Załącznik nr 1 TEKSTY DO WYBORU DLA UCZNIÓW KLAS IV Twój dom Wanda Chotomska Jest w każdym naszym słowie, a słowa są najprostsze - chleb, mama, dom gościnny, i Wisła, i Mazowsze. I jest w czerwieni maków, i w białych kwiatach wiśni, w piosenkach wszystkich ptaków i w każdej naszej myśli. W mazurku chopinowskim, i w czarnym węglu Śląska, i tu, gdzie serce mówi, że to jest właśnie Polska. Co to jest Polska? Czesław Janczarski Co to jest Polska? - Spytał Jaś w przedszkolu. Polska - to wieś i las, i zboże w polu, i szosa, którą pędzi do miasta autobus, i samolot, co leci wysoko, na tobą. Polska- to miasto, strumień i rzeka, i komin fabryczny, co dymi z daleka, a nawet obłoki, gdy nad nami mkną. Polska to jest także twój rodzinny dom. A przedszkole? Tak - i przedszkole, i róża w ogrodzie i książka na stole. 1
+ Polska Antoni Słonimski I cóż powiedzą tomy słowników, Lekcje historii i geografii, Gdy tylko o niej mówić potrafi Krzak bzu kwitnący i śpiew słowików. Choć jej granice znajdziesz na mapach, Ale o treści, co je wypełnia, Powie ci tylko księżyca pełnia I mgła nad łąką, i liści zapach. Pytasz się, synu, gdzie jest i jaka? W niewymierzonej krainie leży. Jest w każdym wiernym sercu Polaka, Co o nią walczył, cierpiał i wierzył. W szumie gołębi na starym rynku, W książce poety i na budowie, W codziennej pracy, w życzliwym słowie, Znajdziesz ją w każdym dobrym uczynku. TEKSTY DO WYBORU DLA UCZNIÓW KLAS V Opowiedz nam Ojczyzno Janusz Szczepkowski Opowiedz nam, moja Ojczyzno Jak matka dzieciom ciekawym O latach znaczonych blizną Na wiekach chwały i sławy. O wojnach Mieszka nam powiedz, o słupach nad Odrą stawianych. Niech niesie twoją opowieść wiatr halny i morskie szkwały. Matczynej ucz nas miłości, Jak ojciec w życie wprowadzaj, Nie żałuj serdecznej troski, Za trudy szczodrze nagradzaj. Biel śniegu i żar czerwieni I orły dumne, piastowskie To wieczne symbole tej ziemi Najbliższej sercu, bo polskiej! 2
Wytłumacz nam, tak jak umiesz, Skąd czerwień i biel sztandarów. Niech ludzie żyją tu dumnie, Że taki wydał ich naród. Pieśń o żołnierzach z Westerplatte Konstanty Ildefons Gałczyński Kiedy się wypełniły dni i przyszło zginąć latem, prosto do nieba czwórkami szli żołnierze z Westerplatte. (A lato było piękne tego roku). I tak śpiewali: Ach, to nic, że tak bolały rany, bo jakże słodko teraz iść na te niebiańskie polany. (A na ziemi tego roku było tyle wrzosu na bukiety.) W Gdańsku staliśmy tak jak mur, gwiżdżąc na szwabską armatę, teraz wznosimy się wśród chmur, żołnierze z Westerplatte. I śpiew słyszano taki: -- By słoneczny czas wyzyskać, będziemy grzać się w ciepłe dni na rajskich wrzosowiskach. Lecz gdy wiatr zimny będzie dął i smutek krążył światem, w środek Warszawy spłyniemy w dół, żołnierze z Westerplatte. Gawęda o miłości do ziemi ojczystej Wisława Szymborska Bez tej miłości można żyć, mieć serce suche jak orzeszek, malutki los naparstkiem pić z dala od zgryzot i pocieszeń, na własną miarę znać nadzieję, w mroku kryjówkę sobie uwić, o blasku próchna mówić dnieje, o blasku słońca nic nie mówić. Jakiej miłości brakło im, że są jak okno wypalone, 3
rozbite szkło, rozwiany dym jak drzewo z nagła powalone, które za płytko wrosło w ziemię, któremu wyrwał wiatr korzenie i jeszcze żyje cząstkę czasu, ale już traci swe zielenie i już nie szumi w chórze lasu? Ziemio ojczysta, ziemio jasna, nie będę powalonym drzewem. Codziennie mocniej w ciebie wrastam radością, smutkiem, dumą, gniewem. Nie będę jak zerwana nić. Odrzucam pusto brzmiące słowa. Można nie kochać cię i żyć, ale nie można owocować. TEKSTY DO WYBORU DLA UCZNIÓW KLAS VI Moja piosnka druga C.K. Norwid Do kraju tego, gdzie kruszynę chleba Podnoszą z ziemi przez uszanowanie Dla darów Nieba... Do kraju tego, gdzie winą jest dużą Popsować gniazdo na gruszy bocianie, Bo wszystkim służą... Do kraju tego, gdzie pierwsze ukłony Są - jak odwieczne Chrystusa wyznanie, "Bądź pochwalony!" Tęskno mi jeszcze i do rzeczy innej, Której już nie wiem, gdzie leży mieszkanie, Równie niewinnej... Do bez-tęsknoty i do bez-myślenia, Do tych, co mają tak za tak - nie za nie, Bez światło-cienia... Tęskno mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi? I tak być musi, choć się tak nie stanie Przyjaźni mojej... 4
Na pieśń mą Ojczyzny pełną Artur Oppman O mamo, otrzyj oczy, Z uśmiechem do mnie mów - Ta krew, co z piersi broczy, Ta krew - to za nasz Lwów!... Ja biłem się tak samo, Jak starsi - mamo chwal! Tylko mi ciebie, mamo, Tylko mi Polski żal!... Mamo czy jesteś ze mną? Nie słyszę twoich słów... W oczach mi trochę ciemno. Obroniliśmy Lwów!... Zostaniesz biedna samą.. Baczność! Za Lwów! Cel! Pal! Tylko mi ciebie, mamo, Tylko mi Polski żal... Z prawdziwym karabinem U pierwszych stałem czat... O, nie płacz nad swym synem, Że za Ojczyznę padł!... Z krwawą na kurtce plamą Odchodzę dumny w dal... Tylko mi ciebie, mamo, Tylko mi Polski żal... W mej pieśni, bogatej czy biednej Przyzna mi ktoś lub nie przyzna Żyje, tak rzadka na wargach, Moja najdroższa Ojczyzna. Elegia o... (chłopcu polskim) Krzysztof Kamil Baczyński Oddzielili cię, syneczku, od snów, co jak motyl drżą, haftowali ci, syneczku, smutne oczy rudą krwią, malowali krajobrazy w żółte ściegi pożóg, wyszywali wisielcami drzew płynące morze. Wyuczyli cię, syneczku, ziemi twej na pamięć, gdyś jej ścieżki powycinał żelaznymi łzami. Odchowali cię w ciemnościach, odkarmili bochnem trwóg, przemierzyłeś po omacku najwstydliwsze z ludzkich dróg. I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc, i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut - zło. Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką. Czy to była kula, synku, czy to serce pękło? 5
6