Czynności policji na miejscu zgłoszonego zdarzenia drogowego kwalifikowanego jako wypadek drogowy

ANDRZEJEWSKA Sylwia 1 GARBARCZYK Sławomir 2 KAMYSZEK Kamila 3 Czynności policji na miejscu zgłoszonego zdarzenia drogowego kwalifikowanego jako wypadek drogowy WSTĘP Wypadki drogowe w Polsce stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa mieszkańców naszego kraju. Jak pokazują dane statystyczne, w okresie ostatnich 24 lat (począwszy od 1990 r., a skończywszy na 2013 r.) liczna zdarzeń drogowych licząc łącznie kolizje i wypadki drogowe wzrosła blisko o 350 %. Jednocześnie w tym samym okresie czasu liczba pojazdów samochodowych wzrosła prawie o 300 %. Występujące aktualnie natężenie ruchu drogowego sprawia, że liczba zdarzeń drogowych rośnie szybciej niż liczba pojazdów samochodowych. Rozwój układów bezpieczeństwa biernego i czynnego w pojazdach samochodowych oraz stała modernizacja infrastruktury drogowej, sprawia, że systematycznie zmniejsza się liczba osób rannych i zabitych na naszych drogach. Wykres. 1. Zagrożenie stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce w latach 1990 2013 1. ZGŁOSZENIE ZAISTNIENIA WYPADKU DROGOWEGO Wydanie postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego (dochodzenia lub śledztwa) uwarunkowane jest zdobyciem informacji wskazujących na uzasadnione podejrzenie spowodowania zdarzenia drogowego w ruchu lądowych, które należy zakwalifikować zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, jako wypadek drogowy. Informacje w tym zakresie docierają do organów procesowych (policja lub prokuratura) od świadków lub uczestników bezpośrednich zaistniałego zdarzenia, służb ratunkowych po zgłoszeniu na numer alarmowy 112 (Straż Pożarna), personelu Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych (najczęściej będzie to dyspozytor i załogi zespołów 1 Politechnika Poznańska, Wydział Maszyn Roboczych i Transportu; 60-965 Poznań; ul. Piotrowo 3. andrzejewskasm@gmail.com 2 Politechnika Poznańska, Wydział Maszyn Roboczych i Transportu; 60-965 Poznań; ul. Piotrowo 3. sgarbarczyk@onet.pl 3 Politechnika Poznańska, Wydział Maszyn Roboczych i Transportu; 60-965 Poznań; ul. Piotrowo 3. kamila.kamyszek@gmail.com 25

ratunkowych) lub/i lekarza pełniącego dyżur na SOR, który kieruje osoby zgłaszające się do dalszego specjalistycznego leczenia na konkretny oddział szpitalny, itp. Należy w tym miejscu zauważyć, że każdy z nas powziąwszy wiedzę o popełnieniu przestępstwa w postaci spowodowania wypadku drogowego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym organ procesowy (art. 304 1 k.p.k.), a instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o spowodowaniu wypadku związanego z ruchem lądowym, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym organ procesowy (art. 304 2 k.p.k.). Niezwłoczne przekazanie informacji o zaistniałym zdarzeniu drogowym i o jego uczestniku (kierowcy-sprawcy), który oddalił się z miejsca zaistniałego zdarzenia, umożliwia podjęcie działań pościgowych, rozmieszczenie blokad drogowych i przede wszystkim zabezpieczenie śladów kryminalistycznych pozwalających na odtworzenie przebiegu zaistniałego zdarzenia drogowego oraz ustalenie sprawcy i osób pokrzywdzonych. Należy w tym miejscu zauważyć, że sprawca przestępstwa zatrzymany lub ujęty zgodnie z art. 243, 244 k.p.pk. bezpośrednio po jego zaistnieniu, nie ma możliwości technicznych usunięcia uszkodzeń samochodu w nim uczestniczącego, zatarcia śladów związanych z jego zaistnieniem oraz wypracowania sobie alibi lub zmiany charakteru swojego udziału w zaistniałym zdarzeniu drogowym. Niezwłoczne przyjęcie w/w informacji przez policję lub prokuraturę, jeszcze przed formalnym wszczęciem postępowania przygotowawczego, umożliwia bardzo szybkie wykonanie