Szanowne Panie, Szanowni Panowie,

Szanowne Panie, Szanowni Panowie, Republika Federalna Niemiec jest największym partnerem gospodarczym Polski. Także Polska jest ważnym i atrakcyjnym gospodarczo partnerem dla Niemiec, a rozwój naszego kraju w ostatnich latach mocno wpłynął na postrzeganie polskiej gospodarki przez naszych zachodnich sąsiadów. Wraz z otwarciem niemieckiego rynku pracy i usług, wzrosła aktywność na nim małych polskich firm budowlanych i rzemieślniczych, nie słabnie zainteresowanie podejmowaniem samodzielnej działalności gospodarczej w Niemczech. Rosną stale dostawy polskich towarów na rynek niemiecki. Przy tak dużym obrocie gospodarczym pojawiają się problemy z wyegzekwowaniem należności od niemieckiego kontrahenta. Jednak dochodzenie roszczeń jest w takiej sytuacji zwykle trudniejsze niż w przypadku dłużników krajowych. Wynika to przede wszystkim z różnorodności stosowanych procedur, a po części z braku znajomości tych procedur i problemów językowych. Niniejszy poradnik ma na celu przekazanie praktycznych informacji o możliwościach polskiego wierzyciela przy windykacji należności od niemieckiego kontrahenta. Mam nadzieję, że informacje zawarte w publikacji wraz z innymi, licznymi informacjami na temat niemieckiego rynku na naszej witrynie internetowej www.berlin.trade.gov.pl, będą pomocne w Państwa aktywności gospodarczej w Niemczech. Jacek Robak Radca-Minister Kierownik WPHI Ambasady RP w Berlinie 1

Spis treści Wprowadzenie... 5 1. Pozasądowe działania wierzyciela przy windykacji wierzytelności.. 5 1.1. Konstruowanie umowy na etapie nawiązywania stosunków gospodarczych jako działanie zabezpieczające... 5 1.2. Wymagalność roszczenia: upomnienie i zwłoka... 8 1.3. Zwłoka... 8 1.4. Szkoda wskutek zwłoki i odsetki za zwłokę... 9 1.4.1. Odsetki za zwłokę... 9 1.4.2. Szkoda za zwłokę... 10 1.4.3. Przypadek specjalny GmbH (sp. z o.o.) i innych spółek kapitałowych... 11 1.5. Ponaglenie... 13 1.6. Ponaglenie przez adwokata... 15 2. Postępowanie sądowe wobec dłużnika... 16 2.1. Konieczność upomnienia sądowego... 16 2.2. Charakterystyka postępowania upominawczego (Mahnverfahren)... 16 2.2.1. Przeprowadzenie postępowania upominawczego... 17 2.2.2. Właściwy miejscowo sąd rejonowy... 18 2.2.3. Sprzeciw wobec nakazu zapłaty... 21 2.2.4. Tytuł egzekucyjny... 22 2.2.5. Niewniesienie sprzeciwu wobec nakazu zapłaty lub niewniesienie zażalenia na tytuł egzekucyjny... 22 2.2.6. Ogólne wskazówki odnośnie sądowego postępowania upominawczego... 23 2.3. Postępowanie skargowe... 24 2.4. Postępowanie egzekucyjne... 24 2

2.5. Windykacja należności z pomocą adwokatów... 25 3. Postępowanie prawno-karne przeciwko dłużnikowi... 30 4. Informacje o dłużniku... 31 5. Egzekucja polskich orzeczeń... 32 5.1. Egzekucja polskiego wyroku w Niemczech... 32 5.2. Europejski tytuł egzekucyjny dla roszczeń bezspornych... 33 6. Inne możliwości wsparcia windykacji... 34 6.1. Zwolnienie z kosztów procesowych... 34 6.2. Sfinansowanie procesu... 34 6.3. Ubezpieczenie ochrony prawnej... 35 6.4. Ubezpieczenie kredytu... 35 7. Zakończenie... 36 Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie Wydział Promocji Handlu i Inwestycji... 37 Autor: Radosław Niecko... 38 ECDDP Rechtsanwalts GmbH... 39 3

4

Wprowadzenie Rosnąca rola Polski jako najważniejszego partnera handlowego Niemiec w Europie Środkowo-Wschodniej, widoczna aktywność usługowa i inwestycyjna polskich przedsiębiorstw na niemieckim rynku to ewidentne korzyści dla polskiej gospodarki i bezsporne efekty członkostwa Polski w UE. Bilateralna wymiana handlowa przekraczająca w 2013 r. 70 mld EUR, polskie inwestycje Niemczech wynoszące już ponad 1 mld EUR czy wartość usług rzędu 3-4 mld EUR, niosą ze sobą różnorodne problemy, szczególnie wtedy, gdy niemieckie przedsiębiorstwo nie płaci swoim polskim kontrahentom. Wiele polskich przedsiębiorstw skarży się na ciągłe, niewłaściwe zachowania płatnicze swoich klientów. Zaległe wierzytelności mają wpływ na płynność przedsiębiorstwa. Prowadzą do utraty odsetek i generują koszty. Istnieje ponadto ryzyko nieściągalności wierzytelności. Dlatego też dla każdego polskiego przedsiębiorcy bardzo ważne jest, aby zaległe wierzytelności zostały uregulowane możliwie jak najszybciej i bez strat. Warunkiem tego jest skuteczna, zorientowana na utrzymanie klienta windykacja. Niniejsza broszura ma stanowić przegląd możliwości działania polskiego wierzyciela przy windykacji należności, jednak nie może ona zastąpić profesjonalnej porady prawnej w konkretnym przypadku. 1. Pozasądowe działania wierzyciela przy windykacji wierzytelności 1.1. Konstruowanie umowy na etapie nawiązywania stosunków gospodarczych jako działanie zabezpieczające W okresie, gdy stosunki pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem nie są jeszcze napięte, już w ramach umowy można się w różny sposób zabezpieczyć na wypadek sporu. Skorzystanie z profesjonalnego doradztwa na samym początku może często zaoszczędzić wielu kłopotów. 5

