NAPRAWA USZKODZEŃ I WZMACNIANIE PODSTAWOWYCH ODMIAN TYNKÓW Prowadzący: Magdalena Rutkowska-Matela 1
Podłożem pod powłoki malarskie są materiały o zróżnicowanych właściwościach, dlatego wybór odpowiedniej technologii wykonania prac naprawczo renowacyjnych zależy od rodzaju podłoża i jego właściwości fizyczno - chemicznych. Operacjami technologicznymi w procesie prac naprawczo renowacyjnych są między innymi: naprawa tynku, wygładzanie podłoża, usunięcie starej powłoki, ługowanie, neutralizacja podłoża. Najczęściej występującym podłożem są tynki na spoiwie wapiennym, cementowym, cementowo wapiennym, choć stosuje się również tynki i szpachlówki na spoiwie gipsowym, wyprawy włókniste lub beztynkowe wykańczanie elementów budynku. 2
Przy wyborze i zastosowaniu technologii wykonania prac naprawczych i renowacyjnych należy wykonać następujące czynności: Sprawdzić czy tynk wykazuje odczyn alkaliczny. W tym celu zwilżamy powierzchnię tynku 1% alkoholowym roztworem fenoloftaleiny. Podłoża obojętne nie zabarwią roztworu; słabo alkaliczne podłoża barwią roztwór na różowo; mocno alkaliczne na czerwono. W razie potrzeby zastosować neutralizację odczynu alkalicznego tynku. Stosujemy fluaty (nie wcześniej niż 4 tygodnie po wykonaniu tynku), którymi nasycamy tynk dwukrotnie: raz roztworem 10%, drugi raz, po upływie doby roztworem 20%. Po 4 5 dniach od fluatowania, powierzchnie tynku należy zmyć dokładnie czystą wodą. Poszerzyć rysy i pęknięcia przez klinowate wyskrobanie tynku oraz nasycić takie miejsca wodą. Do wypełnienia pęknięć szczelin i rys powinna być użyta taka sama zaprawa, z której wykonano tynk. 3
Wzmocnić słaby tynk, przez zeskrobanie starych powłok malarskich i dokładne nasycenie mlekiem wapiennym lub rzadkim zaczynem cementowym, a następnie wykonać gruntowania. Wygładzić nowy tynk, przez ścieranie wystających grudek i ziaren piasku drewnianym klockiem, na suchej powierzchni tynku. Nierówności starego tynku należy usunąć przez oczyszczenie go ze starej powłoki, zwilżenie wodą, obrzucenie rzadką zaprawą wapienną i zatarcie packą drewnianą. Usunąć zacieki wodne, zanieczyszczenia cząsteczkami kurzu, dymem, rdzą, poprzez fluatowanie lub izolowanie, czyli powlekaniem tynku roztworem wodnym szkła wodnego w stosunku objętościowym 1: 2 1 : 3. Zneutralizować zanieczyszczenia substancjami rozpuszczalnymi w wodzie (ołówek kopiowy, atrament) lub smołą, lepikiem, przez zaizolowanie cienką warstwą lakieru spirytusowego. Obniżyć nasiąkliwość podłoża, przez fluatowanie, impregnowanie rozcieńczonymi materiałami lakierowymi lub gruntowanie rozcieńczonymi spoiwami przyszłych powłok. 4
Zastosować tynk renowacyjny, który narzucamy ręcznie lub maszynowo, aby otrzymać gwarantowaną jakość wykonywanych prac naprawczych, estetyczny wygląd elewacji i zwiększenie standardu wykończenia Sprawdzić przyczepność powłoki do podłoża, poprzez nacięcie ostro zakończonym nożem, przyklejenie taśmy samoprzylepnej, a następnie jej zerwanie. Jeśli w wyniku tej próby nastąpi zerwanie powłoki, należy ją uznać jako słabo przyczepną. Sprawdzić dostateczną równość podłoża. Do sprawdzenia używa się prostej, dwumetrowej łaty lub długiej poziomnicy. Miejsca prześwitów pod łatą należy wyraźnie zaznaczyć. Nierówność podłoży należy zniwelować przy użyciu zaprawy wyrównująco szpachlowej lub, jeśli wymagana jest dodatkowo naprawa podłoża i wypełnianie dużych ubytków, zaprawy szpachlowo renowacyjnej. Zagruntować preparatem gruntującym podłoża silnie i nierównomiernie nasiąkliwe, pylące (betony komórkowe, tynki o nierównej grubości). Powierzchnie ścian i podłóg narażone na silniejsze działanie wody, należy uszczelnić przy użyciu płynnej folii (co najmniej dwóch 5 warstw).
TYNKI NA SPOIWIE CEMENTOWYM I WAPIENNYM Świeże tynki cementowe, cementowo-wapienne mają odczyn alkaiczny i w tym stanie mogą być malowane farbami o tym samym odczynie, czyli wapiennymi, cementowymi, kazeinowymi lub krzemianowymi. Farbami emulsyjnymi odpornymi na alkalia można pomalować tynki wykazujące niewielką alkaiczność. Jeśli zachodzi konieczność wykonania powłoki malarskiej na tynku alkaicznym materiałem nieodpornym na alkalia należy wykonać neutralizacji tynku. Tynki stare mają odczyn obojętny, można więc malować je farbami klejowymi lub emulsyjnymi oraz niektórymi lakierowymi. Jeśli trzeba je pomalować farbami alkicznymi, to należy nasycić je gruntownikiem wapiennym, aby były też alkaiczne. 6
NAPRAWA USZKODZEŃ TYNKÓW Znacznie uszkodzone i wadliwe fragmenty tynków należy skuć i uzupełnić go nowym. Rysy i pęknięcia trzeba poszerzyć przez klinowe wyskrobanie tynku, a następnie nasączyć go wodą. Rysę należy wypełnić taką samą zaprawą, z jakiej został wykonany tynk. W pierwszym etapie spoinę wypełnia się z grubsza a następnie po wstępnym związaniu zaprawy następuje wypełnienie całkowite z jednoczesnym zatarciem. Kolejne fazy naprawy pękniętego tynku: a)stan początkowy, b) poszerzenie rysy i nasycenie wodą, c) zgrubne wypełnienie ubytku zaprawą tynkarską, d) całkowite wypełnienie zaprawą z zatarciem na gładko; 1 rysa, 2 tynk nasycony wodą, 3 zaprawa tynkarska, 4 druga warstwa zaprawy. 7
KROK 1 - Przygotowywanie rysy do naprawy Delikatnie poszerz rysę. Dokładnie oczyść obrzeże z popękanego tynku i farby. Użyj do tej czynności szpachelki i papieru ściernego. KROK 2 - Gruntowanie podłoża Pył, który się zabrał w szczelinie oczyść odkurzaczem lub pędzlem. Następnie zagruntuj powierzchnię dla lepszej przyczepności szpachli. Jeżeli podłoże jest niezbyt chłonne, wystarczy zwilżyć gąbka. 8
KROK 3 - Zabezpieczanie pęknięcia Jeżeli pęknięcie jest szerokie, naklej na nie taśmę reparacyjną z włókna szklanego. KROK 4 - Nakładanie szpachli Przez taśmę wciśnij gips. Aby zdążyć rozprowadzić masę przed jej wyschnięciem, przygotuj jej niewiele. 9
KROK 5 - Rozprowadzanie i szlifowanie masy Wierzchnią warstwę masy rozprowadź pacą stalową. Pokryj nią powierzchnię około 20 cm po obu stronach szczeliny. W ten sposób ujednolicisz ścianę. Kiedy masa szpachlowa wyschnie, dokładnie wyszlifuj za pomocą papieru ściernego cała powierzchnię. Na koniec pomaluj naprawiany fragment. 10
WZMACNIANIE TYNKÓW Często okazuje się, że podłoże sypie się przy pocieraniu. Aby go wzmocnić, należy dobrze wyczyścić, dobrze nasączyć mlekiem wapiennym lub rzadkim zaczynem cementowym, a następnie fluatować. Po oczyszczeniu podłoża ze starej powłoki często okazuje się, ze ma ono rażące nierówności. Takie podłoże należy zwilżyć wodą, a następnie obrzucić rzadką zaprawą wapienną lub cementowowapienną z drobnoziarnistym piaskiem i zatrzeć packą. 11
Zastosowanie specjalnej szpachlówki do tynków, jako warstwy wykończeniowej, umożliwia wykonywanie na ścianach i sufitach cienkowarstwowych przecierek, całkowicie pokrywających nierówne i chropowate powierzchnie tynków cementowo wapiennych i cementowych. 12
