03. ENERGIA ODNAWIALNA

W- 416.III.03 1/69 03. ENERGIA ODNAWIALNA Spis Tresci 1 WPROWADZENIE...3 2 PODSTAWY PRAWNE...3 3 WYKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ NA TERENIE WOJ. OPOLSKIEGO STAN AKTUALNY...7 3.1 ENERGIA WODNA...8 3.1.1 Wprowadzenie...8 3.1.2 Ocena wykorzystania istniejacych zasobów energii wodnej stan aktualny...8 3.1.3 Ocena potencjalu hydroenergetycznego do wykorzystania.... 10 3.1.4 Wnioski... 12 3.2 ENERGIA Z BIOPALIW...14 3.2.1 Wprowadzenie...14 3.2.2 Ocena wykorzystania istniejacych zasobów energii z biopaliw stan aktualny...16 3.2.3 Analiza mozliwosci rozwoju wykorzystania zasobów energii z biopaliw na terenie województwa Opolskiego...19 3.2.4 Problem logistyki dostaw biomasy...34 3.2.5 Wnioski...35 3.3 ENERGIA WIATROWA...36 3.3.1 Wprowadzenie...36 3.3.2 Uwarunkowania dla programu budowy energetyki wiatrowej...37 3.3.3 Aspekt ekologiczny...41 3.3.4 Rola i prace gminy przy tworzeniu energetyki wiatrowej...42 3.3.5 Ocena wykorzystania energii wiatrowej stan aktualny...46 3.3.6 Analiza planowanego rozwoju energii wiatrowej na terenie województwa Opolskiego...46 3.3.7 Wnioski...46

W- 416.III.03 2/69 3.4 ENERGIA SLONECZNA...47 3.4.1 Wprowadzenie...47 3.4.2 Cieplo solarne (CS)...48 3.4.3 Ocena wykorzystania energii solarnej stan aktualny...52 3.4.4 Analiza planowanego rozwoju energetyki solarnej na terenie województwa...52 3.4.5 Wnioski...52 4 GEOTERMIA...53 4.1 WPROWADZENIE...53 4.2 ANALIZA POTENCJALU GEOTERMALNEGO NA TEREN IE WOJEWÓDZTWA OPOLS KIEGO...53 4.2.1 Miejsce Opolszczyzny na mapie geotermalnej Polski... 53 4.2.2 Udokumentowanie lokalnego potencjalu geotermalnego... 54 4.2.3 Wstepna ocena budowy geologicznej dla prognozowania warunków geotermalnych województwa opolskiego... 55 4.3 PRZEBIEG PRAC PRZY BUDOWIE GEOTERMII...62 4.4 FINANSOWE WSPARCIE IN WESTYCJI GEOTERMALNYCH...63 4.5 OCENA WYKORZYSTANIA ENERGII GEOTERMALNEJ STAN AKTUALNY...64 4.6 ANALIZA PLANOWANEGO ROZWOJU ENERGETYKI GEOTERMALNEJ NA TERENIE WOJEWÓDZTWA...64 4.7 WNIOSKI...64 5 WNIOSKI...65

W- 416.III.03 3/69 1 WPROWADZENIE Tematem niniejszego rozdzialu jest ocena stanu aktualnego w zakresie wykorzystywania zasobów energii odnawialnej jak równiez ocena mozliwosci ich wykorzystania w perspektywie bilansowej siegajacej roku 2015. Celem zas jest okreslenie mozliwosci zwiekszenia udzialu energii odnawialnej w bilansie paliwowo-energetycznym województwa Opolskiego do roku 2015 oraz porównanie wielkosci wynikowych z zalozeniami zawartymi w Rozporzadzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spolecznej z dnia 30 maja 2003 roku. 2 PODSTAWY PRAWNE W zwiazku z koniecznoscia korelacji wytycznych zawartych w opracowaniu oparto sie na nastepujacych Aktach Prawnych: 1. Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku wraz z pózniejszymi zmianami do dnia 26 kwietnia 2003 roku, a w szczególnosci: Art. 9a pkt. 1, 2 i 3, który stanowi: 1. Przedsiebiorstwa energetyczne zajmujace sie obrotem energia elektryczna sa obowiazane do zakupu, w zakresie okreslonym w rozporzadzeniu wydanym na podstawie ust. 4, wytwarzanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej energii elektrycznej z odnawialnych zródel energii przylaczonych do sieci oraz jej odsprzedazy bezposrednio lub posrednio odbiorcom dokonujacym zakupu energii elektrycznej na wlasne potrzeby." 2. Przedsiebiorstwa energetyczne bedace jednoczesnie operatorami systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego sa obowiazane, w zakresie okreslonym w rozporzadzeniu wydanym na podstawie ust. 4, do zakupu oferowanej im energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepla, ze zródel znajdujacych sie na obszarze kraju okreslonym w koncesji, przylaczonych bezposrednio lub posrednio do sieci nalezacej do tych przedsiebiorstw. 3. Przedsiebiorstwo energetyczne zajmujace sie obrotem, przesylaniem i dystrybucja ciepla jest obowiazane do zakupu oferowanego ciepla z odnawialnych zródel przylaczonych do sieci, wytwarzanego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ilosci nie wiekszej niz zapotrzebowanie odbiorców przylaczonych do sieci.

W- 416.III.03 4/69 Art. 10 pkt. 1, który stanowi: 1. Przedsiebiorstwo energetyczne zajmujace sie wytwarzaniem energii elektrycznej lub ciepla jest obowiazane utrzymywac zapasy paliw w ilosci zapewniajacej utrzymanie ciaglosci dostaw energii elektrycznej lub ciepla do odbiorców. Art. 15 pkt. 4, 5, 6, 7, który stanowi: Zalozenia polityki energetycznej panstwa, o których mowa w art. 13, powinny byc opracowane zgodnie z zasada zrównowazonego rozwoju kraju i okreslac w szczególnosci: (...) 4) prognoze zdolnosci wytwórczych zródel paliw i energii, 5) polityke inwestycyjna, 6) dzialania w zakresie ochrony srodowiska, 7) rozwój wykorzystania odnawialnych zródel energii. Art. 45 pkt.3, który stanowi: Taryfy dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepla moga uwzgledniac koszty wspólfinansowania przez przedsiebiorstwa energetyczne przedsiewziec zwiazanych z rozwojem odnawialnych zródel energii.

W- 416.III.03 5/69 2. Rozporzadzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spolecznej z dnia 30 maja 2003 roku w sprawie szczególowego zakresu obowiazku zakupu energii elektrycznej i ciepla z odnawialnych zródel energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepla. Podstawowe postanowienia w aspekcie odnawialnych zródel energii i skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepla to: 2. Uzyte w rozporzadzeniu okreslenia oznaczaja (...) 2) biomasa substancje pochodzenia roslinnego lub zwierzecego, które ulegaja biodegradacji, pochodzace z produktów, odpadów i pozostalosci z produkcji rolnej oraz lesnej, a takze przemyslu przetwarzajacego ich produkty, a takze inne czesci odpadów, które ulegaja biodegradacji; 3) biogaz gaz pozyskany z biomasy, w szczególnosci z instalacji przeróbki odpadów zwierzecych lub roslinnych, oczyszczalni scieków i skladowisk odpadów; 4) jednostka wytwórcza wyodrebniony zespól urzadzen, sluzacy do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepla, opisany za pomoca danych handlowych i technicznych; 3 pkt. 2 2. Przez skojarzone zródlo energii rozumie sie jednostke wytwórcza wytwarzajaca energie elektryczna i cieplo ze sprawnoscia przemiany energii chemicznej paliwa w energie elektryczna i cieplo lacznie co najmniej 70% obliczona jako srednioroczna w roku kalendarzowym poprzedzajacym rok wprowadzenia do stosowania taryfy dla energii elektrycznej wytwarzanej w tej jednostce, z zastrzezeniem 9 ust. 3 i 4. 4 pkt. 1 Do energii wytwarzanej z odnawialnych zródel energii zalicza sie, niezaleznie od parametrów technicznych zródla, energie elektryczna lub cieplo pochodzace ze zródel odnawialnych, w szczególnosci: 1) z elektrowni wodnych; 2) z elektrowni wiatrowych; 3) ze zródel wytwarzajacych energie z biomasy; 4) ze zródel wytwarzajacych energie z biogazu; 5) ze slonecznych ogniw fotowoltanicznych; 6) ze slonecznych kolektorów do produkcji ciepla;

