OCZYSZCZALNIA CZY SZAMBO Czytelnik: Dzia³ka, na której budujemy dom, po³o ona jest ni ej ni s¹siednie i na koñcu ulicy. Osiedle nie jest nowe, a wiêc i domy maj¹ swoje lata. Wszystkie znajduj¹ siê na obszarze skanalizowanym, ale my nie mamy mo liwoœci przy³¹czenia budynku do sieci kanalizacyjnej z powu ró nicy w poziomach naszego gruntu w stosunku do pozosta³ych. Gmina musia³aby specjalnie dla nas zbudowaæ przepompowniê, na któr¹ nie ma miejsca (dom otaczaj¹ dwie ulice). W zwi¹zku z tym pozostaje nam alternatywa: albo szambo, albo przydomowa oczyszczalnia œcieków. Dzia³ka liczy 1500 m 2, a w domu ma zamieszkaæ czteroosobowa rzina. Chcielibyœmy, aby sposób prowadzania œcieków, by³ niek³opotliwy i niezawny przez d³ugie lata. Redakcja: Jeœli domu nie da siê p- ³¹czyæ do sieci kanalizacyjnej, œcieki rzeczywiœcie mo na prowadzaæ do szczelnego zbiornika bezp³ywowego, zwanego potocznie szambem lub zbudowaæ przydomow¹ oczyszczalniê œcieków jeœli pozwala na to powierzchnia dzia³ki oraz ch³onnoœæ gruntu. Konkretny sposób mo e byæ równie narzucony w pozwoleniu na budowê, w zwi¹zku z ustaleniami miejscowego planu zagosparowania przestrzennego. fot. PROX OCZYSZCZALNIA CZY SZAMBO Usuwamy nieczystoœci Budowa szczelnego zbiornika lub przydomowej oczyszczalni œcieków jest mo liwa tylko na wybranych terenach. Decyduj¹ce znaczenie ma usytuowanie szamba czy oczyszczalni oraz warunki gruntowo-wne panuj¹ce na dzia³ce. USYTUOWANIE Oczyszczalnia. Mo na budowaæ j¹ tylko na dzia³kach powiedniej wielkoœci, spe³niaj¹cych okreœlone warunki gruntowe. Najistotniejszymi ograniczeniami s¹ wymagane przepisami leg³oœci studni, zarówno tej zlokalizowanej na w³asnej dzia³ce, jak i na s¹siednich. Minimalna leg³oœæ zbiornika wstêpnego oczyszczania studni powinna wynosiæ przynajmniej 15 m, a w ci¹gu drenów rozs¹czaj¹cych przynajmniej 30 m. 10 2007 189
DYLEMATY droga a) Krêgi betonowe ³¹cz¹ specjalne uszczelki gwarantuj¹ce pewne zespolenie systemów kanalizacji 15 m studnia szambo 5 m okien i drzwi granicy s¹siedniej dzia³ki Wymagane leg³oœci: (a) szamba (b) przydomowej oczyszczalni œcieków zbudowanej z osadnika gnilnego i drena u rozs¹czaj¹cego poszczególnych elementów infrastruktury. b) granicy dzia³ki Gdy bêdziemy chcieli zastosowaæ powierzchniowe z³o e filtracyjne leg³oœæ nie bêdzie mog³a byæ mniejsza ni 70 m. Szambo. Zgnie z przepisami szambo powinno byæ dalone o minimum 5 m okien i drzwi budynku mieszkalnego, 15 m studni oraz 7,5 m granicy dzia³ki, czy chnika. Odleg³oœci te mo na zmniejszaæ do 5 i, ale tylko na terenie zabudowy jednorzinnej, za zg¹ urzêdu gminy wydan¹ w porozumieniu z wojewódzkim inspektoratem sanitarnym. studnia s¹siada 30 m fot. PROX Pojemnoœæ zbiornika dostosowuje siê do wielkoœci wozów asenizacyjnych, jakimi dysponuje lokalne przedsiêbiorstwo zajmuj¹ce siê wywozem nieczystoœci p³ynnych WARUNKI GRUNTOWO-WODNE Oczyszczalnia z drena em rozs¹czajacym, zaliczana do