jutrzenko! POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE prowadzenie śpiewów: Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK

jutrzenko! Witaj, majowa Witaj, majowa jutrzenko! jutrzenko! POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE Stary Rynek przed Odwachem Stary Rynek przed Odwachem wtorek, 3 maja 2016, godz. 19.30 wtorek, 3 maja honorowa odprawa warty 2016, godz. 19.30 prowadzenie śpiewów: Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK honorowa odprawa warty opracowanie muzyczne:jacek AnitaKowalski Murawka, Robert Rekiel prowadzenie śpiewów: z zespołem Monogramista JK recytacje: Irena Lipczyńska, Marek Klupś Robert Rekiel opracowanie muzyczne: Anita Murawka, możliwość kupnalipczyńska, śpiewnika Marek cena Klupś 2 zł recytacje: Irena śpiewnik w wersji pdf www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl możliwość kupna śpiewnika cena 2 zł Rynek przed Odwachem zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN śpiewnik w wersji pdf www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE Stary POZNAŃSKIE wtorek, 3 maja WSPÓLNE 2016, godz.śpiewanie 19.30 honorowa wartywspólne ŚPIEWANIE POZNAŃSKIE Stary Rynekodprawa przed Odwachem prowadzenie śpiewów: Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK wtorek, 3RYNEK maja 2016, godz.odwachem 19.30 STARY PRZED opracowanie muzyczne: Anita Murawka, Robert Rekiel recytacje: Irena Lipczyńska, Marek Klupś honorowa odprawa warty wtorek, 3 V śpiewnika 2016, możliwość kupna godz. cena z zespołem 2 zł 19.30 prowadzenie śpiewów: Jacek Kowalski Monogramista JK śpiewnik w wersji pdf Anita www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl opracowanie muzyczne: Murawka, Robert Rekiel zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN recytacje: Irena Lipczyńska, Marek Klupś możliwość kupna śpiewnika cena 2 zł śpiewnik w wersji pdf www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN

POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE STARY RYNEK PRZED ODWACHEM wtorek, 3 V 2016, godz. 19.30 honorowa odprawa warty prowadzenie wspólnego śpiewania: Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK opracowanie muzyczne: Anita Murawka, Robert Rekiel recytacje: Irena Lipczyńska, Marek Klupś możliwość kupna śpiewnika cena 2 zł śpiewnik w wersji pdf www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN

1 PIEŚŃ ŻOŁNIERZA 1. Jak to na wojence ładnie, D A Jak to na wojence ładnie, G D Kiedy ułan z konia spadnie. A D Kiedy ułan z konia spadnie. A D 2. Koledzy go nie ratują, / Jeszcze końmi go tratują. 3. Kapitan z listy wymaże, / Porucznik grzebać rozkaże. 4. A za jego młode lata, / Grają w trąby tra ta ta ta. 5. A za jego trudy, prace / Grały mu kule, kartacze: 6. A za jego trudy, lata / Dała ognia cała rota. 7. A już my go pochowali, / Trzy razy mu ognia dali; 8. Requiescat zaśpiewali / I pikiety rozstawiali. 2 Juliusz Słowacki (t), Andrzej Kurylewicz (m) PIEŚŃ KONFEDERATÓW ( KONFEDERATKA ) 1. Nigdy z królami nie będziem w aliansach, a C d E Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi; a C G E Bo u Chrystusa my na ordynansach, a A d Słudzy Maryi! a E a 2. Więc choć się spęka świat, i zadrży słońce, / Chociaż się chmury i morza nasrożą; / Choćby na smokach wojska latające / Nas nie zatrwożą. 3. Bóg naszych ojców i dziś jest nad nami! / Więc nie dopuści upaść żadnej klęsce. / Wszak póki On był z naszymi ojcami, / Byli zwycięzce! 1

4. Więc nie wpadniemy w żadną wilczą jamę, / Nie uklękniemy przed mocarzy władzą; / Wiedząc, że nawet grobowce nas same / Bogu oddadzą. 5. Ze skowronkami wstaliśmy do pracy, / I spać pójdziemy o wieczornej zorzy, / Ale w grobowcach my jeszcze żołdacy / I hufiec Boży. 6. Bo kto zaufał Chrystusowi Panu, / I szedł na święte kraju werbowanie, / Ten, de profundis, z ciemnego kurhanu / Na trąbę wstanie. 7. Bóg jest ucieczką i obroną naszą! / Póki On z nami, całe piekła pękną! / Ani ogniste smoki nie ustraszą / Ani ulękną. 8. Nie złamie nas głód, ni żaden frasunek, / Ani zhołdują żadne świata hołdy: / Bo na Chrystusa my poszli werbunek, / Na jego żołdy. 3 Rajnold Suchodolski (t) MAZUREK 3 MAJA 1. Witaj, majowa jutrzenko, D Świeć naszej polskiej krainie, A D Uczcimy ciebie piosenką D Przy hulance i przy winie. A D Witaj Maj, piękny Maj, U Polaków błogi raj! 2 G A D A D 2. Nierząd braci naszych cisnął, / Gnuśność w ręku króla spała, / A wtem trzeci maj zabłysnął / I nasza Polska powstała. // Witaj maj, piękny maj, Wiwat wielki Kołłątaj!