czynności procesowych, ze szczególnym naciskiem na zabezpieczenie śladów kryminalistycznych oraz dowodów potrzebnych do zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania przygotowawczego, a w dalszej konsekwencji postępowania sądowego (zarówno karnego, ale i coraz częściej cywilnego związanego z różnego rodzaju odszkodowaniami i zadośćuczynieniem). Informacja o zaistnieniu wypadku drogowego może występować w formie pisemnej lub też ustnej. Występującą w większości przypadków formą wszczęcia postępowanie przygotowawczego w sprawie o wypadek drogowy jest notatka służbowa zgodnie z art. 143 2 k.p.k. W przypadkach, gdy zaistnienie zdarzenia drogowego, w którym występowały obrażenia ciała osób pokrzywdzonych występowała próba jego zatuszowania, formą zgłoszenia będzie przyjęcie zawiadomienia ustnego o przestępstwie zgodnie z art. 143 1 k.p.k. Do najważniejszych informacji, które należy uwzględnić przy sporządzaniu notatki urzędowej lub protokołu ustnego zawiadomienia o przestępstwie należy zaliczyć: czas zaistnienia wypadku drogowego - ze szczególną dokładnością ustalenia godziny jego zaistnienia, która stanowi podstawę do ustalenia pory dnia dzień, noc a zwłaszcza występowania zmiennych warunków oświetleniowych, jakimi są: świt, zmierz, zorza poranna, zorza wieczorna; miejsce zaistnienia wypadku drogowego - kategoria drogi (np. A2, S5, DK11, DW443, P1243, itd.) nazwa miejscowości, nawa ulicy, numer posesji, numer domu, itd.; rodzaj pojazdów uczestniczących w wypadku drogowym (rower, motorower, skuter, czterokołowiec, motocykl, samochód osobowy, samochód ciężarowy, przyczepa, naczepa, itd.) z uwzględnieniem marki, modelu i typu z wykorzystaniem numeru identyfikacyjnego (VIN) oraz tabliczki znamionowej oraz numeru rejestracyjnego; okoliczności i rodzaj zdarzenia - zderzenie pojazdów, uderzenie w przeszkodę, zjechanie z drogi, potrącenie pieszego lub kierującego pojazdem jednośladowym, kierunki ruchu uczestników zdarzenia oraz sposób zachowania się na drodze; warunki drogowe i warunki atmosferyczne rodzaj i stan nawierzchni jezdni, pobocza i pozostałych występujących w pasie drogowym; łuk drogi, obszar skrzyżowanie, obszar przejścia dla pieszych, spadek/wzniesienie, istotne znaki i sygnały drogowe poprzedzające miejsce wypadku drogowego oraz występujące warunki pogodowe; zaistniałe skutki zdarzenia drogowego rozpoczynając od danych personalnych osób z podaniem imienia, nazwiska, imion rodziców, nazwiska panieńskiego matki, numeru PESEL i miejsca urodzenia, dokładnego adresu zamieszkania oraz danych kontaktowych (aktualny numer telefonu komórkowego) oraz z uwagi na procedury prawne miejsca zatrudnienia i wykonywanego zawodu, kategorii prawa jazdy (numer oraz organ wydający), 26

udokumentowanie faktu zawarcia polisy ubezpieczeniowej oraz okresu jej obowiązywania, a także stanu, w jakim znajdował się kierujący po przeprowadzeniu badania na obecność alkoholu w organizmie oraz środków odurzających, ewentualnie odnotowanie faktu oddalenia się z miejsca zdarzenia drogowego; ustalenie istotnych świadków zaistniałego wypadku drogowego poprzez podanie danych personalnych zawierających: imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz numer telefonu kontaktowego; podanie miejsca i sposobu zabezpieczania pojazdów uczestniczących w wypadku drogowym oraz formy zabezpieczenia mienia przewożonego w pojazdach przy pomocy wyspecjalizowanych do tego pojazdów samochodowych Pomocy Drogowej oraz przechowania pojazdów na terenach Policyjnych Parkingów Depozytowych; dołączenia załączników do notatki urzędowej które stanowią zabezpieczone blankiety prawa jazdy i dowodów rejestracyjnych, o ile zachodzi konieczność ich zabezpieczenia zgodnie z obowiązującymi przepisami, sporządzenie spisów