Marek Jan Brdak 1, Ida Laudańska-Krzemińska 2, Monika Sulżycka 3 Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Groclin S.A. Rola wolontariuszy w logistyce towarów i osób podczas turnieju UEFA EURO 2012 charakterystyka osób pracujących w Poznaniu Organizacja turnieju Złożoność procesów logistycznych podczas turnieju UEFA EURO 2012 w Polsce i na Ukrainie wynikała z wielopodmiotowości tego wydarzenia jak i dużego rozproszenia miast gospodarzy. Odległość pomiędzy ośmioma miastami gospodarzami wahała się od około 200 km (Poznań Wrocław) do prawie 2 tys. km(gdańsk Donieck) [1] a na transport towarów między tymi miastami, DB Schenker Logistics [2] musiał zarezerwować od 3 do nawet 40 godzin. W ciągu 3 dni meczowych w Poznaniu, sprawny przepływ kilkudziesięciu tysięcy kibiców z wejściówką na stadion oraz kilkudziesięciu tysięcy kibiców oglądających mecz w strefie kibica zlokalizowanej w sercu miasta Poznania wspomagany był przez około 1,3 tys. wolontariuszy [3, 4]. Pracowali oni w jednym z dwóch Oficjalnych Programów Wolontariatu UEFA EURO 2012 i nieodpłatnie pomagali w transporcie towarów oraz osób w strefie miejskiej oraz sportowej turnieju. Organizacja wolontariatu Strefa sportowa turnieju UEFA EURO 2012 obejmowała oficjalne miejsca związane z wydarzeniami sportowymi niezbędnymi do przeprowadzenia turnieju (stadion, hotele, lotniska) w miastach gospodarujących turniej. Praca wolontariuszy w tej strefie była podzielona na 20 obszarów i koordynowana przez Unię Europejskich Związków Piłkarskich UEFA organizatora Oficjalnego Programu Wolontariatu UEFA EURO 2012.Wolontariusze pełnili różne funkcje związane z przygotowaniem technicznym turnieju jak i obsługą rozgrywek piłkarskich. Strefa miejska turnieju obejmowała pozostałą część miasta gospodarującego mecz piłkarski a praca wolontariuszy na terenie Polski była koordynowana przez, urzędy miast gospodarzy organizatorów Oficjalnego Programu Miast Gospodarzy UEFA EURO 2012. W przeciwieństwie do konkurencyjnego programu praca wolontariuszy nie była podzielona na obszary a jedynie na 13 stanowisk, w których wolontariusze pełnili głównie funkcje informacyjne [4]. Funkcje wolontariuszy Sprawny przepływ oficjalnych gości turnieju na lotniskach (osoby VIP, komitet wykonawczy, sponsorzy i inni partnerzy) wspomagany był przez wolontariuszy pracujących w obszarze Welcome& Information Services w strefie sportowej turnieju. Do zadań wolontariuszy należało informowanie, w jaki sposób dostać się z lotniska do centrum miasta, hotelu czy też bezpośrednio na stadion (Fot. 1). 1 Mgr M. Brdak, student I roku studiów doktoranckich, Akademia Wychowania Fizycznego, Wydział Wychowania Fizycznego, Sportu i Rehabilitacji, Zakład Podstaw Wychowania Zdrowotnego 2 Dr I. Laudańska-Krzemińska, starszy wykładowca, Akademia Wychowania Fizycznego, Wydział Wychowania Fizycznego, Sportu i Rehabilitacji, Zakład Podstaw Wychowania Zdrowotnego 3 M. Sulżycka, specjalista ds. logistyki Groclin S.A. 4171