3. Ale chytrości gadzina / Młot swój na nas gotowała, / Z piekła rodem Katarzyna / Moskalami nas zalała. // Chociaż kwitł piękny maj, / Rozszarpano biedny kraj. 4. Wtenczas Polak z łzą na oku / Smutkiem powlókł blade lice / Trzeciego maja co roku / Wspomniał lubą rocznicę // Wzdychał wciąż: Boże daj, / By zabłysnął trzeci maj! 5. Na ustroniu jest ruina, / W której Polak pamięć chował, / Tam za czasów Konstantyna / Szpieg na nasze łzy czatował. // I gdy wszedł trzeci maj / Kajdanami brzęczał kraj. 6. W piersiach rozpacz uwięziona / W listopadzie wstrząsła serce / Wstaje polska z grobów łona / Pierzchają dumni morderce. // Błysnął znowu trzeci maj / I już wolny błogi kraj! 7. Próżno, próżno, Mikołaju / Z paszcz ognistych w sercu godzisz / Próżno rząd wolnego kraju / Nową przysięgą uwodzisz. // To nasz śpiew: wiwat maj! / Niech przepadnie Mikołaj! 8. O zorzo trzeciego maja! / My z twoimi promieniami / Przez armaty Mikołaja / Pójdziem w Litwę z bagnetami! // Wrogu, precz! Witaj maj, / Polski i Litewski kraj! 4 Casimir Delavigne (t fr.) Karol Sienkiewicz (t pol.) Karol Kurpiński (m) WARSZAWIANKA 1. Oto dziś dzień krwi i chwały, C G Oby Dniem wskrzeszenia był. G C G C W tęczę Polski Orzeł biały C G Patrząc, lot swój w niebo wzbił. G C G C 3

A nadzieją podniecany, Woła do nas z górnych stron: Powstań Polsko, skrusz kajdany, Dziś twój triumf albo zgon. REFREN: Hej, kto Polak na bagnety! Żyj swobodo, Polsko żyj! Takim hasłem cnej podniety, Trąbo nasza, wrogom grzmij! Trąbo nasza, wrogom grzmij! 4 G D e H7 e C F C G C F C C G C F C C G C F C G C 2. Na koń! woła Kozak mściwy / Karać bunty polskich rot, / Bez Bałkanów są ich niwy, / Wszystko jeden zgniecie lot! // Stój! Za Bałkan pierś ta stanie, / Car wasz marzy płonny łup, / Z wrogów naszych nie zostanie / Na tej ziemi, chyba trup. 3. Droga Polsko! Dzieci twoje / Dziś szczęśliwych doszły chwil, / Od tych sławnych, gdy ich boje / Wieńczył Kremlin, Tybr i Nil. // Lat dwadzieścia nasze męże / Los po obcych grobach siał, / Dziś, o Matko, kto polęże, / Na twym łonie będzie spał. 4. Wstań Kościuszko! Ugodź serca, / Co litością mamić śmią, / Znałże litość ów morderca, / Który Pragę zalał krwią? // Niechaj krew tę krwią dziś spłaci, / Niech nią zrosi grunt, zły gość. / Laur męczeński naszej braci / Bujniej będzie po niej rość. 5. Tocz, Polaku, bój zacięty, / Ulec musi dumny car, / Pokaż jemu pierścień święty, / Nieulękłych Polek dar; // Niech to godło ślubów drogich / rogom naszym wróży

grób, / Niech krwią zlane, w bojach srogich, / Nasz z wolnością świadczy ślub. 6. O, Francuzi! Czyż bez ceny / Rany nasze dla was są / Spod Marengo, Wagram, Jeny, / Drezna, Lipska, Waterloo. // Świat was zdradzał my dotrwali: / Śmierć czy tryumf my, gdzie wy. / Bracia, my wam krew dawali, / Dziś wy dla nas nic prócz łzy. 7. Wy przynajmniej, coście legli / W obcych krajach, za kraj swój, / Bracia nasi, z grobów zbiegli! / Błogosławcie bratni bój. // Lub zwyciężym lub gotowi / Z trupów naszych tamę wznieść, / By krok spóźnić olbrzymowi / Co chce światu pęta nieść. 8. Grzmijcie bębny, ryczcie działa, / Dalej dzieci w gęsty szyk. / Wiedzie hufce wolność, chwała, / tryumf błyska w ostrzu pik. // Leć, nasz orle, w górnym pędzie, / Sławie, Polsce, światu służ! / Kto przeżyje, wolnym będzie, / Kto umiera, wolnym już. 5 Ryszard Berwiński (t), Feliks Nowowiejski (m) PRZEKLEŃSTWO 1. Złe powietrze, ogień, woda h e h I wszelaka zła przygoda h e h Będą temu kto by starą e A D G Ojców swoich wzgardził wiarą. e G h Fis 2. Zwierz drapieżny do obory, / Między stada czarne mory / Wejdą temu kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą. 5

3. Chorobą się rozniemoże / I boleści twarde łoże / Zwiąże tego kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą. 4. A po śmierci garści ziemi, / Gdzieby spoczął kośćmi swemi, / Nie dostanie kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą. 5. Marnie zginie, wiatr rozmiecie / Kości jego po wszem świecie, / Marnie zginie kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą. 6 Franciszek Kowalski (t), hr. Wenzel Robert Gallenberg (m?) UŁAN NA WEDECIE 1. Tam na błoniu błyszczy kwiecie, C G Stoi ułan na wedecie; G C A dziewczyna jak malina C d Niesie koszyk róż. G C Stój, poczekaj, moja duszko, C G Skąd tak drobną stąpasz nóżką? G C Ja z tej chatki, / Rwałam kwiatki a d I powracam już. G C 2. Oho, próżne twe wymówki! / Pójdziesz ze mną do placówki! Ach, ja biedna, / Sama jedna, / Matka czeka mnie! Stąd Moskale o pół mili / Może ciebie namówili? Ja nieboga, / Nie znam wroga, / Nie widziałam, nie. 3. Może kryjesz wrogów tłuszcze? / Daj buziaka to cię puszczę. Ja nie taka, / Dam buziaka, / Tylko z konia zsiądź. 6

