URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO

URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO PROGRAM OCHRONY POWIETRZA DLA STREF WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO W KTÓRYCH ZOSTAŁY PRZEKROCZONE WARTOŚCI DOPUSZCZALNE SUBSTANCJI W Wydawnictwo dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu WYKONAWCA: Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 301-42-53, fax (058) 301-42-52 Gdańsk, listopad 2011 r.

OPRACOWANIE WYKONANE PRZEZ: Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych EKOMETRIA Sp. z o.o. 80-299 Gdańsk, ul. Orfeusza 2 tel. (058) 301-42-53, fax (058) 301-42-52 Zespół autorski Biura Studiów i Pomiarów Proekologicznych Ekometria Sp. z o.o. Główny Projektant: Małgorzata Paciorek Prezes Zarządu: Mariola Fijołek Wojciech Trapp Maciej Paciorek Małgorzata Studzińska Dorota Kokot Agnieszka Bemka Daniel Kałdonek Wojciech Trapp Gdańsk 2011 BSiPP EKOMETRIA Strona 2

SPIS SKRÓTÓW BAT Najlepsza dostępna technika/technologia, z ang. Best Available Technique B(a)P - benzo(a)piren - przedstawiciel wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) BOŚ Bank Ochrony Środowiska CALMET model meteorologiczny CALPUFF Model symulacji atmosferycznej dyspersji cząstek na danym obszarze CALPOST Program do odczytywania wyników z programu CALPUFF CO Tlenek węgla c.o. Centralne ogrzewanie CTDM Model do oceny jakości powietrza w złożonym terenie geograficznym, z ang. Complex Terrain Dispersion Model c.w.u. Ciepła woda użytkowa Dyrektywa CAFÉ - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy Earth Tech Inc. Earth Tech Incorporated (nazwa własna firmy) EC - Elektrociepłownia EMEP Model meteorologiczny transportu zanieczyszczeń w powietrzu, z ang. European Monitoring and Evaluation Program EMISJA substancji do powietrza - wprowadzanie w sposób zorganizowany (poprzez emitory) lub niezorganizowany (z dróg, z hałd, składowisk, w wyniku pożarów lasów) substancji gazowych lub pyłowych do powietrza na skutek działalności człowieka lub ze źródeł naturalnych EMISJA WTÓRNA - zanieczyszczenia pyłowe powstające w wyniku reakcji i procesów zachodzących podczas transportu na duże odległości gazów (SO 2, NOx, NH3, oraz lotnych związków organicznych) oraz reemisja tj. unoszenie pyłu z podłoża (szczególnie na terenie miast) ESOCh Ekologiczny System Obszarów Chronionych GDDKiA Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Gg Giga gram GIS System Informacji Geograficznej, z ang. Geographic Information System GUS Główny Urząd Statystyczny HNO 3 Kwas azotowy (V) ICM Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego IMGW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ISC3 Model służący do oszacowywania stężeń zanieczyszczeń pochodzących głównie z przemysłu, z ang. Industrial Source Complex LPG Gaz naturalny, z ang. Liquified Petroleum Gas MESOPUFF Model symulacyjny zanieczyszczeń powietrza o skali regionalnej, z ang. Mesoscale Puff Model Mg Mega gram MM5 mezoskalowy model meteorologiczny MŚ Ministerstwo Środowiska MT Margines tolerancji MW Mega watt BSiPP EKOMETRIA Strona 3

NFOŚiGW w Warszawie Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej; od 1.01.2010 r. - państwowa osoba prawna w rozumieniu art. 9 pkt. 14 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240) NH 3 Amoniak NH 4 + Jon amonowy NH 4 NO 3 Azotan amonu NPOP Naprawczy Program Ochrony Powietrza NO 2 Dwutlenek azotu NO 3ˉ Jon azotowy (V) NO x Tlenki azotu NSR Operaty dla Nowych Źródeł z ang. New Source Review NSS Narodowa Strategia Spójności O 3 Ozon Pb Ołów PD Poziom dopuszczalny PJ Peta dżul PM Pył drobny, z ang. Particulate Matter POP Program Ochrony Powietrza POŚ Prawo Ochrony Środowiska PONE Program Ograniczania Niskiej Emisji, polegający na wymianie starych kotłów, pieców węglowych na nowoczesne kotły węglowe, retortowe, gazowe, ogrzewanie elektryczne, zastosowanie alternatywnych źródeł energii lub podłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej POZIOM CELÓW DŁUGOTERMINOWYCH - poziom substancji, poniżej którego, zgodnie ze stanem współczesnej wiedzy, bezpośredni szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi lub środowisko jako całość jest mało prawdopodobny; poziom ten ma być osiągnięty w długim okresie czasu, z wyjątkiem sytuacji, gdy nie może być osiągnięty za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych POZIOM DOPUSZCZALNY poziom substancji, który ma być osiągnięty w określonym terminie i po tym terminie nie powinien być przekraczany. Poziom dopuszczalny jest standardem jakości powietrza. POZIOM DOCELOWY poziom substancji w powietrzu ustalony w celu unikania, zapobiegania lub ograniczania szkodliwego oddziaływania na zdrowie ludzkie i środowisko jako całość, który ma być osiągnięty tam, gdzie to możliwe w określonym czasie, za pomocą ekonomicznie uzasadnionych działań technicznych i technologicznych POZIOM SUBSTANCJI W POWIETRZU (imisja zanieczyszczeń) - ilość zanieczyszczeń pyłowych lub gazowych w środowisku; jest miarą stopnia jego zanieczyszczenia definiowaną jako stężenie zanieczyszczeń w powietrzu (wyrażane w jednostkach masy danego zanieczyszczenia, np. dwutlenku siarki, na jednostkę objętości powietrza lub w ppm, ppb) oraz jako opad (depozycja) zanieczyszczeń - ilość danego zanieczyszczenia osiadającego na powierzchni ziemi PSD Zapobieganie istotnemu pogorszeniu jakości powietrza, z ang. Prevention of Significant Deterioration RM Rada Ministrów RPO Regionalny Program Operacyjny SIP Stanowe Plany Wdrożeniowe, z ang. State Implementation Plan BSiPP EKOMETRIA Strona 4

SO 2 Dwutlenek siarki SO 4 2- Jon siarczanowy (VI) TERMOMODERNIZACJA przedsięwzięcie mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania i zużycia energii cieplnej w danym obiekcie budowlanym UMPL Model służący do prognozowania pogody ujednolicony dla rejonu Polski, z ang. Unified Model for Poland Area UTM Rodzaj odwzorowania kartograficznego z ang. Universal Transverse Mercator WFOŚiGW Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WSSE Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna μg Mikrogram, milionowa część grama (NH 4 ) 2 SO 4 Siarczan amonu BSiPP EKOMETRIA Strona 5