Dlatego też zabezpieczać się należy już na etapie opracowywania umowy z potencjalnym partnerem biznesowym. Polski przedsiębiorca może skorzystać z wielu klauzul, gdy zajdzie potrzeba egzekucji wierzytelności, o ile zostały one uwzględnione w umowie. Pamiętać trzeba bowiem, że w przypadku sporu przed sądem, to na powodzie spoczywa ciężar dowodu. Należy więc zwrócić uwagę na to, aby w umowach i w wystawianych na ich podstawie fakturach uregulowana była kwestia wymagalności i wystąpienia zwłoki. Między innymi na tej podstawie przedsiębiorca ma później możliwość dochodzenia roszczenia o zwrot kosztów adwokackich i odszkodowania wraz z odsetkami za zwłokę. Pomocne mogą być przy tym następujące klauzule: Wzór klauzuli: Wymagalność (Fälligkeit) Der Kaufpreis beträgt. Er ist am 26.01.2014 zur Zahlung fällig. (Cena kupna wynosi... Jest ona płatna dopiero 26.01.2014 r.) lub Der Kaufpreis beträgt, er ist sofort nach Lieferung der Ware zur Zahlung fällig. Verzug tritt ohne Mahnung ein. (Cena kupna wynosi, jest ona płatna natychmiast po dostawie towaru. Zwłoka występuje bez wezwania do wykonania świadczenia.) Zaleta takiej klauzuli w umowie oraz (nie lub!) na fakturze jest oczywista. 6

Wezwanie do wykonania świadczenia w obu przypadkach nie jest wymagane dla wystąpienia zwłoki; w pierwszym przypadku ponieważ świadczenie jest określane na podstawie kalendarza; w drugim przypadku ponieważ ze względu na dopuszczalne porozumienie umowne zrezygnowano z wezwania do wykonania świadczenia. Kolejnym środkiem pomocniczym może być, oprócz kwestii uregulowania wymagalności, porozumienie w sprawie właściwości miejscowej sądu. Polski przedsiębiorca może prowadzić spór prawny w sądzie w korzystnej dla siebie lokalizacji. Może on wówczas skorzystać z pomocy swojego doradcy prawnego lub adwokata i nie musi dochodzić sądowo wierzytelności w innym miejscu działalności sądu, które nie jest mu znane. W umowie można wybrać właściwość miejscową sądu według siedziby polskiej firmy lub jeśli polska firma ma siedzibę w Niemczech według siedziby firmy w Niemczech. Istnieje również oczywiście możliwość zapisu na sąd polubowny, na podstawie którego spory z tytułu umowy będą rozstrzygane przed określonym sądem arbitrażowym z określonym regulaminem postępowania arbitrażowego. W tym między innymi celu Polsko-Niemiecka Izba Przemysłowo- Handlowa w Warszawie powołała Sąd Arbitrażowy właściwy dla stosunków gospodarczych między przedsiębiorcami niemieckimi i polskimi. Zobacz na ahk.pl/dienstleistungen/schiedsgericht/. Inną popularną klauzulą zawieraną już na etapie konstruowania umowy jest tzw. klauzula dotycząca upomnienia, przewidująca zryczałtowaną opłatę w określonej wysokości za każde upomnienie. Już w umowie można zatem zapisać, iż za każde upomnienie pobierana będzie zryczałtowana opłata w wysokości 5,00 euro. 7

1.2. Wymagalność roszczenia: upomnienie i zwłoka Polski przedsiębiorca może domagać się zapłaty, gdy jego wierzytelność stała się wymagalna i ma on roszczenie wobec niemieckiego dłużnika. Termin płatności wynika z porozumienia zawartego pomiędzy polskim a niemieckim przedsiębiorcą. Jeśli jednak nie jest on wyraźnie określony w umowie (zobacz wzór klauzuli dotyczącej wymagalności), można go wywnioskować z okoliczności lub na podstawie 271 niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB), który stanowi, że zapłata jest wymagalna natychmiast po wykonaniu świadczenia umownego i musi zostać uregulowana natychmiast na żądanie wierzyciela. Warto również wspomnieć o tym, iż 16 lutego 2011 r. została wydana Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/7/UE w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych, mająca na celu ułatwienie płynności finansowej i ułatwienie zarządzania finansami przedsiębiorstw. W Niemczech dyrektywa nie została jeszcze implementowana, ale opracowany został projekt ustawy z dnia 5 maja 2014. 1.3. Zwłoka Nadejście dnia wymagalności roszczenia nie oznacza jeszcze, że dłużnik zalega z zapłatą. Musi on wcześniej zostać wezwany przez wierzyciela do wypełnienia zaległego zobowiązania (upomnienie). Kwestia upomnienia leży zatem najpierw w gestii samego polskiego wierzyciela. Upomnienie w szczególnych przypadkach nie jest jednak wymagane, jeśli: a. strony umowy uzgodniły konkretny termin płatności ( 286 ust. 2 nr 1 BGB), b. wierzyciel np. poinformuje dłużnika, że cena kupna jest płatna przelewem w ciągu 10 dni od dostawy ( 286 ust. 2 nr 2 BGB), 8