Z konia zsiądę, prawo znane, / Za to kulą w łeb dostanę. Dość więc chętki, / nie bądź prędki, / bez buziaka bądź. 4. Choć to życie ma kosztować, / Muszę ciebie pocałować. Żal mi ciebie / Jak Bóg w niebie, / Bo się zgubisz sam. A jak wartę mą porzucę / Lub szczęśliwie z wojny wrócę? Bądź spokojny, / Wrócisz z wojny, / To buziaka dam. 5. Gdzież cię szukać mam w pokoju, / Gdy zwycięzcą wrócę z boju? Tam w tej chatce / Przy mej matce, / Nad tą rzeczką wzwyż. A jak zginę, co tak snadnie, / To buziaczek mój przepadnie! Wierna tobie, Na twym grobie / Pocałuję krzyż! 7 Władysław Ludwik Anczyc (t&m) PIEŚŃ STRZELCÓW 1. Hej, strzelcy 1 wraz, nad nami orzeł biały, D A przeciw nam śmiertelny stoi wróg, A E A Wnet z naszych strzelb śmiertelne zagrzmią strzały, D A lotem kul skieruje Zbawca Bóg! 2 A A D Więc gotuj broń i kule 3 bij głęboko, A O ojców grób bagnetów poostrz stal, D A Na odgłos trąb twój sztucer bierz na oko, D Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal! 4 D A E A REFREN: Hej trąb, hej trąb, Strzelecka trąbko w dal! A kłuj, a rąb I w łeb lub serce pal! 7 D A A D D A A D

2. Wzrósł liściem bór, więc górą wiara strzelcy, / Masz w ręku broń, a w piersi święty żar, / Hej Moskwa tu, a nuże tu wisielcy, / Od naszych kul nie schroni kniaź ni car. // Raz przecie 5 już zabrzmiały 6 trąbek dźwięki, / Lśni polska broń jak złotych 7 kłosów fal, / Dziś spłacim łzy sióstr, matek i wdów jęki 8, / Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal! 3. Chcesz zdurzyć nas, oszukać chcesz nas czule 9, / Plujem ci w twarz za morze twoich łask, / Amnestią twą owiniem 10 nasze kule, / Odpowiedź da huk armat 11, kurków trzask. // Do Azji precz potomku Dżyngis-hana, / Tam żywioł twój, tam ziemia carskich gal. / Nie dla cię, nie, krwią polską ziemia zlana, / Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal! 4. Do Azji precz tyranie, tam siej mordy, / Tam gniazdo twe, tam panuj, tam twa śmierć 12, / Tu Polska jest, tu zginiesz i twe hordy, / Lub naród w pień wymorduj, wysiecz, zgnieć. // O Boże nasz! o Matko z Jasnej Góry! / Błogosław nam, niech korne łzy i żal / Przebłaga Cię, niewoli zerwij sznury, / Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal! 8 UŁANI, UŁANI 1. Ułani, ułani, malowane dzieci! d g d Niejedna panienka za wami poleci. d A d REFREN: Hej, hej, ułani, malowane dzieci! C F C F Niejedna panienka za wami poleci. d A d 2. Niejedna panienka i niejedna wdowa / Za wami, ułani, polecieć gotowa. 8

3. Nie ma takiej wioski, nie ma takiej chatki, / Gdzieby nie kochały ułana mężatki. 4. Nie ma takiej chatki, ani przybudówki, / Gdzieby nie kochały ułana Żydówki. 5. Jedzie ułan, jedzie, szablą pobrzękuje, / Uciekaj, dziewczyno, bo cię pocałuje. 6. Matka umierała, jeszcze się pytała, / Czy na tamtym świecie ułani będziecie. 9 Feliks Gwiżdż (t?&m?) PRZYBYLI UŁANI POD OKIENKO 1. Przybyli ułani pod okienko, D A D Przybyli ułani pod okienko, D A Pukają, wołają puść panienko, D Pukają, wołają puść panienko. G A D 2. O Jezu, a cóż to za wojacy! / Otwieraj, nie bój się, to czwartacy. 3. Przyszliśmy tu poić nasze konie, / Za nami piechoty pełne błonie. 4. O Jezu, a dokąd Bóg prowadzi? / Warszawę odwiedzić byśmy radzi. 5. Gdy zwiedzim Warszawę, już nam pilno / Zobaczyć to nasze stare Wilno. 9

10 WOJENKA 1. Wojenko, wojenko, G D G cóżeś ty za pani, G A D Że za tobą idą, G C że za tobą idą G C Chłopcy malowani? G D G 2. Chłopcy malowani, sami wybierani, / Wojenko, wojenko, wojenko, wojenko, / Cóżeś ty za pani? 3. Na wojence ładnie, kto Boga uprosi, / Żołnierze strzelają, żołnierze strzelają, / Pan Bóg kule nosi. 4. Maszeruje wiara, pot się krwawy leje, / Raz, dwa, stąpaj, bracie, raz, dwa, stąpaj bracie, / to tak Polska grzeje. 5. Wojenko, wojenko, cóżeś tak szalona? / Kogo ty pokochasz, kogo ty pokochasz, / jeśli nie legona? 6. Wojenko, wojenko, co za moc jest w tobie, / Kogo ty pokochasz, kogo ty pokochasz / W zimnym leży grobie. 11 Bolesław Lubicz-Zahorski (t&m?), Leon Łuskino (m) PIECHOTA 1. Nie noszą lampasów, lecz szary ich strój, a Nie noszą ni srebra, ni złota, d a Lecz w pierwszym szeregu podąża na bój d a Piechota, ta szara piechota. E a REFREN: Maszerują strzelcy, maszerują, Karabiny błyszczą, szary strój. 10 a d a E a E a