SPIS TREŚCI 1 CEL, ZAKRES, HORYZONT CZASOWY... 9 2 PODSTAWY PRAWNE... 10 3 CZĘŚĆ OPISOWA... 13 3.1 OPIS OBSZARU OBJĘTEGO OPRACOWANIEM... 13 3.2 KIERUNKI I ZAKRES DZIAŁAŃ NIEZBĘDNYCH DO PRZYWRÓCENIA STANDARDÓW JAKOŚCI POWIETRZA W ZAKRESIE TLENKU WĘGLA I PYŁU PM 10... 14 3.3 LISTA DZIAŁAŃ ZMIERZAJĄCYCH DO OGRANICZENIA ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA TLENKIEM WĘGLA I PYŁEM PM 10... 16 3.3.1 Szczegółowe działania dla miasta Jelenia Góra... 16 3.3.2 Szczegółowe działania dla miasta Oława... 19 3.4 TERMIN REALIZACJI PROGRAMU... 23 3.5 LISTA DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH, KTÓRE NIE ZOSTAŁY WYTYPOWANE DO WDROŻENIA... 23 3.6 ŚRODKI SŁUŻĄCE OCHRONIE WRAŻLIWYCH GRUP LUDNOŚCI, W TYM DZIECI... 23 4 OBOWIĄZKI I OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PROGRAMU... 25 4.1 OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PROGRAMU... 25 4.2 OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PROGRAMU... 26 4.3 MONITORING REALIZACJI PROGRAMU... 28 4.4 ANALIZA MOŻLIWOŚCI WDROŻENIA DZIAŁAŃ KRÓTKOTERMINOWYCH... 35 4.4.1 Podstawy prawne... 35 4.4.2 Organizacja systemu działań krótkoterminowych... 38 5 UZASADNIENIE ZAKRESU OKREŚLONYCH I OCENIONYCH ZAGADNIEŃ... 44 5.1 UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW, PLANÓW I PROGRAMÓW KRAJOWYCH, WOJEWÓDZKICH ORAZ MIEJSCOWYCH... 44 5.1.1 Plany krajowe... 44 5.1.2 Plany wojewódzkie... 49 5.2 KLIMAT WOJEWÓDZTWA... 51 5.3 WPŁYW SUBSTANCJI OBJĘTYCH PROGRAMEM NA ŚRODOWISKO I ZDROWIE LUDZI... 52 5.4 CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNO - EKOLOGICZNA NAJWAŻNIEJSZYCH INSTALACJI I URZĄDZEŃ EMITUJĄCYCH CO NA TERENIE STREFY... 55 5.5 ANALIZA STANU ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA... 57 5.5.1 Modelowanie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń... 57 5.6 OBSZARY NARUSZEŃ STANDARDÓW JAKOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO W ZAKRESIE CO I PM 10 PODSUMOWANIE... 60 5.7 PROGNOZA NA PIERWSZY ROK PO ZAKOŃCZENIU REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY POWIETRZA... 61 6 PRZEWIDYWANE ZMIANY EMISJI DO POWIETRZA ZE ŹRÓDEŁ ZLOKALIZOWANYCH POZA GRANICAMI KRAJU, ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE KRAJU ELEKTROWNI KONWENCJONALNYCH, ELEKTROCIEPŁOWNI I INNYCH INSTALACJI DO SPALANIA PALIW, ZLOKALIZOWANYCH NA OBSZARZE SĄSIEDNICH WOJEWÓDZTW W STOSUNKU DO WOJEWÓDZTWA, GDZIE ZLOKALIZOWANA JEST STREFA... 65 BSiPP EKOMETRIA Strona 6

SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1 Strefy objęte opracowaniem na tle województwa dolnośląskiego... 13 Rysunek 2 Prognoza spalania paliw [PJ] w produkcji energii elektrycznej i ciepła do roku 2020... 62 Rysunek 3 Prognoza spalania paliw [PJ] w produkcji przemysłowej i budownictwie do roku 2020... 63 Rysunek 4. Prognoza spalania paliw [Gg] w transporcie do roku 2020... 63 Rysunek 5 Założenia wykorzystane przy tworzeniu scenariusza prognozy CAFE... 66 Rysunek 6 Zużycie energii [PJ] według paliwa w prognozie CAFE... 67 Rysunek 7 Zużycie energii [PJ] według sektorów w prognozie CAFE... 67 BSiPP EKOMETRIA Strona 7

SPIS TABEL Tabela 1 Zakres działań naprawczych niezbędnych do przywracania poziomów dopuszczalnych CO w mieście Jelenia Góra i pyłu PM10 w powiecie oławskim oraz terminy realizacji, koszty i źródła finansowania poszczególnych zadań... 21 Tabela 2 Lista działań naprawczych (w zakresie ograniczenia emisji CO i PM10), które nie zostały wytypowane do wdrożenia... 23 Tabela 3 Zakres kompetencji i zadań organów administracji w ramach realizacji programu ochrony powietrza30 Tabela 4 Ankieta sprawozdawcza dotycząca działań w zakresie ograniczania emisji powierzchniowej... 34 Tabela 5 Ankieta sprawozdawcza dotycząca działań w zakresie ograniczania emisji liniowej... 34 Tabela 6 Ankieta sprawozdawcza dotycząca działań w zakresie ograniczania emisji punktowej... 34 Tabela 7 Ankieta sprawozdawcza w zakresie innych działań wynikających z harmonogramów działań... 34 Tabela 8 Alarmowe poziomy niektórych substancji w powietrzu, oznaczenie numeryczne oraz okresy dla, których uśrednia się wyniki pomiarów (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47... 37 Tabela 9 Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego CO 8h wyznaczone na podstawie modelowania... 61 Tabela 10 Obszary przekroczeń poziomu dopuszczalnego PM10 24h wyznaczone na podstawie modelowania.. 61 Tabela 11. Prognoza spalania paliw [PJ] w produkcji energii elektrycznej i ciepła do roku 2020... 62 Tabela 12. Prognoza spalania paliw [PJ] w produkcji przemysłowej i budownictwie do roku 2020... 62 Tabela 13 Prognoza spalania paliw [Gg] w transporcie do roku 2020... 63 Tabela 14 Prognozowane poziomy stężeń PM10 o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy w obszarach przekroczeń poziomu dopuszczalnego PM10 w strefie powiat oławski w 2009 i 2021 roku... 64 Tabela 15 Emisja SO2, wg sektorów gospodarki, w krajach 15 UE [kt/rok]... 68 Tabela 16 Emisja SO 2, wg sektorów gospodarki, w krajach nowych UE [kt/rok]... 68 Tabela 17 Emisja NOx, wg sektorów gospodarki, w krajach 15 UE [kt/rok]... 69 Tabela 18 Emisja NOx, wg sektorów gospodarki, w krajach nowych UE [kt/rok]... 69 Tabela 19 Emisja PM 10, wg sektorów gospodarki, w krajach 15 UE [kt/rok]... 69 Tabela 20 Emisja PM 10, wg sektorów gospodarki, w krajach nowych UE [kt/rok]... 70 Tabela 21 Zużycie energii [PJ] w latach 2010-2020, w Polsce, w podziale na typ nośników... 70 Tabela 22 Zmiany emisji w Polsce w latach 2005-2020... 71 Tabela 23 Standardy emisji pyłu dla instalacji LCP wg Dyrektywy IED... 72 BSiPP EKOMETRIA Strona 8

