Gmina Miasto Ostrów Wielkopolski Al. Powstańców Wielkopolskich 18, 63-400 Ostrów Wielkopolski PROGRAM USUWANIA AZBESTU DLA TERENU GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI Projekt ZAŁACZNIK DO PLANU GOSPODARKI ODPADAMI DLA GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI - aktualizacja na lata 2010 2013 z perspektywą na lata 2014 2017 maj 2011 r.
Autorzy: dr inŝ. Paweł Szyszkowski dr Sławomir Chybiński mgr Magdalena Gredka Wykonawca: progeo sp. z o.o. Al. Armii Krajowej 45, 50-541 Wrocław, tel. (071) 360 45 15, tel./fax 360 45 31 e-mail: progeo@progeo.wroc.pl 2
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 6 1.1. Wprowadzenie... 6 1.2. Cel i zadania Programu... 6 1.3. Metodyka opracowania Programu... 7 1.4. Uwarunkowania Programu... 7 1.4.1. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032... 7 1.4.2. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego (2008)... 11 1.4.3. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego (2010)... 13 1.4.4. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 2013 z perspektywą na lata 2014 2017 (Projekt, listopad 2010 r.)... 15 1.4.5. Wojewódzka baza danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest... 15 1.4.6. Stan prawny... 16 1.5. Ogólna charakterystyka Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski... 22 2. CHARAKTERYSTYKA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST I ODDZIAŁYWANIE AZBESTU NA ZDROWIE CZŁOWIEKA... 22 2.1. Występowanie i zastosowanie azbestu... 22 2.2. Klasyfikacja wyrobów zawierających azbest... 23 2.3. Klasyfikacja odpadów zawierających azbest... 25 2.4. Oddziaływanie azbestu na zdrowie człowieka... 26 2.5. Informowanie o ryzyku związanym z naraŝeniem na azbest występujący w środowisku... 27 2.6. UŜytkowanie wyrobów zawierających azbest... 28 2.7. Usuwanie wyrobów zawierających azbest... 28 2.8. Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest... 29 3. STAN AKTUALNY W ZAKRESIE WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST I GOSPODARKI ODPADAMI AZBESTOWYMI NA TERENIE GMINY MIASTO OSTRÓW WIELKOPOLSKI... 30 3.1. Wprowadzenie... 30 3.2. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Ostrowa Wielkopolskiego. 30 3.3. Rodzaje wyrobów zawierających azbest występujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego 39 3.4. Struktura własności wyrobów zawierających azbest występujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego... 40 3.5. Stan wyrobów zawierających azbest występujących na terenie Ostrowa Wielkopolskiego... 40 3.6. Aktualny sposób zagospodarowania wyrobów zawierających azbest... 41 4. PROGRAM USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST I UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH... 43 4.1. ZałoŜenia Programu... 43 4.2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej... 44 4.3. Sposoby postępowania... 44 4.3.1. Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest (WBDA)... 44 4.3.2. Oznakowanie wyrobów zawierających azbest... 45 4.3.3. Zastosowanie procedur postępowania z wyrobami i odpadami zawierającymi azbest... 46 4.4. Harmonogram działań... 56 4.5. Oszacowanie kosztów usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest... 57 4.6. MoŜliwości finansowania realizacji Programu... 58 4.6.1. Informacje ogólne... 58 4.6.2. Usuwanie wyrobów azbestowych z budynków jednorodzinnych i gospodarskich oraz oczyszczanie terenów nieruchomości... 58 4.6.3. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z duŝych obiektów budowlanych i oczyszczanie terenu nieruchomości... 59 4.6.4. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych połączenie z innymi działaniami (m.in. termomodernizacja, przebudowa gospodarstwa rolnego)... 61 3
4.6.5. Usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów i terenów uŝyteczności publicznej oraz terenów byłych zakładów produkujących wyroby azbestowe... 62 4.6.6. Budowanie składowisk przyjmujących odpady zawierające azbest oraz urządzeń do przetwarzania odpadów zawierających azbest... 62 4.7. Źródła pozyskania środków finansowych na działania związane z usuwaniem azbestu... 63 4.8. Zarządzanie Programem... 65 4.9. Monitoring... 66 5. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 67 6. BIBLIOGRAFIA... 73 SPIS TABEL Tab. 1.4.-1. Wydatki z budŝetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) (mln zł)... 11 Tab. 1.4.-2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008)... 13 Tab. 1.4.-3. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, 2010)... 14 Tab. 1.4.-4. Harmonogram i kosztorys rzeczowy realizacji Programu na lata 2009-2032 (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008)... 14 Tab. 1.4.-5. Ilość wytworzonych odpadów zawierających azbest na terenie Miasta Ostrów Wielkopolski w latach 2007 2009 (Mg) (wg WSO)... 15 Tab. 2.2.-1. Przykłady wyrobów zawierających azbest w poszczególnych klasach oraz ich zastosowanie (Poradnik dla uŝytkowników wyrobów azbestowych, 2008)... 24 Tab. 3.2.-1. Lokalizacji wyrobów zawierających azbest na obiektach będących własnością osób fizycznych na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (dane Urzędu Miasta, stan na dzień 07.12.2010 r.)... 30 Tab. 3.2.-2. Lokalizacja wyrobów zawierających azbest w obiektach Miejskiego Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej MZGM Sp. z o.o. w Ostrowie Wielkopolskim (dane MZGM, 2010)... 35 Tab. 3.2.-3. Rury i złącza azbestowo-cementowe sieci wodociągowej na terenie Miasta Ostrowa Wielkopolskiego (informacja Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji S.A. w Ostrowie Wielkopolskim, stan na dzień 02.02.2010 r.)... 36 Tab. 3.2.-4. Lokalizacja wyrobów zawierających azbest w pozostałych obiektach na terenie Ostrowa Wielkopolskiego (stan na dzień 19.01.2010 r.)... 37 Tab. 3.3.-1. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego... 39 Tab. 3.3.-2. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego... 40 Tab. 3.6.-1. Rejestr przedsiębiorców posiadających zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie powiatu ostrowskiego (Starostwo Powiatowe w Ostrowie Wielkopolskim)... 41 Tab. 4.2.-1. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych... 44 Tab. 4.4.-1. Harmonogram realizacji "Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski w latach 2010-2032... 56 Tab. 4.4.-1. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski w latach 2010-2032... 58 Tab. 4.6.-1. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z budynków jednorodzinnych i gospodarskich oraz odpadów z terenu nieruchomości (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) (mln zł)... 59 4
