PERŁY HISTORYCZNE I KULTURALNE. Okręgu morawsko-śląskiego

PERŁY HISTORYCZNE I KULTURALNE Okręgu morawsko-śląskiego 1

OKRĘG MORAWSKO-ŚLĄSKI SPIS TREŚCI PAŁACE 3 ZAMKI I RUINY 14 MIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE WIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE 21 2 ARCHITEKTURA LUDOWA 26 ZABYTKI TECHNIKI 31 PUNKTY WIDOKOWE 42 OŚRODKI INFORMACJI W OKRĘGU 49 MAPA 52-53 Okręg morawsko-śląski leży w północno- -wschodniej części Republiki Czeskiej. Jest to region niezwykle barwny i interesujący, proponujący turystom i wycieczkowiczom wiele niezapomnianych wrażeń. Lektura niniejszej publikacji dostarczy Państwu inspiracji i zachęci do zwiedzenia najbardziej znanych atrakcji kulturalnych, historycznych i technicznych znajdujących się na terenie okręgu. Ci wszyscy, którzy lubią zwiedzać zamki i grodziska, miłośnicy architektury ludowej i zabytków będą na pewno w pełni usatysfakcjonowani. Turyści wędrujący piechotą mogą podziwiać piękne pejzaże z najróżniejszych wież widokowych. Nasz okręg jest szczególny także z racji posiadania wielu unikatowych zabytków techniki. Okręg jest podzielony na sześć regionów turystycznych. Każdy z nich ma swój specyficzny charakter. Beskidy oprócz przepięknej przyrody zachwycają mnóstwem zabytków architektury ludowej, głównie zaś unikatowymi drewnianymi kościółkami i innymi budowlami. Niezwykły urok pejzażu Nadodrze potęguje obecność wielu zamków, ruin zamkowych i trzech miejskich stref zabytkowych. Specyficzny charakter regionów ostrawskie i karwińskie ukształtowały bardzo długie, sięgające dawnych czasów, tradycje górnicze. Z wydobyciem węgla kamiennego związane są liczne zabytki techniki, niektóre unikatowe w skali światowej. Region opawskie to wprawdzie tylko wąski pas terytorium, niemniej obfitujący w wiele atrakcji i zabytków. Przyciągają szczególnie zamki, historyczne miasta, a także dochowane fragmenty systemu fortyfikacji z lat trzydziestych XX wieku. Jesioniki, których władcą jest dobry duch gór - Pradziad, są ulubionym celem turystycznym nie tylko dzięki przepięknej przyrodzie, ale także za sprawą wielu zamków i ruin zamkowych oraz najstarszej kolei wąskotorowej z pociągiem parowym w Europie środkowej. Witajcie, miłośnicy przyrody i zabytków!

PAŁACE

PA Ł A C E BESKIDY 4 FRÝDEK Frýdek-Místek Pierwotnie gotycki pałac graniczny, stojący na prawym brzegu rzeki Ostrawicy. W przeszłości wielokrotnie go przebudowywano w duchu renesansu i klasycyzmu - rekonstrukcje te ciągnęły się aż do XVIII wieku. Wśród wnętrz pałacowych na szczególną uwagę zasługuje Sala Rycerska z XVII wieku, udekorowana herbami śląskiej szlachty. W zamku ma swoją siedzibę Muzeum Beskidy posiadające bogate zbiory związane z historią i kulturą regionu beskidzkiego. W latach sześćdziesiątych XX wieku muzeum rozpoczęło rekonstrukcję, w wyniku której pałac przekształcił się w popularne centrum kulturalne. Odbywają się tu najróżniejsze wystawy, koncerty i prezentacje teatralne. +420 558 630 051-3, www.frydek-mistek.cz 100 m, 1,5 km Frýdek-Místek, 1,5 km Frýdek-Místek przez cały rok WT, ŚR, PIĄ 8:00 16:00, CZ 8:00 17:00, SO, NIE 13:00 17:00

NADODRZE PAŁACE 5 KUNÍN 4 km na północ od miasta Nový Jičín Pałac Kunín należy do najcenniejszych barokowych pałaców na terenie Moraw. Pierwotnie stała w tym miejscu renesansowa twierdza, którą przebudowano na barokowy pałac Harrachów na podstawie projektu J. L. Hildebrandta. Okres największej świetności pałac przeżywał na przełomie XVIII i XIX wieku w czasach Marii Walburgii Harrachowej, która wybudowała tu jeden z najnowocześniejszych zakładów edukacyjnych ówczesnej Europy środkowej. Jego uczniem był m. in. Ojciec Narodu i wielki czeski historyk František Palacký. Pałac przeszedł ostatnio rekonstrukcję, dzięki której wnętrza odzyskały dawny wygląd. W trakcie zwiedzania nikt nie potrafi ukryć zdumienia i podziwu - pałac bowiem z ruiny przekształcił się w prawdziwy barokowy klejnot. W pałacu i parku pałacowym odbywają się różne imprezy kulturalne przywołujące jego historię. +420 556 749 420, +420 732 511 668, www.zamek.kunin.cz 100 m, 3 km Suchdol nad Odrou, 500 m, VI X (WT NIE i święta) 9:00 17:00, SO przed południem - godz. otwarcia ograniczone (obrzędy ślubne)

PAŁACE NADODRZE Renesansowy pałac w centrum Nowego Jiczina wyrósł w XVI wieku w miejscu, gdzie stał dawniej miejski gród. Kiedy Žerotínowie opuścili pałac, obiekt przekształcono w ratusz, który obecnie stanowi dominantę centrum Nowego Jiczina. W pałacu ma swoją siedzibę Powiatowe Muzeum Regionalne z ekspozycją o rozwoju kapelusznictwa i o historii miasta. Wśród eksponatów znajdują się m.in. kapelusze noszone przez sławne osobistości (np. A. Jiráska, F. Palackiego). W salach historycznych zamku odbywają się regularnie wystawy urządzane przez muzeum. + 420 556 701 156, www.novy-jicin.cz 400 m, 400 m, 400m przez cały rok (WT PIĄ) 8:00 16:00, (SO, NIE) 9:00 15:00, XI III w soboty zamknięte PAŁAC ŽEROTINSKI Nový Jičín 6 W poczet zabytków kultury zaliczono w Studénce zabudowania starego i nowego pałaca. Renesansowy tzw. Stary Pałac powstał w wyniku przebudowy twierdzy gotyckiej z początku XV wieku. Opodal w połowie XVIII wieku wybudowano barokowy tzw. Nowy Pałac. Obydwie budowle przekształcono później w duchu pseudogotyckim. W Nowym Pałacu znajduje się unikatowe muzeum wagonów z czynnym torem modeli. Jest tu też stylowa sala obrzędowa i biblioteka. STUDÉNKA 25 km na płd. zach. od Ostrawy +420 556 401 285 (Muzeum wagonów), www.mesto-studenka.cz 100 m, 2 km Studénka, 200 m Studénka V IX (ŚR - NIE i święta) 10:00 16:00 (dla większych grup także w innych terminach)

KARWIŃSKIE PAŁACE Empirowy pałac Frysztat w Karwinie, znacząca siedziba szlachty Larisch-Mönnichów, został odnowiony i otwarty dla zwiedzających w roku 1997. Pałac powstał na bazie przebudowanego w stylu barokowym renesansowego pałaca. Pałac wyposażony jest w cenny zespół mebli szlacheckich, znajduje się tu wartościowy zbiór przedmiotów artystycznych i historycznych, zainteresować mogą piękne freski na sklepieniach. W pałacu jest jedna z najwspanialszych bibliotek zamkowych w skali całego kraju. Zabytek zwiedziło wiele sławnych osobistości reprezentujących środowiska arystokracji europejskiej, m. in. następca austriackiego tronu cesarskiego Franciszek Ferdynand d Este. Od strony południowej pałac otacza park krajobrazowy z wieloma rzadkimi okazami drzew. +420 596 318 382, www.zamek-frystat.cz FRYŠTÁT centrum miasta Karviná 250m, 1250 m Karviná 1250 m Karviná IV X (z wyjątkiem PO) 10:00 17:00, w każdą pierwszą SO w miesiącu zamknięte - śluby w innych terminach - po uzgodnieniu 7 OSTRAWSKIE W miejscu, gdzie dawniej stała twierdza, ród Eichendorffów zlecił na początku XIX wieku wybudowanie pałacu w stylu klasycystycznym, który później przebudowano w duchu neobarokowym. W parku nad jeziorkiem stoi pałac myśliwski z oryginalnymi kojcami dla psów myśliwskich. W pałacu można smacznie zjeść. Na terenie rozległego parku utrzymanego w stylu angielskim z wieloma rzadkimi okazami drzew znajduje się jedno KUNÍN z największych boisk golfowych w RC. W pałacu odbywają się najróżniejsze imprezy kulturalne i towarzyskie. +420 595 054 110 (restauracja w pałacu myśliwskim), www.silheroviceobec.cz, w gminie tylko restauracja w pałacu myśliwskim ŠILHEŘOVICE 16 km na północ z centrum Ostrawy