c. dłużnik faktycznie i ostatecznie odmawia spełnienia świadczenia ( 286 ust. 2 nr 3 BGB) lub d. dłużnik zapowie płatność w określonym terminie, jednak jej nie dokona ( 286 ust. 2 nr 4 BGB) W tych przypadkach dłużnik znajduje się w zwłoce od tego momentu. 1.4. Szkoda wskutek zwłoki i odsetki za zwłokę W przypadku gdy niemiecki przedsiębiorca lub dłużnik zalega z płatnością, polski wierzyciel może zażądać od niego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek zwłoki ( 280, 286 BGB). Obejmuje ono np. koszty określenia rezydencji, koszty windykacji, poniesione na późniejszym etapie koszty adwokackie, a przede wszystkim odsetki za zwłokę jako rekompensatę odsetkową. Należy zauważyć, że w przeciwieństwie do polskiej regulacji, koszty adwokackie w Niemczech podlegają zwrotowi przez dłużnika jako szkoda powstała wskutek zwłoki. 1.4.1. Odsetki za zwłokę Polski przedsiębiorca ma wobec swojego dłużnika (w przypadku długu pieniężnego), od momentu zaistnienia zwłoki, prawo do żądania odsetek za zwłokę. Ustawowa stopa procentowa w Niemczech wynosi obecnie wobec konsumentów 5 % powyżej stopy bazowej Europejskiego Banku Centralnego ( 288 ust. 1 BGB). W przypadku czynności prawnych bez udziału konsumenta, tzn. między przedsiębiorcami odsetki za zwłokę wynoszą 8 % powyżej stopy bazowej Europejskiego Banku Centralnego ( 288 ust. 2 BGB). Aktualną stopę bazową można znaleźć na stronie internetowej Niemieckiego Banku Federalnego lub Europejskiego Banku Centralnego w zakładce o aktualnych stopach procentowych. Może okazać się, że polskie prawo ma pierwszeństwo przy naliczaniu odsetek na przykład przy umowie o dzieło, którego miejscem wykonania jest Polska w związku z czym zgodnie 9

z rozporządzeniem ministra, do obliczeń stosuje się polską stopę procentową. 1.4.2. Szkoda za zwłokę Również koszty upomnienia stanowią szkodę za zwłokę podlegającą rekompensacie, o ile nie jest to pierwsze upomnienie, które powoduje zaistnienie zwłoki i nie zostało to inaczej uregulowane w umowie. Obowiązek odszkodowania obejmuje koszty adwokackie, koszty firmy windykacyjnej lub, jak wspomniano powyżej, koszty określenia rezydencji. Oznacza to, że polski przedsiębiorca, w przeciwieństwie do warunków obowiązujących w Polsce, może otrzymać od strony przeciwnej zwrot kosztów adwokackich poniesionych w związku z windykacją. Zwrotowi podlegają również koszty określenia rezydencji. Przez koszty określenia rezydencji rozumieć należy koszty poniesione przez polskiego wierzyciela, w sytuacji gdy dłużnik przeprowadził się bez podania nowego adresu, w związku z czym jego rezydencja nie jest znana. Rezydencję określić można poprzez instytucję zapytań do urzędu meldunkowego oraz wyciągi z rejestrów handlowych. Wierzyciel może również zwrócić się do gminnych urzędów sprawujących nadzór nad prowadzeniem działalności gospodarczej, a także izb rzemieślniczych i przemysłowo-handlowych. We właściwych izbach przemysłowo-handlowych można ponadto uzyskać bezpłatnie wgląd w listę dłużników. Podstawą prawną zapytania do urzędu meldunkowego jest 21 niemieckiej ustawy ramowej o prawie meldunkowym. Następnie za opłatą można uzyskać informację o imieniu, nazwisku, stopniu naukowym i adresie konkretnych mieszkańców (tzw. zwykłą informację z rejestru meldunkowego). W związku z tym należy jednak uwiarygodnić fakty, które potwierdzą istnienie uzasadnionego interesu prawnego dla wydania adresu. 10

Jeśli partner biznesowy, który przeprowadził się do Niemiec, jest obcokrajowcem, można również zwrócić się z zapytaniem do Centralnego Rejestru Cudzoziemców. W przypadku przedsiębiorstw, wszystkie zmiany, o ile chodzi o spółkę kapitałową, wymagają oczywiście zgłoszenia do rejestru handlowego. Dlatego też przez wgląd w wyciąg z rejestru handlowego można ustalić rezydencję firmy lub jej siedzibę. Koszty te również podlegają zwrotowi jako szkoda za zwłokę. 1.4.3. Przypadek specjalny GmbH (sp. z o.o.) i innych spółek kapitałowych Powszechnie stosowaną formą prowadzenia działalności w Niemczech jest GmbH (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). Spółka może być jednak niewypłacalna. Dobrze umocowany wspólnik odmówi w związku z tym zapłaty, wskazując na ograniczenie odpowiedzialności zgodnie z niemiecką ustawą o GmbH (za zobowiązania spółki odpowiada wobec jej wierzycieli tylko majątek spółki). Polski przedsiębiorca może się jednak również i na tę okoliczność na różne sposoby zabezpieczyć w umowie. Może on na przykład zawrzeć odpowiednie porozumienie z dyrektorem zarządzającym lub wspólnikiem GmbH, które powoduje objęcie go umową zawartą z GmbH. W szczególności w przypadkach, gdy chodzi o jednoosobową GmbH, której jedyny wspólnik jest jednocześnie dyrektorem zarządzającym GmbH i gdy polski przedsiębiorca nie ma zaufania do siły kapitałowej spółki, zaleca się zawarcie takiego dodatkowego zabezpieczenia ze wspólnikiem lub dyrektorem zarządzającym (przystąpienie do zobowiązania lub umowa gwarancyjna). 11

Wzór Przystąpienie do zobowiązania (Schuldbeitritt) Die XY GmbH schuldet der Firma XYZ Sp. z o.o. aus einer Warenlieferung einen Betrag von 100.000,00 Euro. Der Geschäftsführer Max Mustermann, Hauptstraße 111 aus Berlin verpflichtet sich hiermit gegenüber der XYZ Sp. z o.o. zur Zahlung des vorgenannten Betrages als Gesamtschuldner neben der XY GmbH. Berlin, den Max Mustermann (Unterschrift) XY GmbH jest winna firmie XYZ Sp. z o.o. z tytułu dostawy towarów kwotę w wysokości 100.000,00 euro. Dyrektor zarządzający Max Mustermann, Hauptstraße 111 z Berlina zobowiązuje się niniejszym wobec XYZ Sp. z o.o. do zapłaty wyżej wymienionej kwoty jako dłużnik solidarny poza XY GmbH. Berlin, dnia Max Mustermann (podpis) 12