W- 416.III.03 6/69 7) ze zródel geotermicznych. 4 pkt. 2 W przypadku wspólnego, w tej samej jednostce wytwórczej, spalania biomasy lub biogazu z innymi paliwami sluzacymi do wytwarzania energii elektrycznej lub ciepla, do energii wytwarzanej z odnawialnych zródel energii zalicza sie takze czesc energii odpowiadajacej procentowemu udzialowi energii chemicznej biomasy lub biogazu w calosci energii chemicznej zuzywanego paliwa do produkcji energii elektrycznej lub ciepla, obliczanej na podstawie rzeczywistych wartosci opalowych tych paliw. 6 Obowiazek, o którym mowa w art. 9a ust. 1 ustawy, uznaje sie za spelniony, jezeli udzial ilosciowy zakupionej energii elektrycznej z odnawialnych zródel energii lub wytworzonej we wlasnych odnawialnych zródlach energii i sprzedanej odbiorcom dokonujacym zakupu energii elektrycznej na wlasne potrzeby, w wykonanej calkowitej rocznej sprzedazy energii elektrycznej przez dane przedsiebiorstwo energetyczne tym odbiorcom, wynosi nie mniej niz: 1) 2,65% w 2003 roku; 2) 2,85% w 2004 roku; 3) 3,1% w 2005 roku; 4) 3,6% w 2006 roku; 5) 4,2% w 2007 roku; 6) 5,0% w 2008 roku; 7) 6,0% w 2009 roku; 8) 7,5% w 2010 roku. 8 pkt. 1 Koszty uzasadnione zakupu energii elektrycznej i ciepla, ponoszone w zwiazku z realizacja obowiazków, o których mowa w art. 9a ust. 1 i 3 ustawy, uwzglednia sie w kalkulacji cen i stawek oplat ustalanych w taryfie przedsiebiorstwa energetycznego realizujacego te obowiazki, przyjmujac, ze kazda jednostka energii elektrycznej lub ciepla sprzedawana przez dane przedsiebiorstwo energetyczne wszystkim odbiorcom jest w tej samej wysokosci obciazona tymi kosztami. 9 pkt. 1 Do energii elektrycznej podlegajacej obowiazkowi zakupu zalicza sie energie elektryczna wytworzona w skojarzonym zródle energii. 10 pkt. 2

W- 416.III.03 7/69 Obowiazek, o którym mowa w art. 9a ust. 2 ustawy, uznaje sie za spelniony, jezeli udzial ilosciowy zakupionej energii elektrycznej ze skojarzonych zródel energii, przylaczonych do wspólnej sieci, lub wytworzonej we wlasnych skojarzonych zródlach energii i zuzytej na wlasne potrzeby lub dostarczonej odbiorcom, z wylaczeniem odbiorców bedacych operatorami systemu dystrybucyjnego lub przesylowego elektroenergetycznego, w dostarczonej rocznej ilosci energii elektrycznej przez dane przedsiebiorstwo energetyczne tym odbiorcom wynosi nie mniej niz: 1) 12,4% w 2004 roku; 2) 15,0% w 2005 roku; 3) 15,2% w 2006 roku; 4) 15,4% w 2007 roku; 5) 15,6% w 2008 roku; 6) 15,8% w 2009 roku; 7) 16,0% w 2010 roku. 13 pkt. 1 Koszty uzasadnione zakupu energii elektrycznej ponoszone w zwiazku z realizacja obowiazku, o którym mowa w art. 9a ust. 2 ustawy, uwzglednia sie w kalkulacji cen i stawek oplat ustalonych w taryfie przedsiebiorstwa energetycznego realizujacego ten obowiazek, przyjmujac, ze kazda jednostka energii elektrycznej sprzedawana przez dane przedsiebiorstwo energetyczne wszystkim odbiorcom jest w tej samej wysokosci obciazona tymi kosztami. 3 WYKORZYSTANIE ENERGII ODNAWIALNEJ NA TERENIE WOJ. OPOLSKIEGO STAN AKTUALNY W ramach tego rozdzialu zostaly opisane nastepujace rodzaje energii odnawialnej: Energia wodna, Energia z biopaliw, Energia sloneczna, Energia wiatrowa, Energia geotermalna.

W- 416.III.03 8/69 3.1 ENERGIA WODNA 3.1.1 Wprowadzenie Podstawowym warunkiem dla pozyskania energii potencjalnej wody jest istnienie w okreslonym miejscu znacznego spadu duzej ilosci wody. Dlatego tez budowa elektrowni wodnej ma najwieksze uzasadnienie w okolicy istniejacego wodospadu lub przeplywowego jeziora lezacego w poblizu doliny. Miejsca takie jednak nie czesto wystepuja w przyrodzie, dlatego tez w celu uzyskania spadu wykonuje sie konieczne budowle hydrotechniczne. Najczesciej stosowany sposób wytwarzania spadu wody polega na podniesieniu jej poziomu w rzece za pomoca jazu, czyli konstrukcji pietrzacej wode w korycie rzeki lub zapory wodnej - pietrzacej wode w dolinie rzeki. Do rzadziej stosowanych sposobów uzyskiwania spadu nalezy obnizenie poziomu wody dolnego zbiornika poprzez wykonanie koniecznych prac ziemnych. W przypadku przeplywowej elektrowni wodnej jej moc chwilowa zalezy scisle od chwilowego doplywu wody, natomiast elektrownia wodna zbiornikowa moze wytwarzac przez pewien czas moc wieksza od mocy odpowiadajacej chwilowemu doplywowi do zbiornika. W naszym kraju udzial energetyki wodnej w ogólnej produkcji energii elektrycznej wynosi zaledwie 1,5%. Teoretyczne zasoby hydroenergetyczne naszego kraju wynosza ok. 23 tys. GWh rocznie. Zasoby techniczne szacuje sie na ok. 13,7 tys. GWh/rok. Wielkosc ta to niemal 10% energii elektrycznej produkowanej w naszym kraju. Powyzsze dane obejmuja jedynie rzeki o znaczacych przeplywach. Przy uwzglednieniu pozostalych rzek, kwalifikujacych sie jedynie do budowy malych elektrowni wodnych (MEW), ich wartosc jeszcze wzrosnie. 3.1.2 Ocena wykorzystania istniejacych zasobów energii wodnej stan aktualny Na terenie województwa opolskiego (na dzien wykonywania opracowania) pracuje 29 elektrowni wodnych o lacznej mocy 16,9 Mwe.

W- 416.III.03 9/69 Charakterystyka powyzszych elektrowni wodnych zostala pokazana z ponizszej tabeli: Elektrownie wodne Tabela nr 1 Lp. lokalizacja/rzeka nr generatora moc generatora MW moc dyspoz. MW Uwagi 1 Turawa - Mala 1 0,9 Panew 2 0,9 1 0,485 2 Nysa 2 0,275 Glebinów - Nysa 1 1,52 3 Klodzka 2 1,52 4 Otmuchów - Nysa 1 2,4 Klodzka 2 2,4 1,8 0,76 3,04 5 Kopin - Odra 1 0,92 0,92 6 Brzeg - Odra 1 0,23 0,23 7 8 9 10 11 12 13 1 0,63 Wiecmierzyce - 2 0,63 Nysa Klodzka 3 0,63 Rogów Opolski - 1 0,25 Odra 2 0,25 Debska Kuznia - I etap 0,03 Jemielnica II etap 0,06 Bliszczyce - Opawa Nowy Swietów - Biala Glucholaska Glucholazy - Biala Glucholaska Wiecmierzyce - Krasna Góra - Nysa Klodzka 4,8 1,89 0,5 1 0,05 0,05 1 0,2 0,2 1 0,15 0,15 1 1,89 1,89 14 Pietna - Osobloga 1 0,055 0,055 15 Branice - Opawa 11 0,05 0,05 16 Kolanowice - Mala I etap 0,074 Panew II etap 0,147 17 Michalice - Widawa 1 0,075 0,075 18 Klisino - Osobloga 1 0,09 0,09 19 Brzeg nr 4 - Odra 1 0,25 0,25 20 Zedowice - Mala Panew 1 0,0485 0,0485 0,03 Czynna etap I 0,074 Czynna etap I