najpopularniejszych, wymaga du ej powierzchni oraz powiedniego rzaju gruntu i poziomu wy gruntowej na dzia³ce. Najlepiej sprawdzi siê grunt piaszczysty lub gliniasto piaszczysty, a poziom wy gruntowej powinien znajdowaæ siê œrednio co najmniej 1,5 m poni ej miejsca u³o enia drenów. Przy ustalaniu poziomu wy gruntowej powinniœmy uwzglêdniæ jej najwy szy stopieñ, ze wzglêdu na zale ne pory roku ró nice w jej wysokoœci. Okreœlenie warunków gruntowo-wnych najlepiej zleciæ fachowcom. Oczyszczone œcieki mog¹ byæ prowadzane do gruntu, pobliskiej rzeki czy ro- Jeœli oczyszczone œcieki maj¹ byæ prowadzane poza teren posesji (do wód powierzchniowych lub rowu melioracyjnego), konieczne jest pozwolenie wnoprawne Oczyszczone œcieki zazwyczaj prowadza siê do studni ch³onnej dom gara 5 m* 30 m osadnik gnilny 5 m drena rozs¹czaj¹cy 3 m drzew i du ych krzewów droga rura wywiewna dop³yw œcieków p³yta os³aniaj¹ca piasek glina wir 15 m 15 m zbiorników wnych studnia 190 2007 10
wu melioracyjnego. Rolê tê mo e pe³niæ tak e studnia ch³onna. W praktyce œcieki z przydomowych oczyszczalni najczêœciej prowadza siê do gruntu. Szambo. Jest szczelnym zbiornikiem, wiêc mo na go stawiaæ na ró nych gruntach. Na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych pewne problemy z posadowieniem mog¹ stwarzaæ zbiorniki z tworzywa sztucznego, które po opró nieniu mog¹ zostaæ wypchniête ku górze na skutek wyporu hydrostatycznego. W takich warunkach lepiej instalowaæ zbiorniki betonowe. JAK DZIA A... Oczyszczalnia. Przydomowe oczyszczalnie œcieków dzia³aj¹ na zasadzie mechanicznego, chemicznego i biologicznego usuwania zanieczyszczeñ z brudnej wy nap³ywaj¹cej z domowej instalacji kanalizacyjnej. Niezale - nie typu oczyszczalni proces dzielania zanieczyszczeñ przebiega niemal identycznie. W pierwszym etapie w wyniku sedymentacji, czyli opadania sk³adników ciê szych wy dzielaj¹ siê cz¹stki sta³e. Kolejny etap, to beztlenowy rozk³ad œcieków, w którym nastêpuje czêœciowe roz³o enie zwi¹zków organicznych. Wstêpnie oczyszczone œcieki pdawane s¹ nastêpnie procesowi rozk³adu tlenowego, dziêki któremu ostatecznie redukowane s¹ zawarte w nich zanieczyszczenia. Redukcja zanieczyszczeñ w dwóch pierwszych etapach przebiega najczêœciej w zbiorniku gnilnym (tzw. osadniku) o pojemnoœci powiadaj¹cej trzydniowej objêtoœci œcieków. Ostatni etap oczyszczania, zale nie typu oczyszczalni, mo e bywaæ siê w gruncie, w z³o u filtracyjnym mineralnym b¹dÿ biologicznym lub w zbiornikach napowietrzanych. Oczyszczalnia to inwestycja maj¹ca znaczenie dla ochrony œrowiska, mo na wiêc ubiegaæ siê o dofinansowanie jej budowy z funduszy gminnych (decyzja w tej sprawie zale y zasobów finansowych gminy) albo staraæ siê o preferencyjne kredyty. Szambo. Gdy warunki nie pozwalaj¹ na prowadzanie oczyszczonych (w oczyszczalni) œcieków do gruntu czy rzeki wówczas bezp³ywowy fot. POZ-PLAST Drena rozs¹czaj¹cy zbiornik na œcieki jest jedynym mo liwym