1 CEL, ZAKRES, HORYZONT CZASOWY Program ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego został opracowany w związku z przekroczeniem poziomów dopuszczalnych jakości powietrza w 2009 r., w zakresie CO w strefie miasto Jelenia Góra (kod strefy PL.02.02.m.01) oraz pyłu zawieszonego PM 10 w strefie powiat oławski (kod strefy PL.02.06.p.01). Podstawowym dokumentem wskazującym na konieczność wykonania naprawczego programu ochrony powietrza w tych strefach, jest bieżąca ocena jakości powietrza w województwie dolnośląskim za 2009 rok, wykonana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Program ochrony powietrza koncentruje się na istotnych powodach występowania przekroczeń zanieczyszczeń powietrza tlenkiem węgla i pyłem PM 10 oraz na znalezieniu skutecznych i możliwych do zrealizowania działań, których wdrożenie spowoduje obniżenie poziomu zanieczyszczeń co najmniej do poziomu dopuszczalnego. Głównym celem sporządzenia naprawczego programu ochrony powietrza jest przywrócenie naruszonych standardów jakości powietrza, a przez to poprawa warunków życia mieszkańców, podwyższenie standardów cywilizacyjnych oraz lepsza jakość życia w mieście. Realizacja zadań wynikających z programu ochrony powietrza ma na celu zmniejszenie stężenia substancji zanieczyszczającej w powietrzu w danej strefie do poziomu dopuszczalnego i utrzymywania go na takim poziomie. to: Poziomy stężeń zanieczyszczeń do osiągnięcia i utrzymania w mieście Jelenia Góra Tlenek węgla o okresie uśredniania wyników pomiarów 8 godzin średnia krocząca - dla obszarów ochrony uzdrowiskowej - 5000 µg/m3. Poziomy stężeń zanieczyszczeń do osiągnięcia i utrzymania w powiecie oławskim to: Pył zawieszony PM 10 o okresie uśredniania wyników 24 godziny - 50 µg/m 3, Dopuszczalna częstość przekraczania w ciągu roku 36 razy; Pył zawieszony PM 10 o okresie uśredniania wyników pomiarów rok kalendarzowy 40 µg/m 3 według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz. 281). Powyższe standardy dla CO i PM 10 są wiążące dla władz samorządowych i powinny być osiągnięte i dotrzymane we wszystkich strefach do roku 2005. Monitoring zanieczyszczeń powietrza w 2009 roku w Jeleniej Górze realizowany był w oparciu o jedną, automatyczną stację pomiarową w Jeleniej Górze Cieplicach. Maksymalne stężenie 8-godzinne zanotowano w dniu 7 stycznia na poziomie 5158,7 μg/m 3 ; W strefie powiat oławski monitoring realizowany był w oparciu o stację pomiarową zlokalizowaną w Oławie, przy ul. Żołnierzy AK. Wartość dopuszczalna pyłu PM10 o okresie uśredniania 24 godziny, w 2009 r. została przekroczona na tym stanowisku 40 razy, natomiast wartość średnioroczna nie była przekroczona. BSiPP EKOMETRIA Strona 9

2 PODSTAWY PRAWNE Program ochrony powietrza w województwie dolnośląskim, został sporządzony w oparciu o następujące akty prawne: Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008 Nr 25 poz.150, z późn. zmianami). Zgodnie z art. 91, Marszałek Województwa, w terminie 12 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref (o których mowa w art. 89 ust.1), przedstawia do zaopiniowania właściwym starostom projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza, a starosta jest obowiązany do wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu uchwały w sprawie programu ochrony powietrza. Program ten ma na celu osiągnięcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny. Dla stref, w których został przekroczony poziom więcej niż jednej substancji, sporządza się wspólny program ochrony powietrza dotyczący wszystkich tych substancji. Marszałek Województwa zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony powietrza. Według powyższej Ustawy, art.87 pkt. 2, strefę stanowi: aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy, obszar jednego lub więcej powiatów położonych na obszarze tego samego województwa nie wchodzący w skład aglomeracji. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 8 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza (Dz. U. Nr 38 poz. 221). Minister Środowiska, w drodze tego rozporządzenia określił szczegółowe wymagania jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza oraz ich zakres tematyczny. Dokumentacja Programu Ochrony Powietrza powinna składać się z 3 głównych części: Części opisowej, która zawiera główne założenia Programu, przyczynę jego stworzenia wraz z podaniem, jakich substancji dotyczy oraz analizą wyników pomiarów dla obszarów objętych Programem. Najważniejszym elementem tej części jest wykaz działań naprawczych, niezbędnych do poprawy jakości Części określającej zadania i ograniczenia w zakresie realizacji Programu Ochrony Powietrza, która zawiera wykaz organów i jednostek organizacyjnych odpowiedzialnych za realizację Programu wraz ze wskazaniem zakresu ich kompetencji i obowiązków. Ponadto w tej części zamieszczony jest metodologia monitorowania postępów realizacji prac i związanych z nimi ograniczeń. Części uzasadniającej, która definiuje wybrany sposób realizacji Programu Ochrony Powietrza. W tej części udowadnia się występowanie problemu (przekroczenia stężeń normatywnych) poprzez wyniki modelowania rozkładu stężeń zanieczyszczeń na terenie BSiPP EKOMETRIA Strona 10

strefy, wyniki pomiarów ze stacji pomiarowych, na których zanotowano ponadnormatywne stężenia oraz niezbędne działania naprawcze w celu poprawy jakości powietrza. Dodatkowo podana jest szczegółowa charakterystyka strefy z wyszczególnieniem instalacji i urządzeń występujących na analizowanym terenie, mających znaczący udział w poziomach substancji w powietrzu. Zawiera ona również mapy ilustrujące rozkłady stężeń substancji z dokładnym wskazaniem obszarów wymagających zastosowania działań naprawczych. Termin realizacji programu, w tym terminy realizacji poszczególnych zadań programu ustala się, uwzględniając: wielkość przekroczenia, rozkład gęstości zaludnienia, możliwości finansowe, społeczne i gospodarcze, uwarunkowania wynikające z funkcjonowania obiektów i obszarów chronionych na podstawie odrębnych przepisów. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 poz. 281). Rozporządzenie określa: poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin; poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; poziomy celów długoterminowych dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; alarmowe poziomy dla niektórych substancji w powietrzu, warunki, w jakich ustala się poziom substancji, takie jak temperatura i ciśnienie; oznaczenie numeryczne substancji, pozwalające na jednoznaczną jej identyfikację; okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów; dopuszczalną częstość przekraczania poziomów dopuszczalnych i docelowych; terminy osiągnięcia poziomów, o których mowa w pkt. 1-3, dla niektórych substancji w powietrzu; marginesy tolerancji dla niektórych poziomów dopuszczalnych, wyrażone jako malejąca wartość procentowa w stosunku do dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu w kolejnych latach. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. Nr 216 poz. 1377). Zgodnie z 6. 1. ww. rozporządzenia marszałek województwa przekazuje ministrowi właściwemu do spraw środowiska informacje o programach ochrony powietrza niezwłocznie po ogłoszeniu uchwały sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza, obejmujące: opracowanie tekstowe, na bazie którego sporządzono program ochrony powietrza; BSiPP EKOMETRIA Strona 11