mienia ujawnionego w pojazdach które zostało zabezpieczone przez Pomoc Drogową; innych jeżeli zachodzi taka konieczność, np. w postaci powiadomienia odpowiednich służb o konieczności usunięcia martwego zwierzęcia z terenu pasa drogowego, itp. Zamieszczony zbiór informacji merytorycznych, których konieczność udokumentowania jest istotna do prawidłowego toku postępowania przygotowawczego, nie jest jedynym możliwym szablonem. W zależności od rodzaju i rozmiaru zaistniałego wypadku drogowego, należy do dostosować treść informacji do jego skutków, pozyskując maksymalną ilość pełnych informacji o występujących okolicznościach, przyczynach i przebiegu wypadku drogowego. 2. ORGANIZACJA GRUPY OPERACYJNO-DOCHODZENIOWEJ OBSŁUGUJĄCEJ ZAISTNIAŁE ZDARZENIE DROGOWE Za najbardziej istotne zadanie dla wykonania sprawnego i dokładnego postępowania na miejscu zaistniałego wypadku drogowego, należy uznać skład grupy dochodzeniowo-śledczej oraz wyposażenie jej w odpowiedni sprzęt przystosowany do jego obsługi. Pożądanym rozwiązaniem (które funkcjonuje niestety jedynie w dużych miastach) jest powołanie stałej specjalistycznej grupy wypadkowej składającej się z policjantów pionu ruchu drogowego, która stale w przypadkach niecierpiących zwłoki, przeprowadza w niezbędnym zakresie czynności procesowe związane z gromadzeniem rzeczowego materiału dowodowego na potrzeby toczącego się postępowania przygotowawczego w sprawie o wypadek drogowy. W skład grupy operacyjno-dochodzeniowej powinni wchodzić: prowadzący oględziny którym może być prokurator (obligatoryjnie w przypadku zdarzenia ze skutkiem śmiertelnym) lub policjant pionu dochodzeniowo-śledczego, który dokonuje oględzin miejsca wypadku drogowego, przede wszystkim dążąc do zabezpieczenia istotnych śladów kryminalistycznych na drodze i pojazdach, oględzin osób żywych, osób zmarłych w wyniku następstw uczestnictwa w wypadku drogowym oraz śladów na ich odzieży włącznie z jej zabezpieczeniem; ponadto do jego obowiązków (o ile w czynnościach nie uczestniczy prokurator) jako kierownika grupy dochodzeniowo-śledczej należy sprawowanie nadzoru nad prawidłowym tokiem wykonywanych czynności na miejscu zdarzenia i koordynacja ich przebiegu; po wykonaniu wszystkich czynności do jego obowiązków należy przeprowadzenie analizy uzyskanych wyników, polecenie wykonania koniecznych uzupełnień, wykonanie selekcji zgromadzonych dowodów rzeczowych i śladów kryminalistycznych oraz ustalenie dalszego sposobu ich zabezpieczenia i miejsca ich przechowywania; specjalista którym w większości przypadków jest technik kryminalistyki, zgodnie z art. 205 k.p.k., do którego obowiązków należy sporządzenie dokumentacji fotograficznej miejsca wypadku drogowego, na podstawie wykonanych zdjęć kryminalistycznych, w większości przypadków sporządzenie szkicu sytuacyjnego miejsca wypadku drogowego, a w przypadkach bardziej skomplikowanych zdarzeń drogowych, wykonanie planu sytuacyjnego (oczywiście 27

w obu przypadkach z zachowaniem skali); ponadto możliwym jest również utrwalenie wykonywanych czynności procesowych przy wykorzystaniu kamery, która rejestruje obraz i dźwięk zgodnie z art. 147 1 k.p.k.; głównym zadaniem ciążącym, w zakresie obowiązku procesowych specjalisty, jest ujawnienie, utrwalenie i zabezpieczenie istotnych śladów kryminalistycznych związanych z zaistniałym zdarzeniem drogowym przy maksymalnym wykorzystaniu posiadanej wiedzy oraz sprzętu i środków techniki kryminalistycznej, przy jednoczesnej współpracy z prowadzącym oględziny w trakcie sporządzania protokołu; policjant ruchu drogowego do jego obowiązków należy przede wszystkim zabezpieczenie miejsca zaistniałego wypadku drogowego przy użyciu pojazdu służbowego i środków, jakimi do tego celu dysponuje; kierowanie odbywającym