PA Ł A C E OPAWSKIE 8 HRADEC NAD MORAVICÍ 7 km na płd. od Opawy Hradec nad Morawicą stanowi bramę wejściową do malowniczej doliny rzeki Morawicy i jego dominantą jest kompleks Białego i Czerwonego Pałaca razem z otaczającym go rozległym parkiem. Starszy obiekt, tzw. Biały Pałac, stoi w miejscu słowiańskiego grodziska z VIII wieku, gdzie w XI-XIII stuleciu został zbudovany przemyślidowski pałac książęcy. Na renesansowy pałac z ozdobnym ogrodem został on przebudowany pod koniec XVI wieku. Obecną empirową postać uzyskał po pożarze w 1796 roku, kiedy został przebudowany według projektu Jana Mihatscha. Kolejne zmiany w duchu romantyzmu, zwłaszcza we wnętrzach, zostały wprowadzone w latach 1845-1859 oraz po roku 1861. Między latami 1874-1891 według projektu A. Langera i F. Händela zostały wybudowane kolejne obiekty zespołu - Biała Wieża, mur okalający z tarasem oraz tzw. Czerwony Pałac inspirowany surowymi budowlami zamkowymi niemieckiego średniowiecza. Obecnie służy on jako hotel i wyszukana restauracja. Park pałacowy uzupełnia park angielski o powierzchni ok. 63 ha, założony w 1796 r. Stała ekspozycja przybliżająca historię pałaca oraz galeria, w której można obejrzeć najznakomitsze dzieła z pałacowych zbiorów. Na pałacu bawili tacy goście, jak L. van Beethoven, W. A. Mozart, F. Liszt, N. Paganini, J. Mánes. Na cześć sławnego kompozytora od roku 1961 odbywa się tu konkurs muzyczny młodych pianistów i skrzypków pn. Hradec Beethovena. +420 553 783 915, +420 553 783 074, www.muhradec.cz/zamek.htm 100 m, 2 km Hradec nad Moravicí, 500 m Hradec nad Moravicí V, X a XII (SO, NIE i święta) 10:00 16:00, V IX (z wyjątkiem PO) 9:00 17:00

OPAWSKIE PAŁACE Pałac Raduň stoi w miejscu, gdzie wcześniej znajdowała się twierdza. Wzmianki o niej pochodzą z XV wieku, kiedy właścicielami wsi byli włodarze z Raduni. Pałac wyglądający jak z bajki, któremu dzisiejszą postać nadały znakomite rody Tworkowskich i Larisch-Mönnichów, wraz z pobliskimi stawami i piękną przyrodą robi na przybyszu niepowtarzalne i niezwykłe wrażenie. Wnętrza pałaca urządzono z wykorzystaniem przedmiotów i sprzętów pochodzących ze zbiorów pałaca w Hradcu nad Morawicą. Atrakcję stanowią empirowa owczarnia, oranżeria czy renesansowe spichlerze. Zwiedzający mogą obejrzeć dawne prywatne apartamenty służące członkom rodziny Blücherów, cenną bibliotekę zamkową obejmującą prawie 16 tys. tomów oraz przepiękny przyległy park. +420 553 796 119, www.opa.cz/infocentrum 300m, 4 km Opava-Komárov RADUŇ 6 km na płd.wsch. od Opawy 500m, IV a X (SO, NIE i święta) 9:00 15:00, V a IX (z wyjątkiem PO) 9:00 16:00, VI VIII (z wyjątkiem PO) 9:00 16:30 9 Barokowy pałac z XVIII wieku z kaplicą archanioła Michała z monumentalnym freskiem stropowym i przepięknym ołtarzem. Fresk jest dziełem F. I. Ecksteina, jednego z głównych przedstawicieli barokowej sztuki malowideł ściennych na Morawach i na Śląsku. We wnętrzach pałaca uwagę przykuwają bogate dekoracje stiukowe oraz KUNÍN muzealna ekspozycja o mieście i jego okolicy. Pałac otacza rozległy park krajobrazowy z boiskiem golfowym. +420 553 671 201, www.kravare.cz 100 m, 500 m, 100 m IV po Wielkanocy X (z wyjątkiem PO) 9:00 16:15 KRAVAŘE 8 km na wschód od Opawy

PA Ł A C E JESIONIKI 10 BRUNTÁL Bruntál Pałac Bruntal z arkadowym dziedzińcem, otoczony parkiem, należy do najważniejszych zabytków miasta Bruntalu. Historia pałaca sięga drugiej połowy XV wieku. Pałac został wtedy założony przez włodarzy z Vrbna. Później poddano go przeróbkom, w wyniku czego powstał okazały renesansowy pałac o nietradycyjnym kształcie wycinka koła. Obecny wygląd pałac uzyskał po rekonstrukcjach w stylu późnobarokowym, przy czym zachowane zostały renesansowe arkady na dziedzińcu i wieża zegarowa. Powstało w ten sposób jedyne w swoim rodzaju połączenie stylów renesansowego i barokowego. Zwiedzać można historyczne wnętrza ozdobione malowidłami ściennymi oraz urządzone okazałymi sprzętami i przedmiotami z XVIII i XIX wieku, dalej galerię pałacową, zbrojownię łowiecką i zamkową bibliotekę. Część pałaca służy jako muzeum z ekspozycją pn. Przyroda w Bruntalskiem oraz z portretami pochodzącymi z XIX wieku. Pałac okala park krajobrazowy, który upiększają niewielkie budowle oraz rzeźby. +420 554 717 947, www.bruntal-zamek.cz, 500 m, 1 km Bruntál, 1 km Bruntál IV a X (z wyjątkiem PO) 9:00 16:00, V IX (z wyjątkiem PO) 9:00 17:00, w innych terminach po uzgodnieniu

NADODRZE INNE PAŁACE NA TERENIE OKRĘGU Dominantą gminy Bartošovice jest pałac, który w XVII wieku przekształcono w dwupiętrową kwadratową budowlę z arkadowym dziedzińcem. We wnętrzu jest wiele elementów pochodzących z XIX wieku - balustrady, drewniane okładziny kasetonowe, kasetonowe drzwi. Pięknie prezentuje się zachowana w znakomitym stanie biblioteka z marmurowym kominkiem. Obecnie pałac oferuje zakwaterowanie, do dyspozycji są tu też reprezentacyjne sale, w których można urządzać imprezy towarzyskie. Park pałacowy zachęca do przyjemnych spacerów. +420 556 720 490, www.bartosovice.cz parking bezpośrednio koło zamku, 13 km Nový Jičín w gminie, bez zwiedzania BARTOŠOVICE 12 km na północ od miasta Nový Jičín Widoczną z daleka i najważniejszą dominantą miasta jest pałac stojący nad wysokim urwiskiem. Wzniesiono go w miejscu dawnego gotyckiego zamku z XIII wieku, ostateczny wygląd uzyskał dopiero na początku XIX wieku. Na zespół pałacowy składają się dwa obiekty - Górny Pałac i młodszy tzw. Dolny Pałac. Pałac, który jest własnością prywatną, nie można zwiedzać. Obecnie pałac oczekuje na rekonstrukcję. 11 www.fulnek.cz, na rynku w centrum miasta, Fulnek (w mieście), nie można zwiedzać FULNEK 17 km SZ od miasta Nový Jičín Chodziło o reprezentacyjną siedzibę wiejskiej szlachty, którą wybudował ród Syrakovskich w renesansowym stylu w drugiej połowie XVI wieku, prawdopodobnie w miejscu dawnej twierdzy. Ze względu na czystość stylu i wyjątkowe zdobnictwo pałac zaliczany jest do ważnych zabytków Moraw i Śląska. Obecnie na pałacu przebiega remont, obiektu nie można więc zwiedzać. Na arkadowym dziedzińcu odbywają się koncerty. www.staraves.cz, www.beskydy-info.cz, w gminie, Jistebník 6 km nie można zwiedzać STARÁ VES NAD ONDŘEJNICÍ 15 km na płd. z centrum Ostrawy