Tab. 4.6.-2. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z duŝych obiektów budowlanych (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) (mln zł)... 60 Tab. 4.6.-3. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest w połączeniu z innymi działaniami (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) (mln zł)... 61 Tab. 4.6.-4. Zadania związane z usuwaniem wyrobów zawierających azbest z obiektów i terenów uŝyteczności publicznej oraz terenów byłych zakładów produkujących wyroby zawierające azbest (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) (mln zł)... 62 Tab. 5.-1. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych... 71 Tab. 5.-2. Zestawienie szacunkowych kosztów realizacji Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski w latach 2010-2032... 71 SPIS RYSUNKÓW Rys. 1.4.-1. Schemat ilustrujący współpracę organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego, jednostek inspekcyjnych i organizacji pozarządowych (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009)... 10 Rys. 3.3.-1. Rodzaj wyrobów zawierających azbest zinwentaryzowanych na terenie Ostrowa Wielkopolskiego... 39 Rys. 4.6.-1. Schemat zarządzania Programem usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski... 66 5
1. WSTĘP 1.1. Wprowadzenie Obowiązek opracowania niniejszego Programu usuwania wyrobów zawierających azbest wynika z zapisów Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku (zwanym dalej POKA). Wskazuje on, Ŝe programy takie muszą zostać opracowane na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym. RównieŜ i w planach gospodarki odpadami, wskazano do realizacji cele z zakresu gospodarowania odpadami zawierającymi azbest, w tym konieczność opracowywania na wszystkich szczeblach administracyjnych odpowiednich Programów usuwania wyrobów zawierających azbest. W związku z powyŝszym, opracowywany Program dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski powinien być zgodny z zapisami: - Programu Oczyszczania Kraju z azbestu na lata 2009 2032 (2009), - Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego (2008), - celami i kierunkami działań postępowania z odpadami zawierającymi azbest zawartymi w Planie gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 2013z perspektywa na lata 2014 2017 (Projekt, listopad 2010). 1.2. Cel i zadania Programu Nadrzędnym długoterminowym celem "Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski " jest: Doprowadzenie do całkowitej eliminacji wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski oraz bezpieczne ich unieszkodliwianie. Ponadto w dokumencie opisano mechanizmy oraz zasady, w oparciu o które gmina moŝe uzyskać wsparcie finansowe na usuwanie wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych. Cel nadrzędny wynika bezpośrednio z celów zdefiniowanych w krajowym "Programie...", a jego osiągnięcie będzie moŝliwe w perspektywie długoterminowej (do roku 2032), poprzez usunięcie z terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski stosowanych od wielu lat wyrobów zawierających azbest. Ogólnym zadaniem programu jest określenie warunków sukcesywnego usuwania wyrobów zawierających azbest. Zatem w programie ujęto: ilości wyrobów oraz ich rozmieszczenie na terenie miasta Ostrowa Wielkopolskiego wskazanie najbardziej newralgicznych miejsc ze względu na największą ilość występujących wyrobów zawierających azbest oraz miejsc stwarzających największe zagroŝenie zdrowia człowieka, propozycje działań organizacyjnych i inwestycyjnych zmierzających do osiągnięcia celów Programu wraz z harmonogramem ich wdraŝania szacowane koszty wdraŝania Programu i organizację zarządzania Programem, koncepcję zarządzania Programem oraz jego monitoring. 6
1.3. Metodyka opracowania Programu Jako punkt odniesienia dla Programu przyjęto: aktualny stan w zakresie ilości i rozmieszczenia wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (na dzień 21.11.2010 r.) aktualny stan w zakresie funkcjonujących składowisk odpadów azbestowych w województwie wielkopolskim (na dzień 31.12.2009 r.) cele i zadania oraz harmonogram realizacji " Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 przyjętym uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku. zadania w zakresie usuwania odpadów azbestowych zdefiniowane w "Planie gospodarki odpadami dla województwa wielkopolskiego" (2008 r.). zadania w zakresie usuwania odpadów azbestowych zdefiniowane w Planie gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski- aktualizacja na lata 2010 2013 z perspektywa na lata 2014 2017 (Projekt, listopad 2010 r.) treść Programu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu województwa wielkopolskiego (2008). Program był opracowywany w ścisłej współpracy z administracją samorządową Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski. 1.4. Uwarunkowania Programu 1.4.1. Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 (zwany dalej POKA) przyjęty został uchwałą Rady Ministrów nr 122/2009 z dnia 14 lipca 2009 roku. POKA określa główne cele oraz zadania słuŝące ich realizacji. POKA określa zadania niezbędne w realizacji podstawowego celu, jakim jest oczyszczenie kraju z azbestu w okresie 24 lat i w ten sposób zminimalizowanie zagroŝeń zdrowotnych wynikających z obecności azbestu w materiałach i wyrobach zlokalizowanych na terenie kraju. Główne cele POKA to: - usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawierających azbest, - minimalizacja negatywnych skutków zdrowotnych spowodowanych obecnością azbestu na terytorium kraju, - likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na środowisko. Program grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewódzkim i lokalnym, w pięciu blokach tematycznych: 1) zadania legislacyjne; 2) działania edukacyjno-informacyjne skierowane do dzieci i młodzieŝy, szkolenia pracowników administracji rządowej i samorządowej, opracowywanie materiałów szkoleniowych, promocja technologii unicestwiania włókien azbestowych, organizacja krajowych i międzynarodowych szkoleń, seminariów, konferencji kongresów i udział w nich; 3) zadania w zakresie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych, z obiektów uŝyteczności publicznej, terenów byłych producentów wyrobów azbestowych, oczyszczania terenów nieruchomości, budowy składowisk oraz instalacji do unicestwiania włókien azbestowych; 4) Monitoring realizacji Programu w postaci elektronicznego Systemu Informacji Przestrzennej monitoringu procesu usuwania wyrobów zawierających azbest; 5) Działania w zakresie oceny naraŝenia i ochrony zdrowia, w tym działalność Ośrodka Referencyjnego Badań i Oceny Ryzyka Zdrowotnego Związanych z Azbestem. 7
Zadania słuŝące realizacji celów POKA Zadania przewidziane w Programie będą realizowane na trzech poziomach: - centralnym Rada Ministrów, Minister Gospodarki i w strukturze Ministerstwa Gospodarki Główny Koordynator, - wojewódzkim samorząd województwa, - lokalnym samorząd powiatowy i samorząd gminny. Organem odpowiedzialnym za monitoring i koordynację realizacji Programu jest Minister Gospodarki, który powołuje: 1. Głównego Koordynatora jako osobę odpowiedzialną za współdziałanie poszczególnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw dotyczących uaktualniania Programu. 2. Radę Programową, która działając jako organ opiniodawczo-doradczy Ministra Gospodarki skupia przedstawicieli wszystkich istotnych dla realizacji Programu organów, urzędów, instytucji i organizacji. Zadaniem Głównego Koordynatora jest przede wszystkim zapewnienie efektywnej realizacji wszystkich zadań finansowanych bezpośrednio ze środków budŝetowych pozostających w dyspozycji Ministra Gospodarki. Przy Ministrze Gospodarki funkcjonuje powołana przez niego Rada Programowa jako organ opiniodawczo-doradczy. Do zadań Rady Programowej naleŝy w szczególności: - dokonywanie oceny realizacji zadań oraz wyznaczanie nowych kierunków prac, - zgłaszanie Ministrowi Gospodarki propozycji inicjatyw legislacyjnych związanych z problematyką azbestową, - wyraŝanie opinii dotyczących środków finansowych planowanych na koordynację i monitoring Programu oraz wsparcie realizacji zadań wynikających z Programu, - opiniowanie projektów aktów prawnych w zakresie problematyki azbestowej. Na poziomie wojewódzkim zadania POKA realizuje Marszałek Województwa Zadania samorządu wojewódzkiego: 1. Współpraca z Głównym Koordynatorem w zakresie potrzeb wynikających z bieŝącej realizacji Programu. 2. Gromadzenie przez pracowników Urząd Marszałkowskiego informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie ich do Głównego Koordynatora z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl. 3. Uwzględnianie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest w wojewódzkich planach gospodarki odpadami i programach ochrony środowiska, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest. 4. Współpraca na szczeblu wojewódzkim z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). 5. Współpraca z uczelniami i instytucjami naukowymi, organizacjami pozarządowymi, ekspertami poszczególnych dziedzin. 6. Współpraca z lokalnymi mediami w zakresie spraw objętych Programem. 7. Przygotowywanie i aktualizacja wojewódzkich programów usuwania wyrobów zawierających azbest. 8. Współpraca z samorządami powiatowymi i gminnymi, przekazywanie wytycznych oraz informacji związanych z realizacją Programu. 9. Przedkładanie Głównemu Koordynatorowi corocznej informacji o realizacji zadań na terenie województwa. 8
10. Opracowanie planu sytuacyjnego rozmieszczenia na terenie województwa wyrobów zawierających azbest na podstawie informacji przekazywanych przez samorządy lokalne i przedsiębiorców. Na poziomie lokalnym zadania realizują samorządy: powiatowy i gminny. Zadania samorządu powiatowego: 1. Przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, takŝe w ramach planów gospodarki odpadami. 2. Współpraca z gminami oraz marszałkiem województwa w zakresie opracowywania programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie weryfikacji inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest. 3. Organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie. 4. Inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. 5. Współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagroŝeń powodowanych przez azbest. 6. Współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu. 7. Współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Zadania samorządu gminnego: 1. Gromadzenie przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta informacji o ilości, rodzaju i miejscach występowania wyrobów zawierających azbest oraz przekazywanie jej do marszałka województwa z wykorzystaniem dostępnego narzędzia informatycznego www.bazaazbestowa.pl. 2. Przygotowywanie i aktualizacja programów usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, takŝe w ramach planów gospodarki odpadami. 3. Organizowanie szkoleń lokalnych w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm. 4. Organizowanie usuwania wyrobów zawierających azbest przy wykorzystaniu pozyskanych na ten cel środków krajowych lub unijnych z uwzględnieniem zasad zawartych w Programie. 5. Inspirowanie właściwej postawy obywateli w zakresie obowiązków związanych z usuwaniem wyrobów zawierających azbest. 6. Współpraca z marszałkiem województwa w zakresie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest oraz opracowywania programów usuwania wyrobów zawierających azbest, w szczególności w zakresie lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest oraz urządzeń przewoźnych do przetwarzania odpadów zawierających azbest. 