uchwałę sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza; zestawienie informacji dotyczących programów ochrony powietrza. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. Nr 52 poz. 310). Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, ustanawiającą środki mające na celu: zdefiniowanie i określenie celów dotyczących jakości powietrza, wyznaczonych w taki sposób, aby unikać, zapobiegać lub ograniczać szkodliwe oddziaływanie na zdrowie ludzi i środowiska jako całości, ocenę jakości powietrza w państwach członkowskich na podstawie wspólnych metod i kryteriów, uzyskiwanie informacji na temat jakości powietrza i uciążliwości oraz monitorowania długoterminowych trendów i poprawy stanu powietrza wynikających z realizacji środków krajowych i wspólnotowych, zapewnienie, że informacja na temat jakości powietrza była udostępniana społeczeństwu, utrzymanie jakości powietrza, tam gdzie jest ona dobra, oraz jej poprawę w pozostałych przypadkach, promowanie ścisłej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi w zakresie ograniczania zanieczyszczania powietrza. Ponadto program ochrony powietrza uwzględnia: 1. Zasady sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza w strefach, opracowane w Zakładzie Ochrony Atmosfery Instytutu Ochrony Środowiska w 2003 r., które jest materiałem pomocniczym przy opracowywaniu programów ochrony powietrza. 2. Aktualizacja zasad sporządzania naprawczych programów ochrony powietrza w strefach, Ministerstwo Środowiska, lipiec 2008 r. 3. Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza, wydane przez Ministerstwo Środowiska i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w 2003 r. 4. Wskazówki metodyczne dotyczące modelowania matematycznego w systemie zarządzania jakością powietrza wydane przez Ministerstwo Środowiska i Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w 2003 r. 5. Wyniki bieżącej oceny jakości powietrza za rok 2009, wykonanej przez WIOŚ we Wrocławiu. BSiPP EKOMETRIA Strona 12

3 CZĘŚĆ OPISOWA 3.1 Opis obszaru objętego opracowaniem Rysunek 1 Strefy objęte opracowaniem na tle województwa dolnośląskiego Województwo dolnośląskie jest położone w południowo-zachodniej części Polski. Od zachodu Graniczy z Republiką Federalną Niemiec, a z Republiką Czeską od południa. Na północy znajduje się województwo lubuskie, na północnym-wschodzie graniczy z wielkopolskim, a na wschodzie z opolskim. Dolnośląskie jest jednym z największych województw w Polsce, zajmuje powierzchnię blisko 20 tys. km² i jest zamieszkiwane przez blisko 2,9 mln ludzi, z czego aż 70 % mieszka w miastach regionu. Administracyjnie województwo dolnośląskie podzielone jest na 26 powiatów ziemskich (bolesławiecki, dzierżoniowski, głogowski, górowski, jaworski, jeleniogórski, kamiennogórski, kłodzki, legnicki, lubański, lubiński, lwówecki, milicki, oleśnicki, oławski, polkowicki, strzeliński, średzki, świdnicki, trzebnicki, wałbrzyski, wołowski, wrocławski, ząbkowicki, zgorzelecki, złotoryjski) i 3 powiaty grodzkie (Wrocław, Jelenia Góra i Legnica). Stolicą województwa jest Wrocław. Charakterystyczną cechą województwa dolnośląskiego jest urozmaicenie rzeźby terenu od obszarów nizinnych na północy, poprzez formy polodowcowe (np. Wzgórza Trzebnickie), rozległe obszary Równiny Wrocławskiej, przedgórze sudeckie aż po Sudety na południu. Przez teren Dolnego Śląska przepływa druga co do wielkości rzeka w Polsce Odra. BSiPP EKOMETRIA Strona 13

Na podstawie art. 87 ustawy Prawo ochrony środowiska oraz rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z 2008 r. Nr 52 poz. 310), w województwie dolnośląskim wyznaczonych zostało 16 stref, dla których przeprowadzana jest coroczna ocena jakości powietrza. Natomiast tenże Program Ochrony Powietrza dotyczy dwóch stref: miasta Jelenia Góra i powiat oławski. 3.2 Kierunki i zakres działań niezbędnych do przywrócenia standardów jakości powietrza w zakresie tlenku węgla i pyłu PM 10 Podstawowe kierunki działań zmierzających do przywrócenia poziomów dopuszczalnych tlenku węgla i pyłu PM 10 w strefach obejmują: 1. W zakresie ograniczania emisji powierzchniowej (niskiej, rozproszonej emisji komunalno bytowej i technologicznej): rozbudowa centralnego systemu zaopatrywania w energię cieplną, zmiana paliwa na bardziej ekologiczne gaz, olej opałowy lub zastosowanie energii elektrycznej oraz indywidualnych źródeł energii odnawialnej, zmniejszanie zapotrzebowania na energię cieplną poprzez ograniczanie strat ciepła termomodernizacja budynków, ograniczanie emisji z niskich rozproszonych źródeł technologicznych, upowszechnienie przyjaznego środowisku budownictwa (materiały energooszczędne), zmiana technologii i surowców stosowanych w rzemiośle, usługach i drobnej wytwórczości wpływająca na ograniczanie emisji CO i PM 10. 2. W zakresie ograniczania emisji liniowej (komunikacyjnej): całościowe, zintegrowane planowanie rozwoju systemu transportu na terenie miasta, maksymalne upłynnianie potoków ruchu ulicznego, kontynuacja modernizacji taboru komunikacji autobusowej, wprowadzenie nowych niskoemisyjnych paliw i technologii, szczególnie w systemie transportu publicznego i służb miejskich, bieżąca modernizacja dróg, rozbudowywanie systemu ścieżek rowerowych, wprowadzanie zieleni ochronnej wzdłuż ciągów drogowych, kolejowych i wodnych. 3. W zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych energetyczne spalanie paliw: ograniczenie wielkości emisji CO oraz pyłu PM 10 poprzez optymalne sterowanie procesem spalania i podnoszenie sprawności procesu produkcji energii, stosowanie technik gwarantujących zmniejszenie emisji substancji do powietrza, BSiPP EKOMETRIA Strona 14