W- 416.III.03 10/69 Lp. lokalizacja/rzeka nr generatora moc generatora MW moc dyspoz. MW Uwagi 21 22 Moszczanka - Zloty Potok Szydlowiec Slaski - Scinawa Niemodlinska 1 0,025 0,025 1 0,02 0,02 23 Kup - Brynica 1 0,016 0,016 24 25 Slawiecice - Klodnica Pogorzelec - Klodnica 1 0,075 0,075 1 0,075 0,075 26 Groszowice - Odra 1 2 2 27 Zawada - Odra 1 2 2 28 29 Karlowice - Stobrawa Przechód - Scinawa 1 0,08 0,08 1 0,022 0,022 3.1.3 Ocena potencjalu hydroenergetycznego do wykorzystania. 1. W wyniku przeprowadzonych analiz popartych szczególowa ankietyzacja wielu jednostek majacych udzial w promowaniu i rozwoju energetyki wodnej na tereniu województwa Opolskiego opracowano liste planowanych i przewidywanych do realizacji elektrowni wodnych, która przedstawiono ponizej: Budowane i planowane elektrownie wodne Tabela nr 2 Lp. lokalizacja/ rzeka moc dyspoz. MW 1 Kozielno - Nysa Klodzka 1,9 2 Osowiec - Wegry Mala Panew 0,92 3 Krapkowice - Osobloga 0,045 0,11 4 Krapkowice - Odra 1,4 5 Januszowice - Odra 1,4 6 Krepna - Odra 1,4

W- 416.III.03 11/69 Lp. lokalizacja/ rzeka moc dyspoz. MW 7 Skrzypiec - Prudnik 0,04 8 Krogulno - Stobrawa 0,022 9 Topola - Nysa Klodzka 1,9 10 Lipki - Odra 1 11 Piatkowice - Nysa Klodzka 0,945 12 Ujscie Nysy na Odrze 0,9 13 Brzeg - Kepa Mlynska - Odra 0,2 14 Krapkowice 2 - Osoblogi Mlyn 0,15 15 Dobra - Biala 0,06 16 Rynarcice - Scinawa Niemodlinska 0,06 W roku 2003 planuje sie oddanie do uzytku dwóch elektrowni wodnych tj. w Kozielnie na Nysie Klodzkiej i w Januszowicach na Odrze o sumarycznej mocy 3,3 MW. Realizacja wyzej wymienionych inwestycji bedzie skutkowala wzrostem mocy elektrycznej w elektrowniach wodnych o okolo 12 MW. 2. Ponadto dobre warunki (istniejace stopnie wodne) do budowy elektrowni wodnych wystepuja na nastepujacych ciekach wodnych: Na rzece Odrze w miejscowosciach: Kedzierzyn Kozle, Katy Opolskie, Groszowice, Opole, Wróblin, Dobrzyn Wielki, Chróscice, Mikolin. Na rzece Nysa Klodzka w miejscowosciach: Lewin Brzeski i Michalowice. Na rzece Osobloga w miejscowosci Komorniki. Na rzece Swidna w miejscowosci Ratanowice. Na rzece Mala Panew w miejscowosci Jedlice. Na rzece Jemielnica w miejscowosci Zawada. Na rzece Stobrawa w miejscowosci Karlowice. Oszacowanie mocy elektrycznej mozliwe bedzie po wykonaniu opomiarowania przeplywów i odpowiednich obliczen inzynierskich. Mozna spodziewac sie co najmniej kilkunastu MW.

W- 416.III.03 12/69 3. Zapewne wystepuje jeszcze wiele miejsc na ciekach wodnych posiadajacych warunki do budowy elektrowni malej mocy, które beda ujawnione przez prywatnych inwestorów (wlascicieli lub dzierzawców gruntów) oraz przez samorzady gminne w wyniku wykonywania prac zwiazanych z programowaniem rozwoju lokalnego, planowaniem przestrzennym, strategia rozwoju, studium uwarunkowan i kierunków zagospodarowania przestrzennego, programów ochrony srodowiska, programów przeciwpowodziowych 3.1.4 Wnioski 1. Obszar województwa Opolskiego charakteryzuje sie wystepowaniem wielu cieków wodnych o zróznicowanym wykorzystaniu potencjalu energetycznego. Zgodnie z wynikami analiz najwieksze wykorzystanie potencjalu energetycznego wystepuje na rzece Nysa Klodzka dla której moc zainstalowanych generatorów wynosi 12,38MW. Moc zainstalowanych generatorów dla poszczególnych rzek przedstawia ponizszy wykres: Moc zainstalowanych generatorów dla poszczególnych rzek w woj. Opolskim 14 Wykres nr 1 12 10 MWe 8 6 4 2 0 Opawa Mala Panew Nysa Klodzka Odra Jemielnica Biala Glucholaska Biala Osobloga Widawa Zloty potok Scinawa Brynica Klodnica Stobrawa

W- 416.III.03 13/69 2. Podobnie sytuacja wyglada w zakresie elektrowni bedacych w trakcie realizacji badz planowanych. Równiez i w tej kategorii najwiekszy potencjal energetyczny znajduje sie na rzece Nysa Klodzka dla której planuje sie zainstalowanie mocy elektrycznej na poziomie 5,6MW. Przewidywane moce elektryczne dla pozostalych rzek przedstawia ponizszy wykres: Wykres nr 2 Planowana moc nowych elektrowni wodnych dla poszczególnych rzek w woj. Opolskim 6 5 4 MWe 3 2 1 0 Opawa Mala Panew Nysa Klodzka Odra Jemielnica Biala Glucholaska Biala Osobloga Widawa Zloty potok Scinawa Brynica Klodnica Stobrawa Ocenia sie, ze sumaryczne zdolnosci wytwórcze w budowanych i juz planowanych elektrowniach wodnych wyniosa okolo 12,4MWe co stanowi okolo 61% mocy zainstalowanej w istniejacych zródlach. 3. Bardzo istotnym elementem rozwoju elektrowni wodnych jest wykorzystanie istniejacych stopni wodnych, których jak sie szacuje jest okolo pietnastu. Mozliwosci wykorzystania wyzej wymienionych stopni wodnych powinny zostac opisane w wykonywanych przez Gminy Projektach zalozen zgodnie z zapisami Prawa energetycznego.

W- 416.III.03 14/69 4. Wskazane jest, aby wladze wojewódzkie domagaly sie od gmin wykonywania oceny mozliwosci energetycznego wykorzystania wód dla kazdego przypadku spietrzenia wodnego tworzacego mala retencje jako lokalnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego. Dotyczy to zarówno obiektów istniejacych jak i planowanych 5. Kazde spietrzenie wodne jest de facto oferta zapraszajaca inwestora kapitalowego do budowy MEW. Przypadek taki jest szczególnie korzystny do tworzenia Partnerstwa Publiczno Prywatnego, tj sciagania kapitalu od gminy 6. Nowe moce w energetyce wodnej moga pojawic sie jako pochodna programu przeciwpowodziowego. Jedynym skutecznym zabezpieczeniem przeciwpowodziowym jest budowa licznych i rozproszonych obiektów malej i duzej retencji. Spodziewac sie zatem nalezy, ze wczesniej czy pózniej retencja taka zacznie byc zdecydowanie szybciej i szerzej budowana, a wówczas pojawi sie nadzwyczaj korzystna okolicznosc dla firm sklonnych inwestowac w energetyke wodna. Mówiac obrazowo bedzie to skok na tame 3.2 ENERGIA Z BIOPALIW 3.2.1 Wprowadzenie Biopaliwem jest paliwo o okreslonych parametrach z surowca roslinnego lub zwierzecego uzyskanego jako odpad lub celowy produkt, badz w procesie biologicznej degradacji biomasy lub w procesie rozkladu termicznego biomasy z niedomiarem tlenu. Bliskoznacznym pojeciem jest biomasa, czesto uzywana zamiennie z biopaliwem, oczywiscie nieslusznie. Biomasa jest surowcem do uzyskania biopaliwa, w pewnych przypadkach jest rzeczywiscie biopaliwem (np. sloma). Energia z biopaliw jest energia odnawialna Rozwazajac mozliwosc energetycznego wykorzystania biopaliw nalezy je podzielic na: stale, plynne i gazowe (biogaz). Na dzien dzisiejszy najbardziej rozpowszechnione jest wykorzystanie biopaliw stalych, które wykorzystywane sa do tak zwanych bezposrednich procesów spalania w postaci: drewna i odpadów drzewnych i lesnych, produktów ze specjalnych upraw energetycznych,