się ruchem drogowym (np. w sposób wahadłowy, itp.) podczas wykonywanych czynności procesowych przez policjantów pionu dochodzeniowo-śledczego; przeprowadzenie badań osób uczestniczących w zdarzeniu na zawartość alkoholu lub innych środków w organizmie przy pomocy znajdującego się na wyposażeniu sprzętu do tego celu; wykonanie wstępnego zbadania stanu technicznego pojazdów biorących udział w wypadku drogowym; policjant piony kryminalnego (rozpoznawczego) dokonanie ustaleń w sytuacji np. ucieczki osoby kierującej z miejsca zdarzenia, odjechania z miejsca pojazdu bez udzielenia pomocy osobom pokrzywdzonym, itp. w miarę możliwości bierze udział w pościgu lub/i penetracji przyległego obszaru do miejsca zaistniałego wypadku drogowego. W przypadku zaistnienia wypadku drogowego ze skutkiem śmiertelnym, oględzin zwłok na miejscu ich znalezienia dokonuje prokurator z udziałem biegłego lekarza, w miarę możliwości z zakresu medycyny sądowej. W przypadku sytuacji niecierpiącej zwłoki, oględzin dokonuje policja z obowiązkiem niezwłocznego powiadomienia o tym fakcie prokuratora, zgodnie z art. 209 k.p.k. Grupa operacyjno-dochodzeniowa wykonująca obsługę zaistniałego wypadku drogowego, powinna być wyposażona w pojazd samochodowy przystosowany do tego celu, z wyposażeniem umożliwiającym dokonanie pełnych czynności procesowych, np. sprzęt do zabezpieczenia miejsca zdarzenia (zapewnienie własnego bezpieczeństwa podczas oględzin przy odbywającym się ruchu drogowym), sprzęt oświetleniowy pozwalający na dodatkowe oświetlenie miejsca podczas ujawnia śladów kryminalistycznych, walizkę śledczą specjalizowaną do obsługi zdarzeń drogowych, aparat fotograficzny z lampą błyskową, kamerę, dyktafon, łaty geodezyjne, taśmy parciane i dystansometrem, itp. Fot.. 1. Radiowóz specjalistyczny do obsługi zaistniałych wypadków drogowych 28

Fot.. 2. Radiowóz specjalistyczny do obsługi zaistniałych wypadków drogowych Pomocnicze specjalistyczne czynności ratownicze, naturalizację następstw oraz likwidację skutków zaistniałych zdarzeń drogowych wykonuje Państwowa Straż Pożarna. Do transportu uszkodzonych pojazdów wykorzystuje się firmy zajmujące się Pomocą Drogową, a do przewozu osób zmarłych pojazdy specjalne Zakładów Pogrzebowych. Foto. 3. Specjalistyczny dźwig samochodowy Pomocy Drogowej 29

3. ZABEZPIECZNIE MIEJSCA ZAISTNIAŁEGO WYPADKU DROGOWEGO Pierwszą czynnością policjanta przybyłego na miejsca zaistniałego wypadku drogowego do czasu przybycia grupy dochodzeniowo-śledczej - oprócz udzielenia pomocy osobom rannym, jest zabezpieczenie miejsca w taki sposób, aby nie dopuścić zniszczenia śladów kryminalistycznych i dowodów rzeczowych związanych z zaistniałym wypadkiem drogowym. Zabezpieczenie miejsca wypadku drogowego jest czynnością poprzedzającą przeprowadzenie oględzin miejsca wypadku drogowego. Jednocześnie, prawidłowe zabezpieczenie miejsca wypadku drogowego, zabezpiecza bezpieczeństwo ruchu drogowego wykonujących czynności procesowe policjantów oraz udzielającym pomocy osobom pokrzywdzonym ratownikom medycznym. Zabezpieczenie miejsca zaistniałego wypadku drogowego ma być wykonane przez: pasywne zabezpieczenie miejsca zdarzenia, jest to obowiązek, który ciąży przede wszystkim na kierującym pojazdem - w razie uczestnictwa w wypadku drogowym zgodnie z art. 44 p.r.d. oraz na każdym z nas, a także na instytucjach państwowych i samorządowych zgodnie z art. 304 2 k.p.k.; aktywne zabezpieczenia miejsca zdarzenia, do którego zobowiązana jest w głównej mierze Policja, ale także uczestnicząca w czynnościach ratunkowych Straż Pożarna. Foto. 4. Zestaw do zabezpieczenia miejsca wypadku drogowego produkcji Wiblask Podstawowym obowiązkiem policjanta przybyłego na miejsce wypadku drogowego zgodnie z art. 1 ust 2 ustawy o Policji - w wyniku którego osoby pokrzywdzone doznały obrażeń ciała lub/i poniosły śmierci w następstwie doznanych obrażeń ciała jest: 30