stosowanie technik odpylania spalin o dużej efektywności, stosowanie, oprócz spalania paliw, odnawialnych źródeł energii, zmniejszenie strat przesyłu energii, 4. W zakresie ograniczania emisji z istotnych źródeł punktowych źródła technologiczne: stosowanie efektywnych technik odpylania gazów odlotowych, zmiana technologii produkcji, skutkująca ograniczeniem źródeł o znaczącej emisji CO i PM 10, 5. W zakresie edukacji ekologicznej i reklamy: kształtowanie właściwych zachowań społecznych poprzez propagowanie konieczności oszczędzania energii cieplnej i elektrycznej oraz uświadamianie o szkodliwości spalania paliw niskiej jakości, prowadzenie akcji edukacyjnych mających na celu uświadamianie społeczeństwa o szkodliwości spalania odpadów (śmieci) połączonych z uświadomieniem możliwości nakładania mandatów za spalanie odpadów (śmieci), przez policję lub straż miejską na terenie miasta, uświadamianie społeczeństwa o korzyściach płynących z użytkowania scentralizowanej sieci cieplnej, termomodernizacji i innych działań związanych z ograniczeniem emisji niskiej, promocja nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła, wspieranie przedsięwzięć polegających na reklamie oraz innych rodzajach promocji towaru i usług propagujących model konsumpcji zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju, w tym w zakresie ochrony powietrza. 6. W zakresie planowania przestrzennego: uwzględnianie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego sposobów zabudowy i zagospodarowania terenu umożliwiających ograniczenie emisji CO i PM 10 poprzez działania polegające na: modernizowaniu układu komunikacyjnego celem przeniesienia ruchu poza ścisłe centrum miasta, reorganizacji układu komunikacyjnego oraz wprowadzeniu stref zamkniętych dla ruchu samochodowego w ścisłym centrum miasta, wprowadzaniu zieleni izolacyjnej i urządzonej oraz niekubaturowe zagospodarowanie przestrzeni publicznych miasta (place, skwery), kształtowaniu korytarzy ekologicznych celem lepszego przewietrzania miasta, ustalaniu sposobu zaopatrzenia w ciepło z preferencją dla następujących czynników grzewczych, takich jak: miejska sieć ciepłownicza, gaz ziemny, gaz płynny, olej opałowy lekki, energia elektryczna, energia odnawialna, wprowadzenie zapisów dotyczących zakazu lokalizacji zakładów przemysłowych emitujących CO i PM 10 do powietrza na terenach mieszkaniowych, ze szczególnym uwzględnieniem centrum miasta. BSiPP EKOMETRIA Strona 15

3.3 Lista działań zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza tlenkiem węgla i pyłem PM 10 Podstawowe kierunki działań zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych zarówno dla tlenku węgla jak i pyłu zawieszonego PM 10 powinny się koncentrować na działaniach związanych z ograniczaniem emisji komunalnej (z ogrzewania indywidualnego, czyli: Likwidacja ogrzewania indywidualnego opartego na paliwach stałych niskiej jakości i zmiana na centralne ogrzewanie (tam gdzie istnieje sieć centralnego ogrzewania) lub na piece zasilane paliwem ekologicznym gazem, olejem opałowym, prądem lub na odnawialne źródła energii (pompy ciepła, baterie słoneczne). Zapisy w planach zagospodarowania przestrzennego zakazujące używania paliwa stałego do ogrzewania oraz zakazujące budowy kominków opalanych drewnem w obszarach przekroczeń wartości dopuszczalnych. Edukacja ekologiczna mająca na celu uświadomienie ludności na temat szkodliwości spalania odpadów oraz paliw niskiej jakości (np. groszku czeskiego). 3.3.1 Szczegółowe działania dla miasta Jelenia Góra Ze względu na specyfikę obszaru opracowania - uzdrowisko, obniżenie stężeń CO poniżej wartości dopuszczalnej jest niezwykle istotne. Uchwałą Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28.12.2010 r. w sprawie przyjęcia Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu (Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z dnia 1 marca 2011 r. Nr 49, poz. 665.) został przyjęty między innymi Program Ochrony Powietrza dla strefy miasto Jelenia Góra, ze względu na przekroczenia wartości dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 10. Wskazane w ww. POP podstawowe działania zmierzające do przywrócenia poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 10 są następujące: 1. Ograniczenie emisji powierzchniowej Przygotowanie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE) i stworzenie systemu organizacyjnego w celu jego realizacji, Przygotowanie nowego planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe uwzględniającego priorytety ochrony powietrza w Jeleniej Górze, Podjęcie uchwały o zakazie stosowania węgla brunatnego jako paliwa w źródłach grzewczych małej mocy na terenie Jeleniej Góry Cieplic, Realizacja PONE na terenie Jeleniej Góry poprzez stworzenie systemu zachęt do wymiany systemów grzewczych do uzyskania wymaganego efektu ekologicznego, BSiPP EKOMETRIA Strona 16

Rozbudowa sieci ciepłowniczej poprzez połączenie sieci wyprowadzonej z Elektrociepłowni Miasto z siecią wyprowadzoną z Ciepłowni Zabobrze, 2. Ograniczenie emisji punktowej Modernizacja Elektrociepłowni Miasto, Likwidacja Ciepłowni Zabobrze, 3. Ograniczenie emisji liniowej Budowa obwodnicy południowej miasta etap I, łącznie z dokończeniem budowy węzła Grabarów (pomiędzy węzłem Grabarów, a drogą wojewódzką nr 367), Budowa dalszej części ul. Spółdzielczej od Trasy Czeskiej do ul. Lubańskiej, Przebudowa ulic K. Miarki i Wojewódzkiej wraz z budową łącznika do ulicy Wolności i Spółdzielczej (ok. 4,63 km), Budowa nowego odcinka drogi wojewódzkiej nr 366 przez Sobieszów, w ciągu drogi śródsudeckiej (na terenie miasta Jelenia Góra 3,2 km), Remont i modernizacja drogi wojewódzkiej nr 367 (Jelenia Góra - Kamienna Góra - Wałbrzych), Poprawa stanu technicznego dróg istniejących utwardzenie dróg lub poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z drogi; modernizacja dróg, Utrzymanie działań ograniczających emisję wtórną pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości nawierzchni (czyszczenie metodą mokrą), 4. Działania ciągłe i wspomagające Koordynacja realizacji działań naprawczych określonych w POP wykonywanych przez poszczególne jednostki, Prowadzenie działań promujących ogrzewanie zmniejszające emisję zanieczyszczeń do powietrza i działań edukacyjnych (ulotki, imprezy, akcje szkolne, audycje) w celu uświadamiania wpływu zanieczyszczeń na zdrowie, Uwzględnianie w nowych i aktualizowanych planach zagospodarowania przestrzennego wymogów dotyczących zaopatrywania mieszkao w ciepło z nośników nie powodujących nadmiernej niskiej emisji PM 10 oraz projektowanie linii zabudowy uwzględniając zapewnienie przewietrzania miasta ze szczególnym uwzględnieniem terenów o gęstej zabudowie, Wzmocnienie kontroli stacji diagnostycznych na terenie miasta, Wymiana taboru komunikacji miejskiej na pojazdy konwencjonalne spełniające normy emisji spalin Euro 4 (ewentualnie wymiana silników na spełniające normy emisji spalin Euro 4) lub zastosowanie w komunikacji miejskiej środków transportu zasilanych alternatywnym paliwem gazowym CNG lub paliwem odnawialnym (bioetanol) w miejsce oleju napędowego, Rozwój komunikacji zbiorowej przyjaznej dla użytkownika, Prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrum miasta wymuszającej ograniczenia w korzystaniu z samochodów, Kontrola gospodarstw domowych w zakresie posiadania umów na odbiór odpadów, BSiPP EKOMETRIA Strona 17

