieski Połczyn Zdrój- Czaplinek- 56,8 km 4) szlak przyrodniczy DPK czarny Złocieniec- Połczyn- 57 km - szlaki rowerowe istniejące 1) ścieŝka rowerowa Połczyn Zdrój- Złocieniec na nasypie nieczynnej linii kolejowej (28 km) 2) fragment regionalnego szlaku rowerowego Greenway - Naszyjnik Północy : Dolina Pięciu Jezior - Ogrodno - Połczyn Zdrój - Borkowo - Międzyborze - ścieŝką rowerową do Słowianek - szlaki rowerowe projektowane 1) międzynarodowa trasa rowerowa w województwie zachodniopomorskim (fragment na terenie gminy Połczyn Zdrój) 2) szlak solny (projektowany przez Związek Miast i Gmin Dorzecza Parsęty) 46

MIASTO I GMINA POŁCZYN-ZDRÓJ. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA 47

4.1.12.5. Infrastruktura turystyczna Baza noclegowa Baza noclegowa jest podstawowym determinantem warunkującym rozwój turystyki. W gminie Połczyn Zdrój funkcjonuje 1518 miejsc noclegowych, w tym 200 sezonowych. Uzdrowisko Połczyn S.A. ogółem 964 miejsc, w tym Zakłady Lecznictwa Uzdrowiskowego: Irena : 59 Podhale : 140 Gryf : 531 Borkowo : 168 Centrum IRENA: 45 Pensjonat Izabella : 21 W ofercie Uzdrowiska Połczyn S.A. w ostatnim roku liczba miejsc noclegowych zmniejszyła się o 115 łóŝka, z uwagi na wyłączenie Zakładu Lecznictwa Poznanianka. Przeprowadzono prace remontowe i podniesiono standard Zakładu Lecznictwa Uzdrowiskowego Borkowo. Sukcesywnie przeprowadza się modernizację ZLU Gryf HOTEL POLANIN: 77 miejsc noclegowych całorocznych Dworek 50 Dębów : 55 miejsc noclegowych całorocznych Pokoje Gościnne SKAUT : 21 miejsc noclegowych całorocznych Dom Sportowy: 21 miejsc noclegowych całorocznych Kwatery prywatne (9): 37 miejsca noclegowe całoroczne (wzrost o 5 miejsc noclegowych w stosunku do roku ubiegłego) Gospodarstwa agroturystyczne (6): 45 miejsc noclegowych całorocznych (wzrost o 24 miejsca noclegowe w stosunku do roku ub) Dom Wczasów Dziecięcych: 40 miejsc sezonowych Pole namiotowe: 200 miejsc sezonowych Ośrodek Szkoleniowo - Rekreacyjny (Hotel): 30 miejsc całorocznych Hopferówka : 33 miejsca noclegowe Na uwagę zasługuje fakt, iŝ pomimo, Ŝe Uzdrowisko Połczyn S.A. wyłączyło z uŝytkowania ZLU Poznanianka, gdyŝ nie odpowiadał on obecnym normom jeśli chodzi o standard obiektu, w mieście i gminie Połczyn Zdrój powstają nowe obiekty turystyczne. W b.r. uruchomiono następujące: 1) pokoje gościnne Hubertówka w Połczynie Zdroju: 5 miejsc noclegowych w pokojach 1- i 2-os. 2) Hopferówka w Połczynie Zdroju: 33 m.n. w pokojach 1-i 2-os. (bardzo wysoki standard - goście głównie z Republiki Federalnej Niemiec); 3) Agroturystyka śurawiec w Bruśnie: 9 m.n. w pokojach 1-, 2-os.- bardzo wysoki standard; 4) Gospodarstwo agroturystyczne śabie błota w Zajączkowie: 15 m.n. w pomieszczeniach wieloosobowych. Infrastruktura rekreacyjna 1) Kąpieliska Na terenie miasta i gminy Połczyn Zdrój znajduje się 6 kąpielisk, w tym 3 strzeŝone: a) basen kąpielowy w Parku Zdrojowym, ul.sobieskiego 11 UŜytkownik: UMiG w Połczynie Zdroju, Wymiary: 50m x 28m; 25m x 30m; Brodzik dla dzieci: 4m x 4m Pomost w kształcie litery T o długości 30 m Sanitariaty, prysznice, rozbieralnie WypoŜyczalnia sprzętu sportowego - deski do pływania, leŝaki, piłki siatkowe 48