udzielenie niezbędnej pomocy pokrzywdzonym w zaistniałym wypadku drogowym oraz wezwanie pomocy medycznej i powiadomienie dyżurnego jednostki Policji, na której doszło do zaistnienia zdarzenia; pozostanie ma miejscu wypadku drogowego, a jeżeli wezwanie pomocy medycznej wymaga oddalenia się, niezwłoczny powrót na jego miejsce. Analogiczny obowiązek postępowania dotyczy również kierującego pojazdem oraz pozostałych osób uczestniczących w zaistniałym wypadku drogowym, zgodnie z art. 44 ust. 2 pkt 1-3 i ust. 3 p.r.d. Z doświadczenia praktycznego wiemy, że na miejscu zaistniałego wypadku drogowego każdorazowo zbiera się duża liczba osób postronnych, które obserwują przebieg i skutki zaistniałego zdarzenia, ograniczając swój udział do telefonicznego wezwania pomocy medycznej lub zawiadomienia straży pożarnej lub/i policji. Bardzo rzadko można się spotkać z osobami próbującymi udzielić pomocy przedmedycznej, a jeżeli już, to są to przypadkowo znajdujący się na miejscu ratownicy medyczni lub osoby związane zawodowo ze środowiskiem medycznym. Należy zauważyć, że wiedza tych osób może być wykorzystana do segregowania osób rannych w zakresie kolejności udzielenia samej pomocy medycznej oraz ilości zespołów ratunkowych, jakie należy zadysponować do obsłużenia zaistniałego wypadku drogowego. Jeżeli na miejscu zdarzenia drogowego znajduje się już zespół ratownictwa medycznego, to pomoc policjanta przy ratowaniu osób pokrzywdzonych ogranicza się do: udziału w wydobyciu osób pokrzywdzonych w pojazdach; ewentualnym organizowaniu transportu. W sytuacji, gdy jako pierwszy na miejscu zaistniałego wypadku drogowego, przed przybyciem zespołu ratownictwa medycznego, pojawił się policjant, jest zobowiązany do udzielenia pierwszej pomocy przedmedycznej osobom pokrzywdzonym do chwili dotarcia służb medycznych, a w razie zaistnienia konieczności przetransportowania osób rannych, jest zobowiązany zorganizować środki do ich przetransportowania do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. W takiej sytuacji policjant powinien: ustalić liczbę pokrzywdzonych i skutki zaistniałego wypadku drogowego; w sposób umiejętny, nie powodujący zwiększenia zakresu obrażeń ciała, wydostać osobę pokrzywdzoną z pojazdu samochodowego, tak, aby umożliwić natychmiastowe udzielenie jej pomocy przez zespół ratownictwa medycznego; próbować przywrócić oddech osoby pokrzywdzonej, np. poprzez zastosowanie sztucznego oddychania, masaż serca, oswobodzenie dróg oddechowych z ciał obcych; podjąć próbę ułożenia ciała nieprzytomnej osoby pokrzywdzonej w pozycji bezpiecznej ustalonej; podjąć czynności przedmedyczne w celu zatamowania występującego krwotoku; podjąć czynności przedmedyczne w celu unieruchomienia złamanej kończyny lub usztywnić całe ciało, zastosować, jeżeli jest to możliwe, okrycie ciała osoby w celu wyeliminowania utraty ciepła; wezwać samodzielnie lub polecić innej osobie wezwanie zespołu ratownictwa medycznego na miejsce zaistniałego wypadku drogowego. Podstawową zasadą na miejscu zaistniałego wypadku drogowego jest to, że przetransportowanie osoby pokrzywdzonej musi być poprzedzone udzieleniem pomocy przedmedycznej. Policjant decydując się na zorganizowanie transportu osoby pokrzywdzonej w zaistniałym wypadku drogowym, organizuje transport tylko w przypadku doznania mniejszych obrażeń ciała. Należy w tym miejscu stwierdzić, że przy wystąpieniu rozległych obrażeń ciała i wystąpieniu stanu ciężkiego, nieprofesjonalnie udzielona pomoc przedmedyczna, może również przyczynić się do pogorszenia stanu zdrowia pokrzywdzonego. Dlatego podczas szkolenia podstawowego oraz dalszych szkoleń specjalistycznych na różnych etapach kształcenia zawodowego, kładziony jest nacisk na znajomości teoretyczne i praktyczne udzielania pomocy przedmedycznej przez każdego policjanta. Bardzo istotnym aspektem jest ustalenie danych personalnych osób pokrzywdzonych, co jest niezbędne w dalszych czynnościach procesowych związanych z prowadzonym postępowaniem przygotowawczym, dlatego też policjant powinien odnotować dane personalne osób pokrzywdzonych 31