Kontrola podmiotów gospodarczych w zakresie dotrzymywania przepisów prawa (np. standardów emisyjnych) i warunków decyzji administracyjnych w zakresie wprowadzania gazów i pyłów do powietrza, Monitoring budów pod kątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłu (kontrola przestrzegania zapisów pozwolenia budowlanego), Monitoring pojazdów opuszczających place budów pod kątem ograniczenia zanieczyszczenia dróg, prowadzącego do niezorganizowanej emisji pyłu, Uwzględnienie w zamówieniach publicznych problemów ochrony powietrza, poprzez: odpowiednie przygotowywanie specyfikacji zamówień publicznych, które uwzględniać będą potrzeby ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (np. zakup środków transportu spełniających odpowiednie normy emisji spalin; prowadzenie prac budowlanych w sposób ograniczający niezorganizowaną emisję pyłu do powietrza). Główne źródła emisji pyłu PM 10 oraz CO są jednakowe jest to spalanie paliw stałych w celach grzewczych, a w szczególności spalanie tych paliw w indywidualnych systemach grzewczych. Tak więc cele i działania naprawcze określone w Programie Ochrony Powietrza w zakresie przekroczenia wartości dopuszczalnych PM 10 są zbieżne z celami i działaniami naprawczymi określonymi w niniejszym Programie, jedynie ich zakres obszarowy i wielkość przekroczeń są znacznie większe niż dla tlenku węgla. Ze względu jednak na to, iż wartości dopuszczalne dla CO są o 50% niższe dla obszarów uzdrowiskowych w stosunku do innych obszarów to obszar przekroczeń wartości dopuszczalnych dla CO występuje jedynie w Cieplicach, natomiast obszar przekroczeń dla PM 10 jest znacznie szerszy, ale obejmuje również teren uzdrowiskowy. Ponieważ Program Ochrony Powietrza przyjęty Uchwałą Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28.12.2010 r. jest prawem miejscowym, a realizacja działań naprawczych w nim zapisanych będzie skutkowała obniżeniem stężeń nie tylko PM 10, ale również CO. Dlatego dla strefy miasto Jelenia Góra proponuje się realizację działań naprawczych określonych dla redukcji pyłu zawieszonego PM10 z wyłączeniem zadań nr JG11 i JG12. Zadania JG11 i JG12 zostały przyjęte w ww. uchwale na podstawie Wieloletniego Programu Inwestycyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013. W międzyczasie 19 stycznia 2011r. Sejmik Województwa Dolnośląskiego uchwałą Nr IV/49/11 przyjął Wieloletnią Prognozę Finansową Samorządu Województwa Dolnośląskiego, określającą zadana do realizacji dla DSDiK na lata 2011-2023. Zadania polegające na budowie nowego odcinka drogi wojewódzkiej nr 366 przez Sobieszów oraz modernizacja drogi wojewódzkiej nr 367 (Jelenia Góra- Kamienna Góra-Wałbrzych) nie zostały ujęte w ww. dokumencie. Dokument Programu ochrony powietrza winien być spójny z innymi strategicznymi dokumentami, w związku z powyższym należało zmienić zakres działań naprawczych nałożonych na DSDiK we Wrocławiu poprzez wykreślenie przedmiotowych zadań. BSiPP EKOMETRIA Strona 18

Dlatego dla strefy miasto Jelenia Góra nie zaproponowano innych działań naprawczych. Należy jedynie pamiętać, że Cieplice są obszarem uzdrowiskowym, z tego względu tam w pierwszej kolejności działania naprawcze powinny być wdrażane. 3.3.2 Szczegółowe działania dla miasta Oława W powiecie oławskim występują dwa podstawowe problemy, które kształtują obraz stężeń pyłu PM 10 : napływ zanieczyszczeń spoza strefy oraz ogrzewanie indywidualne. Podczas gdy stężenia pyłu pochodzące od emisji spoza strefy w istotnym stopniu kształtowane są przez emisje z Aglomeracji Wrocławskiej, stężenia w miastach strefy w główniej mierze zależą od emisji lokalnej pochodzącej z ogrzewania indywidualnego. Uchwałą Nr III/44/10 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28.12.2010 r. w sprawie przyjęcia Naprawczych programów ochrony powietrza dla stref na terenie województwa dolnośląskiego, w których zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu (Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z dnia 1 marca 2011 r. Nr 49, poz. 665.) został przyjęty między innymi Program Ochrony Powietrza dla strefy Aglomeracja Wrocławska, ze względu na przekroczenia wartości dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM 10. Dlatego można się spodziewać, iż podejmowane w ramach tegoż programu działania w znaczy sposób obniżą stężenia pochodzące z napływu. Równocześnie na terenie strefy podstawowe działania naprawcze, powinny koncentrować się na zmianie sposobu ogrzewania. Tego typu działania są najbardziej efektywne i w największym stopniu obniżają lokalnie występujące przekroczenia standardów jakości powietrza, tak jak jest w przypadku miasta Oława. W scenariuszu naprawczym zaproponowano obniżenie emisji z ogrzewania indywidualnego o 30%. Efekt ten można uzyskać poprzez wymianę niskosprawnych kotłów opalanych paliwami stałymi złej jakości na wysokosprawne kotły opalane paliwem ekologicznym (gaz, ale też ekogroszek czy pelet), lub na całkowitej eliminacji ogrzewania indywidualnego poprzez wykorzystanie ciepła systemowego, albo bezemisyjnych nośników energii (geotermia, solary, prąd). Łącznie wymianie podlegać powinno ogrzewanie w około 200 domach jednorodzinnych lub 60 budynkach wielorodzinnych (około 30 tys. m 2 ). Biorąc pod uwagę koszt jednostkowy najtańszym rozwiązaniem jest zastosowanie ciepła systemowego, jednak nie wszędzie jest techniczna możliwość doprowadzenie przyłącza. Porównywalne koszy uzyskuje się przy wymianie kotłów na nowoczesne kotły węglowe. Najmniej, na etapie inwestycji, korzystne jest stosowanie alternatywnych źródeł energii. W celu uregulowania problemu emisji niskiej proponuje się wprowadzenie odpowiednich zapisów dotyczących sposobów ogrzewania do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dodatkowo dla pyłu PM 10 jako zadanie ciągłe, należy wdrożyć działanie w postaci czyszczenia ulic na mokro w miastach (Oława, Jelcz-Laskowice), co w okresach suchych korzystnie wpływa na stan aerosanitarny powietrza. Równocześnie niezbędne jest ciągłe prowadzenie szeroko rozumianej edukacji ekologicznej mającej na celu wykształcenie w społeczeństwie odpowiednich nawyków proekologicznych. Edukacja taka powinna rozpoczynać się już od najmłodszych użytkowników środowiska i obejmować nie tylko kolportaż ulotek, ale również BSiPP EKOMETRIA Strona 19

organizowanie różnego rodzaju rodzinnych festynów, czy konkursów, dodatkowych zajęć w szkołach, spotkań dla społeczeństwa i innych. BSiPP EKOMETRIA Strona 20