W- 416.III.03 15/69 slomy, lat, naci i innych odpadów roslinnych osadów sciekowych. frakcji palnej biodegradowanej z odpadów komunalnych. Biopaliwem plynnym sa jedno i wieloalkohole (metanol, etanol, glikol, gliceryna), estry metylowe oleju rzepakowego, estry metylowe kwasów glównie oleinowego, olej rzepakowy jako mieszanina alkoholi i estrów. Surowcem do produkcji biopaliw plynnych sa rosliny oleiste glównie rzepak, len i slonecznik oraz zboza, ziemniaki, buraki. Biopaliwem gazowym jest biogaz uzyskiwany w procesie biologicznej degradacji biomasy oraz tzw. holzgaz z rozkladu termicznego biomasy przy niedoborze tlenu. Naturalnym kierunkiem wykorzystania biopaliw bedzie produkcja ciepla oraz komunikacja. Nastepnie pojawi sie wykorzystanie biopaliw do produkcji skojarzonej energii elektrycznej i ciepla. Energetyczne wykorzystanie biomasy moze miec charakter energetycznej utylizacji odpadów. Wówczas wystapi polaczenie i wzajemne uzaleznienie gospodarki energetycznej z gospodarka odpadami w gminie. Gdy z kolei biopaliwo bedzie z produktów rolnych celowych upraw energetycznych do gospodarki energetycznej przylgnie gospodarka rolna. W tak naturalny sposób pojawi sie tzw. trio energetyczne, tj. rolnictwo, energetyka i ekologia. Jedna z wersji takiego trio zostala przedstawiona na ponizszym schemacie. Wersja ta bazuje na rzepaku, skutkiem czego wystepuje tutaj biorafineria (przemysl chemiczny) w towarzystwie energetyki i rolnictwa. ziarno rzepaku TRIO ENERGETYCZNE BIORAFINERIA Estry Metylowe Oleju Rzepakowego Rys. nr 1 ROLNICTWO energia WYTL Zloze glicerynowe nawozy sztuczne NPK SLOMA POPIÓ PRZEDSIEBIORSTWO ENERGETYCZNE Cieplo Energia Elektryczna

W- 416.III.03 16/69 3.2.2 Ocena wykorzystania istniejacych zasobów energii z biopaliw stan aktualny 1. Wykonana szczególowa ankietyzacja zródel ciepla wykorzystujacych biopaliwa pozwolila na stwierdzenie, ze na terenie województwa opolskiego pracuje okolo 29 kotlowni o lacznej mocy zainstalowanej wynoszacej 21,2 MWt, co stanowi 0,45% lacznego zapotrzebowania na cieplo dla województwa. Charakterystyka omawianych zródel ciepla zostala przedstawiona ponizej: Tabela nr 3 Powiat Gmina Nazwa zakladu moc kotlowni [kw] paliwo roczne zuzycie paliwa [t] brzeski Lewin Brzeski Budynek mieszkalny 65 sloma 13 glubczycki Glubczyce Glubczyckie Przedsiebiorstwo Budowlane Budomex - drewno Kedzierzyn - Kozle Nadlesnictwo - drewno kedzierzynski Kedzierzyn Kozle MWiK 225 biogaz, olej opalowy 65000 m3(biogaz) Gogolin Budynek mieszkalny 65 sloma 10 drewno 2m3 Gogolin Budynek mieszkalny, namioty foliowe 300 sloma 90 krapkowicki Gogolin Namioty foliowe 100 Krapkowice Szkola Podstawowa Nr 4 sloma 30 drewno - odpady drzewne 15m3 Walce Budynek mieszkalny 70 sloma 13 Zdzieszowice Budynek mieszkalny 70 sloma 14 Strzeleczki Szklarnia, budynek mieszk. 400 sloma 220 namyslowski Domaszowice Stolarnia 80 odpady drewna

W- 416.III.03 17/69 Powiat Gmina Nazwa zakladu moc kotlowni [kw] paliwo roczne zuzycie paliwa [t] Korfantów Wojtpol Sp. zo.o. 2000 trociny 1530,9 wegiel, 653 Paczków OFM Fabryka Mebli Nr 5 Paczków 2550 drewno opalowe 361,725 trociny 252,7 Paczków Fabryka Ceramiki Budowlanej - wykorzystanie ciepla z procesów produkcyjnych nyski Glucholazy Glucholaska Fabryka Mebli w upadlosci 8450 Glucholazy Budynek mieszkalny 65 Lambinowice Budynek mieszkalny 65 odpady drewna sloma drewno sloma 7 trociny 7m3 Nysa Wodociagi i Kanalizacja AKWA 2600 olej, biogaz 605,7m3 (biogaz) drewno opalowe 272 trociny 450 drewno opalowe 250 oleski Dobrodzien Meble Rust 750 odpady drewna Gorzów Slaski Budynek mieszkalny 65 sloma 12 Rudniki 2 budynki mieszkalne 100 sloma Ujazd Trak S.C. 380 odpady drewna Ujazd Budynek mieszkalny 70 sloma 9 drewno 6m3 Olesno Budynek mieszkalny 70 sloma 15 Olesno Budynek mieszkalny 70 sloma 15 Olesno Uniprofil 50 pyl drzewny 12

W- 416.III.03 18/69 Powiat Gmina Nazwa zakladu moc kotlowni [kw] paliwo roczne zuzycie paliwa [t] prudnicki Biala 2 budynki mieszkalne 100 sloma 10 drewno 3m3 Glogówek Budynek mieszkalny 70 sloma 11 Kolonowskie PPU Kopgard 1000 odpady drewna, trociny 140 strzelecki Kolonowskie Paher 100 odpady drzewne Kolonowskie Peri Sp. z o.o. 520 odpady drzewne 442 Strzelce Opolskie Murów Dom mieszk., noclegownia Zaklad Przemyslu Drzewnego 65 sloma 32 4000 odpady drewna Popielów Stolarnia 75 odpady drewna opolski Tarnów Opolski Budynek mieszkalny 70 sloma Lubniany Budynek mieszkalny 65 sloma Komprachcice Stol Trak 40 trociny M. Opole Opole Przeds. Wodoc. i Kanalizacji, Oczyszczalnia Scieków 1400 biogaz 1. Obecnie na terenie województwa nie ma zakladu odwadniania spirytusu (etanolu) ani wieloprzemyslowej instalacji do transertryfikacji oleju rzepakowego. Jednakze male instalacje do wytlaczania i transestryfikacji oleju rzepakowego moga byc w dyspozycji rolników indywidualnych importowane dla uzytku wlasnego, jak równiez moga byc nieliczne przypadki uzywania przez rolników wprost oleju rzepakowego do napedu maszyn rolniczych, ale te przypadki nie maja odczuwalnego wplywu na bilans energetyczny województwa nawet w skali lokalnej. Ostatnio pojawily sie instalacje produkcji krajowej tloczenia i transertyfikacji oleju rzepakowego o malej wydajnosci dla srednich i duzych gospodarstw rolnych. Rolnicy sa przede wszystkim zainteresowani uzyskaniem u siebie wytloków rzepakowych jako pelnowartosciowej paszy dla bydla (8-9% oleju w tych wytlokach).

W- 416.III.03 19/69 2. Biopaliwo gazowe (biogaz) wytworzone w procesie fermentacji pojawia sie na skladowiskach odpadów komunalnych oraz oczyszczalniach scieków. W tych obiektach wystarczy zabudowac instalacje odzysku gazu, aby miec biogaz do spalania w kotlach lub silnikach spalinowych i produkowac cieplo i energie elektryczna, przede wszystkim na uzytek wlasny. Instalacji takich jest niewiele. Tabela nr 4 Lp. Miejscowosc Przedsiebiorstwo Moc zainstalowana MWt 1 Opole PWiK Sp. z o.o. 2 Nysa WIP AKWA Sp z o.o. Kociol Agregat pradotwórczy Kociol Agregat pradotwórczy 1,6 MW t 0,4 MW e 1,08 MW t 0,87 MW t 0,125 MW e 0,200 MW t 3.2.3 Analiza mozliwosci rozwoju wykorzystania zasobów energii z biopaliw na terenie województwa Opolskiego. Rozwazajac potencjalne mozliwosci dalszego wykorzystania energii biopaliw nalezy zwrócic szczególna uwage na nosniki najbardziej popularne tj. drewno i slome, które jednoczesnie moga miec znaczacy udzial w ogólnym bilansie paliwowym oraz na rzepak, paliwo z odpadów komunalnych tzw. PAKOM i biogaz uzyskiwany na skladowisku odpadów komunalnych i w oczyszczalni scieków sanitarnych. 3.2.3.1 ODPADY DREWNA Odpady drewna mozna pozyskiwac w nastepujacy sposób: a) w wyniku prowadzonej gospodarki lesnej zaklada sie szacunkowo, ze mozliwosci podazowe drewna dla celów energetycznych na 10-20% calej produkcji, z lasu b) z zakladów przeróbki drewna, c) uprawy roslin energetycznych, której zaleta jest jednorodnosc dostarczanego materialu, a co za tym idzie uproszczenie technologii pozyskania energii.

"ENERGOPROJEKT-KATOWICE" SA W- 416.III.03 20/69 Ad.a) Dla oszacowania mozliwych do pozyskania ilosci odpadów drewna skorzystano z informacji przekazanych przez Regionalna Dyrekcje Lasów Panstwowych w Katowicach, która zarzadza Lasami Panstwowymi glównie na terenach woj. Opolskiego i Slaskiego (okolo 88% calego obszaru). Gatunki iglaste stanowia okolo 79% powierzchni, natomiast lisciaste okolo 21%. Masy drewna z przeznaczeniem na biomase dla wykorzystania energetycznego na terenie województwa opolskiego przedstawia ponizsza tabela: Nadlesnictwo Powierzchnia Nadlesnictwa ha Ilosc odpadów drewna w m 3 Ilosc odpadów drewna w tonach Tabela nr 5 Wartosc energetyczna odpadów GJ Namyslów 16 385 36 912 20 507 307 605 Kluczbork 18 271 31 453 17 474 262 110 Brzeg 15 008 40 864 22 702 340 530 Kup 19 864 32 097 17 831 267 465 Turawa 16 991 37 020 20 566 308 490 Tulowice 14 328 26 517 14 731 220 965 Opole 24 016 43 673 24 263 363 945 Strzelce Opolskie 18 147 32 950 18 305 274 575 Prószków 17 396 35 102 19 501 292 515 Prudnik 13 412 24 692 13 717 205 755 Olesno 21 742 31 974 17 763 266 445 Lubliniec 7 179 22 122 12 290 184 350 Zawadzkie 16 892 34 630 19 239 288 585 Rudziniec 3 036 19 316 10 731 160 965 Rudy Raciborskie 3 053 15 240 8 466 126 990 Kedzierzyn Kozle 10 372 15 362 8 534 128 010 SUMA 236 092 479 924 266 620 3 999 300

W- 416.III.03 21/69 Ad.b) Odpady drewna pochodzace z przeróbki drewna powstaja glównie w takich zakladach jak: tartaki, stolarnie i zaklady meblarskie. Sa to glównie zrzynki i trociny nie przydatne do dalszej obróbki. W przypadku tartaków mamy do czynienia z zarówno ze swiezym, wilgotnym drewnem prosto z wyrebu jak i z wysuszonym z którego najczestszym odpadem sa trociny i niewielkie kawalki drewna. Odpady drewna pochodzace z tartaków charakteryzuja sie brakiem zanieczyszczen w postaci impregnatów i lakierów. W przypadku surowca pochodzacego ze stolarni i zakladów meblarskich, nalezy brac pod uwage mozliwosc wystepowania zanieczyszczen spowodowanych przez impregnaty i lakiery. Wystepowanie takich zanieczyszczen (szczególnie ze wzgledu na ich niejednorodnosc w dostarczanym materiale) moze spowodowac problemy zarówno w samym prowadzeniu procesu spalania jak i w intensyfikacji procesu korozji powierzchni wymiany ciepla w kotlach oraz moga negatywnie oddzialywac na srodowisko w szczególnosci gdy w jednym miejscu jest wieksza ilosc stolarni i zakladów meblarskich Ad.c) Uprawa roslin energetycznych jest sposobem na zagospodarowanie gruntów wycofanych z upraw zywnosciowych, gleb o niskiej bonitacji, terenów okresowo zalewowych, a nawet nieuzytków (odlogów). Produkcja na tych terenach pozwala zaktywizowac obszary wiejskie. Zaleta upraw jest jednorodnosc dostarczanego materialu, a ostatecznie uzyskanego w ten sposób biopaliwa. Jednorodnosc surowca jest sporym ulatwieniem dla calej technologii pozyskania z niego energii. Jest to zwiazane zarówno z transportem surowca, jego przeróbka na biopaliwo, sposobem zadawania do kotla jak i ze sterowaniem procesu spalania. Dla zobrazowania mozliwosci upraw roslin energetyczny dla poszczególnych gmin wykonano analize dla której przyjeto nastepujace zalozenia: pozostale grunty i nieuzytki w granicach administracyjnych gminy przyjeto zgodnie z rocznikiem statystycznym,

W- 416.III.03 22/69 przyjeto, ze nieuzytki rolne z pozycji pozostale grunty i nieuzytki stanowia okolo 40%, ze wzgledu na konfiguracje terenu przyjeto wskaznikowo, ze tereny nadajace sie pod uprawe stanowia 50% nieuzytków rolnych, dla poszczególnych rodzajów roslin energetycznych obliczono spodziewana ilosc energii mozliwa do uzyskania w ciagu jednego roku Wahania parametrów wydajnosci z hektara, wartosci energetycznej z kilograma, poziomu wilgotnosci, byly znaczne, skutkiem czego koncowe wyniki obliczen dla poszczególnych roslin byly rozbiezne. Wobec powyzszego zdecydowano sie na podanie wartosci srednich jako wartosci orientacyjnych pokazujacych poziom wielkosci zjawiska. Wartosci te ujeto w ostatniej kolumnie ponizszej tabeli. Lp. Gmina Pozostale grunty i nieuzytki [ha] Nieuzytki mozliwe do wykorzystania [ha] Tabela nr 6 Srednia ilosc energii mozliwa do wykorzystania w ciagu jednego roku [GJ] 1 Brzeg M 2 175 435 24 360 2 Brzeg W (Skalbimierz) 1 044 209 11 693 3 Grodków 2 427 485 27 182 4 Lewin Brzeski 2 309 462 25 861 5 Lubsza 1 906 381 21 347 6 Olszanka 463 93 5 186 7 Baborów 1 009 202 11 301 8 Branice 1 071 214 11 995 9 Glubczyce 3 191 638 35 739 10 Kietrz 1 585 317 17 752 11 Kedzierzyn- Kozle 3 770 754 42 224 12 Bierawa 1 975 395 22 120 13 Cisek 562 112 6 294 14 Pawlowiczki 1 185 237 13 272 15 Polska Cerekiew brak danych brak danych 0 16 Renska Wies 965 193 10 808 17 Byczyna 1 537 307 17 214 18 Kluczbork 1 939 388 21 717 19 Lasowice Wielkie 1 892 378 21 190 20 Wolczyn 1 850 370 20 720 21 Gogolin 1 968 394 22 042 22 Krapkowice 1 361 272 15 243 23 Strzeleczki 1 277 255 14 302 24 Walce 714 143 7 997 25 Zdzieszowice 1 574 315 17 629 26 Domaszowice 798 160 8 938 27 Namyslów 722 144 8 086

W- 416.III.03 23/69 Lp. Gmina Pozostale grunty i nieuzytki [ha] Nieuzytki mozliwe do wykorzystania [ha] Srednia ilosc energii mozliwa do wykorzystania w ciagu jednego roku [GJ] 28 Pokój 3 021 604 33 835 29 Swierczów 1 023 205 11 458 30 Wilków 1 579 316 17 685 31 Glucholazy 2 243 449 25 122 32 Kamiennik 840 168 9 408 33 Korfantów 1 188 238 13 306 34 Lambinowice 2 033 407 22 770 35 Nysa 5 558 1 112 62 250 36 Otmuchów 4 095 819 45 864 37 Paczków 1 253 251 14 034 38 Pakoslawice 637 127 7 134 39 Skoroszyce 406 81 4 547 40 Dobrodzien 1 334 267 14 941 41 Gorzów Slaski 1 158 232 12 970 42 Olesno 1 967 393 22 030 43 Praszka 870 174 9 744 44 Radlów 705 141 7 896 45 Rudniki 750 150 8 400 46 Zebowice 519 104 5 813 47 Chrzastowice 714 143 7 997 48 Dabrowa 1 787 357 20 014 49 Dobrzen Wielki 1 667 333 18 670 50 Komprachcice 917 183 10 270 51 Lubniany 792 158 8 870 52 Murów 607 121 6 798 53 Niemodlin 2 517 503 28 190 54 Ozimek 1 489 298 16 677 55 Popielów 1 558 312 17 450 56 Prószków 1 397 279 15 646 57 TARNÓW OPOLSKI 909 182 10 181 58 Tulowice 652 130 7 302 59 Turawa 3 129 626 35 045 60 Biala 693 139 7 762 61 Glogówek 1 514 303 16 957 62 Lubrza 1 715 343 19 208 63 Prudnik 1 540 308 17 248 64 Izbicko 954 191 10 685 65 Jemielnica 630 126 7 056 66 Kolonowskie 412 82 4 614 67 Lesnica 742 148 8 310 68 Strzelce Opolskie 2 462 492 27 574

W- 416.III.03 24/69 Lp. Gmina Pozostale grunty i nieuzytki [ha] Nieuzytki mozliwe do wykorzystania [ha] Srednia ilosc energii mozliwa do wykorzystania w ciagu jednego roku [GJ] 69 Ujazd 642 128 7 190 70 Zawadzkie 774 155 8 669 71 Opole M 3 698 296 16 567 SUMA 106 359 20 828 1 166 370 Biorac pod uwage powyzsza tabele nalezy stwierdzic, ze gminami majacymi najwiekszy potencjal do upraw energetycznych sa nastepujace gminy: miasto Brzeg, Grodków, Lewin Brzeski, Lubsza, Glubczyce, Kedzierzyn- Kozle, Bierawa, Kluczbork, Lasowice Wielkie, Gogolin, Pokój, Glucholazy, Lambinowice, Nysa, Otmuchów, Olesno, Niemodlin, Turawa, Strzelce Opolskie. 3.2.3.2 MOZLIWOSCI ENERGETYCZNEGO WYKORZYSTANIA SLOMY W porównaniu z innymi biopaliwami sloma jest nosnikiem energii, który charakteryzuje sie stosunkowo duza dostepnoscia. Z tego tez wzgledu jak równiez biorac pod uwage charakter poszczególnych gmin w województwie opolskim nalezy sie spodziewac dynamicznego rozwoju kotlów dla których podstawowym paliwem bedzie sloma. Bardzo

W- 416.III.03 25/69 istotnym elementem wskazujacym na mozliwosci pozyskiwania slomy dla celów energetycznych jest oszacowanie arealu pod uprawy róznego rodzaju zbóz. Dane te zostaly przedstawione w ponizszej tabeli: Lp. Gmina Grunty orne Grunty mozliwe do wykorzystania [ha] Tabela nr 7 Ilosc energii mozliwa do wykorzystania w ciagu jednego roku [GJ] 1 Brzeg M 295 44 763 2 Brzeg W (Skalbimierz) 7514 1 127 19 440 3 Grodków 19934 2 990 51 573 4 Lewin Brzeski 10156 1 523 26 276 5 Lubsza 7863 1 179 20 343 6 Olszanka 7413 1 112 19 179 7 Baborów 9594 1 439 24 822 8 Branice 10184 1 528 26 348 9 Glubczyce 21835 3 275 56 492 10 Kietrz 11119 1 668 28 767 11 Kedzierzyn- Kozle 2544 382 6 582 12 Bierawa 2000 300 5 174 13 Cisek 5390 809 13 945 14 Pawlowiczki 12302 1 845 31 828 15 Polska Cerekiew 4809 721 12 442 16 Renska Wies 6724 1 009 17 396 17 Byczyna 12435 1 865 32 172 18 Kluczbork 13434 2 015 34 756 19 Lasowice Wielkie 5437 816 14 067 20 Wolczyn 314 47 812 21 Gogolin 3824 574 9 893 22 Krapkowice 5568 835 14 406 23 Strzeleczki 5389 808 13 942 24 Walce 5008 751 12 957 25 Zdzieszowice 371 56 960 26 Domaszowice 6119 918 15 831 27 Namyslów 15515 2 327 40 140 28 Pokój 3857 579 9 979 29 Swierczów 5226 784 13 521 30 Wilków 7917 1 188 20 483 31 Glucholazy 10283 1 542 26 604 32 Kamiennik 6305 946 16 312 33 Korfantów 10480 1 572 27 114 34 Lambinowice 7224 1 084 18 690 35 Nysa 13579 2 037 35 132 36 Otmuchów 12426 1 864 32 149

W- 416.III.03 26/69 Lp. Gmina Grunty orne Grunty mozliwe do wykorzystania [ha] Ilosc energii mozliwa do wykorzystania w ciagu jednego roku [GJ] 37 Paczków 5929 889 15 340 38 Pakoslawice 5083 762 13 151 39 Skoroszyce 8243 1 236 21 326 40 Dobrodzien 5431 815 14 051 41 Gorzów Slaski 8711 1 307 22 537 42 Olesno 9381 1 407 24 271 43 Praszka 5297 795 13 704 44 Radlów 5698 855 14 742 45 Rudniki 7121 1 068 18 423 46 Zebowice 2383 357 6 165 47 Chrzastowice 2265 340 5 860 48 Dabrowa 7266 1 090 18 799 49 Dobrzen Wielki 2932 440 7 586 50 Komprachcice 2959 444 7 656 51 Lubniany 4091 614 10 584 52 Murów 1727 259 4 468 53 Niemodlin 9828 1 474 25 427 54 Ozimek 2195 329 5 679 55 Popielów 5227 784 13 523 56 Prószków 5560 834 14 385 57 Tarnów Opolski 2740 411 7 089 58 Tulowice 1332 200 3 446 59 Turawa 3395 509 8 784 60 Biala 12998 1 950 33 628 61 Glogówek 13361 2 004 34 568 62 Lubrza 6068 910 15 699 63 Prudnik 8142 1 221 21 065 64 Izbicko 3301 495 8 540 65 Jemielnica 2894 434 7 487 66 Kolonowskie 1008 151 2 608 67 Lesnica 6023 903 15 583 68 Strzelce Opolskie 9820 1 473 25 406 69 Ujazd 4844 727 12 532 70 Zawadzkie 1461 219 3 780 71 Opole M 3924 589 10 152 SUMA 479 025 71 854 1 239 333

W- 416.III.03 27/69 Biorac pod uwage powyzsza tabele nalezy stwierdzic, ze gminami majacymi najwiekszy potencjal do energetycznego wykorzystania slomy sa nastepujace gminy: Grodków, Glubczyce, Pawlowiczki, Byczyna, Kluczbork, Namyslów, Nysa, Otmuchów, Biala, Glogówek. Najwieksze mozliwosci energetycznego wykorzystania slomy maja gospodarstwa towarowe rolne duze i bardzo duze, które nie sa w stanie zagospodarowac slomy jako sciólke, pasze i nawóz organiczny na przyoranie. Czesc tej slomy moze byc spalana na miejscu, a uzyskane cieplo spozytkowane do ogrzewania pomieszczen, suszenia, lub innych potrzeb gospodarstwa. Nadwyzka stanowi odpad, który moze byc uzyty jako surowiec np. do produkcji podloza sciólkowego dla pieczarek, badz poddany utylizacji energetycznej w lokalnej rozproszonej energetyce (glównie komunalnej). Gminne i powiatowe kompleksowe programy gospodarowania odpadami (które sa juz obligatoryjne) powinny byc koherentne z projektami zalozen do planu zaopatrzenia w cieplo, energie elektryczna i paliwa gazowe w zakresie dotyczacym wszystkich odpadów posiadajacych uzytecznosc energetyczna. 3.2.3.3 RZEPAK Województwo Opolskie jest w kraju duzym producentem rzepaku. Ma odpowiednie gleby oraz wysoka kulture upraw, co decyduje ze ten dzial rolnictwa szczyci sie dobrymi wynikami. W ostatnich latach równiez i na Opolszczyznie zaobserwowano wahania w produkcji a nawet zmniejszenie sie upraw rzepaku z powodu spadku cen skupu i spadku oplacalnosci upraw. Równoczesnie, w ostatnich dwóch latach podjeto prace legislacyjne