b) basen odkryty kąpielowy przy ZLU Gryf, ul. Solankowa 8 Właściciel: Uzdrowisko Połczyn S.A. Długość kąpieliska: 20 mb; Brodzik dla dzieci: 7,4m x 7,4m. Sanitariaty, prysznice, rozbieralnie c) basen kryty przy ZLU Gryf Właściciel: Uzdrowisko Połczyn SA basen jest czynny cały rok, wykorzystywany jest równieŝ do celów rehabilitacyjnych. Pozostałe 3 kąpieliska niestrzeŝone są to miejsca nad wodami z których korzysta ludność miejscowa; nad jeziorami: Buślary, Kłokowo i Kołacz. 2) Inne elementy infrastruktury turystycznej: a) korty tenisowe 3 pola do gier o powierzchni ceglastej; b) ośrodki jeździeckie: - dworek 50 Dębów w Starym Resku (kryta ujeŝdŝalnia, moŝliwość przyjazdu z własnym wierzchowcem) - Ośrodek Jazdy Konnej Amazonka - Połczyn Zdrój ul. Młyńska 15 nauka jazdy konnej, rajdy konne, przejaŝdŝki bryczką Zabytki kultury materialnej 1) Kościół pod wezwaniem NMP (zabytek grupy II) Według najstarszych źródeł pierwszy kościół farny powstał w tym miejscu w roku 1343. Pierwotny wygląd i rozmiary budynku nie są znane. Obecna budowla pochodzi z XIX wieku. Na uwagę zasługuje wykonana w brązie płyta nagrobna biskupa kamieńskiego Erazma Manteuffla, z podobizną zmarłego i napisem epitafijnym pochodząca z 1544 roku. Ponadto XVII- wieczny zabytek sztuki ludowej - rzeźba ostatniej wieczerzy i gotyckie okno z cegły profilowanej w prezbiterium. 2) Zamek W swojej najwcześniejszej formie został wzniesiony juŝ w końcu XIII w przez księcia Bogusława IV jako jedna ze straŝnic, mająca zabezpieczyć ziemie pomorskie przed dalszą ekspansją Askańczyków. Od ówczesnych czasów do dnia dzisiejszego zachowały się jedynie piwnice, gdyŝ sama budowla była wielokrotnie przebudowywana. Obecnie mieści się tu biblioteka miejska. 3) Młyn wodny Pozostający w stanie ruiny zabytek XIX wiecznej techniki z unikalnym w skali europejskiej kołem młyńskim o średnicy 13 m. 4) Średniowieczny układ zabudowy miasta. Zachowany od czasów średniowiecza układ urbanistyczny miasta, z krętymi zaułkami i XVIII- i XIX- wiecznymi kamieniczkami (ul. Dolna, Plac Zamkowy, ul. Zdrojowa, Parkowa, M. Buczka). 5) Dzielnica uzdrowiskowa Tworzą ją: Park Zdrojowy załoŝono w latach 1836-1839, którego powierzchnia obecnie 80 ha, oraz szereg budynków sanatoryjnych pochodzących z XVIII i XIX. przekracza 6) Kościół rotundowy w Gawrońcu Wzniesiony z kamienia w 1828 r. na wzgórzu w otoczeniu pałacowego parku z kościół p.w. Św. Teresy. O jego wyjątkowości świadczy rotundowy kształt. 7) Kościół filialny w Ostrym Bardzie Wieś Ostre Bardo załoŝona została w okresie średniowiecza, w XIII w. była lennem rodu von Wolden. W 1784 r. znajdowały się tu 3 folwarki, 3 owczarnie i 2 młyny wodne, kuźnia. Znajdowała się tu siedziba starosty powiatu Białogard Caspara von Wolden. Kościół ryglowy zbudowany w 1693 r. z fundacji Zabela Balzera von Wolden. W 1869 r. do starego kościoła 49