7. Współpraca z mediami w celu propagowania odpowiednich inicjatyw społecznych oraz rozpowszechniania informacji dotyczących zagroŝeń powodowanych przez azbest. 8. Współpraca z organizacjami społecznymi wspierającymi realizację Programu. 9. Współpraca z organami kontrolnymi (inspekcja sanitarna, inspekcja pracy, inspekcja nadzoru budowlanego, inspekcja ochrony środowiska). Program przewiduje intensyfikację wszystkich działań do roku 2012 tak, aby w latach 2012-2013 dokonać rzetelnej oceny realizacji celów Programu i opracować jego aktualizację do roku 2015. W latach 2012-2015 zostanie dokonane całościowe podsumowanie dotychczas przeprowadzonych działań oraz osiągniętych celów, takŝe poprzez wskaźniki oceny realizacji Programu. Aby zwiększyć tempo usuwania wyrobów zawierających azbest, szczególnie z terenów wiejskich, Program wprowadza nowy instrument umoŝliwiający usuwanie wyrobów zawierających azbest z terenu własnej nieruchomości bez korzystania z usług wyspecjalizowanych firm, o ile osoby usuwające wyroby azbestowe zostaną odpowiednio przeszkolone i będą dysponować środkami 9
technicznymi eliminującymi naraŝenie na kontakt z włóknami azbestu, a prace te będą wykonywać incydentalnie. W ramach prac przygotowawczych do uruchomienia tego instrumentu trwają prace legislacyjne. Zaplanowano takŝe finansowanie odpowiednich szkoleń lokalnych. Na rysunku 1.4.-1. pokazano schemat ilustrujący współpracę organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego, jednostek inspekcyjnych i organizacji pozarządowych w zakresie dotyczącym problematyki wyrobów zawierających azbest. Rys. 1.4.-1. Schemat ilustrujący współpracę organów administracji rządowej, samorządu terytorialnego, jednostek inspekcyjnych i organizacji pozarządowych (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) Źródła finansowania W Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 wskazano, Ŝe źródłami finansowania usuwania azbestu są środki budŝetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki, środki własne właścicieli obiektów budowlanych, środki własne inwestorów prywatnych, środki funduszy ochrony środowiska, środki pomocowe Unii Europejskiej, środki własne jednostek samorządowych oraz kredyty. W ramach środków budŝetu państwa pozostających w dyspozycji Ministra Gospodarki planowane jest finansowanie zadań wspierających realizację Programu w latach 2009-2032. W tabeli 1.5.-1. zestawiono planowane wydatki z budŝetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Szczegóły dotyczące planowanego sposobu funkcjonowania systemu dofinansowania działań z zakresu postępowania z wyrobami zawierającymi azbest podano w rozdz. 4.6. 10
Tab. 1.4.-1. Wydatki z budŝetu Państwa pozostające w dyspozycji Ministra Gospodarki dla realizacji Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 (Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032, 2009) (mln zł) Ogółem Lata Blok Nazwa zadania 2009-2012- 2016-2009 2010 2011 2032 2015 2032 Ogółem 53,2 4,0 4,0 4,0 16,0 25,2 1. Działania legislacyjne 12,8 1,3 0,8 0,7 2,8 7,2 2. Działania edukacyjneinformacyjne 12,8 1,3 0,8 0,7 2,8 7,2 3.1. Wsparcie prac przygotowawczych dla oczyszczania z azbestu publicznych terenów i 2,9 0,3 0,3 0,3 2,0 - obiektów budowlanych (dokumentacje) 3.2. Wsparcie opracowania i aktualizacji gminnych, powiatowych i wojewódzkich 10,0 1,3 1,5 1,5 5,7 - programów usuwania wyrobów zawierających azbest Wsparcie szkoleń 3.3. lokalnych 16,3 0,0 0,6 0,7 3,3 11,7 4. Monitoring realizacji Programu 7,2 0,7 0,5 0,5 1,0 4,5 5. Działania w zakresie oceny naraŝenia i ochrony zdrowia 4,0 0,4 0,3 0,3 1,2 1,8 1.4.2. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego (2008) Dla potrzeb wojewódzkiego Programu dokonano szacunku ilości wyrobów zawierających azbest wg następujących grup: budynki mieszkalne i uŝyteczności publicznej, inwentarskie, rury azbestowo-cementowe. Zgodnie z dokonanymi szacunkami łączna ilość wyrobów zawierających azbest wynosi w województwie wielkopolskim 869 206 Mg, w tym ok. 94% stanowią płyty azbestowo-cementowe zabudowane w budynkach mieszkalnych i inwentarskich. PrzewaŜająca większość płyt azbestowocementowych zlokalizowana jest na obszarach wiejskich. Największe ilości wyrobów zawierających azbest występują na terenie powiatów: poznańskiego (91 387 Mg), ostrowskiego (44 887 Mg), kaliskiego (41 571 Mg) i konińskiego (39 145 Mg). W województwie wielkopolskim odpady azbestowe przyjmowane są na składowisku zlokalizowanym w Koninie. Składowisko to obecnie zaspokaja potrzeby województwa w zakresie przyjmowania odpadów azbestowych. Nadrzędnym celem wojewódzkiego Programu jest usuniecie wyrobów azbestowych z terenu województwa wielkopolskiego i bezpieczne jego unieszkodliwienie. Osiągniecie tego celu jest 11
związane z bezpiecznym usunięciem wszystkich wyrobów zawierających azbest znajdujących sie na terenie województwa. Proces usuwania wyrobów zawierających azbest powinien być zakończony w 2032 roku. Dla potrzeb Programu, w ślad za programem krajowym, przyjęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy i dla nich określono ilość wyrobów zawierających azbest przewidziana do usunięcia. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe wzięto przy tym pod uwagę płyty azbestowo-cementowe zabudowane w budynkach mieszkalnych i inwentarskich, jako Ŝe stanowią one ok. 99% ogółu wyrobów zawierających azbest. Ilości te dla poszczególnych okresów przedstawiają sie następująco: Okres I: lata 2006-2012 - 163 186 Mg Okres II: lata 2013-2022 - 326 370 Mg Okres III: lata 2023-2032 - 326 370 Mg Sumaryczna dodatkowa pojemność składowisk dla potrzeb województwa wielkopolskiego (w perspektywie do 2032 roku) wynosi 974 604 m 3, co daje powierzchnie ok. 11 ha ( np. 5 składowisk o pow. ok. 2 ha i jedno składowisko o pow. ok. 1 ha lub odpowiednia ilość składowisk/kwater o mniejszej powierzchni). Biorąc pod uwagę fakt, Ŝe proces usuwania wyrobów zawierających azbest najintensywniej będzie przebiegał w latach 2013-2022 i 2023-2032 dokonano korekty załoŝeń krajowego Programu odnośnie budowy składowiska o pow. 1 ha. Uznano, Ŝe lepszym rozwiązaniem będzie wybudowanie dwóch kwater na odpady azbestowe (o poj. 50 tys. m 3 kaŝda) w drugim i trzecim okresie zamiast składowiska o pow. 1 ha w okresie 2008-2012. Ze względu na niŝszy koszt jednostkowy budowy i eksploatacji składowisk większych, powinna być preferowana budowa składowisk o funkcji ponadlokalnej. Jednak moŝliwe jest teŝ powstawanie znacznie mniejszych składowisk (nawet kwater o pojemności ok. 50 tys. m3), ale większej ich liczby. Takie podejście ułatwi uzyskanie akceptacji społecznej oraz pozwoli szybko dopasować sie do aktualnych potrzeb w zakresie ilości odpadów azbestowych przeznaczonych do unieszkodliwienia. Sumaryczne koszty usunięcia wyrobów zawierających azbest (łącznie z unieszkodliwianiem oraz nowymi pokryciami i budowa składowisk) wynoszą ok. 7,68 mld zł, w tym w pierwszym okresie, tj. do 2012 roku - ok. 1,2 mld zł. NaleŜy zaznaczyć, ze koszty nowych pokryć stanowią ok. 57% kosztów ogólnych. Przewiduje sie, Ŝe koszty te będą pokryte głównie przez właścicieli obiektów (osoby prywatne, firmy, spółdzielnie mieszkaniowe, itp.). Działania związane z realizacja i wprowadzeniem Programu na obszarze województwa wielkopolskiego będą polegały na: współpracy i koordynacji działań w zakresie wymiany informacji o odpadach, w tym na informowaniu o bieŝących postępach w zakresie usuwania i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych, współpracy w zakresie prowadzenia akcji edukacyjnych, informowaniu o technicznych, finansowych i prawnych moŝliwościach usuwania wyrobów zawierających azbest. Strategie realizacji Programu zogniskowano na celach i dwóch grupach działań, tj. pozainwestycyjnych (w tym organizacyjnych) i inwestycyjnych. Zadania pozainwestycyjne zmierzają do: rzetelnego i kompletnego rozpoznania ilości i stanu wyrobów zawierających azbest na terenie poszczególnych gmin województwa wielkopolskiego, opracowania powiatowych programów usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych wraz z zaleceniami i wytycznymi dla gmin, administracji osiedli mieszkaniowych i obiektów komunalnych dotyczących sposobów bezpiecznego postępowania z wyrobami zawierającymi azbest, 12
podjęcia inicjatyw i decyzji dotyczących lokalizacji i budowy składowisk dla odpadów azbestowych lub rozbudowy istniejących składowisk dla odpadów niebezpiecznych, kontroli tzw. "dzikich wysypisk odpadów" gdzie znajdują sie takŝe odpady azbestowe, organizacji kampanii informacyjnej o szkodliwości azbestu i bezpiecznym uŝytkowaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest, weryfikacji skali problemu obecności materiałów zawierających azbest na obszarze województwa wielkopolskiego w oparciu o programy powiatowe, usprawnienia monitoringu bezpiecznego usuwania wyrobów zawierających azbest i składowania odpadów azbestowych, wdroŝenia monitoringu realizacji wojewódzkiego programu usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych, intensyfikacji procesu poszukiwania środków finansowych ze źródeł zewnętrznych dla wsparcia usuwania wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwiania. Zadania inwestycyjne zmierzają przede wszystkim do zwiększenia ilości usuwanych wyrobów zawierających azbest oraz budowy nowych składowisk dla odpadów azbestowych lub rozbudowy istniejących składowisk dla odpadów niebezpiecznych lub składowisk odpadów komunalnych z wydzieleniem kwatery na odpady azbestowe. W tabeli 1.4.-2. przedstawiono szczegółowe cele do osiągnięcia w trzech podokresach. Perspektywa krótkoterminowa to lata 2008-2012, średnioterminowa to lata 2013-2022 i długoterminowa to lata 2023-2032. Tab. 1.4.-2. Cele w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008) L.p. Okres Cel Nadrzędny cel Programu: Likwidacja szkodliwego oddziaływania azbestu na zdrowie człowieka i środowisko Weryfikacja skali problemu obecności wyrobów zawierających azbest na obszarze województwa wielkopolskiego 1. Lata 2008-2012 Zwiększenie świadomości mieszkańców w zakresie bezpiecznego uŝytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest Bezpieczne usuniecie ok. 20 % aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie 2. Lata 2013-2022 Bezpieczne usuniecie ok. 40% aktualnej ilości wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie 3. Lata 2023-2032 Bezpieczne usuniecie wszystkich wyrobów zawierających azbest i ich unieszkodliwienie 1.4.3. Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego (2010) Powiatowy Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, opracowany w 2010 roku (w skrócie PPA) zakłada realizację następujących zadań na terenie powiatu ostrowskiego: inwentaryzacja i utworzenie bazy danych o lokalizacji istniejących wyrobów zawierających azbest, edukacja mieszkańców w zakresie szkodliwości azbestu, mobilizowanie właścicieli obiektów do usunięcia wyrobów zawierających azbest, 13
usunięcie, odbiór i transport wyrobów azbestowych z terenu nieruchomości osób fizycznych, jednostek budŝetowych i innych, unieszkodliwienie w kolejnych latach (na podstawie Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 oraz przeprowadzonej na terenie powiatu ostrowskiego inwentaryzacji): o 2009 2012 około 28 % odpadów (6078,85 Mg), o 2013 2022 około 35 % odpadów (7598,56 Mg), o 2023 2032 około 37 % odpadów (8032,77 Mg) ilości odpadów zawierających azbest, podjęcie działań w celu pozyskania funduszy ze źródeł zewnętrznych na realizację Programu, udzielanie informacji osobom fizycznym i właścicielom nieruchomości z zakresu poszukiwania źródeł finansowych na nowe pokrycia dachowe, wymiana rur wodociągowych wykonanych z azbestu, sprawozdania z realizacji Programu (dotyczące usuwania wyrobów zawierających azbest). Na podstawie zebranych informacji o wyrobach zawierających azbest i miejscu ich wykorzystania wyliczono, ze na terenie powiatu ostrowskiego występuje ponad: 22 825,78 Mg wyrobów zawierających azbest, w tym: 21 710,18 Mg (tj. 1 206 082,1 m 2) stanowiących pokrycia dachowe, 1 115,6 Mg (tj. 41 200 m) stanowiących rury i złącza wodociągowe. Ze względu na fakt, iŝ nie wszyscy właściciele i zarządzający obiektów dopełnili obowiązku zgłoszenia inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest, naleŝy przyjąć, Ŝe podana wyŝej wielkość jest zaniŝona. Na podstawie informacji zawartych w Programie Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 2032 oszacować moŝna, Ŝe na terenie powiatu Ostrowskiego ilość odpadów zawierających azbest znajduje się w przedziale 47,9 Mg 70,25 Mg. W PPA podano, Ŝe na terenie Miasta Ostrów Wielkopolski znajduje się następująca ilość wyrobów zawierających azbest: Tab. 1.4.