Wzór Poręczenie (Bürgschaft) Aus der Forderung von 100.000,00 Euro übernehme ich, Max Mustermann, die Bürgschaft unter Verzicht auf die Einrede der Vorausklage. Ja, Max Mustermann, przejmuję poręczenie z tytułu wierzytelności w wysokości 100.000,00 euro, rezygnując z zarzutu konieczności wystąpienia z powództwem najpierw przeciw dłużnikowi. Wzór Umowa gwarancyjna (Garantievertrag) Ich Max Mustermann aus Berlin übernehme gegenüber der XYZ Sp. z o.o. unwiderruflich die Garantie für die pünktliche Bezahlung der Forderung aus der Warenlieferung in Höhe von 100.000,00 Euro, die der XYZ Sp. z o.o. gegen die XY GmbH zustehen. Ja, Max Mustermann z Berlina, przejmuję niniejszym wobec XYZ Sp. z o.o., nieodwołalnie, gwarancję za terminową zapłatę wierzytelności z tytułu dostawy towarów w wysokości 100.000,00 euro, które przysługują XYZ Sp. z o.o. wobec XY GmbH. 1.5. Ponaglenie W przypadku gdy niemiecki przedsiębiorca lub dłużnik zalega z zapłatą lub roszczenie jest wymagalne, polski przedsiębiorca może skierować do niego upomnienie. 13

Jeżeli dłużnik nie jest konsumentem lecz przedsiębiorcą, zwłoka występuje najpóźniej 30 dni po terminie wymagalności i otrzymaniu świadczenia wzajemnego, nawet jeśli moment wpłynięcia faktury nie jest znany. Ponaglenie powinno odpowiadać formie partnerstwa wynikającego z umowy. Zaleca się tu zróżnicowane podejście. Ponaglenia kierowane do znajomych lub partnerów biznesowych powinny być sporządzone indywidualnie i osobiście podpisane. Dopiero, gdy ponaglenie nie przyniesie skutku, należy zapowiedzieć postępowanie przymusowe. Inny sposób postępowania zalecany jest w przypadku dłużników, z którymi stosunek zobowiązaniowy ma charakter jednorazowy. Wystarczą wówczas schematyczne ponaglenia. W przypadku braku reakcji, następnym krokiem powinno być natychmiastowe wszczęcie sądowego postępowania upominawczego. W przypadku ponagleń wskazane jest również, aby nie wysyłać fałszywych sygnałów. Ponaglenia nigdy nie powinny być numerowane, doświadczony dłużnik może bowiem oczekiwać, że po pierwszym ponagleniu zawsze nastąpi drugie, a nawet trzecie. W rezultacie jeszcze dłużej zwlekałby z płatnością. Osoba, której brakuje pieniędzy, będzie opóźniała płatność tak długo, jak to tylko możliwe. Aby ułatwić proces płatności, polski przedsiębiorca powinien w miarę możliwości załączyć do ponaglenia już wypełniony formularz przelewu. Jeżeli zagroził przeprowadzeniem sądowego postępowania upominawczego i wyznaczył niemieckiemu dłużnikowi ostateczny termin płatności, wówczas po upływie tego terminu należałoby rzeczywiście wszcząć takie postępowanie. W przeciwnym razie dłużnik w późniejszych przypadkach już nie uwierzy, że polski przedsiębiorca poważnie rozważa sądowe dochodzenie swojego roszczenia. Należy ponadto zwrócić uwagę, że ponaglenie nigdy nie przerywa biegu przedawnienia. Dlatego też należy zawsze w odpowiednim czasie 14

wszcząć sądowe postępowanie upominawcze, pamiętając o zbliżającym się terminie przedawnienia. 1.6. Ponaglenie przez adwokata Polski przedsiębiorca jest uprawniony do skorzystania z pomocy adwokata celem wyegzekwowania od dłużnika swojego prawa. Wskazane jest przy tym najczęściej ponowne dochodzenie przez adwokata wierzytelności u dłużnika. Daje się w ten sposób dłużnikowi do zrozumienia, że sprawa nabrała w międzyczasie wymiaru prawnego i od teraz partnerem do rozmów jest dla niego kancelaria adwokacka. W ponagleniu adwokata można ponadto szczegółowo przedstawić dłużnikowi sytuację faktyczną i prawną z punktu widzenia wierzyciela i uzasadnić ją odpowiednimi argumentami prawnymi. W ponagleniu można również odpowiedzieć przez adwokata na podnoszone przez dłużnika zarzuty, dlaczego uważa on, że nie musi regulować płatności lub że może zapłacić mniej. Ponadto ponaglenie adwokata robi na wielu dłużnikach większe wrażenie niż normalne ponaglenie zakładu lub osoby prywatnej, z których większość dłużników często nic sobie nie robi. Istnieją dłużnicy, których praktyką stało się dokonywanie płatności dopiero po zaangażowaniu w sprawę adwokata. W ponagleniu adwokata należy również dochodzić wobec dłużnika bezpośrednio dotychczas naliczonych odsetek za zwłokę oraz opłat poniesionych w związku ze zleceniem sprawy adwokatowi. Dłużnikowi daje się przez to do zrozumienia, że sprawa będzie dla niego coraz droższa, im dłużej nie będzie płacił. W momencie gdy dłużnik nie ureguluje płatności po skierowaniu do niego oficjalnego ponaglenia, należy sprawdzić szanse powodzenia postępowania sądowego wobec dłużnika. Ponownie zaleca się 15