Fot. 1. Wolontariusz pełniący funkcje powitalne w strefie sportowej turnieju. Źródło: http://pt.uefa.com/uefaeuro/news/newsid=1674650.html (dostęp 10.03.2014) Pozostali goście turnieju, kibice oraz turyści podobne informacje otrzymywali od wolontariuszy pracujących w strefie miejskiej turnieju. Miejscem ich pracy były mobilne i stacjonarne punkty informacyjne zlokalizowane na dworcach, lotniskach, parkingach oraz w strefach i ambasadach kibica (Fot. 2). Fot. 2. Wolontariusze udzielający informacji na dworcu kolejowym we Wrocławiu Źródło: http://i1.ytimg.com/vi/gj9758zaima/maxresdefault.jpg (dostęp 10.03.2014) Ważnym elementem ich pracy było informowanie o wolnych miejscach parkingowych, zachęcanie do zostawienia samochodów na przedmieściach miast i skorzystania z komunikacji miejskiej. Takie działania miały upłynnić przepływ kibiców i turystów wewnątrz miasta i zapobiec występowaniu kongestii na drogach miejskich jak i dojazdowych. Komunikację pomiędzy strategicznymi miejscami w strefie sportowej turnieju (stadion, strefa kibica, hotel, centrum pobytowe drużyn sportowych) zapewniali wolontariusze pracujący w obszarze Event Transport. Ich funkcja polegała na przewożeniu osób w regularnych kursach w strefie sportowej turnieju (Fot. 3). W strefie miejskiej taka funkcja nie istniała. 4172
Fot. 3. Wolontariusz oczekujący na gości turnieju przed hotelem w Gdańsku. Źródło: http://d.polskatimes.pl/k/r/11/37/e7/4fdc1864ba68c_p.jpg?1353387658 (dostęp 10.03.2014) W czasie meczów wolontariusze pracujący w obszarze Safety & Security wspierali profesjonalne służby ochrony przy napływie kibiców na teren stadionów. Do ich funkcji należało sprawdzanie legalności wejściówek, informowanie którędy dostać się do właściwego sektora i odpowiedniego miejsca (Fot. 4). Wolontariusze pomagali również służbom porządkowym w komunikacji z obcokrajowcami, co zapobiegało tworzeniu się zatorów przy wejściu kibiców na teren stadionu. Podobne funkcje pełnili wolontariusze pracujący przy wejściach do strefy kibica, które były centralnym punktem w miejskiej strefie turnieju. Fot. 4. Wolontariusze w oczekiwaniu na kibiców przed wejściem na stadion Źródło: Opracowanie własne Praca wolontariuszy w obszarze EventLogistics głównie w okolicy stadionów pozwalała na sprawne przyjęcie niektórych artykułów i rozlokowanie ich w miejscach przeznaczenia. Wolontariusze koordynowali przyjęcie poszczególnych dostaw i dbali o to, aby wszystko zostało dostarczone w nienaruszonym stanie (Fot. 5). 4173
Fot. 5. Wolontariusze transportujący piłki siedziska do centrum wolontariatu w okolicach stadionu w Poznaniu. Źródło: opracowanie własne Podobne funkcje jednak w ograniczonym zakresie, pełnili wolontariusze zajmujący się utrzymaniem porządku w strefie kibica zwykle zlokalizowanej w centrum miasta. Do ich zadań oprócz funkcji informacyjnych należało na przykład rozdawanie tekturowych krzesełek dla kibiców oglądających transmisję meczu (Fot. 6). Fot. 6. Wolontariusze rozdzielający krzesełka kibicom Źródło: http://www.wpi.poznan.pl/artykul/1802.html W celu ułatwienia kibicom dostępu na stadion wolontariusze zostali zaangażowani do prac w obszarze Technical Services, gdzie byli zaangażowani do obsługi punktów, w których mogli zostawić plecaki, torby, parasole oraz inne przedmioty, których nie można było wnieść ze sobą na teren imprezy. Wolontariusze pracujący w obszarzeaccess Control Management również byli zaangażowani do prac ułatwiających wejście na stadion. Ich funkcja polegała na wydawaniu akredytacji osobom, które były upoważnione do wstępu na zaplecze stadionu. Wolontariusze pomagający przy organizacji meczu jak i jego oprawy zajmowali się opieką nad dziećmi towarzyszącym piłkarzom przy wyjściu na murawę boiska (Fot. 7) oraz pomagali wnieść olbrzymią polską flagę tzw. sektorówkę na trybuny stadionu narodowego podczas meczu Polska Rosja. Wolontariusze pracujący w obszarze MatchOrganisation pomagali przy ustawianiu i przenoszeniu reklam, elewacji dla fotoreporterów, podawaniu piłek oraz asystowali podczas kontroli antydopingowej (Fot. 8). 4174