W- 416.III.03 28/69 dla programu produkcji biopaliw, co zostanie uwienczone odpowiednia ustawa w 2003 roku. Prawo to naklada obowiazek dodawania biokomponentów do paliw. W przypadku oleju napedowego dodatkiem beda estry metylowe uzyskane z oleju rzepakowego. Tak wiec popyt na olej niebawem radykalnie wzrosnie. Zostalo to dostrzezone przez grupy kapitalowo- przemyslowe, które od pewnego czasu przygotowuja sie do inwestowania w tlocznie i rafinerie z transestryfikacja oleju rzepakowego. Oznacza to, ze rolnicy Województwa Opolskiego beda mieli zagwarantowany zbyt ziarna rzepakowego i to w oparciu o wieloletnie umowy kontraktacyjne. Spowoduje to zarówno wzrost cen skupu jak i wzrost powierzchni upraw. Wstapienie Polski do Unii Europejskiej zaskutkuje nowa polityka rolna wobec zjawiska nadprodukcji zywnosci. Nalezy spodziewac sie uregulowan prawnych stymulujacych wzrost upraw rzepaku dla potrzeb biopaliw kosztem upraw zywnosciowych. Jest rzecza oczywista, ze Opolszczyzna jako zaglebie rzepakowe bedzie atrakcyjnym miejscem lokalizacji biorafinerii oleju rzepakowego i ze na tym terenie powstana pierwsze kompleksy agro- energetyczne. Dotychczas ujawnily sie trzy miejsca, gdzie takie kompleksy moga powstac: tj. - Brzeg na bazie Zakladów Tluszczowych - Kedzierzyn Kozle na bazie Petrochemii Blachownia lub Zakladów Azotowych i Elektrowni Blachownia - Namyslów na bazie Gminnego Centrum Dostaw i Bioelektrocieplowni W czesci energetycznej w/w kompleksów moze byc spalana sloma rzepakowa i wytloki nie nadajace sie na pasze (tj. o zawartosc 1,5-2% oleju, skazone chemicznie po ekstrakcji) Produkcja biorafinerii moze oscylowac w przedziale 30-50 tys. ton biokomponentu, co przy sredniej wielkosci i trzech zakladach daje 120 tys. ton. Dla tego poziomu produkcji wymagana jest dodatkowa ilosc okolo 360 tys. ton ziarna rzepakowego z powierzchni okolo 130 tys ha. Te ilosci wskazuja, ze uruchomienie w województwie produkcji biokomponentów do paliw olejowych bedzie mialo duzy wplyw na stan rolnictwa opolskiego oraz zaskutkuje pojawieniem sie duzej ilosc biomasy do energetycznej utylizacji- okolo 630 tys ton co odpowiada energetycznie okolo 480 tys ton wegla energetycznego. Sztandarowym przykladem wskazujacym na mozliwosc i jednoczesnie zasadnosc energetycznego wykorzystania biomasy jest realizowana inwestycja budowy w

W- 416.III.03 29/69 Namyslowie obiektu, którego glównym celem bedzie produkcja energii elektrycznej i oleju rzepakowego a docelowo równiez ciepla. W sklad planowanej inwestycji wejda: Obiekt magazynowania surowców (ziarna rzepakowego i slomy), Olejarnia, Blok energetyczny. Obiekt magazynowania surowców bedzie obejmowal silosy dla ziarna rzepakowego oraz magazyn slomy, który bedzie czesciowo zadaszony, a czesciowo na wolnym powietrzu. Olejarnia to obiekt, w którym z ziarna uzyskiwany bedzie olej, który zostanie poddany oczyszczeniu mechanicznym. W tym procesie zostanie uzyskany olej rzepakowy, którego wartosc opalowa wynosi okolo 38MJ/kg czyli wielkosc bardzo zblizona do oleju opalowego. Elementem odpadowym z opisanego procesu uzyskiwania oleju rzepakowego beda tak zwane makuly, (wytloki) które beda mieszane z mocno rozdrobniona sloma a nastepnie spalane w kotle energetycznym. Uzyskane w ten sposób paliwo bedzie mialo kalorycznosc na poziomie 19MJ/kg (czyli zblizona do kalorycznosci wegla kamiennego). Blok energetyczny bedzie sie charakteryzowal moca elektryczna na poziomie 20MWe. Bioelektrocieplownia bedzie produkowala energie elektryczna z wykorzystaniem turbiny upustowo-kondensacyjnej co pozwoli równiez na produkcje ciepla na poziomie 17 MWt. 3.2.3.4 PALIWO Z ODPADÓW KOMUNALNYCH W najblizszych latach w gospodarce odpadami komunalnymi pojawia sie bardzo istotne zmiany. Po pierwsze z jednej strony bedzie rósl wspólczynnik przyjmowania odpadów przez skladowiska, wspólczynnik ilosci odpadów na jednego mieszkanca, wspólczynnik udzialu frakcji organicznej i tworzyw sztucznych w odpadach, z drugiej strony bedzie zwiekszal sie odzysk surowców wtórnych z przeznaczeniem na cele produkcyjne a nie skladowanie i utylizacje energetyczna, oraz zmniejszala sie ilosc opakowan jednorazowych na rzecz opakowan uzywanych wielokrotnie. Po drugie ustawodawstwo unijne wyrazone w Dyrektywie Rady 99/31/EC z dnia 12.04.1999r. w sprawie skladowania odpadów oraz zalecenia Rady Programowej Komisji ds. skladowania odpadów nr 41003/95 z marca 1997 roku ograniczaja zawartosc frakcji organicznej w odpadach deponowanych na skladowisku. I tak przyjeto rok 1993 za poziom odniesienia okreslony na 100%. Na rok 2002 zalecono wówczas ograniczenie do

W- 416.III.03 30/69 poziomu 75% i odpowiednio w roku 2005 do 50% i w roku 2010 do 25%. Oznacza to, ze w roku 2010 frakcja biologiczna rozkladalna powinna miec nie wiekszy udzial niz 10% w odpadach deponowanych na skladowiskach. Nadmienic nalezy ze wg przepisów krajowych w Niemczech, Danii i Holandii poczawszy od roku 2005 na skladowiskach nie wolno bedzie skladowac odpadów zawierajacych wiecej niz 5% wagowo substancji organicznych. Czas pokaze, czy te bardzo ambitne cele beda w pelni osiagniete. Wobec powyzszego nalezy przyjac, ze równiez i w Polsce zostana wydane przepisy wymuszajace zjawisko ograniczania frakcji organicznej w odpadach deponowanych. Mozna spodziewac sie osiagniecia wskazników unijnych z pewnym opóznieniem ze wzgledu na znaczne koszty niezbednych inwestycyjnych przedsiewziec. Frakcja wycofana ze skladowania bedzie surowcem do produkcji paliwa z odpadów tzw. PAKOM u, o okreslonych niewiele wahajacych sie parametrach fizycznych. Tak wiec pojawia sie paliwo, które bedzie mozna spalac w kotlach rozproszonej energetyki jako paliwo odnawialne. Znane i budowane juz w kraju przy skladowiskach Zaklady Selekcji Odpadów Komunalnych po uzupelnieniu specjalistycznym sprzetem beda równiez produkowac PAKOM. Wedlug przyjetych juz zalozen ilosc skladowisk odpadów komunalnych w woj. opolskim ulegnie znacznemu zmniejszeniu. Ostana sie duze skladowiska z nowa spelniajaca obecne i przyszle przepisy prawne organizacja i technologia pracy. Nalezy zalozyc, ze na kazdym z nich bedzie instalacja do odzysku surowców wtórnych oraz zaklad produkcji paliwa PAKOM. Biorac powyzsze pod uwage przeprowadzono uproszczone obliczenia majace ukazac prawdopodobna ilosc frakcji organicznej i tworzyw sztucznych jaka moze pojawic sie do roku 2015 z przeznaczeniem do utylizacji energetycznej. W obliczeniach przyjeto, ze ludnosc województwa niewiele bedzie odbiegac od 1 mln mieszkanców, wspólczynnik wytwarzania odpadów ulegnie zwiekszeniu z 350 kg/osobe do 405 kg/osobe, w miare bogacenia sie spoleczenstwa, wspólczynnik przejecia odpadów zwiekszy sie z szacunkowego 0,94 do 0,98, wspólczynnik udzialu frakcji organicznej i tworzyw sztucznych zwiekszy sie z 0,35 do 0,65 w zwiazku ze zmianami w rodzaju konsumpcji, a udzial przedmiotowej frakcji w odpadach deponowanych zmniejszy sie z 33% do 10% w 2015 roku. Wyniki obliczen przedstawiono w ponizszej tabeli:

W- 416.III.03 31/69 Tabela nr 8 Lp Rok Wspólczynnik wytwarzania odpadów na osobe kg/osobe Wspólczynnik przejecia odpadów % Ilosc odpadów komunalnych W tys ton Wspólczynnik udzialu frakcji organicznej i tworzyw sztucznych % Ilosc frakcji organicznej i tworzyw sztucznych tys ton Udzial proc. Frakcji w odpadach deponowanych % Ilosc frakcji deponowana tys ton Max. ilosc surowca do produkcji PAKOM tys ton 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 1 2003 350 94 329 35 115 33 108 7 2 2007 370 96 355 45 159 25 89 70 3 2011 390 97 378 55 208 15 57 151 4 2015 405 98 397 65 267 10 40 227