Tabela 1 Zakres działań naprawczych niezbędnych do przywracania poziomów dopuszczalnych CO w mieście Jelenia Góra i pyłu PM10 w powiecie oławskim oraz terminy realizacji, koszty i źródła finansowania poszczególnych zadań Lp. 1 2 3 Kierunek \Działania Ograniczenie emisji komunalno-bytowej DLSmOlZSO Ograniczenie emisji komunalno-bytowej DLSmOlPZP Ograniczenie emisji komunikacyjnej DLSmOlMU Sposób działania Zmiana sposobu ogrzewania na ekologiczny: 1. Podłączenia do sieci ciepłowniczej podmiotów ogrzewanych indywidualnie 2. Wymiana nieekologicznych pieców na ogrzewane paliwami ekologicznymi (np. gaz, prąd, ekogroszek) lub na źródła odnawialne (np. pelety, geotermia) Wprowadzenie odpowiednich zapisów do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego: - dla centrum miasta zakaz instalowania kominków - dla nowych budynków jednorodzinnych stosowanie ogrzewania proekologicznego - dla nowych budynków wielorodzinnych włączenia do sieci cieplnej Czyszczenie ulic na mokro w okresie wiosna-jesień Lokalizacja działań (adres, opis obszaru działań itp.) miasto Oława miasto Oława, powiat oławski miasto Oława, miasto Jelcz- Laskowice Planowany termin zakończenia 2020 r. Jednostka realizująca zadanie Burmistrz Miasta Oława, Koszt realizacji działania (tys. PLN) 1) 750+koszt sieci CO 2) 3 000-3 300 Źródła finansowania Własne samorządu, RPO Województwa Dolnośląskiego, właściciele budynków, WFOŚiGW, NFOŚiGW, inne fundusze (w tym europejskie) Nie dotyczy Władze lokalne nie dotyczy nie dotyczy Zadanie realizowane ciągle Burmistrz Miasta Oława, Burmistrz Miasta i Gminy Jelcz - Laskowice 200 500 PLN/km Własne samorządu BSiPP EKOMETRIA Strona 21

Lp. Kierunek \Działania Sposób działania Lokalizacja działań (adres, opis obszaru działań itp.) Planowany termin zakończenia Jednostka realizująca zadanie Koszt realizacji działania (tys. PLN) Źródła finansowania 4 Edukacja ekologiczna DLSmOlEE Prowadzenie kampanii edukacyjnych uświadamiających społeczeństwo o zagrożeniach dla zdrowia związanych z emisją benzo(a)pirenu podczas spalania paliw stałych (w tym odpadów) w paleniskach domowych o niskiej sprawności miasto Oława, powiat oławski Zadanie realizowane ciągle Władze lokalne, Marszałek Województwa Dolnośląskiego 150 Własne samorządu, WFOŚiGW BSiPP EKOMETRIA Strona 22

3.4 Termin realizacji programu Ze względu na fakt, iż nie możliwe jest terminowe (2005 r.) dotrzymanie standardów jakości powietrza, a zaproponowane działania są kosztowne i mają charakter długoterminowych, termin realizacji programu ustala się na koniec 2020 r. 3.5 Lista działań naprawczych, które nie zostały wytypowane do wdrożenia Poniżej wymieniono te działania naprawcze, które możliwe są do zastosowania, a które z różnych przyczyn nie zostały wytypowane do wdrożenia. Lista tych działań jest ograniczona, ze względu na to, iż głównymi źródłami emisji CO i PM 10 w strefach jest emisja z sektora komunalnego. Tabela 2 Lista działań naprawczych (w zakresie ograniczenia emisji CO i PM10), które nie zostały wytypowane do wdrożenia Działanie naprawcze Wprowadzenie komunikacji tramwajowej Ograniczenie ogrzewania indywidualnego w czasie niekorzystnych sytuacji meteorologicznych Przyczyna jego niezastosowania Ze względu na brak infrastruktury technicznej (brak torów tramwajowych) zadanie to jest nieopłacalne ekonomicznie Niemożliwe ze względów społecznych 3.6 Środki służące ochronie wrażliwych grup ludności, w tym dzieci Podstawowym środkiem służącym ochronie wrażliwych grup ludności jest dotrzymywanie standardów jakości powietrza określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Tak więc, jeśli standardy te nie są dotrzymane należy podjąć wszelkie możliwe działania aby poprawić jakość powietrza w strefach. Środkami służącymi ochronie wrażliwych grup ludności są: 1. Przyjęcie i realizacja Programu Ochrony Powietrza; 2. Tworzenie miejsc odpoczynku i zabaw wraz z zielenią miejską na obszarach (dzielnicach) miasta, gdzie nie występują przekroczenia stężeń zanieczyszczeń; 3. Tworzenie sieci monitoringu powietrza w miastach wraz z systemem ostrzegawczym dla ludności; 4. Tworzenie systemu prognoz dla zanieczyszczeń w powietrzu wraz z systemem alertowym dla ludności; BSiPP EKOMETRIA Strona 23