A przed nimi drzewa salutują, Bo za naszą Polskę idą w bój. a d a E a E a 2. Idą, a w słońcu kołysze się stal, / dziewczęta zerkają zza płota, / A oczy ich dumnie utkwione są w dal, / Piechota, ta szara piechota. 3. Nie grają im surmy, nie huczy im róg, / A śmierć im pod stopy się miota, / Lecz w pierwszym szeregu podąża na bój: / Piechota, ta szara piechota. 12 PIEŚŃ RYCERSKA 1. Przy świetle, które nieprzyjaciel rzucił F B Widać w milczeniu rozstawione warty, C F Tam młody żołnierz, aby noc swą skrócił F B Tak sobie dumał, na orężu wsparty. C F REFREN: Słodki zefirze, zefirze jedyny, Nieś moje pienia do lubej krainy, Powiedz, że żyję tu zajęty cały Swoją Ojczyzną i wielkością chwały. C F C F F B C F 2. Ojczyzno moja, gdy Cię mogę wspierać, / Nie żal mi cierpieć, nie żal i umierać. / Dla ciebie wszystkie smakują trucizny, / Znosić kalectwo i szlachetność blizny. 3. Jutro okazać trzebno dowód męstwa, / Nim zorza wzejdzie, bitwa się wyłoni. / Śmierć mnie zaniknie może wśród zwycięstwa, / Lecz choć polegnę, to obok mej broni. 11

13 Maria Konopnicka (t), Feliks Nowowiejski (m) ROTA 1. Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród! d A d Nie damy pogrześć mowy! d F C Polski my naród, polski lud, C F C d A d Królewski szczep Piastowy. g d A Nie damy by nas gnębił wróg d A d Tak nam dopomóż Bóg! d g d g Tak nam dopomóż Bóg! A d 2. Do krwi ostatniej kropli z żył / Bronić będziemy ducha, / Aż się rozpadnie w proch i w pył / Krzyżacka zawierucha. / Twierdzą nam będzie każdy próg / Tak nam dopomóż Bóg. 3. Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz, / Ni dzieci nam germanił / Orężny wstanie hufiec nasz, / Duch będzie nam hetmanił! / Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg / Tak nam dopomóż Bóg. 14 PIEŚŃ ŻOŁNIERSKA O NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNIE (konfederatów barskich, 1769) 1. Marsz, marsz me serce, pobudkę biją, e H 7 e H 7 Strzelaj modlitwy a chwal Maryją e H 7 e D Bo u Maryji jesteś w komendzie, G a H 7 Nad Nią mocniejszej mieć świat nie będzie. e H 7 e 2. Feldgradron biją, stawaj do tropu, / Żadnemu Pani nie da urlopu. / Masz urlop życia, nie wiesz jak długo, / Bądź- -że tej Pannie na wieki sługą. 12

3. Stań do parolu, odbierz go śmiało, / Aby na wieki w twem sercu trwało. / Parol jest Jezus, hasło Maryja, / Niech im Twe serce na wieki sprzyja. 4. Wiesz artykuły mocno w swej wierze, / Byś powinności pilnował szczerze. / Jak zdradzisz Panią, będziesz w areszcie, / Wspomnij o życia swojego reszcie. 5. Dezerterować od Niej nie mogę, / Bo mi uczyni w mem sercu trwogę. / Pamiętaj na to, żeś w regimencie, / Że musisz stanąć w każdym momencie. 6. Już czapstrzyk biją, zamkną fortecę / Idź do kwatery wojska człowiecze. / Tam ci należy, tam idź gdzie każą, / Bo jak nie pójdziesz, z rangi wymażą. 7. A przy ostatnim życia momencie, / Wybrańcem Panny bądź w regimencie. / I żebyś poszedł z abszejtem swojim, / Z błogosławieństwem Maryji twojem. 15 Wincenty Pol (t) PIEŚŃ UŁANÓW PO ZWYCIĘSTWIE POD WAWREM 19 II 1831 1. Nie masz pana nad ułana, D G A nad lancę nie masz broni! C G Gdzie uderzy, C D Moskal leży, G Albo wilkiem w stepy goni: D G Od tej dłoni, C D Od tej broni, G Moskal wilkiem w stepy goni! D G 2. Gdzie my bijem, / Gdzie my pijem, / Tam mogiły i posucha; / Byle przodem, / Chrobrych chodem, / Koń i ramię 13

to posłucha: / Koń i ramię / Oj, nie skłamię / Nawet pułki diabłów złamie. 3. Boć też żwawo / W lewo, w prawo, / I nie blisko ruszać trzeba; / Rąk nie wiele, / Przyjaciele! / Lecz kraj wielki dały nieba: / Ach, kraj żyzny / Dały nieba, / Więcej chleba, niż potrzeba! 4. Rżą rumaki, / Znane szlaki, / I jeżeli BÓG da zdrowie / O, niemylnie / Będziem w Wilnie, / Będziem hulać po Kijowie: / Hej, panowie, / Po Kijowie! / Jeśli Pan Bóg da nam zdrowie. 5. Najprzód Rusi łeb paść musi; / A jak nad nim kruk zakraka, / Nie zabawiem, / I oprawiem / Naszą lancą i Prusaka: / Hej, Prusaka / nieboraka / Spławiem Wisłą bez flisaka! 6. Czy już basta? / Dziatwo Piasta! / O! Nie basta! Praca taka / Nie postoi / Lecz pokroi / Czarapachę Austriaka; / Austriaka! / Nasz pokraka / Za drugimi da szczupaka. 16 Stanisław Wyspiański (t) MIAŁEŚ CHAMIE ZŁOTY RÓG 1. Zdobyłem se pawich piór, C G C Nastroiłem pawich piór, C F C Pawie pióra ładne, C Pawie pióra krasne, F C Postawię se pański dwór! C G C 2. Zdobędę se pański dwór, / Wywleke se złoty wór, / Złoty wór wysypie / Ludziskom przed ślipie; / Nakupie se pawich piór. 14