Przeanalizujmy pokrótce usterki, ujawniające się dopiero po pewnym czasie od nałożenia tynku. 1. Tynk tradycyjny nałożony na mur kurczy się i pęka. Może to być wina braku odpowiedniego gruntowania. Woda zawarta w narzucanej masie jest gwałtownie wypijana przez mur i następuje znaczny skurcz. Podobny efekt będzie miał miejsce, gdy tynk nie będzie odpowiednio pielęgnowany lub będzie nałożony w zbyt grubej warstwie. Co robić? Zmienić technologię nakładania i na kolejnych ścianach przestrzegać zasad sztuki budowlanej i instrukcji producenta. 13
2. Tynk na ociepleniu pierwsza usterka. Gdy na ścianie pojawia się siatka pęknięć odwzorowująca układ płyt styropianowych, to jest to najprawdopodobniej objaw zastosowania niewysezonowanego styropianu, który po zamocowaniu do elewacji nadal zmienia swoje wymiary. W takim przypadku należy naprawiać kompleksowo. Przede wszystkim trzeba sprawdzić, czy płyty styropianowe pozostają dobrze zamocowane do ściany. Jeśli tak, to najszybszym sposobem naprawy jest wykonanie na powierzchni istniejącego tynku cienkowarstwowego warstwy zbrojącej (szpachlowanie powierzchni zaprawą klejącą z zatopioną siatką) i ponowne nałożenie tynku strukturalnego. Jeśli usterka wynika ewidentnie ze złej jakości styropianu, inwestor może zdecydować się na zerwanie płyt i wykonanie ocieplenia od początku, a wszystkie koszty powinien pokryć producent bubla. W tym miejscu namawiam inwestorów do nieeksperymentowania z tanim styropianem, niewiadomego pochodzenia. Ten od znanych producentów na pewno jest dobry jakościowo. 14
3. Tynk na ociepleniu druga usterka. Uwidoczniły się na nim pionowe pęknięcia w rozstawie około 1 m.to już ewidentna sprawka wykonawcy, który zaoszczędził na siatce i nie zrobił 10-centymetrowych zakładów. Czy naprawiać każde pęknięcie z osobna? Nie ma sensu. Koszty takiej naprawy często nie są mniejsze od ponownego wykonania warstwy zbrojącej. Dłubanina pochłania dużo czasu, a ostateczny efekt (szczególnie gdy elewacja wykończona jest tynkiem strukturalnym) często rozmija się z oczekiwaniami. Wynika to z trudności dosztukowania tynku strukturalnego. Co zrobić, gdy takich pęknięć jest niewiele? Wtedy zapominamy o proponowanych do tej pory kompleksowych naprawach i bierzemy się za jakże nielubianą przez wykonawców dłubaninę. 15
Pracę rozpoczynamy od zerwania tynku w pasie około 30 cm (po 15 cm z każdej strony pęknięcia). Zdzieramy klej tak, by dostać się do styropianu i jeszcze przy tym nie zniszczyć siatki. Należy również tak przeszlifować pozostałą warstwę kleju, aby jej krawędzie kończyły się w łagodny sposób. Następnie odwijamy na boki istniejącą, niepołączoną ze sobą siatkę i nakładamy na styropian zaprawę klejącą. W niej zatapiamy zarówno odwiniętą wcześniej siatkę, jak i odpowiednio przycięty pasek nowej tkaniny o szerokości co najmniej 20 cm. Po zaschnięciu nakładamy tynk podkładowy i tynk cienkowarstwowy. Konia z rzędem temu, komu uda się to zrobić w taki sposób, aby różnica między starym tynkiem a nowym nie była widoczna dla przeciętnego gapia. Niestety, nawet przemalowanie elewacji czasami nie jest w stanie zatuszować takiej naprawy. Podobnie naprawia się pęknięcia wynikające z braku dodatkowych pasków siatki wymaganych przy narożach otworów okiennych i drzwiowych. Tam również trzeba dotrzeć do płyty termoizolacyjnej i uzupełniać zbrojenie. Te pęknięcia są jednak bardziej niebezpieczne, gdyż wraz z pracą budynku zmieniają one swoje rozwarcie. 16