5. Informowanie i przestrzeganie ludności, w tym szczególnie dzieci, gdzie i kiedy zanieczyszczenia powietrza (np. szczególnie ruchliwe ulice w godzinach szczytu komunikacyjnego) są groźne dla ich zdrowia, tak aby mogli tych miejsc unikać; 6. Tworzenie obszarów poprawiających lokalny klimat parki, zieleńce ze zbiornikami wodnymi; 7. Utrzymywanie w czystości dróg i chodników - zapobieganie pyleniu wtórnemu, które szczególnie wpływa na komfort poruszania się pieszo wzdłuż ciągów komunikacyjnych; 8. Tworzenie pasów zieleni wzdłuż szczególnie ruchliwych ciągów komunikacyjnych; 9. Edukacja ekologiczna ludności. Podstawowy środkiem służącym ochronie wrażliwych grup ludności jest opracowanie i wdrożenie systemu alarmowego, który służyłby powiadamianiu poszczególnych grup ludzi o występującym zagrożeniu ze strony nadmiernych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. System taki wymaga: funkcjonowania punktów monitoringu powietrza, funkcjonowania sytemu prognoz, funkcjonowania systemu powiadamiania ludności współpracy władz lokalnych, służb mundurowych, służb ochrony środowiska, mediów publicznych. Wdrożenie takiego systemu jest czasochłonne i kosztowne, ale nieuniknione na obszarach, gdzie przekraczane są progi alarmowe stężeń zanieczyszczeń. Bardzo ważne jest, aby mieszkańcy miast (szczególnie ci najmłodsi i najstarsi) mieli dostęp do publicznych miejsc odpoczynku i zabawy, takich, które mogą zapewnić komfort przebywania, to znaczy zlokalizowanych poza strefami z nadmiernymi stężeniami zanieczyszczeń w powietrzu czy z nadmiernym hałasem, odpowiednio urządzonych (zieleń, zbiorniki wodne, możliwość rekreacji) i łatwo dostępnych komunikacją miejską. W większości miast istnieją takie strefy zieleni (parki, lasy), jednak często wymagają one rewitalizacji i poprawy dostępności. Niezwykle istotne w ochronie wrażliwych grup ludności jest odpowiednia edukacja ekologiczna, szczególnie skierowana do osób starszych. Edukacja taka jest często zapewniana najmłodszym w przedszkolach i szkołach, natomiast nie dociera do osób starszych, mających kłopot z poruszaniem się czy korzystaniem z nowoczesnych form komunikacji. Edukacja taka powinna się skupić nie tylko na tym jakie zachowania są ekologiczne, a jakie nie, ale również jak, gdzie i kiedy należy odpoczywać, jakie formy aktywności fizycznej oferują władze lokalne dzieciom i osobom starszym, jak należy reagować na ostrzeżenia o nadmiernych stężeniach itp. BSiPP EKOMETRIA Strona 24

4 OBOWIĄZKI I OGRANICZENIA WYNIKAJĄCE Z REALIZACJI PROGRAMU Realizacja Programu Ochrony Powietrza wymaga współpracy wielu stron oraz bieżącej oceny postępów prac. W tym celu określone zostały zakresy kompetencji dla poszczególnych organów administracji i instytucji, bariery prawne inne związane z polityką Państwa uniemożliwiające skuteczne realizowanie Programu oraz obowiązki najwyższych organów władzy w Państwie, a także władz lokalnych. 4.1 Obowiązki wynikające z realizacji programu Obowiązki Rządu Rzeczpospolitej Polskiej: 1. Opracowanie polityki energetycznej Państwa uwzględniającej problemy ochrony powietrza. 2. Likwidacja barier prawnych uniemożliwiających skuteczne realizowanie programów ochrony powietrza, w tym w szczególności: utrudniających prowadzenie przez gminy programów ograniczenia niskiej emisji (PONE), poprzez dofinansowanie wymiany kotłów grzewczych u osób fizycznych, umożliwiających wprowadzanie w miastach stref ograniczonej emisji komunikacyjnej, umożliwiających dofinansowanie eksploatacji proekologicznych systemów grzewczych. 3. Uwzględnienie w polityce fiskalnej, szczególnie dotyczącej płatników podatku dochodowego od osób fizycznych, ulg związanych z instalacją urządzeń powodujących wprowadzanie mniejszych ilości zanieczyszczeń do środowiska. Jednak wyłącznie władze lokalne mają kompetencje i mogą efektywnie przeciwdziałać naruszeniom standardów jakości środowiska, w tym powietrza, poprzez plany zagospodarowania przestrzennego, oceny oddziaływania na środowisko, pozwolenia na emisje, pozwolenia na budowę oraz lokalne uregulowania prawne, np. zachęty finansowe skierowane do osób fizycznych. Istotnym elementem umożliwiającym realizację postanowień Programu ochrony powietrza jest przeniesienie podstawowych założeń i kierunków działania do wszystkich strategicznych dokumentów i polityk na szczeblu województwa, powiatów i gmin. Pozwala to na efektywne i sprawne współdziałanie odpowiedzialnych za jego realizację jednostek organizacyjnych oraz planowe realizowanie przyszłych inwestycji. Marszałek Województwa Dolnośląskiego, w związku z realizacją Programu, jest odpowiedzialny za: administrowanie i nadzór nad bazą danych o emisji, BSiPP EKOMETRIA Strona 25

uzupełnianie bazy danych o emisji, zbieranie informacji o stopniu realizacji zadań zapisanych w Programie, przekazywanie Ministrowi Środowiska informacji o realizacji Programu, wystąpienia do Marszałka Sejmu, Kancelarii Rządu lub odpowiednich ministrów w sprawie wprowadzenia stosownych uregulowań prawnych, pozwalających na egzekwowanie działań zawartych w programach ochrony powietrza (np. dotyczących zmiany systemu grzewczego w gospodarstwach domowych, obowiązku zmywania ulic przez zarządzającego drogą). Prezydent miasta Jelenia Góra (miasto na prawach powiatu) i Burmistrz Miasta Oława oraz Starosta Powiatu Oławskiego są zobowiązani do przekazywania organowi przyjmującemu Program informacji o: wydawanych decyzjach, w szczególności: decyzjach administracyjnych zawierających informacje o emisji zanieczyszczeń do powietrza, pozwoleniach na wprowadzanie zanieczyszczeń do powietrza, pozwoleniach zintegrowanych, decyzjach zobowiązujących do wykonywania pomiarów emisji oraz informacji o przyjmowanych w trybie art. 152 ustawy POŚ - zgłoszeniach eksploatacji instalacji, podejmowanych decyzjach dotyczących realizacji działań wynikających z podstawowych kierunków i zakresów działań mających na celu w szczególności ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł bytowokomunalnych, działaniach podjętych w celu wdrożenia zadań wynikających z realizacji naprawczego programu ochrony powietrza. Organ przyjmujący Program wyda uchwałę w sprawie określenia programu ochrony powietrza dla stref: miasto Jelenia Góra oraz powiat oławski. Sprawozdania o wdrożonych działaniach na terenie stref, w celu realizacji zadań wynikających z naprawczego programu ochrony powietrza, Prezydent, Burmistrz i Starosta powinni na bieżąco przekazywać do organu przyjmującego Program. Organ przyjmujący Program powinien kontrolować wykonanie zadań w terminach przewidzianych na ich zakończenie. Coroczne uaktualniane bazy danych emisyjnych (szczególnie wprowadzanie zmian w emisji komunikacyjnej i powierzchniowej) oraz coroczne oceny jakości powietrza wykonywane przez WIOŚ we Wrocławiu pozwolą na bieżącą kontrolę stanu aerosanitarnego w strefach. 4.2 Ograniczenia wynikające z realizacji programu Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska (art. 91 ust. 1) na Marszałku Województwa Dolnośląskiego spoczywa obowiązek opracowania Programu ochrony powietrza, natomiast realizacja Programu znajduje się już w zakresie działań władz samorządowych. BSiPP EKOMETRIA Strona 26