tu zasięgnięcie porady prawnej przed wszczęciem procedur sądowych, w tym uzyskanie informacji na temat przewidywanych kosztów i opłat. 2. Postępowanie sądowe wobec dłużnika 2.1. Konieczność upomnienia sądowego Jeśli upomnienie pozasądowe nie poskutkuje zapłatą należności przez dłużnika z Niemiec, polski przedsiębiorca będzie zmuszony wszcząć sądowe postępowanie upominawcze (Mahnverfahren). Jest to bardziej rygorystyczna forma ponaglenia, wnioskowana przy udziale sądu. 2.2. Charakterystyka postępowania upominawczego (Mahnverfahren) Postępowanie upominawcze jest specjalnym postępowaniem cywilno-sądowym bez sprawdzania, czy wierzytelność naprawdę istnieje, bez rozprawy ustnej, szczegółowego pozwu i przeprowadzania dowodu. Jest to, poza wniesieniem normalnego powództwa cywilnego, łatwy sposób postępowania wobec zalegającego z zapłatą niemieckiego przedsiębiorcy lub dłużnika. Mahnverfahren jest tańsze niż pozew, możliwe jest ono jednak tylko w przypadku windykacji wierzytelności pieniężnych. Postępowanie to prowadzi do uzyskania tytułu wykonawczego do wierzytelności pieniężnej. Przed złożeniem wniosku należy upewnić się, czy żądanie zostało przekazane dłużnikowi w jasnej i czytelnej formie. W razie potrzeby upomnienie należy powtórzyć. W przeciwnym razie przeciwnik może podnosić, że nie zostało mu jasno przedstawione, jakich sum za jakie usługi się od niego wymaga. 16

2.2.1. Przeprowadzenie postępowania upominawczego W celu wszczęcia postępowania upominawczego należy złożyć wniosek w formie internetowego formularza, który znajduje się na stronie internetowej sądów upominawczych. Dzięki niemu wierzyciel ma możliwość złożenia wniosku o wydanie nakazu zapłaty w zautomatyzowanym sądowym postępowaniu upominawczym. Dane wprowadzane są do programu i automatycznie sprawdzane i weryfikowane przez system, w celu uniknięcia późniejszych pytań i konieczności doprecyzowania przez sąd. Istnieją dwie możliwości potwierdzenia wprowadzonych danych: a) poprzez bezpieczny podpis elektroniczny, z pomocą kodującej karty chip albo b) poprzez wydrukowanie na białym papierze wniosku ze specjalnym kodem kreskowym i wysłanie go pocztą do sądu Oprogramowanie umożliwia złożenie wniosku we wszystkich krajach związkowych. Wymagania sprzętowe dla złożenia wniosku są następujące: - przeglądarka internetowa z aktywowanym skryptem Java oraz plikami cookies a) w przypadku weryfikacji wniosku przez podpis elektroniczny: karta podpisu czytnik karty jednorazowe bezpłatne pobranie oprogramowania EGVP 17

b) w przypadku weryfikacji wniosku przez wydruk z kodem kreskowym: drukarka oprogramowanie dla odczytu dokumentów PDF (możliwe do pobrania za darmo z internetu) przynajmniej 4 strony białego papieru w formacie A4, bez znaków wodnych, zabrudzeń czy zagięć 2.2.2. Właściwy miejscowo sąd rejonowy Ogólną zasadą jest, że właściwy rzeczowo za przeprowadzenie postępowania upominawczego jest sąd rejonowy. W przypadku tego postępowania są to zwykle sądy upominawcze (niem. Mahngericht). Kwota wierzytelności nie ma przy tym znaczenia. Właściwy miejscowo jest zasadniczo sąd rejonowy w miejscu zamieszkania / siedziby wnioskodawcy (wierzyciela). W Niemczech istnieją następujące sądy upominawcze dla poszczególnych Landów: Sachsen-Anhalt, Sachsen und Thüringen Amtsgericht Aschersleben Gemeinsames Mahngericht der Länder Sachsen- Anhalt, Sachsen und Thüringen Lehrter Str. 15 39418 Staßfurt http://www.ag-asl.sachsen-anhalt.de/gemeinsames-mahngericht Bremen Amtsgericht Bremen -Mahnabteilung- Ostertorstr. 25-31 28195 Bremen www.amtsgericht.bremen.de 18

Bayern Amtsgericht Coburg - Zentrales Mahngericht - Heiligkreuzstraße 22 96450 Coburg www.justiz.bayern.de/gericht/ag/co-zema/ Nordrhein-Westfalen Köln: Amtsgericht Euskirchen - Zentrale Mahnabteilung - Kölner Str. 40-42 53879 Euskirchen www.ag-euskirchen.nrw.de Düsseldorf oder Hamm: Amtsgericht Hagen - Zentrale Mahnabteilung - Hagener Str. 145 58099 Hagen www.ag-hagen.nrw.de Hamburg und Mecklenburg- Vorpommern Amtsgericht Hamburg - gemeinsames Mahngericht der Länder Hamburg und Mecklenburg-Vorpommern - Max-Brauer-Allee 89 22765 Hamburg http://justiz.hamburg.de/mahnsachen Hessen Amtsgericht Hünfeld - Mahnabteilung - Stiftstrasse 6 36088 Hünfeld www.ag-huenfeld.justiz.hessen.de 19

Rheinland-Pfalz und Saarland Amtsgericht Mayen - Zentrale Mahnabteilung - St. Veit-Straße 38 56727 Mayen www.agmy.justiz.rlp.de www.saarland.de/justiz.htm Schleswig-Holstein Amtsgericht Schleswig - Zentrales Mahngericht - Lollfuß 78 24837 Schleswig www.mahngericht.schleswig-holstein.de Baden-Württemberg Amtsgericht Stuttgart - Zentrales Mahngericht - Hauffstraße 5 70190 Stuttgart www.amtsgericht-stuttgart.de Niedersachsen Amtsgericht Uelzen - Zentrales Mahngericht - Rosenmauer 2 29525 Uelzen http://www.amtsgerichtuelzen.niedersachsen.de/portal/live.php?navigation_id=16157&_ psmand=85 Berlin und Brandenburg Amtsgericht Wedding - Zentrales Mahngericht Berlin-Brandenburg- Schönstedtstr. 5 13357 Berlin www.berlin.de/ag-wedding 20