do zastosowania rozwi¹zaniem. Powinniœmy pomyœleæ o nim tak e w sytuacji, gdy w domu powstaje ma³o œcieków i nie op³aca siê budowaæ przydomowej oczyszczalni albo trudno zapewniæ jej w³aœciwe dzia³anie. Szambo powinno byæ szczelne tylko wtedy jest niegroÿne dla œrowiska, w tym zw³aszcza dla wód pziemnych. Sk³ad œcieków sprawia, e jest to bomba fermentuj¹cych substancji organicznych, bakterii i wirusów chorobotwórczych. W wyniku beztlenowego rozk³adu œcieków powstaje dwutlenek wêgla oraz tworz¹ siê toksyczne gazy. Ich stê enie mo e byæ bardzo wysokie, a przy z³ej wentylacji nawet zagra aj¹ce yciu. Gazy gromadz¹ dop³yw œcieków flotacja zanieczyszczeñ Szambo betonowe umieszczone w gotowym wykopie sedymentacja zawiesiny œcieki gazy fermentacyjne œcieki pczyszczone przep³yw powietrza siê przede wszystkim w b³otnistym osadzie na dnie zbiornika ju lekkie st¹pniêcie na niego wystarczy, by stê one gazy unios³y siê. Zatrucie mo e nast¹piæ natychmiast nie wolno w zwi¹zku z tym wchziæ do zbiornika, który nie zosta³ powiednio przewietrzony i oczyszczony ze œcieków. Aby zapewniæ dobr¹ wentylacjê, wszystkie bezp³ywowe zbiorniki na Zasada dzia³ania przydomowej oczyszczalni œcieków sk³adaj¹cej siê z osadnika gnilnego i drena u rozs¹czaj¹cego powietrzenie instalacji kanalizacyjnej prowadzenie gazów fermentacyjnych osad mineralny fot. PROBUT b) p³yw pczyszczonego œcieku studzienka rozdzielcza rura rozs¹czaj¹ca ko uch osadowy klarowne œcieki keramzyt osad organiczny kominek napowietrzaj¹cy rys. wg NEVEXPOLU 10 2 007 191
DYLEMATY SZAMBO A OCHRONA ŒRODOWISKA Szambo powinno byæ szczelne. Tylko wtedy jest niegroÿne dla œrowiska, a tym samym i dla nas. Œcieki z dziurawych szamb zanieczyszczaj¹ wy gruntowe, które nastêpnie dop³ywaj¹ do akwenów naturalnych tam dochzi do bezpoœredniego kontaktu z cz³owiekiem. Jednak najbardziej zagro eni jesteœmy w momencie spo ywania wy zanieczyszczonej œciekami. Mo e siê to zdarzyæ w przypadku korzystania z wy ze studni, do której przedostaj¹ siê œcieki, b¹dÿ te przez jedzenie warzyw plewanych zanieczyszczon¹ w¹. Szczelny zbiornik na szambo to sprawa bardzo wa na decyduj¹ca o naszym zdrowiu, a nawet yciu, ale jego sprawne funkcjonowanie to nie tylko kwestia budowy. Dobrze jest stosowaæ biopreparaty, które oczyszczaj¹ œcieki ze zwi¹zków organicznych i z mikroorganizmów chorobotwórczych. Nie s¹ toksyczne i nie szkz¹ elementom instalacji kanalizacyjnej. fot. PROBUT Bezp³ywowe zbiorniki na œcieki powinny mieæ powietrzenie wyprowadzone co najmniej 0,5 m ponad poziom terenu œcieki powinny mieæ powietrzenie wyprowadzone co najmniej 0,5 m ponad poziom terenu. Najczêœciej jest to rura (zakoñczona wywiewk¹) œrednicy 110 mm. W zbiornikach bez otworów wentylacyjnych (chocia by niewielkich w pokrywie), tworzy siê ciœnienie i dochzi do wt³aczania nieprzyjemnych zapachów do domu przez syfony przy urz¹dzeniach sanitarnych zlewozmywakach, umywalkach czy wannach. PORA