oraz placówkę medyczną, do której zostały one zabrane z miejsca wypadku drogowego. Należy podkreślić, że dane w/w należy ustalić również w sytuacji, gdy osoby pokrzywdzone zostały przetransportowane jeszcze przed przybyciem na miejsce policjanta. Kluczowym celem zabezpieczenia miejsca wypadku drogowego jest to, aby do chwili rozpoczęcia oględzin miejsca wypadku drogowego, jego stan był jak najbardziej zbliżony do stanu tuż po chwili zaistnienia wypadku drogowego. Zabezpieczanie miejsca zaistniałego wypadku drogowego powinno zostać rozpoczęte bezpośrednio z chwilą przybycia na miejsce pierwszego policjanta: ustalić zakres i rozmiary zaistniałego wypadku drogowego, ustalić obszar, na którym mogą się znajdować ślady kryminalistyczne i dowodowy rzeczowe związane ze zdarzeniem bezzwłocznie obszar ten należy odgrodzić od osób postronnych przy użyciu znajdujących się na wyposażeniu środków technicznych do tego przeznaczonych; w przypadku ujawnienia występowania śladów kryminalistycznych na miejscu zaistniałego wypadku drogowego, dążyć do ich zabezpieczenia przed występującymi warunkami atmosferycznym, np. opady deszczu, itd. oraz nie dopuścić do użycia środków neutralizujących przez Straż Pożarną w sposób, który mógłby zniszczyć występujące ślady, np. poprzez zasypanie absorbentem, użycie chemicznych środków neutralizujących, czy też zmycie jezdni wodą, itp.; istotnym aspektem zabezpieczenia miejsca zdarzenia, jest podjęcie takich środków technicznych, które wykluczają obecność osób trzecich, a tym samym możliwość zaistnienia kradzieży mienia osób pokrzywdzonych lub przewożonego w pojeździe; należy bezzwłocznie dążyć do ustalenia przebiegu i przyczyny zaistnienia wypadku drogowego, która posłuży do wytypowania osoby, której postępowanie doprowadziło do jego zaistnienia; ustalenie danych personalnych kierujących oraz osób podróżujących pojazdami, uprawień do kierowania środkami lokomocji, danych identyfikacyjnych pojazdów oraz danych dotyczących obowiązkowego ubezpieczenia OC; należy dążyć do podjęcia środków bezpieczeństwa związanych z występującymi warunkami drogowymi oraz warunkami atmosferycznym w taki sposób, aby zapewnić bezpieczeństwo ruchu drogowego. Foto. 5. Przykład prawidłowego zabezpieczenia miejsc potrącenia pieszego przez samochód osobowy przy pomocy dwóch radiowozów i słupków oraz wykorzystaniu ogrodzeń łańcuchowych na chodniku widok zgodnie z kierunkiem ruchu pojazdu widoczna organizacja ruchu w sposób wahadłowy. 32

Foto. 5. Przykład prawidłowego zabezpieczenia miejsc potrącenia pieszego przez samochód osobowy przy pomocy dwóch radiowozów i słupków oraz wykorzystaniu ogrodzeń łańcuchowych na chodniku widok przeciwnie do kierunkiem ruchu pojazdu widoczna organizacja ruchu w sposób wahadłowy. W przypadku, gdy skutkiem zaistniałego wypadku drogowego jest śmierć człowieka lub doznanie obrażeń ciała określonych w art. 157 1 k.k., to uczestniczące w zdarzeniu pojazdy muszą pozostać w położeniach powypadkowych i nie mogą być przemieszczane. Jedynym odstępstwem od takiej procedury jest konieczność udzielenia pomocy osobie pokrzywdzonej, z której wynika konieczność przemieszczenia pojazdu w celu wydobycia pokrzywdzonego. W takiej sytuacji należy przy pomocy dostępnych środków technicznych, oznaczyć miejsca, w których