Dla przedsiębiorców z siedzibą za granicą, wyłączną jurysdykcję ma Sąd Rejonowy w Wedding. Amtsgericht Wedding - Zentrales Mahngericht Berlin-Brandenburg- Schönstedtstr. 5 13357 Berlin O wydanie nakazu zapłaty można wnioskować tylko na oficjalnym formularzu i po zapłaceniu odpowiednich zaliczek na poczet opłat i wydatków. Opłata zależy od wartości przedmiotu sporu, tj. zaległej wierzytelności. Wniosek o wydanie nakazu zapłaty powinien zawierać informacje określone w 690 niemieckiego kodeksu postępowania cywilnego (Zivilprozessordnung). We wniosku należy określić strony, ich ustawowych przedstawicieli oraz ewentualnych pełnomocników procesowych, sąd, w którym składany jest wniosek, roszczenie, a także podać konkretne informacje na temat żądanego świadczenia oraz złożyć oświadczenie, że roszczenie nie zależy od świadczenia wzajemnego oraz że świadczenie wzajemne nie zostało już wniesione, a także określić sąd właściwy rzeczowo i miejscowo za sporne postępowanie. 2.2.3. Sprzeciw wobec nakazu zapłaty Dłużnik może po doręczeniu nakazu zapłaty wnieść pisemnie sprzeciw wobec dochodzonego w nim roszczenia lub jego części w sądzie, który wydał nakaz, dopóki nie zostanie wydany tytuł wykonawczy ( 694 ust. 1 Zivilprozessordnung). Dłużnik złoży sprzeciw wobec nakazu zapłaty, jeżeli uzna, że nie jest lub jeszcze nie jest winien żądanej kwoty lub jeśli nie dał wnioskodawcy/wierzycielowi podstaw do wszczęcia postępowania 21

upominawczego. Często pozwany/dłużnik składa sprzeciw tylko po to, aby opóźnić rozpoczęcie postępowania. Wniesienie takiego sprzeciwu może nastąpić pisemnie w terminie dwóch tygodni od doręczenia nakazu zapłaty ( 692 ust. 1 pkt 3 Zivilprozessordnung). Jeśli sprzeciw zostanie wniesiony w odpowiednim czasie, a wierzyciel złoży wniosek o wszczęcie spornego postępowania, wówczas sąd upominawczy skieruje spór do sądu określonego we wniosku o wszczęcie postępowania upominawczego. Skierowanie sprawy do sądu odbywa się bez sprawdzania właściwości. 2.2.4. Tytuł egzekucyjny Jeżeli dłużnik nie złoży sprzeciwu wobec doręczonego mu nakazu zapłaty w terminie dwóch tygodni, sąd upominawczy wyda tytuł egzekucyjny. Na tytuł egzekucyjny dłużnik może wnieść zażalenie w ciągu dwóch tygodni. Skuteczne wniesienie zażalenia powoduje automatyczne skierowanie sporu do sądu właściwego dla spornego postępowania ( 700 ust. 3 pkt. 1 Zivilprozessordnung). 2.2.5. Niewniesienie sprzeciwu wobec nakazu zapłaty lub niewniesienie zażalenia na tytuł egzekucyjny Jeżeli dłużnik ureguluje płatności wobec polskiego przedsiębiorcy/wierzyciela po wydaniu i doręczeniu tytułu egzekucyjnego, nie złożywszy wcześniej skutecznego sprzeciwu wobec nakazu zapłaty lub zażalenia na tytuł egzekucyjny, polski wierzyciel może wszcząć egzekucję w celu ściągnięcia swojej wierzytelności. W tym celu musi zwrócić się do państwowych organów egzekucyjnych (komornik sądowy/ sąd egzekucyjny/ urząd ksiąg wieczystych). 22

2.2.6. Ogólne wskazówki odnośnie sądowego postępowania upominawczego Często zdarza się, że wnioski o wydanie nakazu zapłaty są wypełniane nieprawidłowo. W pojedynczych przypadkach błędy we wniosku o wydanie nakazu zapłaty mogą spowodować w przypadku wniesienia przez dłużnika sprzeciwu wobec nakazu zapłaty lub zażalenia na tytuł egzekucyjny całkowite lub częściowe niepowodzenie wierzyciela w późniejszym postępowaniu ze względu na niespełnienie przez niego określonych formalności. Dlatego też coraz więcej polskich przedsiębiorstw i zakładów zleca wypełnianie i przesyłanie wniosków o wydanie nakazu zapłaty kancelarii adwokackiej. Należy przy tym również zauważyć, że jest to dla firmy dodatkowy wydatek, ale też odciąża to niedoświadczonego zwykle z wypełnianiem nakazów zapłaty pracownika i eliminuje ryzyko popełnienia przez niego błędów. Często zdarza się np. w przypadku złożenia przez dłużnika sprzeciwu wobec nakazu zapłaty że wierzyciel, w przypadku gdy samodzielnie złożył on wniosek o wydanie nakazu zapłaty, zaraz po wniesieniu przez dłużnika sprzeciwu, na żądanie sądu reguluje koszty sądowe w sądzie, automatycznie uruchamiając przez to postępowanie i sąd wzywa go do przedstawienia w krótkim okresie czasu pisemnego uzasadnienia roszczenia. Wobec biegnącego już terminu pozostaje często bardzo mało czasu na znalezienie zaznajomionego z materią adwokata i powierzenie mu napisania uzasadnienia roszczenia. Jest to tylko kilka przykładów. Również w ramach sądowego postępowania upominawczego mogą zostać popełnione błędy, których nie można już wyeliminować na późniejszych etapach postępowania, dlatego też zaleca się przeprowadzenie sądowego postępowania odwoławczego przez wykwalifikowanych adwokatów, nawet jeśli jest to związane z opłatami. 23