3. Miałeś, chamie, złoty róg, / Miałeś, chamie, czapkę z piór: / Czapkę wicher niesie, / Róg huka po lesie, / Ostał ci się ino sznur. 17 Tadeusz Biernacki / Andrzej Tadeusz Hałaciński MY, PIERWSZA BRYGADA 1. Legiony to żołnierska nuta, d A Legiony to straceńców los; A d Legiony to żołnierska buta, d A Legiony to ofiarny stos. A d REFREN: My, Pierwsza Brygada, F A d Strzelecka gromada, g A d Na stos rzuciliśmy g F Swój życia los, A Na stos, na stos! A d 2. O, ile mąk, ile cierpienia, / O, ile krwi, wylanych łez, / Pomimo to nie ma zwątpienia, / Dodawał sił wędrówki kres! 3. Krzyczeli, żeśmy stumanieni, / Nie wierząc nam, że chcieć to móc! / Leliśmy krew osamotnieni, / A z nami był nasz drogi Wódz! 4. Inaczej się dziś zapatrują / I trafić chcą do naszych dusz, / I mówią, że już nas szanują, / Lecz właśnie czas odwetu już! 5. Nie chcemy już od was uznania, / Ni waszych mów, ni waszych łez! / Skończyły się dni kołatania / Do waszych serc do waszych kies! 6. Dziś nadszedł czas pokwitowania / Za mękę serc i katusz dni. / Nie chciejcie więc politowania, / Zasadą jest: za krew chciej krwi! 15

7. Dzisiaj już my jednością silni / Tworzymy Polskę przodków mit, / Że wy w tej pracy nie dość silni, / Zostanie wam potomnych wstyd. 8. Umieliśmy w ogień zapału / Młodzieńczych wiar rozniecić skry, / Nieść życie swe dla ideału, / I swoją krew i marzeń sny. 9. Potrafim dziś dla potomności / Ostatki swych poświęcić dni, / Wśród fałszów siać siew szlachetności, / Miazgą swych ciał, żarem swej krwi. 18 Józef Wybicki (t) MAZUREK DĄBROWSKIEGO 1. Jeszcze Polska nie zginęła, C Kiedy my żyjemy. G C Co nam obca przemoc wzięła, C Szablą odbierzemy. G C REFREN: Marsz, marsz, Dąbrowski, G C Z ziemi włoskiej do Polski. F C Za twoim przewodem C F Złączym się z narodem. G C 2. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, / Będziem Polakami. / Dał nam przykład Bonaparte, / Jak zwyciężać mamy. 3. Jak Czarniecki do Poznania / Po szwedzkim zaborze, / Dla ojczyzny ratowania / Wrócim się przez morze. 4. Już tam ojciec do swej Basi / Mówi zapłakany / Słuchaj jeno, pono nasi / Biją w tarabany. 16

NOTY O PIEŚNIACH 1. PIEŚŃ ŻOŁNIERZA (Jak to na wojence ładnie) Stara piosenka żołnierska, powszechnie lecz mylnie przypisywana hr. Władysławowi Tarnowskiemu (ps. Ernest Buława), znanemu poecie i kompozytorowi. Tarnowski jako uczestnik powstania 1863 roku usłyszał tę pieśń w obozie i jako pierwszy podał do druku w znanej dziś powszechnie wersji (zbiór Krople czary, Lipsk 1865). Piosenka, opatrywana różnymi tytułami, miała wiele wariantów, a na jej melodię śpiewano szereg okazjonalnych przeróbek (powszechnie znane są też dwa warianty melodii). Podajemy tu jeden z najpopularniejszych wariantów, opublikowany jako pierwsze zwrotki Pieśni żołnierzy Langiewicza w śpiewniku Franciszka Barańskiego Jeszcze Polska nie zginęła! Pieśni patriotyczne i narodowe, cz. II, Lwów, wyd. 9 [z lat 1914-1917], nr 46 a. 2. Juliusz Słowacki (t), Andrzej Kurylewicz (m) PIEŚŃ KONFE- DERATÓW ( Konfederatka Nigdy z królami nie będziem w aliansach) Parafraza autentycznej pieśni konfederatów ( Stawam na placu z Boga ordynansu ) ułożona przez Juliusza Słowackiego (1810-1849), który umieścił ją w I akcie poematu dramatycznego Ksiądz Marek (1843). W XIX w. była śpiewana, jednakże na inną melodię niż obecnie i nie zyskała większej popularności. Nową melodię ułożył w latach 70. XX w. znany kompozytor Andrzej Kurylewicz (1932-2007) na użytek jednej z warszawskich realizacji teatralnych Księdza Marka. W roku 1979 młodzież z duszpasterstwa akademickiego oo. dominikanów w Krakowie (tzw. Beczki ) wykonała ją publicznie podczas spotkania z papieżem Janem Pawłem II na krakowskiej Skałce. Od tego momentu datuje się wielka popularność tej pieśni jako tzw. Konfederatki. W latach 80. stała się ona, obok Murów Jacka Kaczmarskiego, jednym z najpopularniejszych hymnów solidarnościowego zrywu. Tak wówczas jak i dziś większość śpiewających uważa ją (mylnie) za autentyczną pieśń konfederatów barskich z lat 1768-1772. Tekst wg: Jarosław Czerwieński [Wacław Przemysław Turek], Wincenty Zatorski [Adam Roliński], Byleś Polsko wolną była Zbiór pieśni i piosenek polskich z melodiami [ ], Kraków 1988 [drugi obieg wydawniczy], s. 15-16. 17

