Podstawowe wiadomości o systemach operacyjnych Gromadzenie, korzystanie i modyfikowanie danych Praca w systemie operacyjnym
Często używane skróty Windows Ctrl+X- wytnij Ctrl+C kopiuj Ctrl+V- wklej Ctrl+Z- cofnij Ctrl+Y-ponów Ctrl+S- zapisz
System operacyjny (ang. OperatingSystem) jest programem (lub zbiorem programów). Jest niezbędny w każdym komputerze Przykłady systemów operacyjnych: Windows XP, Windows Vista, Linux Mac OS UNIX 3
Funkcje systemu operacyjnego Umożliwia komunikowanie się z użytkownikiem, przyjmowanie i wykonywanie jego poleceń, Zarządza pracą wszystkich urządzeń wchodzących w skład zestawu komputerowego Umożliwia instalowanie i uruchamianie innych programów Gromadzi dane na dysku oraz zarządza nimi 4
Funkcje systemu operacyjnego Organizuje udostępnianie zasobów (zarówno sprzętu, jak i danych) Koordynuje prace urządzeń i oprogramowania (aby podczas pracy jednego programu nie zostały zniszczone dane drugiego programu) 5
Pulpit/biurko 6
7
Folder/teczka/katalog Miejsce gromadzenia i przechowywania plików i innych podfolderów 8
Folder/teczka/katalog Jak się tworzy foldery/teczki? 1. Przejdź do lokalizacji (takiej jak folder lub pulpit), w której chcesz utworzyć nowy folder. 2. Kliknij prawym przyciskiem myszy pusty obszar na pulpicie lub w oknie folderu, wskaż polecenie Nowy, a następnie kliknij polecenie Folder. (na imacach- Nowa teczka) 3. Wpisz nazwę nowego folderu, a następnie naciśnij klawisz Enter. 9
Folder/teczka/katalog Po co tworzy się foldery/teczki? W celu utrzymywania właściwego porządku na dysku pliki należy gromadzić w folderach tematycznych (np. muzyka, prezentacje, materiały_do_informatyki). Nazwa folderu powinna odzwierciedlać jego zawartość. 10
Drzewo folderów 11
Drzewo folderów Struktura folderów tworzy tzw. drzewo folderów, w gałęziach którego znajdują się foldery i podfoldery. W celu określenia położenia danego folderu na drzewie należy podać ścieżkę dostępu do niego, np. C:\szkoła\historia\referaty\starożytność.doc (ścieżka bezwzględna)..\historia\referaty\starożytność.doc (ścieżka względna) 12
Zadanie: W folderze dokumenty utwórz następujące drzewo folderów lekcje testy grafiki wektorowe bitmapy Ścieżka bezwzględna do pliku zadanie.doc (na dysku C) C:\lekcje\ćwiczenia_dodatkowe\ zadanie.doc prezentacje arkusze bazy ćwiczenia dodatkowe zadanie.doc 13
Opcje widoku 14
Opcje widoku Możliwość sortowania wg nazwy, daty modyfikacji itd. 15
Zmiana nazwy pliku/folderu 1. Kliknij prawym przyciskiem myszy plik, którego nazwę chcesz zmienić, a następnie kliknij polecenie Zmień nazwę. 2. Wpisz nową nazwę, a następnie naciśnij klawisz Enter. Jeśli zostanie wyświetlony monit o hasło administratora lub potwierdzenie, wpisz hasło lub potwierdź. lub 1. Kliknij niezbyt szybko dwa razy lewym przyciskiem myszy na plik lub (w systemach Windows) 1. Kliknij lewym przyciskiem myszy plik 2. Naciśnij na klawiaturze klawisz F2 Porada Można również zmienić nazwy kilku plików jednocześnie, co przydaje się w przypadku grupowania pokrewnych elementów. W tym celu należy zaznaczyć pliki, a następnie wykonać podaną wyżej procedurę. Należy wpisać jedną nazwę, a wtedy każdy z plików zostanie zapisany pod nową nazwą z różnym numerem kolejnym (na przykład Plik ze zmienioną nazwą (2), Plik ze zmienioną nazwą (3) i tak dalej). 16
Nazwa i rozszerzenie pliku lekcja_informatyki.doc nazwa podstawowa rozszerzenie W jednym folderze nie mogą występować dwa pliki o tej samej nazwie podstawowej i rozszerzeniu. Rozszerzenie identyfikuje rodzaj pliku Zmiana lub usunięcie rozszerzenia może spowodować problem z otwarciem pliku 17