INNE PAŁACE NA TERENIE OKRĘGU OPAWSKIE Tam, gdzie dziś stoi pałac, pierwotnie znajdowała się gotycka twierdza. Wzmianki o niej pochodzą z roku 1439. W XVI wieku budowlę przekształcono w pałac włodarzy ze Zvoli. W XIX i XX wieku pałac przeszedł wiele rekonstrukcji, które przesłoniły jego dawny styl. Dziś w pałacu ma swoją siedzibę Centrum Kultury i Centrum Informacyjne miasta Hlučín. +420 595 041 617 (CI Hlučín), www.hlucin.cz w centrum miasta, 1 km, 400 m nie można zwiedzać HLUČÍN miasto Hlučín 12 Pałac stanowi przykład architektury zamkowej rozwijającej się na przestrzeni kilku okresów historycznych. Z pierwotnej budowli zachował się wyłącznie portal ze znakiem i datą 1498 r. W kaplicy pałacowej mieści się dziś muzeum. Są tu insygnia, a obok nich oryginały rzeźb barokowych Immaculaty i Jana Nepomuckiego. Do pałaca należy także park angielski założony na przełomie XIX i XX wieku, który okala zabudowania pałacowe ze wszystkich stron świata. Pałac jest siedzibą urzędu miejskiego. DOLNÍ BENEŠOV JESIONIKI 16 km na zachód od Opawy +420 553 756 743, www.dolnibenesov.cz,, w gminie, nie można zwiedzać W osadzie Linhartovy koło Miasta Albrechtice przykuwa uwagę pałac w stylu późnego renesansu z XVI wieku. Pałac położony pośrodku parku zachował po dziś dzień wygląd z początku XVIII wieku. W parku rośnie drzewo-zabytek, dąb zimowy, którego wiek szacuje się na 850 lat. Obecnie w pałacu przebiega remont. Dla zwiedzających pałac jest zamknięty. www.mesto-albrechtice.cz,, na miejscu nie można zwiedzać LINHARTOVY 8 km na płn.wsch. od Krnowa

JESIONIKI INNE PAŁACE NA TERENIE OKRĘGU W cyplu osoblaskim leży miejscowość szczycąca się interesującym pałacem, dawniej grodziskiem, zwanym także Děvice, Děvčice či Maidelberg. Zamek założyli prawdopodobnie opawscy Przemyślidzi. W roku 1474 zdobyły go wojska Matyasza Korvina. Zamek legł w gruzach. Na jego miejscu w XVI wieku wybudowano renesansowy pałac przypominający północnowłoskie kasztele z narożnymi wieżami. Pałacu nie można zwiedzać, po uzgodnieniu można obejrzeć dziedziniec. +420 554 650 014 (CI Dívčí Hrad), www.sweb.cz/info.dh/ 400 m, 1,5 km Dívčí Hrad, 500 m nie można zwiedzać, do obejrzenia dziedziniec DÍVČÍ HRAD 24 km na północ od Krnowa Pałac i park pałacowy w Śląskich Rudolticach uważano kiedyś za siódmy cud świata, miasto zwano śląskim Wersalem. Największy rozkwit pałac przeżywał w pierwszej połowie XVIII wieku, kiedy gospodarzem był tu Albert z Hodic. Wnętrza tonęły w przepychu, całość urządzono w stylu rokoko. W odbywających się na pałacu uroczystościach udział brali znakomici goście, tacy jak pruski król Fryderyk II czy Voltaire. Z parku dochowała się tylko część. Pałacu nie można zwiedzać. 13 www.sweb.cz/ourudoltice,, w gminie, nie można zwiedzać SLEZSKÉ RUDOLTICE 28 km na płn. zach. od Krnowa Reprezentacyjny pałac w stylu barokowym z drugiej połowy XVII wieku mieści się w miejscowości o tej samej nazwie niedaleko granic z Polską. Ród Kleinów, który był właścicielem pałaca od XIX wieku, upiększył pałacowy park mnóstwem egzotycznych drzew, głównie z Ameryki Północnej. Dziś w pałacu znajduje się zakład dla młodzieży. Obiektu nie można zwiedzać. www.obecjindrichov.cz,, w gminie nie można zwiedzać JINDŘICHOV 29 km płn. zach. od Krnowa

ZAMKI I RUINY

BESKIDY ZAMKI I RUINY 15 HUKVALDY 12 km na płd.-zach. od Frydku-Mistku Ruiny zamku Hukvaldy należą do największych w Europie środkowej i drugich pod względem wielkości na Morawach. Kamienny gród założył tu w XIII wieku Arnold z Hückeswagen. Zamek nigdy nie padł w ręce nieprzyjaciół. Zniszczył go dopiero pożar w XVIII wieku. Obecnie obiekt został częściowo odrestaurowany. Z wieży zamkowej rozciąga się widok na Bramę Morawską i pasmo Beskidów morawsko-śląskich. Turystów przyciąga także hodowla danieli i muflonów. Z Hukvaldami związał swoje życie i twórczość kompozytor muzyczny Leoš Janáček - corocznie odbywa się tu Międzynarodowy festiwal muzyczny Hukvaldy Janáčka. +420 558 699 323, www.hukvaldy.info, 1 km Hukvaldy, 1 km Hukvaldy V VIII (z wyjątkiem PO) 9:00 18:00, IX (z wyjątkiem PO) 9:00 17:00, IV a X (SO,NIE i święta) 9:00 16:00

Z A M K I I R U I N Y NADODRZE 16 STARÝ JIČÍN 5 km na płd.-zach. od miasta Nový Jičín Dawniej potężne zamczysko na wzgórzu niedaleko Nowego Jičína dziś przypominają już tylko rozległe ruiny pełne romantycznych zakątków wytworzonych przez na wpół zburzone mury i sklepienia. Zamek wybudował na początku XIII wieku ród Hückeswagenów. Znaczenie zamku jako twierdzy obronnej podupadło po wojnie trzydziestoletniej, obiekt stopniowo niszczał. W roku 1996 gmina odbudowała wieżę zamkową, z której roztacza się przepiękny widok. Na parterze wieży urządzono stylową restaurację, na piętrach zainstalowano historyczną ekspozycję przedstawiającą zbroje i dokumenty dotyczące zamku i posiadłości Starý Jičín. Na zamku odbywają się imprezy historyczne i uroczystości. +420 556 752 052, www.stary-jicin.cz 1 km Starý Jičín, 5 km Nový Jičín, 1 km Starý Jičín IV (SO,NIE) 13:00 17:00, V a VI (SO,NIE) 10:00 17:00, (WT.-PIĄ) 10:00 16:00, VII a VIII (WT-NIE) 10:00 17:00, IX (SO,NIE) 10:00 17:00

NADODRZE ZAMKI I RUINY 17 ŠTRAMBERSKÁ TRÚBA 9 km na wschód od miasta Nový Jičín Štramberski zamek założono pod koniec XIII wieku po podziale majątków włodarzy z Hückeswagen. W wieku XVI zamek opustoszał i powoli popadał w ruinę. Do dziś dochowały się zaledwie resztki fortyfikacji i wieża gotycka zwana Trąbą (Trúba), ktera wznosi się nad miastem Štramberk. Służy jako wieża widokowa. Roztacza się z niej przepiękny widok na Beskidy i Jesioniki. W Štramberku znajduje się miejska strefa zabytkowa z obiektami architektury wołoskiej, jest sala poświęcona pamięci wybitnego ilustratora Zdeňka Buriana ze Štramberka. Obejrzeć można miejsce znalezisk archeologicznych w jaskini Šipka, gdzie odkryto szczątki pradawnych mieszkańców - neandertalczyków. Ze względu na swoją malowniczość centrum historyczne ze Štramberską Trąbą nazywane bywa Morawskim Betlejem. +420 556 812 085, www.stramberk.cz 500 m Štramberk, 1,5 km Štramberk, 500 m Štramberk IV a IX (WT-PIĄ) 10:00 17:00, (SO,NIE) 10:00 18:00, V VIII (PO-NIE) 9:00 18:00