2.3. Postępowanie skargowe Polski przedsiębiorca/wierzyciel może również bez uprzedniego postępowania upominawczego złożyć skargę bezpośrednio przed właściwym sądem. To samo dotyczy sytuacji, gdy został wniesiony sprzeciw wobec nakazu zapłaty lub zażalenie na tytuł egzekucyjny i postępowanie musi być kontynuowane w formie postępowania skargowego, przy czym pozew lub uzasadnienie roszczenia muszą zostać teraz złożone do właściwego sądu przez skarżącego dłużnika. Musi on złożyć określony wniosek, podając przedmiot i powód wysuwanego roszczenia. Rozprawa przed sądem jest tutaj niezbędna. W chwili złożenia wniosku z powództwa należy również zapłacić zaliczkę na poczet kosztów sądowych. Dla sporów na kwotę powyżej 5.000,00 euro właściwe są sądy krajowe, przed którymi obowiązuje przymus adwokacki. Dlatego też w przypadku pozwów kierowanych do sądów krajowych należy skorzystać z pomocy adwokata. Pomimo tej przeciwności, częścią konsekwentnego ściągania należności jest również gotowość wszczęcia postępowania skargowego wobec dłużnika, gdy ma ono wystarczające szanse powodzenia. 2.4. Postępowanie egzekucyjne W przypadku uzyskania przez polskiego przedsiębiorcę/wierzyciela tytułu egzekucyjnego na podstawie postępowania upominawczego, skargowego lub w inny sposób, dłużnik zwykle spłaca swój dług. W przeciwnym wypadku wierzyciel może domagać się wierzytelności od dłużnika na drodze egzekucji. Wierzyciel/polski przedsiębiorca może dokonać egzekucji z majątku ruchomego i nieruchomego, a także wierzytelności pieniężnych. Właściwym dla egzekucji z majątku ruchomego (np. 24

pieniądze, samochód, magazyn towarów) jest komornik sądu rejonowego, w którego okręgu dłużnik ma swoje miejsce zamieszkania. W tym celu należy złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji do organu egzekucyjnego, który jest rzeczowo i miejscowo właściwy dla egzekucji. Zgodnie z 197 ust.1 pkt. 3 BGB, roszczenia z tytułu egzekucyjnego, jako prawomocne tytuły prawne, przedawniają się z upływem 30 lat. 2.5. Windykacja należności z pomocą adwokatów Adwokat jest doradcą i przedstawicielem we wszystkich kwestiach prawnych. Adwokat jest zarejestrowany w sądzie krajowym w Niemczech i może występować przed wszystkimi sądami (sądem rejonowym, sądami krajowymi i wyższymi sądami krajowymi). Przed sądami krajowymi i wyższymi sądami krajowymi, a także Trybunałem Federalnym obowiązuje przymus adwokacki. Oznacza to, że trzeba być reprezentowanym przez zarejestrowanego w nich adwokata. Koszty adwokata w związku z przygotowaniem ponaglenia przedsądowego podlegają zasadniczo zwrotowi przez dłużnika jako szkoda za zwłokę. Wysokość opłaty wynika z obowiązującej w Niemczech ustawy o wynagrodzeniu adwokatów (www.gesetze-im-internet.de/rvg/). Za zwykłe ponaglenie w sprawie wierzytelności na kwotę powyżej 10.000,00 euro adwokat otrzymuje 1,3 opłaty za prowadzenie sprawy poza sądem. 25

Przykład na podstawie przedmiotu sporu w wysokości 10.000,00 euro: 1,3 opłaty za prowadzenie sprawy poza sądem 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 2300 taryfy opłat Ryczałt za wydatki nr 7002 taryfy opłat (postępowanie upominawcze) 725,40 euro 20,00 euro ------------------ Suma pośrednia Podatek obrotowy w wysokości 19 % nr 7008 taryfy opłat 745,40 euro 141,63 euro ------------------ Suma końcowa 887,03 euro =========== Opłata za obsługę doradcy prawnego/adwokata w postępowaniu upominawczym wyniosłaby na podstawie ustawy o wynagrodzeniu adwokatów 1,0 opłaty za postępowanie upominawcze. 26

Przykład na podstawie przedmiotu sporu w wysokości 10 tys. euro 0,5 kosztów sądowych za postępowanie upominawcze: 120,50 euro 1,0 opłaty za postępowanie upominawcze 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 3305 taryfy opłat Ryczałt za wydatki nr 7002 taryfy opłat 558,00 euro 20,00 euro ------------------ Suma pośrednia Podatek obrotowy w wysokości 19% nr 7008 taryfy opłat 578,00 euro 109,82 euro ------------------ Koszty adwokackie suma ostateczna 687,82 euro Suma ogółem w przypadku postępowania upominawczego na kwotę 10 tys. euro: 808,32 euro Koszty postępowania w sądzie powszechnym w przypadku wartości sporu 10 tys. euro będą natomiast następujące: 1,3 opłaty za postępowanie 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 3100 taryfy 1,2 opłaty za stawiennictwo 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 3104 taryfy 725,40 euro 669,60 euro 27

Ryczałt za wydatki nr 7002 taryfy opłat 20,00 euro ------------------ Suma pośrednia Podatek obrotowy nr 7008 taryfy opłat (19%) 1 415,00 euro 268,85 euro ------------------ Opłaty adwokackie suma końcowa 1 683,85 euro Z sytuacją szczególną mamy do czynienia wówczas, gdy adwokat uczestniczył już wcześniej w postępowaniu upominawczym i niemieckiemu dłużnikowi zostało przesłane pozasądowe wezwanie do zapłaty. W przypadku takich postępowań połowa opłaty za prowadzenie sprawy poza sądem jest zaliczana na poczet opłaty za postępowanie. Opłata za postępowanie upominawcze nie jest wymagana, ponieważ jest ona w całości zaliczana na poczet postępowania skargowego. Przykład na podstawie przedmiotu sporu w wysokości 10 tys. euro: 1,3 opłaty za prowadzenie sprawy poza sądem 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 2300 taryfy 1,0 opłaty za nakaz zapłaty 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 3305 taryfy opłat 1,3 opłaty za postępowanie 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 3100 taryfy opłat 725,40 euro 0,00 euro 725,40 euro 28