4. Często na elewacjach pojawiają się tzw. mikropęknięcia, które dotyczą tylko wyprawy tynkarskiej. Wynikają one z prowadzenia prac tynkarskich w nieodpowiednich warunkach atmosferycznych bądź z nieprawidłowego dozowania wody zarobowej. Mikropęknięcia powstają w zagłębieniach pomiędzy ziarnami kruszywa. Szczególnie są one widoczne przy tynkach o fakturze nakrapianej o kruszywie większym niż 2 mm. Tynk nakładany np. w lecie na rozgrzane podłoże wysycha bardzo szybko, przez co zachwiany jest proces jego wiązania i następuje znaczny skurcz materiału, co w konsekwencji prowadzi właśnie do wystąpienia mikropęknięć. Podobny efekt występuje, gdy wykonawca podczas przygotowywania masy zastosuje nienormową ilość wody zarobowej. Mikropęknięcia to wada stosunkowo łatwa do naprawienia. W zależności od rodzaju zastosowanego tynku należy dobrać odpowiednią farbę do przemalowania powierzchni. Malowanie najprawdopodobniej zmostkuje istniejące rysy i tynk będzie wyglądał jak nowy. Tu jeszcze jedna uwaga. Powstanie mikropęknięć może w konsekwencji doprowadzić nawet do odparzenia tynku. Co prawda tynki zawierają w swoim składzie środki hydrofobowe, ale przy intensywnym namaczaniu przez takie rysy woda będzie dostawała się pod tynk, niszcząc powoli najpierw połączenie z podkładem, a później chronione wyprawą warstwy. Dlatego też po zauważeniu na elewacji mikropęknięć należy ją jak najszybciej przemalować. 17
5. A co zrobić, gdy przegapiliśmy etap spękań i tynk już zaczął odpadać? Tu wina leży również po stronie wykonawcy, choć nie zawsze. Postanowiłem odwiedzić ją podczas trzeciej kolejnej zimy (wcześniej dwukrotnie na wiosnę musiała ponownie tynkować cokół jedynie od strony frontowej domu). Co się okazało. Kiedy wszedłem na podwórze, na dolnej części frontowej elewacji leżała hałda odrzuconego z podjazdu śniegu, która skutecznie przez zimę namaczała i niszczyła tynk. Jednak główną przyczyną powstawania pęcherzy i odparzania tynku cienkowarstwowego jest brak prawidłowego gruntowania bezpośrednio pod tynkiem lub prowadzenie prac na zawilgoconych podłożach. Naprawa tego typu pęknięć nie jest żadną filozofią. Należy za pomocą szpachelki zeskrobać odparzony tynk, odkryte miejsca zagruntować podkładem zwiększającym adhezję i ponownie nałożyć tynk o tej samej fakturze i kolorze. Jeżeli miejsca odparzone stanowiły znaczącą część powierzchni ściany, należy na zakończenie ujednolicić jej kolorystykę. 18
6. Ostatnim błędem wykonawczym, o którym chciałbym wspomnieć, są jasne przebarwienia na tynkach mineralnych. One również są efektem prowadzenia prac w nieodpowiednich warunkach atmosferycznych, szczególnie przy niskich temperaturach i wysokiej wilgotności powietrza. Najczęściej pojawiają się na tynkach mineralnych nakładanych jesienią. Natury po prostu nie da się oszukać. Przebarwienia mają charakter powierzchniowy i nie wpływają na trwałość wyprawy. Dlatego do zlikwidowania ich wystarczy tylko malowanie elewacji. 19