3. Rajnold Suchodolski (t) MAZUREK 3 MAJA (Witaj, majowa jutrzenko) Rajnold Suchodolski (1804-1831), jeden z bardów powstania listopadowego, autor licznych popularnych pieśni (m.in. Patrz Kościuszko na nas z nieba, Dalej bracia do bułata), służył w gwardii narodowej. Ranny w bitwie pod Rudką, na wieść o kapitulacji Warszawy zerwał opatrunki i umarł z upływu krwi. Mazurka 3 maja napisał w kwietniu 1831 roku pod Kałuszynem do tradycyjnej melodii, znanej już w XVIII wieku. Tekst wg: Byleś Polsko., s. 19. 4. Casimir Delavigne (t fr.) Karol Sienkiewicz (t pol.), Karol Kurpiński (m) WARSZAWIANKA Pierwowzór Warszawianki to La Varsovienne, pieśń ułożona przez francuskiego poetę Casimira Delavigne (1794-1843) na wieść o wybuchu powstania listopadowego. Przekład polski, będący w gruncie rzeczy genialną parafrazą oryginału (nie dopasowaną do jego francuskiej melodii) opublikował w marcu 1830 roku poeta, historyk i publicysta Karol Sienkiewicz (1793-1860). Nową melodię ułożył znany kompozytor Karol Kurpiński (1785-1857). Prawykonanie pod batutą Kurpińskiego miało miejsce 5 kwietnia 1831 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Tekst wg: Byleś Polsko, s. 51-52, z wprowadzeniem w pierwszej zwrotce zmian powszechnych w praktyce wykonawczej (zamiast W tęczę Franków w tęczę Polski i zamiast Słońcem lipca a nadzieją ). 5. Ryszard Berwiński (t), Feliks Nowowiejski (m) PRZEKLEŃ- STWO (Złe powietrze) Pieśń Feliksa Nowowiejskiego (1877-1946) do tekstu Pieśni Bojana z poematu Bogunka na Gople (1840) pióra wielkopolskiego poety Ryszarda Berwińskiego (1819-1879). Tekst wg: ks. Walerian Adamski, Polski śpiewnik narodowy z melodiami, Poznań 1919, s. 181-182. Tylko w dwóch miejscach wersje oryginału ( Głód, powietrze i Prochy jego po wszem świecie ) zastąpiliśmy wariantami znanymi ze współczesnej praktyki wykonawczej ( Złe powietrze i kości jego po wszem świecie ). 18

6. Franciszek Kowalski (t) hr. Wenzel Robert Gallenberg (m?) UŁAN NA WEDECIE Franciszek Kowalski (1799-1862), poeta i tłumacz, podczas powstania listopadowego podporucznik jazdy w Legii Litewsko-wołyńskiej Konnej, autor licznych piosenek (m.in. popularnej dotąd Stańmy bracia wraz), napisać miał Ułana na wedecie podczas kampanii 1831 roku, inspirując się własnymi przeżyciami. Tekst wg: Byleś Polsko, s. 45-46, ze zmianą fragmentu pierwszej zwrotki wg Tam na błoniu błyszczy kwiecie. Śpiewnik historyczny, red. Ligia Pilecka, Warszawa 1985, s. 5 (w wersji autorskiej brzmi ona: Stój, poczekaj, kraśna różko, Skąd drobniuchną strzyżesz nóżką? ). 7. Władysław Ludwik Anczyc (t & m) PIEŚŃ STRZELCÓW Poeta i dziennikarz Władysław Ludwik Anczyc (1823-1883) ułożył tę pieśń podczas powstania styczniowego w Warszawie po 15 IV 1863 roku (to data ogłoszenia amnestii, odrzuconej przez powstańców, o czym mowa w trzeciej strofie). Utwór jest częścią dłuższego cyklu Pieśni zbudzonych. Tekst wg: Marian Szyjkowski, Władysław Ludwik Anczyc. Życie i pisma, t. II, Wiersze i poemata, Kraków 1908, s. 87-89 (tam opublikowana wersja autorska) z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w popularnym obiegu, wg: Franciszek Barański Jeszcze Polska nie zginęła!..., cz. II, s. 168-169. Zmienione tu teksty pierwotnej wersji autorskiej brzmiały: 1. Hej bracia wraz! 2. Niech lotem kul kieruje Zbawca-Bóg 3. kulę 4. i w serce lub w łeb pal! 5. przecież!. 6. zagrzmiały. 7. stalnych. 8. Dziś spłacim wam łzy matek i wdów jęki. 9. oszukać świat chcesz czule. 10. obwiniem. 11. huk strzelby. 12. tam twój śmieć. 8. UŁANI, UŁANI Jedna z najpopularniejszych piosenek ułańskich. Najstarsza znana wersja tekstu znalazła się w zbiorze ludowych i popularnych pieśni galicyjskich wydanych przez Wacława z Oleska (1833). Jednak w znanym dziś kształcie pieśń zaistniała zapewne dopiero w latach przed pierwszą wojną światową. Szczególną popularność zdobyła ponoć w latach 1918- -1919 wśród jednostek Wojska Polskiego walczących na Wschodzie. Tekst wg: A gdy na wojenkę, s. 446-447. 19

9. Feliks Gwiżdż (t?&m?) PRZYBYLI UŁANI POD OKIENKO Feliks Gwiżdż (1885-1952), dziennikarz i poeta, walczył w 4 pułku legionów. W odrodzonej ojczyźnie był posłem i senatorem RP. W latach II wojny światowej należał do AK i brał udział w powstaniu warszawskim. Zmarł w komunistycznym więzieniu. Autorstwo piosenki Przybyli ułani przypisuje mu w swoich wspomnieniach jeden z towarzyszy broni. Tekst wg: A gdy na wojenkę szli ojczyźnie służyć. Pieśni i piosenki żołnierskie z lat 1914-1918. Antologia, opr. Adam Roliński, Kraków 1989, s. 289-290. 10. WOJENKA (Wojenko, wojenko) Autora tej piosenki nie znamy. Może był nim któryś z żołnierzy 3 pułku piechoty legionów, w którym pojawiła się ona nagle w sierpniu 1917 roku, w wersji, która jedynie w drobnych szczegółach odbiega od najpowszechniej dziś śpiewanej. Tekst wg: Tam na błoniu błyszczy kwiecie, s. 147. Jedynie w zwrotce piątej leguna poprawiliśmy według wersji przedwojennej na legona. 11. Bolesław Lubicz-Zahorski (t&m?), Leon Łuskino (m) PIE- CHOTA (Nie noszą lampasów) Piosenka spopularyzowana w latach międzywojennych, powstała zapewne jeszcze podczas I wojny światowej. Jako autora wskazywano Leona Łuskino (1872-1948), kompozytora i literata, oficera armii carskiej, następnie zaś odrodzonej armii polskiej. Inni uważali za autora Bolesława Lubicz-Zahorskiego (1887-1922), publicystę i poetę, członka Organizacji Bojowej PPS, potem również żołnierza RP. Najstarszy znany zapis tekstu pochodzący z 1929 roku różni się znacznie od rozpowszechnionego obecnie. Tekst wg: Byleś Polsko, s. 152. 12. PIEŚŃ RYCERSKA (Przy świetle, które) Piosenka anonimowego autora, niegdyś bardzo popularna w Wielkopolsce i na Śląsku, drukowana w śpiewnikach od początku XX wieku aż do wczesnych lat po II wojnie światowej. Tytuł i ostatnią zwrotkę podajemy wg rękopiśmiennego śpiewnika Anny Michałowskiej z Kórnika 20