Z A M K I I R U I N Y OSTRAWSKIE 18 ZAMEK W ŚLĄSKIEJ OSTRAWIE Ostrava Zamek wybudowali w drugiej połowie XIII wieku książęta opolscy lub cieszyńscy z rodu Piastów. Miał służyć jako graniczna twierdza broniąca dostępu od strony państwa czeskiego (Ostrawica była rzeką graniczną). Chodziło o trójkondygnacyjną budowlę z systemem murów obronnych. W latach czterdziestych XVI wieku zamek przebudowano w stylu renesansowym. W roku 1872 zamek spłonął, zdołano go jednak jeszcze odbudować. Przyczyną późniejszego upadku była eksploatacja węgla prowadzona bezpośrednio pod zamkiem. Zamek zapadł się o 16 m (w RC jest to skala unikatowa) i opustoszał. Dziś na zamku znajduje się historyczna ekspozycja, odbywają się tam imprezy kulturalne i towarzyskie. +420 596 123 913 (CI Ostrava), www.ostravainfo.cz bezpośrednio pod zamkiem, 20 min, 400m, piechotą 10 minut z centrum miasta IV IX (z wyjątkiem PO) 10:00 18:00

JESIONIKI ZAMKI I RUINY 19 SOVINEC 15 km na płd. od miasta Rýmařov Pierwsza wzmianka o majestatycznym zamku stojącym na szerokim skalnym urwisku w miejscowości o tej samej nazwie pochodzi z roku 1318. Zamek założyli możnowładcy z Sovinca, którzy byli członkami znaczącego rodu morawskiego. Spełniał on rolę warowni i strzegł drogi prowadzącej z Ołomuńca na Śląsk. W czasie okupacji więziono tu francuskich jeńców. Dochowały się z tego czasu wykonane przez nich malowidła ścienne. Efektem przeróbek, które przebiegły na zamku w XIX wieku, jest cenny kościół św. Augustyna w stylu późnego empire. W każdą ostatnią niedzielę w miesiącu w kościele odbywają się nabożeństwa. Na zamku urządzane są turnieje w szermierce, najróżniejsze imprezy kulturalne, na których można zapoznać się z historią zamku i dawnymi zwyczajami. +420 554 295 113, www.sovinec.cz 100 m Sovinec, 11 km Újezd u Uničova, 100 m Sovinec V IX (z wyjątkiem PO) 9:00 17:00, IV a X (SO,NIE) 9:00 17:00

ZAMKI I RUINY OPAWSKIE VIKŠTEJN (4 km z centrum Vitkowa). Największy i najpotężniejszy zamek w dorzeczu Morawicy założył na przełomie XIII i XIV wieku Vítek z Kravařów. Zamek był zamieszkały do końca XVIII wieku. Dochowały się części wysokich murów, tajemnicze pomieszczenia piwniczne oraz odnowiona wieżyczka, z której roztacza się piękny widok na rzekę i okoliczne lasy Niskich Jesioników. +420 556 312 200 (Urząd Miejski Vítkov), 300m, 5 km Vítkov, 1 km Vítkov-Podzamcze, wstęp wolny przez cały rok VILDŠTEJN (32 km na płd.-zach. od Opawy). Zamek wybudowano pod koniec XIII wieku nad skalnym urwiskiem nad rzeczką Lobnik. Istniał do XIV wieku. Dochowały się jedynie mury fundamentów i rowy. W roku 1621 miał się tu podobno ukrywać Jan Amos Komenski w trakcie swojej ucieczki z Fulneka. Niedaleko zamku znajduje się miejsce zwane amboną, gdzie wygłaszał on kazania. +420 556 312 040 (Urząd Miejski Budišov nad Budišovkou), www.budisov.cz,,, 3,5 km Budišov nad Budišovkou, wstęp wolny przez cały rok BESKIDY 20 ŠOSTÝN (1,5 km na południe od Kopřivnicy). Dawna opora majątków biskupów ołomunieckich pochodzi z drugiej połowy XIII wieku. Zamek prawdopodobnie legł w gruzach w trakcie wojen husyckich, do dziś dochowały się jedynie fosa i dwa wały, ruiny murów, pałacu i wieży. Miejsce licznych znalezisk archeologicznych (np. Wenus Šostyńska), eksponaty obejrzeć można w muzeum Fojtství w Kopřivnicy. W najwyższym punkcie ruin zamku Šostýn rośnie lipa Žižki, której wiek szacuje się na ok. 200-250 lat. W pobliżu wznosi się stroma poręcz z wapienia zwana Rašków kamień z platformą widokową. +420 556 821 600 (CI Kopřivnice), www.koprivnice.cz, Kopřivnice, 1,5 km Kopřivnice, Kopřivnice, wolny wstęp przez cały rok JESIONIKI FULŠTEJN (35 km na północ od Krnowa). Znajduje się w odległym miejscu cypla Osoblaskiego nad wsią Bohušov. Dawniej znacząca posiadłość z przemyślnie urządzonym systemem obronnym założona została w pierwszej połowie XIII wieku przez Herborta z Fulmu. Pod koniec wojny trzydziestoletniej zamek zniszczyli Szwedzi, z ruin już go nie odbudowano. Okolice ruin od końca XVII wieku były popularnym romantycznym miejscem wycieczek. +420 554 642 121 (Urząd Gminny Bohušov), www.fulstejn.bruntalsko.com, 1 km, 500 m Bohušov, 1 km, wstęp wolny przez cały rok RABENŠTEJN (6,5 km na zachód od Wrbna pod Pradziadem). Resztki dwu zamków na skalnym cyplu. Zamki wybudowano w połowie XIII wieku. Bliżej nad potokiem znajdują się znikome resztki Pustego Zamku, wyżej na zboczu są ruiny murowanej wieży zwanej Rabenštejn. Z wieży prawdopodobnie strzeżono niżej położony zamek. +420 554 751 585 (CI Vrbno pod Pradědem), 1,5 km Bílý potok, 6,5 km Vrbno pod Pradědem, 1,5 km Bílý potok, wstęp wolny przez cały rok FÜRSTENWALDE (2 km na zachód od Wrbna pod Pradziadem). Pierwsza wzmianka pisemna o Fürstenwalde pochodzi z roku 1348. Okres, w którym zamek został zniszczony, nie jest znany, stało się tak jednak najprawdopodobniej w XV wieku w czasie wyprawy wojennej Matyasza Korwina na Śląsk. Po dziś dzień przetrwały mury zewnętrzne oraz resztki fundamentów zabudowań wewnętrznych. +420 554 751 585 (CI Vrbno pod Pradědem), 2 km Vrbno pod Pradědem, 2 km Vrbno pod Pradědem, 2 km Vrbno pod Pradědem, wstęp wolny przez cały rok

MIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE WIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE

MIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE NADODRZE 22 ŠTRAMBERK 10 km na wschód od miasta Nový Jičín Na zboczach Wzgórza Zamkowego w drugiej połowie XIV wieku założono miasto Štramberk. Dziś Štramberk ze względu na niezwykle malownicze położenie i unikatowy zespół budynków miejskiej architektury ludowej jest nazywany Morawskim Betlejem. Nad miastem i okolicą górują ruiny zamku Štramberk (Strallenberg) z wieżą w kształcie walca zwaną Trąba (Trúba). Malowniczy rynek okalają murowane domy noszące ślady późnego baroku i empire. W górnej części rynku stoi kościół św. Jana Nepomuckiego i św. Bartłomieja. W przyległych krętych uliczkach można podziwiać drewniane domy wsparte na wysokich podmurówkach. Domy wybudowali wołoscy rzemieślnicy w XVIII i XIX wieku. Większość owych drewnianych domów ze względu na niepowtarzalny charakter stanowi architektoniczną osobliwość w skali całego kraju. +420 556 812 085 (CI Štramberk), www.stramberk.cz w mieście, 1,2 km, w mieście