Fot. 7. Wolontariuszka opiekująca się grupą dzieci biorących udział w oprawie meczowej Źródło: http://www.nj24.pl/sites/default/files/photos/21266/p1090251.jpg (dostęp 10.03.2014) Fot. 8. Wolontariusze asystujący zawodnikom podczas kontroli antydopingowej Źródło: http://www.wpi.poznan.pl/artykul/1802.html (dostęp 28.07.2014) Społeczno-demograficzna charakterystyka wolontariuszy pracujących w Poznaniu Badaniem przeprowadzonych na przełomie maja i czerwca 2012 roku w Poznaniu, objęto 253. uczestników Oficjalnego Programu Wolontariatu UEFA EURO 2012 pracujących w strefie sportowej turnieju oraz 73. uczestników Oficjalnego Programu Wolontariatu Miast Gospodarzy UEFA EURO 2012 pracujących w strefie miejskiej turnieju. Zastosowano metodę sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem techniki kwestionariusz ankiety oraz analizę informacji dostępnych na oficjalnych stronach internetowych dwóch Oficjalnych Programów Wolontariatu UEFA EURO 2012. Udział w badaniu był dobrowolny, chętni wolontariusze wypełniali ankiety pozostawione w widocznym miejscu w Centrach Wolontariatu obu programów. Obliczeń statystycznych dokonano w programie Statistica 10, a na potrzeby analiz statystycznych przyjęto poziom istotności statystycznej p < 0,05. Pod względem cech społeczno-demograficznych badana grupa jest jednorodna a różnice pomiędzy podgrupami wolontariuszy wystąpiły tylko w przypadku wieku (p = 0,01) i stanu cywilnego (p = 0,02). Kobiety jak i osoby deklarujące wolny stan cywilny stanowiły większość badanej grupy(ok. 70%). Blisko połowa to osoby pomiędzy 20 a 25 rokiem życia zamieszkująca na terenie dużych miast, dobrze lub bardzo dobrze oceniająca swoją sytuację materialną oraz posiadająca wykształcenie wyższe na poziomie co najmniej licencjackim. Wśród respondentów nie było wolontariuszy z wykształceniem zawodowym. Szczegółową charakterystykę społeczno demograficzną badanej grupy z podziałem na respondentów pracujących w obszarze sportowym i miejskim turnieju przedstawia Tabela 1. 4175
PŁEĆ Logistyka - nauka Tabela 1. Cechy społeczno-demograficzne respondentów. CAŁOŚĆ n (%) UCZESTNICY OFICJAL- NEGO PROGRAMU WO- LONTARIATU UEFA EURO 2012 strefa sportowa turnieju n (%) UCZESTNICY OFICJALNE- GO PROGRAMU WOLON- TARIATU MIAST GOSPO- DARZY UEFA EURO 2012 strefa miejska turnieju n (%) 326 (100) 253 (78) 73 (22) kobiety 237 (73) 245 (72) 55 (75) mężczyźni 80 (25) 63 (25) 17 (23) WIEK (p=0,01) do 20 r.ż. 65 (20) 45 (18) 20 (27) 20-25 r.ż. 192 (59) 151 (60) 41 (56) powyżej 26 r.ż. 53 (16) 47 (19) 6 (8) STAN CYWILNY (p=0,02) kawaler/panna 229 (70) 169 (67) 60 (82) żonaty/zamężna 10 (3) 9 (3) 1 (1) związek nieformalny 86 (26) 74 (30) 12 (16) WYKSZTAŁCENIE podstawowe 14 (4) 12 (5) 2 (3) zawodowe 0 (0) 0 (0) 0 (0) średnie 91 (23) 68 (27) 23 (32) pomaturalne 67 (20) 47 (19) 20 (27) wyższe 153 (47) 126 (50) 27 (37) MIEJSCE ZAMIESZKANIA wieś 29 (9) 22 (9) 7 (10) miasto do 10 tys. 24 (7) 19 (7) 5 (7) miasto 10-250 tys. 99(30) 74 (29) 25 (34) miasto pow. 250 tys. 174 (53) 138 (55) 36 (49) SYTUACJA MATERIALNA zła, ciężka 18 (6) 12 (5) 6 (8) średnia, znośna 108 (33) 86 (34) 22 (30) dobra i bardzo dobra 199 (61) 155 (61) 44 (60) * Procenty w niektórych komórkach nie sumują się ze względu na braki w kwestionariuszach Podsumowanie Wolontariusze pracujący na dużych imprezach sportowych są na nogach od rana do świtu i na stałe wpisali się w krajobraz współczesnych imprez sportowych zarówno tych o zasięgu lokalnym jak i międzynarodowym. Dzięki nieodpłatnej pracy wolontariuszy imprezy sportowe są lepiej zorganizowane oraz ich wizerunek zyskuje na i są bardziej przyjazne ludziom. Wolontariuszom organizatorzy budują centra wolontariatów i zapewniają noclegi oraz wyżywienie, aby mogli w komfortowych warunkach pełnić swoje funkcje, do których są wykorzystywani na różny sposób. 4176
Sukces organizacyjny trzeciej co do wielkości imprezy sportowej na świecie wymaga skoordynowania pracy wielu instytucji rządowych oraz prywatnych. W jednym z raportów podsumowujących organizację turnieju UEFA EURO 2012, projekt wolontariatu jako jedna z 4 na 12 instytucji organizujących turniej w Polsce otrzymała pozytywną ocenę za kompetentną i fachową obsługę oraz zaangażowanie i pracę na rzecz budowy pozytywnego wizerunku naszego kraju i finałowego turnieju mistrzostw Europy w Piłce nożnej UEFA EURO 2012. Streszczenie Wolontariusze sportowi na stałe wpisali się w krajobraz zawodów sportowych. W artykule opisano niektóre funkcje pełnione przez wolontariuszy podczas turnieju UEFA EURO 2012 w Poznaniu, które były związane z transportem towarów i osób oraz organizacją meczy piłkarskich. Porównano cechy społeczno-demograficzne uczestników dwóch Oficjalnych Programów Wolontariatu UEFA EURO 2012 pracujących w Poznaniu. Artykuł w szerszym świetle przedstawia możliwości wykorzystania wolontariuszy podczas masowych imprez sportowych oraz jaką grupę społeczną tworzyły osoby nieodpłatnie pracujące w Poznaniu. Słowa kluczowe: wolontariat sportowy, logistyka, UEFA EURO 2012 THE ROLE OF VOLUNTARY WORK IN LOGISTICS OF MERCHANDISES AND PEOPLE DURING UEFA EURO 2012 COMPARATIVE ANALYSIS OF VOLUNTEERS WORKING IN POZNAN Abstract Nowadays volunteers are a permanent element of sport competitions around the world. In the article authors described functions performed by the volunteers working during UEFA EURO 2012 in Poznan which were associated with the transport of merchandises, people and organizing matches. The sociodemographic status of volunteers working in the two Official UEFA EURO 2012 Programs of Voluntary Work were described. In a broad sense, article shows numerous possibilities of employing volunteers for sport competitions. Słowa kluczowe: voluntary work, logistics, UEFA EURO 2012 Literatura [1] Podsumowanie kosztów i oszacowanie korzyści z organizacji turnieju Warszawa raport Deloitte UEFA EURO 2012 https://www.um.warszawa.pl/sites/default/files/raport_euro_pl.pdf (dostęp 01.08.2014) [2] Na podstawie danych DB SchrenkerLogistic [3] Na podstawie danych uefa.com (dostęp: 01.08.2014) [4] Materiały konferencyjne http://d1dmfej9n5lgmh.cloudfront.net/msport/article_attachments/attachments/10490/original/wolo ntariat_uefa_na_uefa_euro_2012_-_kamila_czerwinska.pdf?1334721206 (dostęp: 01.08.2014) [5] Informacje dostępne na stronie Oficjalnego Programu Wolontariatu Miast Gospodarzy UEFA EU- RO 2012 http://www.archiwum.wolontariatmiejski2012.pl/wolontariat-2012/zakreszaangazowania-wolontariuszy/ (dostęp: 01.08.2014) 4177