NA DECYZJÊ Je eli wiemy ju, który sposób prowadzania nieczystoœci bardziej nam powiada, mo emy zdecydowaæ siê na konkretne rozwi¹zanie. OCZYSZCZALNIA Wybór rzaju oczyszczalni zale y powierzchni, jak¹ mo na przeznaczyæ p jej budowê, rzaju gruntu oraz mo liwoœci usuwania oczyszczonej wy. Z drena em rozs¹czaj¹cym (najbardziej popularna); œcieki, po wstêpnym oczyszczeniu w osadniku gnilnym, kierowane s¹ w niej do systemu rur drena- owych zakopanych w gruncie. To rozwi¹zanie jest najtañsze i praktycznie nie wymaga obs³ugi, ale mo na je stosowaæ tylko w gruntach o dobrej przepuszczalnoœci i z poziomem wód gruntowych ni - szym ni 1,5 m. Jest to jedyny typ oczyszczalni, która nie wymaga budowania studni ch³onnych ani zapewnienia innego sposobu prowadzania oczyszczonych œcieków. We wszystkich innych typach oczyszczalni konieczne jest zbudowanie studni ch³onnej, do której bêd¹ one prowadzane. Inne typy oczyszczalni; na gruntach o niskiej przepuszczalnoœci lub wysokim poziomie wód gruntowych do doczyszczania œcieków budowane s¹ z³o a filtracyjne z materia³em mineralnym lub botanicznym tzw. oczyszczalnie korzeniowe. Istniej¹ równie zajmuj¹ce bardzo niewiele miejsca oczyszczalnie kompaktowe ze z³o ami zraszanymi lub typu SBR (z osadem czynnym). Wymagaj¹ one jednak wyposa enia w pompy i napowietrzacze, czyli zasilania oczyszczalni pr¹dem. Oczyszczalnie te z regu³y buduje siê ze studni¹ REKLAMA 192 2007 10
OCZYSZCZALNIA CZY SZAMBO fot. NARO ch³onn¹, któr¹ wykonuje siê najczêœciej z krêgów betonowych o œrednicy 1 m. Musi ona siêgaæ do warstwy przepuszczalnej gruntu; na tym poziomie na jej dnie uk³ada siê filtr wirowy. Studnia musi gwarantowaæ ch³onnoœæ umo liwiaj¹c¹ ebranie wy wyp³ywaj¹cej z oczyszczalni. Niekiedy wê z oczyszczalni wykorzystuje siê do plewania ogru i wtedy trzeba zbudowaæ datkowy zbiornik do jej przechowywania. Rzadko istnieje mo liwoœæ prowadzenia wy do wód otwartych (stawu, jeziora, rzeki). Na takie prowadzanie nale y uzyskaæ pozwolenie wnoprawne. SZAMBO Bezp³ywowe zbiorniki na nieczystoœci ciek³e najczêœciej wstawia siê jako gotowe do wykopu, wykonane z elbetu lub tworzywa. Prucenci gwarantuj¹ ich szczelnoœæ, a operacja ich ustawienia polega na wykonaniu wykopu, wstawieniu zbiornika i p³¹czeniu rur oraz przysypaniu zbiornika. W PRZELICZENIU... Wybudowanie szamba jest relatywnie tanie, lecz czêste zamawianie wozu asenizacyjnego ju nie, dlatego po uwzglêdnieniu kosztów eksploatacji Najlepszym rozwi¹zaniem jest wstawienie gotowego zbiornika do przygotowanego wczeœniej wykopu jest to meta szybka, a my mamy pewnoœæ, e szambo bêdzie szczelne korzystniejsze okazuje siê czêsto zainwestowanie w budowê oczyszczalni, której wy szy koszt inwestycyjny bardzo szybko siê zwraca. Poni ej porównujemy koszty budowy i eksploatacji szamba i przydomowej oczyszczalni z drena em rozs¹czaj¹cym Szambo Koszty wybudowania szamba o pojemnoœci 10 m 3 (zbiornik betonowy lub z tworzyw