NADODRZE MIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE 23 NOVÝ JIČÍN Centrum miasta Nový Jičín Miasto założono na przełomie XIII i XIV wieku. Spełniało wtedy funkcję miasta targowego. Jego najstarszą częścią, a zarazem wielką chlubą jest kwadratowy rynek, stanowiący szczytowe osiągnięcie średniowiecznej miejskiej urbanistyki na naszym terenie. Na rynku i w przyległych ulicach stoi 50 zabytkowych domów mieszczańskich, pochodzących z okresu późnego gotyku lub renesansu. Wiele z nich ma arkady. Wyjątkowym zabytkiem jest tzw. Stara Poczta, dom z piętrową arkadową loggią, wzniesiony przez nieznanych włoskich budowniczych w duchu toskańskiego renesansu. Na rynku znajduje się barokowy słup mariański pochodzący z roku 1710 oraz fontanna z roku 1930. Centrum miasta okalają fragmenty murów miejskich z XIV i XV wieku oraz mur z sześciokątną basztą z XVII wieku. +420 556 711 888 (CI Nový Jičín), www.novy-jicin.cz,,, w centrum miasta

MIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE NADODRZE 24 PŘÍBOR 12 km na płn. wsch. od miasta Nový Jičín Miasto Příbor jest jednym z najstarszych miast na północno-wschodnich Morawach. Prawa miejskie uzyskał Příbor w roku 1251 od Przemysła margrabiego Morawskiego, później króla Przemysła Ottokara II. Centrum historyczne miasta nosi nazwę sławnego přiborowianina Zygmunta Freuda. Mieszczańskie domy w centrum są przeważnie renesansowe ze śladami przeróbek w stylu barokowym. Samych początków miasta sięga gotycki kościół parafialny pw. Narodzin Panny Marii z potężną wieżą. Pod koniec XVII wieku do miasta przyszli pijarowie, którzy wybudowali słusznych rozmiarów bursę. Dziś mieści się tu muzeum i stała ekspozycja poświęcona Zygmuntowi Freudowi. +420 556 455 440 (CI Příbor), www.pribor-mesto.cz bezpośrednio na rynku, Příbor, Příbor

OPAWSKIE WIEJSKIE STREFY ZABYTKOWE Jedyna gmina w Opawskiem, w której zachowała się historyczna zabudowa będąca jedynym w swoim rodzaju przykładem oryginalnego budownictwa ludowego. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1377. Znajdują się tu dwa zwarte rzędy domów zwróconych do siebie szczytami. Chodzi o budynki parterowe, przeważnie murowane oraz budynki gospodarcze z końca XVIII i początku XIX wieku. Tutejsze zabudowania można zaszeregować do zabudowań typu wschodniosudeckiego. Charakterystyczną cechą domów jest pionowy podział poddasza, przy czym w dolnej części znajdował się strych, górna kondygnacja służyła jako spichlerz. +420 553 669 041 (Urząd Gminny Štáblovice) w gminie, 7,5 km Dolní Životice w gminie LIPINA 14 km na płd.zach. od Opawy 25 JESIONIKI Stara miejscowość górnicza z młotowniami i produkcją wapna po raz pierwszy była wzmiankowana w roku 1339 jako miasteczko. Na przestrzeni XIV wieku została jednak zdegradowana do pozycji wsi. Ta malownicza miejscowość u podnóża Jesioników ma nie tylko frapującą historię. Zainteresować może też ze względu na stojące tu drewniane parterowe domy pochodzące z XIX wieku. Budowle te stanowią fragment dochowanego zespołu obiektów architektury ludowej w Bruntalskiem. Na liście zabytków znajduje się też kościół parafialny pw. Św. Andrzeja z murami obwodowymi i bramą, który stanowi dominantę gminy. HEŘMANOVICE 11 km na północ od miasta Vrbno pod Pradědem +420 554 612 635 (Urząd Gminny Heřmanovice) w gminie, 11 km Vrbno pod Pradědem, Heřmanovice

ARCHITEKTURA LUDOWA

JESIONIKI ARCHITEKTURA LUDOWA Chodzi o interesujący drewniany kompleks architektoniczny składający się z drewnianych i murowanych domów uzdrowiskowych z widocznymi wpływami empire z końca XVIII i początku XIX wieku. Zabudowania te tworzą centrum historyczne jedynego w swoim rodzaju górskiego miasteczka na terenie okręgu morawsko-śląskiego. www.kstudanka.cz, www.k.studanka.cz (uzdrowisko) na terenie gminy KOMPLEKS UZDROWISKOWY W KARLOVEJ STUDANCE 17 km w kier. płn.- zach. od Bruntalu BESKIDY 27 Nazwa pochodzi od pustelników, którzy tu kiedyś żyli. Ostatni z nich zmarł w roku 1874. Na Pustevnach przeważają drewniane budowle utrzymane w ludowym stylu, których autorem jest wybitny słowacki architekt Dušan Jurkovič. Wraz z gwałtownym rozwojem ruchu turystycznego wybudowano tu w roku 1891 pierwsze schronisko turystyczne, które nazwano Pustelnią (Pustevna). Stopniowo powstawały kamienna Szumna, altana widokowa Cyrilka, schronisko Maměnka i jadłodajnia Libušín. Wszystkie stanowią dobitny przykład wpływu, jaki w okresie secesji na nowoczesną architekturę wywierała architektura ludowa. Zimą Pustevny przekształcają się w popularny ośrodek narciarski. Stąd po grzebieniach prowadzi trasa o długości 4 km koło altany widokowej Cyrilka i rzeźby przedstawiającej pogańskiego boga Radegasta aż na wierzchołek Radgoszcza z drewnianą kaplicą św. Cyryla i Metodego, uważaną za symbol Beskidów. +420 558 646 888 (Beskidzkie CI), www.pustevny.cz Pustevny, Pustevny lub Trojanovice Ráztoka, potem kolejką linową, Frenštát pod Radhoštěm (4 km od kolejki linowej w Trojanowicach) ZESPÓŁ SCHRONISK NA PUSTEVNACH 8 km w kier. płd.-wsch od miasta Frenštát pod Radhoštěm

A R C H I T E K T U R A L U D O WA BESKIDY Przepiękny teren Macierzy Śląskiej tworzą stylowe chałupy-drzewionki, a także dwa naturalne amfiteatry. Corocznie we wrześniu odbywa się tu festiwal folklorystyczny Śląskie Dni (Slezské dny), który pokazuje to, co najwartościowsze w dziedzinie muzyki, śpiewu, tańców i strojów ludowych. Należy do najbardziej popularnych i najliczniej odwiedzanych tego typu festiwali w kraju. Na miejscu jest możliwość zakwaterowania. +420 558 357 655, www.dlomna.trz.cz Dolní Lomná, 3,5 km Bocanovice Dolní Lomná ZESPÓŁ KULTURY LUDOWEJ DOLNÍ LOMNÁ 5 km w kier. płd.- zach. od miasta Jablunkov 28 Znajdują się tu interesujące drewniane zabudowania reprezentujące cieszyńską architekturę ludową z XVIII wieku. +420 558 696 826 (Urząd Gminny Komorní Lhotka), www.komornilhotka.cz na terenie gminy, 3 km Hnojník KOMORNÍ LHOTKA 20 km na wschód od Frydku-Mistku KARWIŃSKIE Zaliczana jest do najstarszych tego typu obiektów architektury ludowej na Śląsku Cieszyńskim. Wybudowano ją w roku 1781, obecnie już tylko przypomina, jak mieszkała ludność tam, gdzie dziś rozciąga się Havířov. W drzewionce umieszczono ekspozycję przybliżającą dawne wyposażenie wnętrza chałupy oraz sposób życia na przełomie XIX i XX wieku w centralnej części Śląska Cieszyńskiego. +420 602 709 731,www.muzeumct.cz, 150 m, 150 m, 3,5 km Havířov, V IX (WT. - PIĄ) 9:00 17:00, (SO,NIE) 13:00 17:00, X (WT. - PIĄ) 8:00 16:00, (SO) 8 :00 12:00, (NIE) 12:00 16:00 KOTULOWA DRZEWIONKA 2 km w kier. płd.-wsch. z centrum miasta Havířov

ARCHITEKTURA LUDOWA DREWNIANE KOŚCIÓŁKI Beskidy Morawsko-Śląskie mogą się poszczycić nie tylko przepiękną przyrodą, ale także pełnymi uroku drewnianymi budowlami architektury ludowej. Należy do nich wyjątkowy zespół ponad dwudziestu drewnianych kościółków wybudowanych na przestrzeni pięciu wieków. Ze względu na koncentrację, różnorodność stylów i stan poszczególnych budowli kościółki uważane są one za unikat na skalę Europy środkowej. Kościół św. Bedřicha na Białej (Bílá), z wysmukłą wieżą i nawą, która pod względem konstrukcji przypomina architekturę północną, także należy do historycznie najmłodszych. KOŚCIÓŁ ŚW. BEDŘICHA NA BIAŁEJ (BÍLÁ) Kościół Bożego Ciała w Gutach (Guty) należy do najstarszych (1563) spośród beskidzkich kościółków drewnianych. Odznacza się unikatowym chórem w kształcie litery L ozdobionym arabeskami. Kościół św. Cyryla i Metodego w Hrczawie (Hrčava), najmłodszy spośród kościołów drewnianych (1936), na pierwszy rzut oka zadziwia swoją prostotą. Wewnątrz jednak kryje się misternie rzeźbiona chrzcielnica. Na terenie gminy Hrczawa zbiegają się granice Republiki Czeskiej, Republiki Słowackiej i Rzeczpospolitej Polskiej. Fakt ten podkreślają trzy granitowe monolity opatrzone godłami państwowymi i nazwami graniczących ze sobą państw. 29 Kościół pw. Najświętszej Trójcy na Gruniu (Grúň) przyciąga uwagę ze względu na interesujące wykończenie ścian nawy, gzymsu i dekoracje belkowania. Jednonawowy kościół z roku 1887 królował nad okolicą i był widoczny z daleka. Dziś jest w znacznym stopniu ukryty wśród drzew. Kościół św. Prokopa i św. Barbary, Między Kunčicami pod Ondrzejnikiem a Čeladną stoi sprawiający poniekąd egzotyczne wrażenie drewniany kościół. Pochodzi z Rusi Zakarpackiej, skąd przeniesiono go w latach tzw. pierwszej republiki. Uwagę zwracają przede wszystkim trzy schodkowe wieże. KOŚCIÓŁ ŚW. PROKOPA A ŚW. BARBORY KOŚCIÓŁ ŚW. CYRYLA I METODEGO W HRCZAWIE

ARCHITEKTURA LUDOWA INNE LUDOWE KOŚCIOŁY DREWNIANE Kościół św. Ondrzeja w Hodsławicach. Służył wiernym już w drugiej połowie XVI wieku, chodzi o jeden z najstarszych kościołów drewnianych w Beskidach. Kościół Wszystkich Świętych w Sedlišti koło Frydku-Mistku z roku 1638 Kościół św. Michała w Rzepisztach z roku 1652 Kościół św. Antoniego z Padwy na górze Praszywa z roku 1640 początkowo poświęcony był Ignacemu z Loyoli. Od r. 1673 Antoniemu z Padwy, patronowi zakochanych. KOŚCIÓŁ ŚW. ONDRZEJA W HODSŁAWICACH (HODSLAVICE) Kościół Podwyższenia Krzyża św. w Bystrzycy nad Olzą z roku 1897 w stylu romantycznym. 30 Kościół św. Mikołaja w Nydku pod legendarną Czantorią z roku 1576, pierwotnie protestancki, od XVII wieku katolicki. Posiada cenne przedmioty barokowego wyposażenia. Kościół św. Piotra i Pawła w Olbrachticach z XVIII wieku z interesującym cmentarzem. Kościół Wniebowzięcia Pańskiego w Marklowicach Dolnych z roku 1739 to unikatowa budowla, w której niedawno odkryto malowidła ścienne z motywami kwiatów. przeważnie w czasie świąt, niektóre zamknięte KOŚCIÓŁ BOŻEGO CIAŁA W GUTACH KOŚCIOŁ W OLBRACHTICACH KOŚCIÓŁ PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚW. W BYSTRZYCY NAD OLZĄ

ZABYTKI TECHNIKI

ZABYTKI TECHNIKI Z TEMATYKĄ GÓRNICZĄ OSTRAWSKIE 32 KOPALNIA MICHAL Ostrava - Michálkovice Historia Kopalni Michal sięga roku 1843, kiedy państwo austriackie rozpczęło drążenie w Michalkowicach koło Ostrawy dwu szybów górniczych. Jednym z nich był tzw. Szyb Michalkowicki nr 3, któremu nadano imię Michal po zmarłym c.k. radcy nadwornym Michaelu Laierze. Reprezentuje on niezwykle wartościowy, autentyczny zepół przemysłovy od strony budowlanej i technicznej. Zasadniczny wpływ na postać kopalni miała przebudowa zakończona w 1915 r., która była zrealizovana według projektu znanego architekta Františka Fialy. W skład obiektu wchodzi unikalny zespół elektrycznych maszyn wyciągowych i sprężarek z poczatku elektryfikacji, dalej łaźnie górnicze, była lampownia, mosty transportowe z wywrotnicami, budynki wyciągowe z klatkami górniczymi. Trasa zwiedzania umożliwia przejście takiej samej drogi, jaką codziennie pokonywali górnicy na początku zmiany. Niearanżowana ekspozycja posiada w ten sposób charakter ostatniego dnia pracy. Wydobycie w Kopalni Michal zakończono w 1994 r. Obecnie kopalnia jest narodowym zabytkiem kultury, przy czym istnieje szansa na zaszeregowanie jej w poczet zabytków będących częścią światowego dziedzictwa UNESCO. W pomieszczeniach głównego budynku często odbywają się wystawy, spektakle teatralne i inne imprezy kulturalne. +420 596 231 160, www.npu.cz, 100m, 2,5 km Ostrava, 100 m IV a X (SO,NIE) 9:00 16:00, V IX (z wyjątkiem PO) 9:00 16:00

OSTRAWSKIE ZABYTKI TECHNIKI Z TEMATYKĄ GÓRNICZĄ 33 MUZEUM GÓRNICZE OKD Ostrava - Petřkovice Największe muzeum górnicze w RC leży u podnóża wzgórza Landek, które cieszy się światową sławą jako miejsce niezwykle interesujące pod względem geologicznym, archeologicznym, historycznym, przyrodniczym i górniczym. To tu miało miejsce unikatowe odkrycie posążka landeckiej Wenus, jedynej w Europie szczupłej Wenus. W muzeum można oglądać eksponaty z dawnego muzeum górniczego z r. 1905 i eksponaty związane z górnictwem rozwijającym się w zagłębiu ostrawsko-karwińskim od roku 1782 do dnia dzisiejszego. W skład ekspozycji wchodzą w pełni sprawne maszyny górnicze, które oglądać można w ruchu, co pozwala zwiedzającym zapoznać się z poszczególnymi górniczymi profesjami. Początki przemysłu wydobywczego przybliżają udostępnione zwiedzającym sztolnie w pokładach Albrecht i Franciszek z pierwszej połowy XIX wieku. W drodze do górniczego muzeum można odwiedzić charakterystyczną górniczą gospodę - harendę Barborka, której wnętrza zdobią liczne przedmioty z tematyką górniczą. Częścią składową muzeum jest także teren sportowo-wypoczynkowy, ścieżka rowerowa, centrum linowe i kącik dla dzieci. +420 596 131 803-4, www.muzeumokd.cz, 100 m, 4 km Ostrava-dworzec główny, 500 m, przez cały rok (z wyjątkiem PO) 9:00 18:00

ZABYTKI TECHNIKI OSTRAWSKIE Teren przemysłowy z pierwszej połowy XIX wieku jesienią roku 2000 ogłoszono zabytkiem techniki. Ze względu na swój unikatowy charakter pretenduje do wpisu na listę zabytków będących częścią światowego dziedzictwa UNESCO. Pierwszy wielki piec uruchomiono tu w roku 1836. Kopalnia Hlubina z roku 1843 stała się niepodzielną częścią całego łańcucha produkcyjnego. Nawiązywał tu na siebie bezpośrednio cały proces technologiczny - wydobycie węgla, koksownia i produkcja żelaza. +420 596 123 913 (CI Ostrava), www.ostravainfo.cz,, w mieście w wyjątkowych okolicznościach 34 TEREN DOLNYCH VITKOVIC Ostrava Wieża szybowa stoi w miejscu dawnej kopalni z roku 1846. Wieżę i budynek kopalni wybudowano z surowego muru licowego w roku 1913. Obok znajduje się hotel Jindřich. +420 596 123 913 (CI Ostrava), www.ostravainfo.cz nie można zwiedzać WIEŻA SZYBOWA KOP. JINDŘICH Moravská Ostrava SZTOLNIA SZKOLENIOWA W STAŘÍČU (7 km na zachód od Frydku-Mistku). Chodzi o znajdującą się pod powierzchnią szkoleniową sztolnię, stanowiącą doskonałą imitację warunków panujących w kopalni, oraz skansen wozów i lokomotyw używanych w podziemiach. W korytarzach wybudowano stanowiska wydobywcze takie same, jak te znajdujące się w prawdziwych kopalniach, urządzenia techniczne prezentowane są w ruchu. W sztolni szkoli się górników, odbywają tu też ćwiczenia ratownicy. Zabytek zainteresować może szeroki ogół zwiedzających. +420 558 492 480, +420 558 492 513, 1 na miejscu, 5 km Frýdek - Místek Staříč, zwiedzanie tylko po uprzednim zgłoszeniu

OPAWSKIE ZABYTKI TECHNIKI Z TEMATYKĄ WOJSKOWĄ Ważny zabytek wojskowo-techniczny, ceniony w skali europejskiej przykład wyjątkowego systemu fortyfikacji, który w Czechosłowacji budowano w latach 1935-1938. Zwiedzający mogą podziwiać cały kompleks umocnień. +420 595 051 110, www.szmo.cz koło areału, 3 km Hlučín, w gminie IV VI, IX a X (CZ - PIĄ) 9:00 15:30, (SO, NIE) 11:00 17:00, VII a VIII (WT - PIĄ) 9:00 15:30, (SO, NIE) 11:00 17:00 AREAŁ CZS. FORTYFIKACJI Hlučín Darkovičky Interesujący zespół trzech odbudowanych obiektów ciężkiej fortyfikacji i dwu obiektów lekkiej fortyfikacji z lat trzydziestych XX wieku. Chodzi o obiekty zachowane w bardzo dobrym stanie. Cały kompleks zaliczany jest w poczet najcenniejszych muzeów fortyfikacji w RC. +420 603 733 737, http://sweb.cz/kvh-opava 100m, 7 km Opawa-wschód 500 m Milostovice przez cały rok NIE 14:00 18:00, w innych terminach po uzgodnieniu 35 POMNIK ARMII RC ORAZ PAMÁTNÍK ARMÁDY ČR A ČS. FORTYFIKACJA OPEVNĚNÍOPAVA-MILOSTOVICE CZECHOSŁOWACKA OPAVA-MILOSTOVICE 5 km na wschód od Opawy W pomniku-mauzoleum II wojny światowej znajduje się jedna z ekspozycji Śląskiego Muzeum Regionalnego, poświęcona wydarzeniom II wojny światowej. Oglądać tu można także symboliczny cmentarz ofiar konfliktu wojennego oraz skansen techniki wojskowej. +420 553 775 091, www.szmo.cz 50 m, 5 km Háj ve Slezsku w gminie IV X (WT - NIE) 8:30 16:30, w innych terminach po uzgodnieniu POMNIK II WOJNY ŚWIATOWEJ W HRABYNI 13 km na wschód od Opawy

Z A B Y T K I T E C H N I K I INNE UNIKATY TECHNICZNE BESKIDY 36 MUZEUM TECHNIKI TATRA KOPŘIVNICE 10 km na wschód od miasta Nový Jičín W całkowicie unikatowym Muzeum Techniki Kopřivnice można się zapoznać z prawie 150-letnią historią fabryki samochodów Tatra od chwili, kiedy w roku 1897 wyprodukowano pierwszy automobil na terenie Austro-Węgier - tzw. Präsident. Magnesem dla zwiedzających jest kolekcja wozów osobowych, sportowych, ciężarowych i innych samochodów marki Tatra, można też obejrzeć podwozia, silniki, samolot sportowy i wiele innych ciekawych eksponatów. Prawdziwą perłą ekspozycji jest niewątpliwie wspomniany już automobil Präsident. Częścią składową wystawy jest także Sala Sławy poświęcona medalistom olimpijskim Danie i Emilowi Zátopkom. +420 556 871 106, www.tatramuseum.cz koło muzeum, 600 m, 900 m V IX (z wyjątkiem PO) 9:00 17:00, X IV (z wyjątkiem PO) 9:00 16:00

NADODRZE ZABYTKI TECHNIKI INNE UNIKATY TECHNICZNE Kanał w przeszłości służył jako śluza papiernicza, czynny jest po dzień dzisiejszy. Wybudowano go na przełomie XIX i XX wieku z inicjatywy Carla Weisshuhna dla potrzeb fabryki papieru. Unikatowy obiekt liczy 3,5 km długości, obejmuje trzy tunele wodne i dwa akwadukty. Na kanale KUNÍN jest kilka upustów, które regulują przepływ wody. Na uwagę zasługuje również fakt, że kanał na całej swojej długości prowadzony jest zboczami miejscowych skalistych wzgórz. 1 km Žimrovice, 3,5 km Hradec nad Moravicí, 3,5 km Hradec nad Moravicí dostępny bez ograniczeń KANAŁ WEISSHUHNA 3,5 km na płd. od miasta Hradec nad Moravicí KARWIŃSKIE 37 Piece wapienne wybudowano na początku XIX wieku, kiedy na terenie miejscowości wydobywano rudę żelaza. W tym okresie też wydobywano wapień i wypalano go w tzw. wopienkach, jak nazywano piece w języku gwarowym. Chodzi o dwa piece koliste - szybowe. Ich eksploatację zakończono w roku 1965. +420 558 350 348 (Urząd Gminny Vendryně), www.vendryne.cz w gminie, 2 km Vendryně, w gminie bez ograniczeń WAPIENNIKI W GMINIE VENDRYNĚ 5 km na płd.wsch. z centrum miasta Třinec

ZABYTKI TECHNIKI INNE UNIKATY TECHNICZNE KARWIŃSKIE Do niezwykle interesujących zakątków Śląska Cieszyńskiego można zaliczyć bikulturowe grodzisko w Kocobędzu-Podoborze. Najstarsze osady ludzkie pochodzą tu z okresu późnej epoki brązu i epoki halsztackiej, kiedy w miejscu późniejszego grodziska powstawały nieobwarowane albo ogrodzone siedliska. Park archeologiczny na razie jest niegotowy, jego otwarcie zaplanowano w roku 2006. +420 558 761 211 (Muzeum Těšínska), www.muzeumct.cz ARCHEOPARK KOCOBĘDZ-PODOBORA 4,5 km na północ od Czeskiego Cieszyna 38 Cennym zabytkiem techniki jest betonowy most łukowy przez rzekę Olzę pochodzący z roku 1925, wybudowany na podstawie projektu inż. Rabe. Budowla odznacza się interesującym rozwiązaniem technicznym łukowej konstrukcji mostowej. Most stanowi jedną z dominant karwińskiej dzielnicy Darków. +420 596 318 620 (CI Karviná), www.karvina.org,, w mieście bez ograniczeń MOST ŁUKOWY Karviná Interesującym zabytkiem techniki jest także wieża ciśnień, którą wybudowano w stylu konstruktywistycznym prawdopodobnie w roku 1928. Okrągła wieża ma 6 kondygnacji o łącznej wysokości 39,4 m i średnicy 11,4 m. Na ostatnim piętrze mieści się zbiornik wodny, który jednak już nie służy swojemu przeznaczeniu. Wewnątrz wieży zachowała się część pierwotnego wyposażenia technicznego. WIEŻA CIŚNIEŃ Karviná +420 596 318 620 (CI Karviná), www.karvina.org,, w mieście nie można zwiedzać

OSTRAWSKIE ZABYTKI TECHNIKI INNE UNIKATY TECHNICZNE Budynek z roku 1980, posiada trzecią co do wielkości salę planetarium o średnicy 12,5 m i drugi największy aparat projekcyjny w RC. W sali, która pomieści 100 osób, na sztucznym firmamencie oglądać można ok. 9000 gwiazd, planety, komety i inne obiekty kosmiczne. +420 596 911 005, http://planetarium.vsb.cz koło planetarium, Ostrava Svinov, pokazów 15 min Planetarium: w ramach regularnych Obserwatorium astronomiczne: ŚR i SO, po zmroku przy dobrej pogodzie, w sierpniu - zamknięte JESIONIKI OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE I PLANETARIUM JOHANNA PALISY Ostrava - Poruba 39 W drewnianym obiekcie kosiarni z roku 1600 mieści się jedyne w swoim rodzaju muzeum. Drewniany, piętrowy budynek, który obecny wygląd uzyskał w XVIII wieku, związany jest ściśle z hutniczą historią gminy. Do warsztatów, w których poddawano obróbce żelazo otrzymywane z miejscowych młotowni, należała także karlowicka kosiarnia. Oglądać można nagrobne rzeźby (żeliwo artystyczne), jest też wystawa o Karlovicach i mieszkańcach gminy oraz wystawa maszyn rolniczych, a także urządzeń i maszyn leśnych. KOSIARNIA W KARLOWICACH 6 km na wschód od miasta Vrbno pod Pradědem +420 554 744 077, +420 554 717 949 (Muzeum Bruntál), www.karlovice.cz, 100 m 300 m, 100 m V IX (WT - SO) 10:00 17:00, (NIE) 9:00 17:00

ZABYTKI TECHNIKI INNE UNIKATY TECHNICZNE JESIONIKI 40 KOLEJ WĄSKOTOROWA Třemešná ve Slezsku - Osoblaha Kolej, będąca dziś dużą atrakcją rejonu osoblaskiego, została wybudowana w czasach monarchii austro- -węgierskiej. Do użytku oddano ją 14 grudnia 1898. Ówczesne przepisy pozwalały budować kolej wyłącznie na trasie o długości powyżej 20 km. Aby spełnić ten warunek, budowniczowie zdecydowali się na sztuczne wydłużenie trasy. Efektem tego zabiegu było wiele łuków. Osoblaska kolej wąskotorowa to zabytek techniki o długości 20 km i szerokości toru 760 mm. Na trasie znajdują się 4 mosy i 102 łuki. Najwyższa dozwolona prędkość pociągu, który ma na trasie dziesięć przystanków, wynosi 40 km/godz. Chodzi o najstarszą kolej wąskotorową w Europie środkowej, od roku 2004 ponownie kursuje tu historyczny pociąg z parowozem. Historyczny pociąg z parowozem kursuje przeważnie w weekendy i święta. +420 554 650 214 (CI Osoblažsko), www.osoblazsko.cz Třemešná-Liptáň-Dívčí hrad-slezské Rudoltice-Osoblaha

NADODRZE ZABYTKI TECHNIKI WIATRAKI I MŁYNY WODNE Wiatrak w Brawinnem Młyn w stylu niemieckim to ostatni z wielu wiatraków, które znajdowały się w okolicy Bilowca. Konstrukcja młyna dochowała się w stanie prawie nienaruszonym. Urządzenie służące do mielenia jest także prawie kompletne. Koło wiatraka ma średnicę 16 m. +420 556 411 301 (Urząd Gminny Bílovec), 100 m 8 km Fulnek, 600 m Bílovec Nový Dvůr - kaplica zwiedzać można przez cały rok w dzień Wiatrak leśny (6 km na zachód od Nowego Jiczina) Interesujący zabytek techniki - młyn z kompletnym urządzeniem, w skład którego wchodzi także koło młyńskie, znajduje się w gminie Bernartice nad Odrą. Chodzi o jeden z niewielu zachowanych młynów wodnych na rzece Odrze. Cenny głównie ze względu na kompletność i dobry stan mechanizmu do mielenia oraz ze względu na oryginalny kształt budowli. Podlega ochronie. +420 556 704 636 (p. Jakubek), http://bernarticenadodrou.cz w gminie, 3,5 km Nový Jičín zast., w gminie wstęp wolny OPAWSKIE WIATRAK W BRAVINNEM 5,5 km na zachód od miasta Bílovec 41 Wiatrak w Hlavnicy Drewniany wiatrak słupowy został wybudowany w roku 1810, po raz ostatni mełł ziarno na mąkę w roku 1952. Młyn wraz z gospodarstwem przybliża sposób życia w tym regionie na przełomie XIX i XX wieku. Obecnie młyn jest nieczynny, pozbawiony został bowiem mechanizmu służącego do mielenia. +420 553 668 095 (Urząd Gminy Hlavnice), http://mesta.obce.cz/hlavnice w gminie, 2 km Jakartovice, w gminie dostępny bez ograniczeń WIATRAK W HLAVNICY 16 km na płd.zach. od Opawy Wiatrak w Cholticach Młyn w stylu niemieckim z roku 1833 przywieziono tu z niedalekiego Sadka. Mełł on mąkę bez problemów do II wojny światowej. Nadarza się tu jedyna w swoim rodzaju okazja obejrzenia w całości dochowanego wnętrza młyna i jego wyposażenia, w tym - największego koła wiatraka w kraju. +420 553 668 129 (Urząd Gminny Litultovice), www.opa.cz/infocentrum 100 m, vlak 3,5 km Litultovice 2 km Litultovice zwiedzanie należy uzgodnić wcześniej WIATRAK W CHOLTICACH 11 km na płd.zach. od Opawy

MIEJSCA WIDOKOWE WIEŻA WIDOKOWA

BESKIDY MIEJSCA WIDOKOWE 43 ŁYSA GÓRA (LYSÁ HORA) 20 km płd.wsch. od Frydku-Mistku Jeden z najpiękniejszych widoków w Republice Czeskiej roztacza się z Łysej Góry (1324 m n.p.m.). Rozległy, widoczny z daleka masyw tworzą cztery potężne grzbiety. Wszystkie zbiegają się gwiaździście, tworząc najwyższy wierzchołek zwany Gigula, na którym stoi nadajnik telewizyjny. Z żadnego innego miejsca na naszym terytorium nie można podziwiać tak różnorodnej panoramy górskich szczytów, jak z Łysej. Przy dobrej widoczności z jednej strony majaczą Tatry, z drugiej rysują się Jesioniki. Niezapomniane wrażenie sprawia także widok przeciwległego Smrku czy Ondrzejnika za głęboką doliną Ostrawicy. +420 558 646 888 (Beskidzkie CI), www.beskydy.com, www.lysa-hora.cz Malenovice, 8,5 km Ostravice, 6,5 km Malenovice, 7,5 km Visalaje, 6 km Krásná

WIEŻA WIDOKOWA BESKIDY Z wieży widokowej na Wielkiej Czantorii (995 m n.p.m.) w malowniczej scenerii Beskidów turyści mogą oglądać panoramę miejscowości leżących na terytorium trzech państw. Wieża jest wysoka 29 metrów, na szczyt góry prowadzi kolejka linowa. +420 558 335 313, www.cantoryje.cz, 5 km Nýdek (różnica poziomu 600 m!) w gminie Bystřice, w gminie Nýdek V IX (codziennie), 9:00 18:00, X IV (codziennie) 9:00 16:00 44 CZANTORIA (ČANTORYJE) 10 km na płd.wsch. od miasta Třinec Najdalej na wschodzie naszej republiki położona wieża widokowa znajduje się na szczycie Kozubowej (981 m n. m.). Chodzi o wieżę kaplicy św. Anny, która parę razy w roku jest dostępna dla turystów (np. z okazji odpustu odbywającego się w dzień św. Anny). Z wieży roztacza się przepiękny widok. +420 558 340 607 (CI Jablunkov) koło schroniska Kozubowa, 8 km Jablunkov 4,5 km Kosařiska OKROUHLÁ (5 km na zachód od Frýdek Místek u gminy Staříč). W roku 2002 wyrosła na górze Okrouhlá (373 m n.p.m.) wieża telekomunikacyjna. Z wysokości trzydziestu metrów jest przepiękny widok zarówno na aglomerację ostrawską, jak i na pokryte lasami pasmo Beskidów. +420 558 660 260 (Urząd Gminy Staříč), www.obec-staric.cz, w gminie Staříč, 4 km Lískovec koło Frydku-Mistku, obecnie w remoncie KOZUBOWA 9 km na zachód od miasta Jablunkov