Popularne rozszerzenia exe plik uruchamiający programy np. gry mp3 plik skompresowany algorytmem mp3 (plik dźwiękowy) docx dokument MS Word 2007 Xlsx dokument programu Excel 2007 bmp, jpg, gif pliki graficzne txt plik tekstowy html zapis strony www pdf plik w formacie PDF 18
Zmienianie programu, w którym jest otwierany plik określonego typu Kliknij prawym przyciskiem myszy plik, który chcesz zmienić, a następnie w zależności od typu pliku kliknij polecenie Otwórz za pomocą lub wskaż polecenie Otwórz za pomocą, a następnie kliknij polecenie Wybierz program domyślny. Kliknij program, który ma być używany do otwierania pliku. 19
Zmienianie programu, w którym są otwierane wszystkie pliki określonego typu Wykonaj jedną z następujących czynności: Jeśli chcesz, aby wszystkie pliki danego typu były otwierane w tym samym programie, zaznacz pole wyboru Zawsze używaj wybranego programu do otwierania tego typu plików, a następnie kliknij przycisk OK. Jeśli chcesz, aby plik został otwarty w danym programie jednorazowo, wyczyść pole wyboru Zawsze używaj wybranego programu do otwierania tego typu plików, a następnie kliknij przycisk OK. 20
Skrót/pseudonim Co to są skróty/pseudonimy? Skrót to łącze prowadzące do innego elementu na komputerze (np. do pliku, folderu lub programu). Utworzone skróty można umieścić w łatwo dostępnej lokalizacji, na przykład na pulpicie. Po co się je tworzy? Skrót (pseudonim) pozwala szybko uruchomić często używany program albo otworzyć plik lub folder bez konieczności przechodzenia do jego rzeczywistej lokalizacji Skróty można odróżnić od plików oryginalnych dzięki strzałce widocznej na ikonie. 21
Skrót/pseudonim Jak utworzyć skrót/pseudonim? Przykładowy sposób (ale nie jedyny). 1. Otwórz lokalizację zawierającą element, do którego chcesz utworzyć skrót. 2. Kliknij prawym przyciskiem myszy element, a następnie kliknij polecenie Utwórz skrót/pseudonim. Nowy skrót jest wyświetlany w tej samej lokalizacji co oryginalny element. 3. Przeciągnij nowy skrót do wybranej lokalizacji (np. na pulpit). lub 2. Kliknij polecenie Wyślij do/pulpit (utwórz skrót) 22
Skrót/pseudonim Jak usunąć skrót? Kliknij prawym przyciskiem myszy skrót, który chcesz usunąć, kliknij polecenie Usuń (lub naciśnij klawisz Delete), a następnie kliknij przycisk Tak. Jeśli zostanie wyświetlony monit o hasło administratora lub potwierdzenie, wpisz hasło lub potwierdź. Uwaga Jeżeli skrót zostanie usunięty, usunięcie dotyczy tylko samego skrótu. Oryginalny element nie jest usuwany. 23
Słowa, które warto znać Hardware - sprzęt Software - oprogramowanie 24
Software - oprogramowanie Programy wykorzystywane przez komputer, umożliwiające wykonywanie konkretnych operacji oraz właściwe komunikowanie się użytkownika z komputerem. Przykładowe oprogramowanie Edytor tekstu: Word, Writer, Arkusz kalkulacyjnyc: Excel, Calc Programy graficzne: Gimp, Corel, Photoshop itd. 25
Instalowanie programów Jak zainstalować program? 1. Potrzebujemy plik instalacyjny (może on znajdować się na nośniku np. CD, możemy pobierać również instalki z Internetu, np. www.dobreprogramy.pl, www.instalki.pl) 2. Przed rozpoczęciem instalacji warto przeskanować plik instalacyjny w poszukiwaniu wirusów 3. Kliknij dwukrotnie ten plik i postępuj zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie. Instalowanie programów bez ważnej licencji albo niezgodnie z jej zapisami jest piractwem komputerowym 26
Usuwanie programów Jak odinstalować program? Start > Panel sterowania > Odinstaluj program (lub Dodaj usuń programy) Ikony w Windows 7 27
Wyszukiwanie plików Ważny skrót Ctrl+F Działa w wielu programach 28
Konta użytkowników Jak się je tworzy? Start > Panel sterowania > Dodaj lub usuń konta użytkowników 29
Konta użytkowników Po co się je tworzy? Pomaga to chronić komputer przez uniemożliwianie użytkownikom wprowadzania zmian wpływających na wszystkich użytkowników komputera, takich jak usunięcie plików niezbędnych do działania komputera. Konto standardowe ma ograniczone uprawnienia w przeciwieństwie do konta administratora. Co to jest logowanie do systemu? 30
Formatowanie dysku Operacja, która powoduje wymazanie wszystkich informacji znajdujących się na dysku 31
Sprawdzanie stanu dysku twardego 32
Oczyszczanie dysku Dlaczego należy korzystać z funkcji oczyszczania dysku? Aby zmniejszyć liczbę zbędnych plików na dysku twardym, by zwolnić miejsce na dysku i przyśpieszyć działanie komputera, należy użyć funkcji Oczyszczanie dysku. Usuwa ona pliki tymczasowe, opróżnia kosz oraz usuwa różnego typu pliki systemowe i inne elementy, które nie są już potrzebne Można w tym celu używać specjalnych programów (darmowych) np. CCleaner 33
Fragmentacja Niekorzystne zjawisko, zachodzące wsystemie plików, polegające na pojawianiu się nieciągłości obszarów zapisanych i niezapisanych nadysku twardymkomputera. Ich przyczyną jest niedoskonała budowasystemu plików, usuwanie i dodawanie nowychplikóworaz zmiany, polegające na dopisywaniu i skracaniu plików już istniejących. 34
Fragmentacja Skutki fragmentacji Najpoważniejszym skutkiem fragmentacji systemu plików jest spadek wydajności operacji na plikach. Fragmentacja zmusza dysk twardy do wykonywania dodatkowej pracy, co może spowolnić pracę komputera Fragmentacja zmniejsza także prawdopodobieństwo odzyskania danych z dysku w wypadku awarii systemu plików. 35
Defragmentacja dysku Na czy polega? Operacja układająca pliki na dysku komputerowym tak, aby system miał do nich szybszy dostęp. Najczęściej jest to poukładanie bloków jednego pliku po kolei, kiedy są one rozrzucone po całej partycji. 36
Defragmentacja dysku Defragmentatordysków reorganizuje pofragmentowane dane, dzięki czemu dyski i stacje mogą wydajniej pracować. Defragmentatordysków jest uruchamiany zgodnie z harmonogramem, ale można także analizować i defragmentowaćdyski i stacje ręcznie 37
Kompresja i dekompresja plików Kiedy warto skompresować dane? zapisane pliki zajmują zbyt wiele miejsca na dysku ze względu na ich objętość napotykamy trudności z przesłaniem ich przez Internet. Na czym polega kompresja danych? To takie zapis, dzięki któremu zostaje zmniejszona wielkość pliku z jednoczesnym zachowaniem informacji pozwalających na odtworzenie jego pierwotnej postaci. 38
Kompresja i dekompresja plików Jakie programy służą do kompresji/dekompresji? WinRar, WinZIP, 7-Zip Systemy Windows Vista, Windows 7 zawierają wbudowane mechanizmy do kompresowania wyślij do > folder skpmpresowany (zip) 39
Kopie zapasowe kopie bezpieczeństwa Należy regularnie tworzyć kopie zapasowe (np. na innym nośniku: płyta CD, pendrive), w celu uchronienia danych przed ich utratą w przypadku awarii systemu, sprzętu, zainfekowania wirusem lub wskutek nieumyślnego usunięcia danych. 40
Kopie zapasowe kopie bezpieczeństwa Nie należy również wykonywać kopii zapasowych na dysku, na którym jest zainstalowany system Windows, ponieważ w przypadku zainfekowania wirusem lub awarii oprogramowania może być konieczne ponowne sformatowanie dysku i ponowne zainstalowanie systemu Windows w celu usunięcia problemu, co spowoduje utratę danych kopii zapasowych. 41
System pomocy Jeżeli pracując na komputerze, napotykasz problem, którego nie potrafisz samodzielnie rozwiązać, możesz skorzystać z systemu pomocy. Większość programów zawiera również finkcję Pomoc 42
Źródła Pomoc systemu Windows M. Kołodziej, Informatyka 1, OPERON Zrzuty ekranu pochodzą z systemu Windows XP oraz Windows 7. 43