sztucznych z instalacj¹) wynosz¹ oko³o 5 tys. z³, przy czym koszt robocizny zale y warunków terenowych i gruntowych, u ytego sprzêtu mechanicznego oraz liczby zatrudnionych osób. Wywóz œcieków, który powinien bywaæ siê co dwa tygnie, kosztuje œrednio 140 do 160 z³ ró nice w cenie zale ¹ regionu. Czteroosobowa rzina, która zamawia wywóz œcieków zgnie z przepisami, to znaczy raz na dwa tygnie, (w ci¹gu dwóch tygni zape³nia zbiornik, czyli 10 m 3 ) wyda na to miesiêcznie œrednio 300 z³, a rocznie 3600 z³. Przydomowa oczyszczalnia Najtañszym i najwygniejszym rzajem oczyszczalni jest drena rozs¹czaj¹cy ze wstêpnym oczyszczaniem w osadniku gnilnym. Zbiornik z utwardzonego polietylenu lub laminatu poliestrowo-szkalnego oraz urz¹dzenia datkowe kosztuj¹ 2000 do 5000 z³. Do tego daæ nale y koszty zwi¹zane z posadowieniem zbiornika i rozprowadzeniem rur ok. 2500 z³. Wywóz osadów ze zbiornika, który nale y przeprowadzaæ raz na rok lub raz na dwa lata, wynieœæ mo e 100 do 350 z³ rocznie. Czyszczenie lub wymiana filtrów, to wydatek 20 do 200 z³ rocznie. Z wyliczeñ tych wynika, e choæ koszty inwestycyjne zwi¹zane z budow¹ oczyszczalni s¹ wy sze (5000 z³ szambo, 7500 z³ oczyszczalnia z drena em rozs¹czaj¹cym) to znaczne ró nice w samych kosztach eksploatacyjnych s¹ na tyle du e (ok. 3600 z³ szambo, ok. 550 z³ oczyszczalnia), e ta pierwsza inwestycja jest du o bardziej ekonomicznie op³acalna. FORMALNOŒCI Lokalizacja szamba powinna byæ zaznaczona na planie zagosparowania dzia³ki, stanowi¹cym za³¹cznik do pozwolenia na budowê. Jeœli tak by³o, mo na zbudowaæ szambo bez adnych datkowych formalnoœci. Je eli zbiornika nie by³o na planie, zamiar jego zbudowania trzeba zg³osiæ w starostwie, a po zbudowaniu przeprowadziæ inwentaryzacjê powykonawcz¹. Ta sama procedura obowi¹zuje inwestora, który buduje przydomow¹ oczyszczalniê œcieków o wydajnoœci do 7,5 m 3. Zg³oszenie nale y z³o yæ co najmniej 30 dni przed planowanym terminem rozpoczêcia robót budowlanych; powinno ono okreœlaæ rzaj, zakres i sposób ich wykonywania oraz datê rozpoczêcia. Do zg³oszenia trzeba za³¹czyæ oœwiadczenie o prawie do dysponowania nieruchomoœci¹ na cele budowlane, a tak e niezbêdne szkice lub rysunki. PODSUMOWANIE P wzglêdem komfortu obs³ugi, jak i kosztów zwi¹zanych z usuwaniem œcieków, korzystniejszym rozwi¹zaniem jest dobrze zaprojektowana i wykonana przydomowa oczyszczalnia œcieków. Jest ona lepszym rozwi¹zaniem tak e z innego powu, otó po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej gmina mo e wyegzekwowaæ, w stosunku do w³aœcicieli nieruchomoœci wyposa onych w szamba, obowi¹zek przy³¹czenia siê do sieci (jeœli tak¹ klauzulê zawiera- ³y warunki pozwolenia na budowê na co warto zwróciæ uwagê przy okazji wyboru: szambo czy oczyszczalnia). Nie ma takiego obowi¹zku, je eli nieruchomoœæ jest wyposa ona w przydomow¹ oczyszczalniê œcieków spe³niaj¹c¹ wymagania okreœlone w rêbnych przepisach. 10 2007 193