znajdowały się poszczególne koła pojazdu lub obrysować obrys samochodu, a także obrysować położenie powypadkowe osoby pokrzywdzonej. Podczas szczegółowego ujawniania występujących śladów na drodze w postaci: śladów kół np. hamowania, blokowania, znoszenia bocznego, poślizgu bocznego, tarcia opony bez powietrza, darcia nawierzchni pobocza, itp.; śladów krwi, plam płynów ustrojowych, tkanki ludzkiej, włosów, itp. śladów wleczenia osoby lub zahaczonego pojazdu; plam rozlanych płynów eksploatacyjnych; pól rozrzutu odłamków szkła, płytek lakieru, itp.; śladów tarcia odzieży; w celu zapobieżenia ich zniekształceniu lub zatarciu, należy dążyć do ich obrysowania przy pomocy dostępnych środków technicznych, jakimi są kreda lub spray geodezyjny, itp. W przypadku negowania przez osobę podejrzewaną (np. zbiegnięcie z miejsca zdarzenia) udziału w wypadku drogowym, prostym sposobem jest sprawdzenie ciepłoty silnika samochodu z wykonaniem pomiaru temperatury płynu chłodzącego, co pozwala ustalić czas, który upłynął od chwili zaistnienia zdarzenia do chwili wyłączenia silnika. 33

Policjant zabezpieczający miejsce zaistniałego wypadku drogowego, po przybyciu na miejsce grupy operacyjno-dochodzeniowej, szczegółowo informuje prowadzącego oględziny (kierownika grupy) o dokonanych ustaleniach sporządzając w następnej kolejności notatkę urzędową, stanowiąca podstawę do wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o wypadek drogowy. 4. USTALENIE ŚWIADKÓW, SPRAWCY I UCZESTNIKÓW WYPADKU DROGOWEGO Z grupy osób, które przebywają na miejscu zaistniałego wypadku drogowego, policjant ma obowiązek ustalić jego bezpośrednich świadków, którzy wniosą istotne informacje o jego przebiegu. Ta, na pozór prosta czynność z reguły wywołuje opór osoby, która nie jest zainteresowana swoim udziałem w czynnościach procesowych i uciążliwością związaną z wezwaniami do składania zeznań przed organami procesowymi oraz sądami. Ustalenie osoby, która może występować w charakterze świadka, powinno odbyć się poprzez identyfikację za pomocą dowodu osobistego lub innego dokumentu mogącego potwierdzić jej tożsamość. Z wieloletniej praktyki wynika, że osoby potrafią podać ustnie nieprawdziwe dane, aby uniknąć udziału w toku czynności procesowych. Ustalenie świadków zaistniałego wypadku drogowego możliwe jest również w oparciu o relacje przebiegu zdarzenia wynikającą z zeznań uczestników, pokrzywdzonych i mieszkańców budynków przyległych do miejsca zaistniałego zdarzenia. Nierzadko zdarza się, że pomimo sprawnego przybycia na miejsce wypadku drogowego, nie udaje się ustalić wartościowego źródła osobowego, gdyż wśród osób znajdujących się przy drodze nie ma już nikogo, kto widział bezpośredni przebieg zdarzenia. W sytuacji, gdy podczas pierwszych czynności policyjnych na miejscu zaistniałego wypadku drogowego zostanie zatrzymany jego sprawca, należy bezwzględnie sprawdzić jego osobę z danymi znajdującymi się na dowodzie osobistym, dokumentach uprawniających do kierowania pojazdami, a także dokumenty pojazdu ze szczególnym uwzględnieniem ważności badań technicznych dopuszczających do ruchu po drogach publicznych oraz ważności obowiązkowej polisy ubezpieczenia OC. Prawidłowym postępowaniem jest opuszczenie pojazdu przez kierującego w celu wyeliminowania możliwości dokonywania w nim zmian, które mogą być istotne do ustalenia przebiegu zaistniałego zdarzenia. Sprawcę zaistniałego wypadku drogowego należy bezzwłocznie przekazać przybyłej na miejsce grupie operacyjno-dochodzeniowej, w celu bezzwłocznego poddania badaniu na zawartość alkoholu w organizmie lub środka podobnie działającego. W stosunku do takiej osoby jednocześnie powstaje konieczność wykonania czynności procesowych w niezbędnym zakresie. Podsumowując ten punkt, należy