(w zbiorach rodzinnych JK), tekst dwóch pierwszych zwrotek wg: Cześć pieśni. Na pamiątkę Zjazdu Związku śląskich Kół śpiewackich w Zadolu w dniu 1-go września 1912, [Katowice, drukiem Gazety Ludowej ], s. 22- -23, gdzie utwór ten nie ma tytułu, został za to opatrzony nagłówkiem Pieśń wspólna wszystkich towarzystw. Cytaty z Hymnu do miłości Ojczyzny Ignacego Krasickiego, które zawiera zwrotka druga, podajemy bez zmian wbrew oryginałowi Hymnu ( nie żal żyć w nędzy, zjadłe trucizny ). 13. Maria Konopnicka (t), Feliks Nowowiejski (m) ROTA Wiersz Marii Konopnickiej (1842-1910) powstał w roku 1908 w reakcji na pruską akcję germanizacyjną i prześladowanie polskich dzieci strajkujących przeciwko przymusowej nauce religii w języku niemieckim. W roku 1910 wybitny kompozytor Feliks Nowowiejski (1877-1946) ułożył melodię, która trwale złączyła się z tekstem poetki. Od chwili publicznego wykonania pieśni przez kilkuset chórzystów z trzech zaborów podczas odsłonięcia pomnika grunwaldzkiego 15 VII 1910 roku w Krakowie, stała się ona jednym z hymnów narodowych, szczególnie ulubionym przez Wielkopolan. Nic też dziwnego, że po odzyskaniu niepodległości Feliks Nowowiejski zamieszkał w Poznaniu. Tekst wg: Byleś Polsko, s. 98. Tylko zakończenie pierwszej zwrotki podajemy według wersji utrwalonej dziś w praktyce wykonawczej ( Nie damy, by nas gnębił wróg ) w miejsce pierwotnej ( Nie damy, by nas niemczył wróg ). 14. PIEŚŃ ŻOŁNIERSKA O NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNIE Pieśń konfederatów barskich (1768-1772) walczących za wiarę i wolność przeciwko zniewoleniu Rzeczypospolitej przez Rosję. Być może powstała dla garnizonu Kazimierza Pułaskiego broniącego twierdzy- -sanktuarium na Jasnej Górze. Rękopisy z czasów konfederacji podają wersję opatrzona datą 1769, ze zwrotkami ułożonymi w innej kolejności. Tu tekst wg: ks. Mieczysław Mioduszewski, Śpiewnik kościelny czyli pieśni nabożne z melodyjami, Kraków 1838, s. 833-934. 21

15. Wincenty Pol (t) PIEŚŃ UŁANÓW PO ZWYCIĘSTWIE POD WAWREM 19 II 1831 (Nie masz pana nad ułana) Wincenty Pol (1807-1872), geograf, żołnierz i poeta, niegdyś zajmujący ważne miejsce w panteonie literatury polskiej, dziś niesłusznie zapomniany, zaczął składać wiersze na kulbace w roku 1831, jako młody powstaniec, podchorąży 10 pułku ułanów litewskich. Podczas pobytu na emigracji pokazał swoje płody Adamowi Mickiewiczowi, a zachęcony pochwałą wieszcza wydał je w tomie Pieśni Janusza. Wkrótce wiersze te składające się na poetycką kronikę powstania listopadowego wróciły do autora jako popularne piosenki, z dorobionymi anonimowo melodiami. Pośród nich była też Pieśń ułanów po zwycięstwie pod Wawrem, jedna z najszerzej znanych, której początek stał się przysłowiem (inne znane pieśni Pola to m.in. Grzmią pod Stoczkiem armaty, Leci liście z drzewa, Bracia, rocznica, W krwawym polu srebrne ptaszę). Tekst wg: Byleś Polsko, s. 58-59. 16. Stanisław Wyspiański (t) MIAŁEŚ CHAMIE ZŁOTY RÓG Pieśń Chochoła z dramatu Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907) Wesele (1901). Poeta ułożył słowa do ludowej melodii, której zapis umieścił w pierwodruku dzieła. Tekst wg: Stanisław Wyspiański, Wesele, opr. Jan Nowakowski, Wrocław 1973 (BN I 218). 17. Tadeusz Biernacki Andrzej Tadeusz Hałaciński MY, PIERW- SZA BRYGADA Historia ulubionej pieśni marszałka Józefa Piłsudskiego, pretendującej przed wojną do rangi nieomalże hymnu narodowego, do dziś nie została w pełni wyjaśniona. Uważa się, że jej melodia pochodzi od tzw. kieleckiego marsza nr 10, który należał do rosyjskiego pułku piechoty syberyjskiej, stacjonującego w Kielcach. Spopularyzować go miała orkiestra strażacka z Kielc, której członkowie w roku 1914 gremialnie wstąpili do legionów. Część tekstu pieśni powstać miała w lipcu 1917 roku, kiedy to po odmowie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec legiony zostały rozwiązane, legioniści zaś bądź internowani, bądź też wcieleni do wojska austriackiego. Poszczególne zwrotki pojawiły się w ciągu lat 1917 i 1918. W latach międzywojennych o autorstwo pieśni spierali się publicz- 22