-3. Wyniki inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest na terenie Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu ostrowskiego, 2010) Wyszczególnienie Powierzchnia (m 2 ) Pokrycia dachowe +20% Masa 1 (Mg) Własność przedsiębiorstwa 11 465,1 13 758,1 247,65 Własność prywatna 864,0 1 036,8 18,66 Razem 12 329,1 14 794,9 266,31 1 m 2 0,018 Mg W Programie oszacowano, Ŝe koszt usunięcia wyrobów zawierających azbest wraz z ich unieszkodliwieniem wyniesie dla powiatu 61 761 871,00 zł. Harmonogram realizacji Programu zakłada, iŝ w pierwszym okresie zostanie usunięte z terenu powiatu 20% ilości zinwentaryzowanych wyrobów zawierających azbest (tab. 1.4.-4.). Tab. 1.4.-4. Harmonogram i kosztorys rzeczowy realizacji Programu na lata 2009-2032 (Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest dla województwa wielkopolskiego, 2008) L.p. Wyszczególnienie Lata Razem 1. Etap 2009-2012 2013-2022 2023-2032 2. Długość etapu 4 lata 10 lat 10 lat 24 lata 3. % materiału usuniętego 28 35 37 100 4. Masa usuniętego materiału 6 078,85 7598,56 8 032,77 21 710,18 5. Koszt usunięcia materiału 17 293 322,74 21 616 646,32 22 851 901,94 61 761 871,00 14
1.4.4. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Miasto Ostrów Wielkopolskiaktualizacja na lata 2010 2013 z perspektywą na lata 2014 2017 (Projekt, maj 2010 r.) W Ostrowie Wielkopolskim wykazano w latach 2007 2009 wytworzenie następujących ilości odpadów zawierających azbest: Tab. 1.4.-5. Ilość wytworzonych odpadów zawierających azbest na terenie Miasta Ostrów Wielkopolski w latach 2007 2009 (Mg) (wg WSO) Kod odpadu Nazwa odpadu Rok 2007 2008 2009 16 02 12* ZuŜyte urządzenia zawierające wolny azbest 0,0 0,0 1,280 17 06 01* Materiały izolacyjne zawierające azbest 11,220 0,000 18,800 17 06 05* Materiały konstrukcyjne zawierające azbest 12,240 27,030 53,970 Razem 23,460 27,030 74,050 Zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpady te unieszkodliwiano przez składowanie (poza Ostrowem Wielkopolskim). Jako najwaŝniejsze problemy z zakresu gospodarowania odpadami zawierającymi azbest wskazano: 1. Niewielka ilość usuwanych wyrobów zawierających azbest z terenu Miasta. 2. Niska świadomość mieszkańców dotycząca szkodliwości dla zdrowia i Ŝycia ludzi odpadów zawierających azbest. Jako cel gospodarowania odpadami zawierającymi azbest przyjęto realizację zapisów Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski. Jako kierunki działań wskazano: - realizację zapisów Programu usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu Gminy Miasto Ostrów Wielkopolski, - prowadzenie akcji informacyjnych dla społeczeństwa, dotyczących zagroŝenia zdrowia ludzi przy samodzielnym usuwaniu wyrobów zawierających azbest, - monitoring prawidłowego postępowania z odpadami zawierającymi azbest, szczególnie wśród indywidualnych posiadaczy i firm zajmujących się demontaŝem wyrobów budowlanych zawierających azbest, - wspieranie inicjatyw zmierzających do usuwania wyrobów budowlanych zawierających azbest, - stworzenie mechanizmu zachęt ekonomicznych dla osób fizycznych do prawidłowego postępowania z posiadanymi pokryciami dachowymi i innymi elementami budowlanymi zawierającymi azbest (np. wsparcie finansowe funduszy ochrony środowiska). 1.4.5. Wojewódzka baza danych o wyrobach i odpadach zawierających azbest Baza wyrobów i odpadów zawierających azbest jest narzędziem do gromadzenia i przetwarzania informacji uzyskanych z inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest. Dane dotyczące inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest będące w posiadaniu osób fizycznych gromadzone są w gminach, natomiast osoby prawne przekazują analogiczne dane bezpośrednio marszałkowi województwa. Baza WBDA umieszczona jest w Internecie na stronie www.bazaazbestowa.pl 15
Aktualnie w skład wojewódzkiej bazy wyrobów i odpadów zawierających azbest wchodzą: - zbiór danych Wyrób, wykorzystywany do gromadzenia i agregacji danych o wyrobach zawierających azbest, dostępny wyłącznie dla przedstawicieli urzędów gminnych, wojewódzkich i centralnych posiadaczy loginu (kodu cyfrowego) i hasła nadanego przez administratora bazy WBDA. Zbiór zawiera informacje słuŝące monitoringowi realizacji Programu, który pozwala na ocenę zaawansowania prac w zakresie oczyszczania kraju z wyrobów zawierających azbest, - zbiory danych ogólnodostępne: Firma, Składowiska, Akty prawne oraz Aktualności - zawierające informacje przydatne właścicielom (uŝytkownikom) wyrobów zawierających azbest i podmiotom gospodarczym zajmującym się usuwaniem lub zabezpieczaniem tych wyrobów. Zbiór danych ogólnodostępnych obejmuje informacje o: 1. Uprawnionych do wykonywania prac w kontakcie z azbestem. 2. Posiadających zezwolenie na transport odpadów zawierających azbest. 3. Jednostkach wykonujących usługi w zakresie identyfikacji azbestu i oznaczania zawartości azbestu w wyrobach i w środowisku. 4. Lokalizacji składowisk odpadów zawierających azbest. 5. Obowiązujących aktach prawnych. 6. Sposobie przedkładania informacji o posiadanych wyrobach zawierających azbest przez ich właścicieli. 1.4.6. Stan prawny 1.4.6.1. Akty prawne PoniŜej wymieniono akty prawne związane z gospodarowaniem wyrobami zawierającymi azbest. Ustawy: 1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, z późn, zm.) 2. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20, z późn. zm.) 3. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.) 4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z późn. zm.) 5. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251, z późn. zm.) 6. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, z późn. zm.) 7. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z późn. zm.) 8. Ustawa z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671, z późn. zm.) 9. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o zuŝytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz. 1495) Rozporządzenia: 1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac (Dz. U. Nr 200, poz. 2047 z późn zm.) 2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.) 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 października 2008 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 196, poz. 1217) 16
4. Zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposaŝenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (M.P. Nr 19, poz. 231) 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 września 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666, z późn. zm.) 6. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 sierpnia 2004 r. w sprawie okresowych badań lekarskich pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji (Dz. U. Nr 183, poz. 1896) 7. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 sierpnia 2004 r. w sprawie leczenia uzdrowiskowego osób zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185, poz. 1920, z późn. zm.) 8. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. Nr 280, poz. 2771, z późn. zm.) 9. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 stycznia 2005 r. w sprawie wzoru ksiąŝeczki badań profilaktycznych dla osoby, która była lub jest zatrudniona w warunkach naraŝenia zawodowego w zakładach stosujących azbest w procesach technologicznych, sposobu jej wypełnienia i aktualizacji (Dz. U. Nr 13, poz. 109) 10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645, z późn. zm.) 11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 15 września 2005 r. w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście (Dz. U. Nr 189, poz. 1603) 12. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz. U. Nr 201, poz. 1674) 13. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833, z późn. zm.) 14. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. Nr 191, poz. 1595) 15. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 października 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urządzeń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876 oraz z 2008 r. Nr 200, poz. 1235) 16. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego uŝytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) 17. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie ograniczeń, zakazów lub warunków produkcji, obrotu lub stosowania substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych oraz zawierających je produktów (Dz. U. Nr 168, poz. 1762) 18. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 7 września 2005 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów do składowania na składowisku odpadów danego typu (Dz. U. Nr 186, poz. 1553) 19. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uŝytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz. 1824) 20. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 22 sierpnia 2007 r. w sprawie kryteriów oraz procedur dopuszczania odpadów na składowiska podziemne (Dz. U. Nr 163, poz. 1156) 21. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 października 2007 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być skierowane nieselektywnie na składowiskach podziemnych (Dz. U. Nr 209, poz. 1514) 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) 17
23. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055) 24. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12) 25. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858) 26. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549 oraz z 2009r. Nr 39, poz. 320) 27. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620) 28. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2004 r. w sprawie warunków, w których uznaje się, Ŝe odpady nie są niebezpieczne (Dz. U. Nr 128, poz. 1347) 29. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. Nr 110, poz. 935) 30. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 260, poz. 2181) 31. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213) 32. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz. U. Nr 49, poz. 356) 33. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2007 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy słuŝących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. Nr 101, poz. 686) 34. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 czerwca 2008 r. w sprawie rodzajów odpadów, których przewóz w celu unieszkodliwiania jest zabroniony (Dz. U. Nr 119, poz. 769) 35. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. Nr 206, poz. 1291) 36. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2009 r. w sprawie sposobu przedkładania marszałkowi województwa informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagroŝenie dla środowiska (Dz. U. Nr 124, poz. 1033) 37. Oświadczenie Rządowe z dnia 23 marca 2007 r. w sprawie wejścia w Ŝycie zmian do załączników A i B Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r. (Dz. U. Nr 99, poz. 667) 38. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie dziennika budowy, montaŝu i rozbiórki, tablicy informacyjnej oraz ogłoszenia zawierającego dane dotyczące bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 108, poz. 953, z późn. zm.) 39. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236, poz. 1986) 40. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 237, poz. 2011, z późn. zm.) 41. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126) 18
42. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 15 września 2005 r. w sprawie kursów dokształcających dla kierowców pojazdów przewoŝących towary niebezpieczne (Dz. U. Nr 187, poz. 1571) Dyrektywy i Decyzje: PoniŜsze dyrektywy i decyzje dostępne są na stronie prawa Unii Europejskiej: 1. Dyrektywa Rady 67/548/EWG z dnia 27 czerwca 1967 r. w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 196 z 16.08.1967, str. 1; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 1, str. 27) 2. Dyrektywa Rady 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r. w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 262 z 27.09.1976, str. 201; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 3, str. 317) Zmieniające Dyrektywę Rady 76/769: - Dyrektywa Komisji 1999/77/WE z dnia 26 lipca 1999 r. dostosowująca po raz szósty do postępu technicznego załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu o stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz. Urz. WE L 207 z 6.08.1999, s. 18, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 24, str. 193-195); - Dyrektywa Rady 83/478/EWG z dnia 19 września 1983 r. zmieniająca po raz piąty dyrektywę 76/769/EWG w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz.Urz. WE L 263 z 24.09.1983, str. 33; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 7, str. 118); - Dyrektywa Rady 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. zmieniająca po raz siódmy (azbest) dyrektywę 76/769/EWG w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do graniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz.Urz. WE L 375 z 31.12.1985, str. 1; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 8, str. 86); - Dyrektywa Komisji 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991 r. dostosowująca do postępu załącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do ograniczeń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (azbest) (Dz.Urz. WE L 363 z 31.12.1991, str. 36; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 11, str. 13). 3. Dyrektywa Rady 83/477/EWG z dnia 19 września 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraŝeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 6 dyrektywy 80/1107/EWG) (Dz. Urz. WE 263 z 29.09.1983, str. 25; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 264) Zmieniające Dyrektywę Rady 83/477: - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/18/WE z dnia 27 marca 2003 r. zmieniająca dyrektywę Rady 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraŝeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. Urz. 19
WE L 97, z 15.04.2003, str. 48; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4, str. 312); - Dyrektywa Rady 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. zmieniająca dyrektywę 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z naraŝeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz.Urz. WE 206 z 29.07.1991, str. 16; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str.415); - Dyrektywa Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników przed ryzykiem związanym z naraŝeniem na działanie czynników chemicznych przy pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG (Dz.Urz. WE L 131 z 5.05.1998, str. 11; Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 3, str. 279). 4. Dyrektywa Rady 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczenia zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (Dz.Urz. WE L 85 z 28.03.1987, str. 40; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 13, t. 8, str. 269) 5. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz.Urz. WE L 183 z 29.06.1989, str. 1; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 349); 6. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. Urz. WE L 377 z 21.12.1991, str. 20, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, roz. 15, t. 2, str. 78) 7. Dyrektywa Rady 92/57EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach (ósma szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG) (Dz. Urz. WE L 245, z 26.08.1992, str. 6, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, roz.5, t. 2, str. 71) 8. Dyrektywa Rady 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (Dz.Urz. WE L 216 z 20.08.1994, str.12, z późn. zm.; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 2, str. 213) 9. Dyrektywa 2004/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony pracowników przed zagroŝeniem dotyczącym naraŝenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagennych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG) (Dz.Urz. WE L 158 z 30.04.2004, str. 50; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5, str. 35) 10. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz.Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1, z późn. zm.; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 4, str. 228) 11. Decyzja Rady 2003/33/WE z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiająca kryteria i procedury przyjęcia odpadów na składowiska, na podstawie art. 16 i załącznika II do dyrektywy 1999/31/WE (Dz.Urz. WE L 11 z 16.01.2003, str. 27, Dz.Urz. WE L 218 z 23.08.2007, str. 25; Dz.Urz. WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 7, str. 314) 12. Dyrektywa 2002/96/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 stycznia 2003 r. w sprawie zuŝytego sprzętu elektrotechnicznego i elektronicznego (WEEE) (Dz.Urz. WE L 37 z 13.02.2003, str. 24, Dz. Urz. WE Polskie wydanie specjalne, roz. 15, t. 7, str. 359) 13. Dyrektywa 2006/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie odpadów (Dz. Urz. WE L114 z 27.4.2006, str. 9) 14. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 1013/2006 z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów (Dz. Urz. WE L 190, z 12.07.2006, str. 1) 15. Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) i utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak równieŝ dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz. Urz. WE L 396, z 30.12.2006 oraz sprostowanie w Dz. Urz. WE L 136, z 29.05.2007) 20