dobudowano wieŝę, a na początku XX w. na miejscu starej świątyni ryglowej zbudowany został nowy ceglany kościół neogotycki. W kościele znajduje się wiele XVII w. elementów fundowanych przez rodzinę von Wolden i von Kleist. Na uwagę zasługuje ołtarz główny barokowy z początku XVIII w., ambona barokowa z XVII w., barokowe empory i ława kolatorska z XVIII w. Budynek kościoła jest otoczony (częściowo podwójnym) szpalerem lipowo akacjowym o walorze pomnikowym. W dziupli najstarszej lipy, o pierwotnym obwodzie ok. 7 m, mieści się kapliczka. 8) Wiatrak holenderski w Kapicach Wiatrak przemysłowy pochodzi z 2 poł. XIX w. widoczny z drogi Gawroniec- Bierzwnica. 9) Kościół ryglowy w Tychówku Kościół ryglowy z 1739 r. wraz z częściowym wystrojem wnętrza (ołtarz, dzwon) oraz cmentarz przykościelny z pomnikiem poległych w I Wojnie Światowej i ryglowa dzwonnica z poł. XIX w.. 10) Kraina szachulcowych chat Szlak wiedzie wzdłuŝ historycznego szlaku komunikacyjnego z Połczyna do Kluczewa, z zachowanym brukiem i obsadzeniem alejowym. Źródła historyczne dowodzą, Ŝe w właśnie tędy wiódł szlak handlowy zwany solnym, którym woŝono sól z Kołobrzegu do Wielkopolski. Na tym obszarze, bardzo atrakcyjnym krajobrazowo ze względu na znaczne róŝnice wysokości i liczne jeziorka polodowcowe - Dolina Pięciu Jezior, skupione są zabytkowe obiekty budownictwa wiejskiego i sakralnego: kościół neoromański z 2 poł. XIX w. dzwonnica drewniana z 1 poł. XX w. liczne szachulcowe chaty. 4.1.12.6. Kierunki rozwoju turystyki w gminie Połczyn-Zdrój Szanse dla rozwoju turystyki w gminie Połczyn Zdrój. Analiza szans i zagroŝeń rozwoju turystyki w świecie wskazuje na kilka kształtujących się trenów istotnych dla rozwoju turystyki na terenie Pojezierza Drawskiego i gminy Połczyn Zdrój. Wśród takich szans moŝna wymienić: 1) Spadek zainteresowania biernym wypoczynkiem nad morzem na rzecz bardziej aktywnych form turystyki, poszukiwania nowych atrakcji; 2) Wzrost w Europie turystyki weekendowej i znaczenia form turystyki, stanowiących dotychczas nisze rynkowe - turystyka sanatoryjna. Centralne połoŝenie Polski sprzyja tworzeniu i promocji ofert dla tych rozwijających się kierunków turystyki europejskiej; 3) Rosnący rynek konferencji i kongresów oraz róŝnych form podróŝy finansowanych przez pracodawców; 4) Istniejący potencjał kulturowy oraz dobrze zachowane środowisko naturalne; 5) Wsparcie Unii Europejskiej dla programów regionalnych, w tym takŝe w rozwoju infrastruktury turystycznej; 6) Rosnące zainteresowanie inwestorów rozwojem infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; 7) Niewykorzystane moŝliwości wsi, nadwyŝka siły roboczej na terenach atrakcyjnych turystycznie. Trendy w preferencjach turystycznych mieszkańców Polski i Europy są optymistyczne dla rozwoju turystyki w gminie Połczyn Zdrój i argumentują konieczność podejmowania szerokich działań w kierunku wzbogacenia oferty wypoczynku i rozbudowy infrastruktury turystycznej. Mając na uwadze warunki naturalne, infrastrukturę uzdrowiskowa i turystyczną na terenie miasta i gminy Połczyn zdrój preferuje się następujące formy turystyki: - zdrowotna; - krajoznawcza (wykorzystując walory DPK, szlaki turystyczne i ścieŝki przyrodnicze); 50

- kwalifikowana (rowerowa, wędkarstwo); - elitarna (sympozja, kongresy, seminaria); - etniczna (grupy niemieckie); - pobytowa (wypoczynkowa); Preferowane typy produktów turystycznych: - wypoczynkowy (połączony z moŝliwością korzystania z zabiegów leczniczych) - krajoznawczy (wędrówki piesze, rowerowe) - specjalistyczny (wędkarstwo, polowania); - mieszany (połączenie wielu produktów turystycznych w formie pakietów) Na podstawie analizy preferowanych form turystki i produktów turystycznych moŝna ogólnie określić segmenty rynku (typy turystów) do których mają być skierowane wszelkie inicjatywy promocyjne. Kuracjusze Grupę tą tworzy bardzo szeroka gama odbiorców. ZróŜnicowana pod względem wieku, poziomu dochodów i zainteresowań. Dlatego naleŝy przeprowadzić szersze badania statystyczne, które pozwoliłyby podzielić wszystkich kuracjuszy na jednolite według róŝnych kryteriów grupy odbiorców. Następnie kaŝdej z tych grup stworzyć odpowiadającą im ofertę wypoczynku; PodróŜujący tranzytem PrzejeŜdŜającym przez Połczyn Zdrój naleŝałoby stworzyć taką ofertę, by zechcieli się tu zatrzymać. Elementami przyciągającymi mogą być np. restauracje, kluby nocne, czy imprezy kulturalne. Organizatorzy konferencji, sympozjów, seminariów W budowaniu oferty dla tej grupy odbiorców moŝna wykorzystać posiadaną bazę noclegową (sanatoria, hotel Polanin, Pensjonat 50 Dębów ) oraz kilka duŝych sal Przedstawiciele biznesu z Polski i krajów Europy Zachodniej Stowarzyszenie Połczyńskie Towarzystwo Gospodarcze utrzymuje szerokie kontakty z klubami biznesmenów z Niemiec (Lions Club z Templina); MłodzieŜ Połczyn Zdrój posiada duŝe doświadczenia w organizacji zielonych szkół, koloni letnich i obozów sportowych. Dlatego teŝ tej grupie odbiorców naleŝałoby stworzyć jak najwięcej atrakcji, tj. np. place do jazdy na wrotach, deskorolkach, łyŝworolkach, trasy rowerowe, trasy konne, wyciągi narciarskie, wycieczki po lesie z leśniczym i podglądanie ptaków. Rodziny zainteresowane wypoczynkiem czynnym Grupy niemieckie ( korzystający z kuracji leczniczych i powracający do źródeł) Wnioski dotyczące stanu zagospodarowania turystycznego na terenie gmin Połczyn Zdrój 1) Gestorzy bazy noclegowej zaczęli dostrzegać korzyści z działalności turystycznej i modernizują obiekty oraz wzbogacają ofertę usług towarzyszących w celu podnoszenia standardu. 2) Występuje konieczność wprowadzenia oznakowania punktów informacji turystycznej i atrakcji turystycznych na terenie miasta i gminy. 3) Wskazane jest lepsze oznakowanie istniejących juŝ form turystyki aktywnej - szlaków turystycznych pieszych oraz ścieŝki rowerowej 4) Koniecznym jest wzbogacenie oferty o nowe formy turystyki aktywnej w oparciu o walory Szwajcarii Połczyńskiej naleŝy wytyczyć, oznakować i zagospodarować nowe szlaki turystyczne, np. szlak szachulcowych chat, szlak grodzisk słowiańskich, szlak legend, itp. 51