W- 416.III.03 32/69 W kolumnie nr 10 ujeto spodziewane maksymalne ilosci surowca do produkcji PAKOM u. Realne ilosci moga byc mniejsze o ilosci wycofane do recyklingu surowcowego. Nie mniej jednak przez rokiem 2007 moze pojawic sie juz taka ilosc paliwa, która wymusi budowe programu wdrazania tego paliwa w lokalnej energetyce. Nadrzednosc potrzeb gospodarki odpadami i wymogów ekologicznych wzgledem energetyki jest zatem oczywista. Oznacza to potrzebe dostosowania istniejacych kotlów do wspólspalania PAKOM u badz wymiane kotlów (zuzytych) na nowe przystosowane przez producenta do tego paliwa. W najblizszych latach powinna zatem byc opanowana technologia produkcji i spalania PAKOM u. Obecnie w kraju prowadzone sa prace badawcze i wdrozeniowe w instytutach uczelnianych, u producentów palenisk i kotlów. 3.2.3.5 BIOGAZ Potencjal energetyczny w biogazie odnosi sie glównie do skladowisk odpadów komunalnych i oczyszczalni scieków sanitarnych (komunalnych). Z materialów informacyjnych uzyskanych od starostw powiatowych oraz gmin wynika, ze dotad nie ma instalacji odzysku i spalania w kotlach badz agregatach pradotwórczych gazu skladowiskowego, skutkiem czego cala generowana w depozycie ilosc uchodzi do atmosfery skazajac ja gazami szklarniowymi. Taki stan rzeczy nie utrzyma sie dlugo, gdyz standardem podstawowym skladowisk odpadów w panstwach zachodnioeuropejskich jest samowystarczalnosc energetyczna tych skladowisk realizowana poprzez odzysk i spalanie gazu skladowiskowego. Ponadto budowa i eksploatacja takich instalacji jest sposobem redukcji emisji do atmosfery gazów szklarniowych do czego zobowiazuja nas porozumienia i koncesje miedzynarodowe ( z Rio de Janeiro i z Tokio). Przyjmuje sie, ze prawidlowo wybudowana i eksploatowana instalacja odzysku gazu ze zloza zdeponowanych odpadów komunalnych przy prowadzeniu dodatkowych zabiegów intensyfikujacych przetwarzanie mikrobiologiczne organiki w zlozu, moze ujac od 40 do 60 % generowanego gazu skladowiskowego i wykorzystac go energetycznie Odzysk moze byc prowadzony tak na skladowisku eksploatowanym jak i po zamknieciu przez szereg lat (6-8 lat). Na srednich i duzych skladowiskach mozliwa jest zabudowa silnikowych agregatów pradotwórczych o sumarycznej mocy elektrycznej od 0,5 do 2 MW z równoczesna produkcja ciepla o wielkosci porównywalnej. Cecha charakterystyczna i

W- 416.III.03 33/69 pozytywna takich inwestycji energetycznych na skladowisku jest krótki okres zwrotu poniesionych nakladów kapitalowych (2-3 lat) Wskazanym jest, aby przy prywatyzacji istniejacych skladowisk jak i modernizacji, zamykaniu i budowie nowych wprowadzic wymóg odzysku i spozytkowania energetycznego gazu skladowiskowego. Wg zalozen przyjetych w Prognozie oddzialywania na srodowisko planu zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego z marca 2002 r obecnie jest w województwie 48 skladowisk i ilosc ta ulegnie znacznemu zmniejszeniu. W prognozach tego dokumentu przyjeto, ze duzych skladowisk docelowych moze byc tylko 4, oraz ze regionalne strefy gospodarki odpadami beda bazowac na 9 skladowiskach az do wyczerpania. Beda równiez skladowiska wieksze zamkniete. W kilku regionalnych zakladach selekcji i przetwarzania odpadów moga byc równiez instalowane fermentownie organiki i kompostu. Tak wiec prawdopodobny potencjal energetyczny biogazu na bazie odpadów komunalnych mozna oszacowac na poziomie 30-35 MWe i 33-38 MWt Wymóg samowystarczalnosci energetycznej dotyczy równiez oczyszczalni scieków. Tutaj równiez mamy do dyspozycji gaz generowany w procesie biorozkladu resztek organiki, który moze byc paliwem w kotlach i silnikowych agregatach pradotwórczych. Przyklady oczyszczalni scieków w Opolu i Nysie dobitnie dowodza mozliwosci redukcji emisji gazów szklarniowych z tych obiektów poprzez siegniecie po gaz tam generowany. Pozwalaja ponadto oszacowac potencjal energetyczny istniejacy w oczyszczalniach nie posiadajacych instalacji energetycznych wytwórczych. Na uwage zasluguje fakt, ze jak dotad jedynie okolo 50% ludnosci odprowadza scieki do oczyszczalni scieków. Oznacza to potrzebe modernizacji, rozbudowe istniejacych oraz budowe nowych oczyszczalni scieków komunalnych. Wymagania unijne okreslaja, ze kazdy wydzielony obszar osiedlowy zamieszkaly przez ponad 2000 mieszkanców powinien miec oczyszczalnie scieków badz odprowadzac swoje scieki do oczyszczalni zbiorczej. W wyzej wymienionej prognozie oddzialywania na srodowisko okreslono, ze w najblizszych latach ilosc scieków przejetych przez oczyszczalnie wzrosnie w strumieniu o 35 500 m 3 /dobe.

W- 416.III.03 34/69 Przyjmujac (w oparciu o wyniki uzyskane w oczyszczalni w Opolu) ze 1 MW mocy calkowitej uzyskanej z biogazu przynalezy do strumienia okolo 10 000 m 3 /dobe scieków, okreslono potencjal energetyczny zawarty w docelowej ilosci scieków na poziomie 26 MW. Wprawdzie budowa instalacji biogazowych powinna rozpoczac sie od najwiekszych oczyszczalni, to w praktyce instalacje takie pojawia sie tam gdy miejscowi liderzy wykaza inicjatywe i ambicje w dzialaniu. Biogaz moze równiez pojawic sie w nowego rodzaju obiektach. W Polsce mamy juz pierwsze oczyszczalnie scieków, które przyjmuja równiez frakcje organiczna odpadów komunalnych w celu obróbki ich w technologii mokrej fermentacji. Takie obiekty moga byc budowane od podstaw (np. w okolicach Trójmiasta) jak i tez moga pojawic sie w wyniku modernizacji istniejacych nie w pelni wykorzystanych oczyszczalni scieków (przewymiarowanych w stosunku do lokalnych potrzeb). Ilosc generowanego gazu jest tutaj kilku a nawet kilkunastokrotnie wieksza od ilosci uzyskiwanych w klasycznych oczyszczalniach Drugim obiektem nowego rodzaju jest bioelektrocieplownia z czlonem fermentacyjnym dla którego wsadem sa zarówno odpady rolnicze jak i produkty z upraw energetycznych, obydwa rodzaje biomasy jeszcze przed degradacja energetyczna. W kraju podjeto prace dla wybudowania pierwszego obiektu doswiadczalnego o mocy calkowitej 1 MW. Mozna spodziewac sie, ze za kilka lat technologia ta bedzie opanowana i sprawdzona a dla rolników duzych gospodarstw rolnych i samorzadowców pojawi sie oferta budowy jednostek powtarzalnych modulowych z typoszeregu od 1 MW do 10 MW mocy calkowitej. Dla Przedsiebiorstwa Wodociagów i Kanalizacji w Brzegu wydano w roku biezacym TWP dla budowy agregatów pradotwórczych na biogaz o mocy 0,3 MW. Ze wzgledu na wielkosc i charakter inwestycji, moze ona byc zrealizowana przed 2005 rokiem. 3.2.4 Problem logistyki dostaw biomasy Kazda inwestycja energetyczna bazujaca na biomasie powinna spelniac warunek osiagniecia konkurencyjnosci na lokalnym rynku energii. Konkurencyjnosc ta w pierwszym rzedzie zalezy od kosztów produkcji ciepla i energii elektrycznej, a to z kolei zalezy od przyjetych procesów technologicznych oraz warunków i kosztów pozyskania paliwa.