zauważyć, że analogiczne postępowanie powinno dotyczyć innych kierujących uczestniczących w zaistniałym wypadku drogowym. Streszczenie W artykule zamieszczono dane statystyczne stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce na przestrzeni ostatnich 24 lat. Głównym tematem rozważań autorów artykułu są czynności policji na miejscu zgłoszonego zdarzenia drogowego kwalifikowanego, jako wypadek drogowy. W referacie znajdują się obszerne rozważania związane z przyjęciem informacji o zaistniałym wypadku drogowym i związaną z tym dokumentacją. Autorzy opisują również dobór grupy operacyjno-dochodzeniowej potrzebnej do obsługi zaistniałego zdarzenia drogowego. Przedstawiona została też bardzo istotna problematyka związana z zabezpieczeniem miejsca wypadku drogowego oraz ustaleniem źródeł osobowych w postaci świadków, sprawcy i pozostałych jego uczestników. W artykule znajdują się również rozważania związane z procedurą badania uczestników wypadku drogowego na zawartość we krwi alkoholu lub innych środków o podobnym działaniu na kierującego. The police activities at the scene of a reported traffic collision qualified as a road accident Abstract In the article there are inserted the statistics concerning traffic safety in Poland over the last 24 years. The main subject-matter of the authors consideration are the police activities at the scene of a reported traffic collision qualified as a road accident. The article also contains extensive conideration associated with accepting a report on a road accident and its documentation. The authors also describe the selection of 34

operational-investigating group members necessary to deal with an arisen road incident. The significant issues connected with securing raad accident scene as well as establishing personal sources, such as witnesses, a culprit and other participants of a road accident, are also presented in the article. It also contains consideration regarding the procedure of a medical examination of road accident participants testing alcohol level in their blood as well as the level of other substances having similar influence on a driver. BIBLIOGRAFIA 1. Tekst Jednolity Ustawy o Policji z dnia 06 kwietnia 1990 r. (tekst jednolity Dz. U. Nr 287 poz. 1687 z 2011 r., z późn. zm.); 2. Ustawa z dnia 06 czerwca 1997 r., Kodeks karny (Dz. U. z 1997 r., Nr 89, poz. 553 z późn. zm.); 3. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r., Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2013 r., poz. 482 z późn. zm.); 4. Ustawa z dnia 06 czerwca 1997 r., Kodeks postępowania przygotowawczego (Dz. U.z 1997 r., Nr 89, poz. 555 z późn. zm.); 5. Tekst Jednolity Ustawy z dnia 20.06.1997 r., Prawo o ruchu drogowym, Dz. U.z 2012 r., Nr 58, poz. 1137, 1448 oraz Dz. U. z 2013 r. poz. 700, 991 z późn. zmianami; 6. Tekst Jednolity Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 31.12.2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia Dz. U. z 2013 r. poz. 995; 7. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury i Gospodarki Morskiej oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31.07.2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych, Dz. U. z 2002 r. Nr 170 poz. 1393; 8. Szczegółowe warunki techniczne dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunki ich umieszczania na drogach, Dz. U. Załącznik do nru 220, poz. 2181 z dnia 23.12.2003 r.; 9. Wytyczne Nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia 05 lipca 2007 r. w sprawie postępowania policjantów na miejscu zdarzenia drogowego (Dz. Urz. KGP z dnia 01 października 2007 r.); 10. Zarządzenie nr 609 Komendanta Głównego Policji z dnia 25.06.2007 r. w sprawie sposobu pełnienia służby na drogach przez policjantów Dziennik Urzędowy KGP. 35