nie Tadeusz Biernacki (1899 1974) i Andrzej Tadeusz Hałaciński (1891 Katyń 1940). Ten ostatni jak się wydaje ułożył przynajmniej zwrotkę pierwszą oraz refren. Tekst wg: Byleś Polsko, s. 117-118. Jedynie pierwszą zwrotkę podajemy według wersji, która ugruntowała się w latach późniejszych i jest dziś powszechnie śpiewana. Pierwotnie brzmiała ona: Legiony to żebracza nuta, Legiony to ofiarny stos, Legiony to żołnierska buta, Legiony to straceńców los!. 18. Józef Wybicki (t) MAZUREK DĄBROWSKIEGO Józef Wybicki (1747-1822), konfederat barski, poeta i pisarz polityczny, poseł na sejm i delegat miasta Poznania na Sejm Czteroletni, po ostatnim rozbiorze udał się na emigrację. W roku 1797 został kierownikiem propagandy w głównej kwaterze Legionów Polskich we Włoszech, dowodzonych przez Jana Henryka Dąbrowskiego. W lipcu tegoż roku napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech do znanej już wcześniej melodii mazurka. Utwór ten niemal natychmiast rozpowszechnił się w kraju, nazywany popularnie Mazurkiem Dąbrowskiego. Wywarł też spory wpływ na popularne pieśni innych narodów, zwłaszcza słowiańskich, a jego początek stał się znanym niemieckim porzekadłem (Noch ist Polen nicht verloren). Pierwotna wersja autorska brzmiała nieco inaczej (zaczynała się od słów Jeszcze Polska nie umarła ). Po odzyskaniu niepodległości, mocą rozporządzenia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego RP z dnia 28 IV 1927 roku, pieśń ta stała się oficjalnym hymnem państwowym jako Mazurek Dąbrowskiego. Tekst wg: Byleś, Polsko, s. 26-27. 23

SPIS TREŚCI PIEŚNI 1. PIEŚŃ ŻOŁNIERZA (Jak to na wojence ładnie) 2. Juliusz Słowacki (t), Andrzej Kurylewicz (m) PIEŚŃ KONFEDERA- TÓW ( Konfederatka Nigdy z królami nie będziem w aliansach) 3. Rajnold Suchodolski (t) MAZUREK 3 MAJA (Witaj, majowa jutrzenko) 4. Casimir Delavigne (t fr.) Karol Sienkiewicz (t pol.), Karol Kurpiński (m) WARSZAWIANKA 5. Ryszard Berwiński (t), Feliks Nowowiejski (m) PRZEKLEŃSTWO (Złe powietrze) 6. Franciszek Kowalski (t) hr. Wenzel Robert Gallenberg (m?) UŁAN NA WEDECIE 7. Władysław Ludwik Anczyc (t & m) PIEŚŃ STRZELCÓW 8. UŁANI, UŁANI 9. Feliks Gwiżdż (t? & m?) PRZYBYLI UŁANI POD OKIENKO 10. WOJENKA (Wojenko, wojenko) 11. Bolesław Lubicz-Zahorski (t & m?), Leon Łuskino (m) PIECHOTA (Nie noszą lampasów) 12. PIEŚŃ RYCERSKA (Przy świetle, które) 13. Maria Konopnicka (t), Feliks Nowowiejski (m) ROTA 14. PIEŚŃ ŻOŁNIERSKA O NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNIE 15. Wincenty Pol (t) PIEŚŃ UŁANÓW PO ZWYCIĘSTWIE POD WAWREM 19 II 1831 (Nie masz pana nad ułana) 16. Stanisław Wyspiański (t) MIAŁEŚ CHAMIE ZŁOTY RÓG 17. Tadeusz Biernacki Andrzej Tadeusz Hałaciński MY, PIERWSZA BRYGADA 18. Józef Wybicki (t) MAZUREK DĄBROWSKIEGO NOTY O PIEŚNIACH

Oddziały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 Stary Rynek 3, Odwach, 61-772 Poznań wtorek piątek 10:00-17:00 sobota niedziela 10:00-15:00 poniedziałek nieczynne tel./fax +48 (61) 8531 993 odwach@muzeumniepodleglosci.poznan.pl Muzeum Martyrologii Wielkopolan Fort VII al. Polska, 60-591 Poznań wtorek sobota 9:00-16:00 niedziela 10:00-16:00 poniedziałek nieczynne tel./fax +48 (61) 8483 138 mmw@muzeumniepodleglosci.poznan.pl Muzeum Armii Poznań al. Armii Poznań, Mała Śluza, 61-663 Poznań wtorek sobota 9:00-16:00 niedziela 10:00-16:00 poniedziałek nieczynne tel./fax. +48 (61) 8204 503 bzura@muzeumniepodleglosci.poznan.pl Muzeum Uzbrojenia al. Armii Poznań, Park Cytadela, 61-663 Poznań wtorek sobota 9:00-16:00 niedziela 10:00-16:00 poniedziałek nieczynne tel. +48 (61) 8204 503 cytadela@muzeumniepodleglosci.poznan.pl Muzeum Powstania Poznańskiego Czerwiec 1956 ul. Św. Marcin 80/82 (Zamek), 61-809 Poznań wtorek piątek 9:00-17:00 sobota niedziela 10:00-16:00 w poniedziałki nieczynne tel./fax +48 (61) 8529 464 muzeum@czerwiec1956.pl

opracował Jacek Kowalski (www.jacekkowalski.pl) cena egzemplarza drukowanego: 2 zł wersja pdf do pobrania na stronie: www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl