Nowe zagrożenie Dopalacze
Cel spotkania Dostarczenie podstawowych informacji o nowych środkach psychoaktywnych pojawiających się na rynku narkotykowym.
Co to są dopalacze? Nazwa nie posiada charakteru naukowego; jest to raczej termin używany potocznie dla określenia grupy różnych substancji lub ich mieszanek o rzekomym bądź faktycznym działaniu psychoaktywnym. Reklamowane są m.in. jako smart drugs ( sprytne substancje, zwiększające spryt i inteligencje ) usprawniające pamięć, koncentrację uwagi. W zależności od typu produktu, imitują swoje nielegalne odpowiedniki: środki stymulujące (podobnie jak amfetamina), euforyzujące (jak tabletki ekstazy), relaksujące (jak konopie indyjskie), a nawet psychodeliczne i halucynogenne (jak LSD). Są wśród nich substancje pochodzenia zarówno syntetycznego, jak i naturalnego (roślinnego). Wiele z nich ma atrakcyjne, zachęcające nazwy jak: Szałwia wieszcza, Zioła marzeń, Ogon lwa (Lion s Tail) itp. Strony internetowe poświęcone dopalaczom są przeważnie prowadzone przez użytkowników narkotyków albo producentów i służą promocji tych środków. Prezentowane informacje nie są więc wiarygodne. Rzetelne informacje można znaleźć na stronie internetowej Krajowego Biura ds.. Przeciwdziałania Narkomanii przygotowanej przez specjalistów.
Wprowadzenie Profilaktyka uzależnień od rożnych środków psychoaktywnych (nikotyny, alkoholu i narkotyków) jest prowadzona w polskich szkołach od blisko 20 lat. Uczestniczą w niej również rodzice. Jednak rynek narkotykowy się nie zmienia, pojawiają się nowe substancje, toteż trzeba aktualizować naszą wiedzę. Od 3 lat obserwujemy na światowym rynku ekspansję nowego typu środków zwanych dopalaczami. Zaczęto je używać w krajach Europy Zachodniej już wcześniej, gdzie notuje się ich rosnącą popularność. Obecnie dotarły również do Polski i można spodziewać się wzrostu zainteresowania nimi wśród młodzieży. Obecność dopalaczy w Polsce odnotowano po raz pierwszy w badaniach CBOS przeprowadzonych w grudniu 2008 roku wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Do używania dopalaczy przyznało się 2,5 % młodzieży.
Kontakt z narkotykami w Polsce trendy i tendencje w ciągu ostatnich 15 lat Wyniki ogólnopolskich badań ankietowanych prowadzonych w szkołach (ESPAD) wskazują, że generalnie od 2003 roku liczba młodzieży mającej kontakt z narkotykami nie wzrasta, a nawet obserwujemy lekką tendencję spadkową. Zmniejszyła się liczba uczniów potwierdzających eksperymentowanie ze środkami psychoaktywnymi lub deklarujących zainteresowanie spróbowaniem narkotyku. Spada dostępnośćśrodków psychoaktywnych, w tym na terenie szkoły. Zmniejsza się również liczba propozycji spróbowania narkotyku otrzymywanych przez uczniów. Ta tendencja jednak może się szybko odwrócić. W opinii uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych rodzice słabo orientują się w tym, co robią i czego doświadczają ich dzieci. Większość uczniów twierdzi, iż rodzice nie mają wiedzy na temat używania alkoholu i narkotyków przez ich dzieci (Badania Ursynowskie, Warszawa, 2009)
Dlaczego pojawiły się dopalacze? Przemysł narkotykowy przynosi krociowe zyski. Rozwój tego przemysłu jest jednak hamowany przez działania ważnych instytucji międzynarodowych i krajową politykę antynarkotykową. Stałe aktualizowanie przepisów prawa, coraz bardziej skuteczna kontrola granic, ściganie producentów i dilerów, monitoring wizyjny i dyżury nauczycieli w szkole, a także działania profilaktyczne prowadzone wobec dzieci i młodzieży przynoszą efekty. Spadek dostępności narkotyków i obawa młodzieży przed wejściem w konflikt z prawem powodują, że liczba użytkowników narkotyków, zwłaszcza w Polsce, jak już wspomniano, nie wzrasta. Powoduje to zmniejszenie, zysków producentów i handlarzy. Przemysł narkotykowy wprowadza więc na rynek nowe środki, które nie figurują na liście substancji zabronionych. Taką próbą ominięcia przepisów prawa są właśnie dopalacze. Ich promocja jako środków użytecznych i bezpiecznych, prowadzona jest na licznych, specjalnie utworzonych stronach internetowych oraz stacjonarnych punktów sprzedaży nieprzypadkowo lokowanych w pobliżu szkół.
Skala zjawiska W badaniach prowadzonych w 2008r. Przez CBOS odnotowano obecność i informację o dopalaczach wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Do używania dopalaczy przyznało się wtedy 2,5% młodzieży. Literatura podaje, że dopalaczy spróbowało już 3,5% młodzieży, z tym że 1,5% w ciągu ostatniego m-ca. Zainteresowanie legalnymi narkotykami; rośnie z dnia na dzień. Dopalacze stosują też studenci. Na topie dopalaczy popularnych wśród studentów są grupy leków nootropowych wspomagających procesy poznawcze: uczenie się, zapamiętywanie, koncentrację uwagi.
Objawy zażywania dopalaczy Silne pobudzenie psychomotoryczne Brak łaknienia Rozszerzenie źrenic Przyspieszona reakcja serca i szybki oddech Podwyższone ciśnienie krwi i zwiększone wydalanie moczu Jadłowstręt Suchość w ustach
Wieloletnie przyjmowanie dopalaczy może powodować m.in. Nudności Bóle głowy Stany lękowe Bezsenność Drgawki
Wybrane dopalacze Podział dopalaczy: I syntetyczne: BZP, TFMPP, Mefedron II naturalne: mieszanki ziołowe, szałwia wieszcza, fly agaric, kratom, argyreia nervosa, calea zacatechichi, lion.
BZP (N-benzylopiperazyna) Postać: Biały proszek, najczęściej tabletki lub kapsułki. Efekty działania: Działa stymulująco na Ośrodkowy Układ Nerwowy, podobnie do amfetaminy i metamfetaminy, jednak 10-krotnnie słabiej. Działanie niepożądane: Bóle brzucha, nudności, wymioty, bóle głowy, kołatanie serca, brak apetytu, stany lekowe, bezsenność, dziwne myśli, zmiany nastroju, dezorientacja, rozdrażnienie oraz drgawki,
TFMPP (3- Trifluorometylofenylpiperazyna) Postać: Biały proszek. Najczęściej występuje w połączeniu z BZP pod postacią kapsułek lub tabletek. Efekty działania: Efekt stymulacji Ośrodkowego Układu Nerwowego. Działania niepożądane: Migreny, bóle głowy, utrata apetytu, bezsenność, wymioty. Może uzależniać.
Mefedron (4-metylometkatynon) Postać: Biały proszek stanowiący sól rozpuszczalną w wodzie. W sprzedaży w formie tabletek lub pigułek. Efekty działania: Efekty działania zbliżone do amfetaminy i jej pochodnych głownie ekstazy. W małych dawkach podnosi nastrój, wywołuje euforię, pobudzenie. Działanie niepożądane: Niebezpieczny w połączeniu z innymi substancjami lub alkoholem. Najprawdopodobniej uzależnia.
Szałwia wieszcza (Salvia divinorum) Postać: Susz roślinny (liście, skręty), ekstrakt Efekty działania: W lecznictwie w małych dawkach: antydepresyjnie, w większych dawkach odwrotnie jako dopalacz: bardzo silne działanie psychoaktywne i halucynogenne prowadzące do utrat kontaktu z rzeczywistością, zaburzeń równowagi, realistycznych wizji. Działania niepożądane: Omamy, psychozy urazy mechaniczne, napady agresji, samobójstwa po zażyciu substancji.
Mieszanki ziołowe Postać: Susz roślinny, często aromatyzowany, także w postaci skrętów. Efekty działania: Działanie, podobne jak w przypadku konopi, lekko psychodeliczne; w zależności od typu mieszanki, indywidualnych cech organizmu użytkownika oraz jego nastroju może działać bardziej euforyzujaco i stymulująco lub uspakajająco i relaksująco. Działania niepożądane: Bóle głowy, bóle w okolicach klatki piersiowej, bezpośrednio po paleniu chwilowe problemy z oddychaniem (płytki oddech), zmęczenie psychiczne i fizyczne, brak chęci do działania, problemy z koncentracją, stany lekowe.
Fly agaric (muchomor czerwony) Postać: Susz kapelusza grzyba w postaci kawałków o różnym rozdrobnieniu. Przy większych fragmentach widoczne są blaszki barwy białej lub kremowej, a po drugiej stronie susz przyjmuje zabarwienie od żółtopomarańczowego do jaskrawoczerwonego. Efekty działania: Stan odurzenia, który w początkowej fazie przypomina stan upojenia alkoholowego, charakteryzujący się nadmierną gadatliwością, wesołym nastrojem i dobrym samopoczuciem. Następnie występują halucynacje wzrokowe i słuchowe. Działania niepożądane: Osłabienie, zmęczenie, pocenie się, zawroty głowy.
Kratom (nazwa drzewa liściastego Mitragyna Speciosa) Postać: Wysuszone i sproszkowane liście albo brunatny sproszkowany ekstrakt z suszonych liści w formie kapsułek (Złoty kratom). Ekstrakt jest ok. 30 razy mocniejszy niż liście. Efekty działania: Stymuluje i działa depresyjnie na Ośrodkowy Układ Nerwowy. Żucie świeżych i suszonych liści lub picie wywaru z nich w niewielkiej ilości, lekko pobudza. W wyższych dawkach wywołuje kolejno euforie, błogostan, senność. Działania niepożądane: Wywołuje wymioty, wpływa na perystaltykę jelit. Powoduje uzależnienie.
Argyreia Nervosa powój hawajski Postać: Duże pnącze z liśćmi o kształcie sercowatym o długości do 5 cm, pokrytymi srebrzystymi włoskami. Kwiaty czerwone o długości 1 1,5cm. LSD (pochodne kwasu lizergowego Ergina) występuje w nasionach, które są twarde, brązowe, o średnicy ok. 5mm. Efekty działania oraz działania niepożądane: Nadwrażliwość na światło, halucynacje wzrokowe i słuchowe, uspokojenie lub pobudzenie, bezsenność. Efekty psychiczne mogą być bardziej depresyjne niż po LSD.
Calea zacatechichi (Dream Herb) Postać: Najczęściej występuje w postaci suszu, ale może występować w postaci świeżych liści. Na polskim rynku pojawia się w mieszankach ziolowych oferowanych przez sklepy z dopalaczami. Efekty działania: Wpływa na nasilenie się aktywności mózgu podczas snu, ma działanie lekko euforyzujące. Działania niepożądane: Osłabienie fizyczne, zawroty głowy, senność, mdłości, wymioty, zaburza świadomość i percepcję.
Lion s Tail (Leonotis Leonurus) Postać: Najczęściej występuje w postaci suszu lub ekstraktu z liści/kwiatów, ale czasem w postaci świeżej. W Afryce znana jako dzika dagga (dagga marihuana). Efekty działania i oraz działań niepożądanych: Podczas palenia liści, kwiatów oraz ekstraktów pojawia się działanie psychoaktywne. Ogóle działania to m.in.: euforia, stymulacja, efekty empatogenne, senność.
Sytuacja prawna Na temat składu dopalaczy niewiele wiadomo, gdyż przed 14.X.2010r. nie prowadzono żadnych badań w tym zakresie. Po akcji zamykania sklepów z dopalaczami w X.2010r. służby państwowe weszły w posiadanie znacznej ilości próbek tych preparatów. We wrześniu 2009 roku łódzka prokuratura zaleciła badanie próbek dopalaczy Instytutowi Ekspertyz w Krakowie nie dopatrzyła się jednak w nich żadnych zabronionych substancji psychoaktywnych. Większość sprzedawanych w Polsce dopalaczy przypominała względem i specyfikacją działanie produktu typu Spice. Nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 20.III.2009r. zwiększyła listę zakazanych substancji o kilkanaście, które podejrzano o obecność w produktach sprzedawanych w Polsce. Wg danych Ministerstwa Zdrowia nowelizacja nie przyniosła żadnego efektu. Wg danych w II.2009r. działały w Polsce 42 sklepy z dopalaczami, w VII.2009r. było ich już ok. 260. w ramach akcji z X.2010r. zamknięto ich ponad 1300. Na początku x.2010r. na wniosek pani minister Ewy Kopacz zamknięto i opieczętowano część obiektów, które sprzedawały dopalacze. Akcję poparł premier D. Tusk. Wg danych Ministerstwa Zdrowia akcja zamknięcia sklepów przyniosła efekt zmniejszania hospitalizacji na oddziałach toksykologicznych w Polsce. Po akcji do Sejmu trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, w której zdelegalizowano jako: substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego w każdym stanie fizycznym lub produkt, roślinę, grzyba lub ich część, zawierających taką substancję, używane zamiast środka odurzającego lub substancji psychotropowej lub w takich samych celach jak środek odurzający lub substancje psychotropowe, których wytwarzanie i wprowadzenie do obrotu nie jest regulowane na podstawie przepisów odrębnych.
Dziękuję za uwagę!