0,65 wliczenie opłaty za prowadzenie sprawy poza sądem zgodnie z uwagą wstępną 3 (4) taryfy opłat 1,2 opłaty za stawiennictwo 2, 13 ustawy o wynagrodzeniu adwokatów, nr 3104 taryfy Ryczałt za wydatki nr 7002 taryfy opłat (pozasądowe) Ryczałt za wydatki nr 7002 taryfy opłat (postępowanie upominawcze) Ryczałt za wydatki nr 7002 taryfy opłat (postępowanie skargowe) -362,70 euro 669,60 euro 20,00 euro 20,00 euro 20,00 euro ------------------ Suma pośrednia Podatek obrotowy nr 7008 taryfy opłat (19,00 %) 1 817,70 euro 345,36 euro ------------------ Koszty adwokackie suma końcowa 2 163,06 euro W przypadku wszystkich wymienionych kosztów zasadą jest, że w przypadku wydania wyroku strona przegrana zwraca koszty. Jeżeli w sporze zostanie wydany wyrok, wówczas strona przegrana musi z reguły pokryć wszystkie koszty postępowania (koszty sądowe, koszty adwokacie i inne koszty, jak na przykład koszty świadków, ekspertyz sądowych). Oznacza to, że strona przegrana musi zwrócić stronie wygranej zarówno koszty adwokackie, jak i sądowe. Jeśli obie strony będą w jakiejś części przegrane, koszty zostaną odpowiednio (proporcjonalnie) podzielone. Wysokość udziału procentowego zależy od zakresu uznania powództwa. 29

Należy jednak zauważyć, że jest to tylko zwrot kosztów. Oznacza to, że zasadniczo ten, kto wynajmuje adwokata, zawiera z nim umowę i musi oczywiście pokryć poniesione koszty w całości. W przypadku zatem, gdy roszczenie o zwrot kosztów trafia w próżnię, obowiązek pokrycia kosztów spoczywa na tym, kto zatrudnił prawnika. Istnieje jednak wiele wyjątków, które umożliwiają w Niemczech zminimalizowanie ryzyka kosztów polskiego przedsiębiorcy/ wierzyciela w przypadku wynajęcia adwokata (ubezpieczenie ochrony prawnej, zwolnienie z kosztów procesowych, finansowanie procesu). Zobacz pkt. 6 dot. finansowania kosztów. 3. Postępowanie prawno-karne przeciwko dłużnikowi Często jest tak, że polski przedsiębiorca wykonał zobowiązanie (np. dostarczył towary, wyświadczył usługę, stworzył dzieło), a niemiecki dłużnik odmawia jednak wykonania świadczenia wzajemnego. Czy polski przedsiębiorca nie został zatem oszukany (czy może złożyć doniesienie na dłużnika z powodu oszustwa)? Po pierwsze powstaje pytanie, czy doniesienie o przestępstwie pomoże polskiemu przedsiębiorcy, tzn. pozwoli mu ewentualnie szybciej i z większym prawdopodobieństwem odzyskać pieniądze. W odpowiednich przypadkach doniesienie o przestępstwie lub samo zagrożenie nim może być skutecznym środkiem nacisku na niemieckiego dłużnika. Należy jednak pamiętać, że późniejsze relacje biznesowe z dłużnikiem nie będą raczej wchodzić w rachubę, postępowanie takie powinno się zatem ograniczać do dłużników, z którymi wierzyciel nie chce utrzymywać dalszych relacji. 30

Możliwe jest złożenie zawiadomienia o oszustwie na komisariacie lub w prokuraturze właściwej dla miejsca popełnienia czynu (bez względu na to, gdzie zostało popełnione oszustwo, zwłaszcza gdzie wierzyciel został oszukany), zawiadomienie należy złożyć w formie pisemnej. Należy przy tym zawsze unikać składania doniesienia na pana X lub firmę Y z powodu oszustwa, a raczej dokonać przedstawienia stanu faktycznego bez argumentacji prawnej z prośbą o dokonanie oceny karnoprawnej. Można w ten sposób w każdym razie uniknąć postępowania wobec siebie ze względu na niesłuszne podejrzenia ( 164 niem. k.k.). Dłużnik niemiecki podlega również karze w przypadku złożenia fałszywego oświadczenia z mocą przysięgi ( 156, 163 niem. k.c.), tj. podania fałszywych danych osobowych lub majątkowych. Dłużnik może także podlegać karze, jeżeli dopuścił się czynu przewlekania wszczęcia upadłości, tzn. w przypadku niewypłacalności lub nadmiernego zadłużenia swojej firmy zwlekał ze złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania upadłościowego i ogłoszeniem o wszczęciu takiego postępowania. Przed podjęciem takiego kroku należy jednak zasięgnąć porady, aby nie narażać się na złożenie przeciwko sobie zawiadomienia z powodu groźby, zmuszania lub niesłusznego podejrzenia. 4. Informacje o dłużniku Dzięki informacjom na temat dłużnika uzyskanym juz na etapie zawierania umowy, wierzyciel/polski przedsiębiorca może być odpowiednio wcześnie poinformowany o zdolności kredytowej przyszłego kontrahenta, co może go ustrzec przed nieściągalnymi wierzytelnościami. Przede wszystkim jednak informacje na temat dłużnika są szczególnie ważne w przypadku egzekucji przy wyborze strategii postępowania. W tym celu w Niemczech oferowane są różne 31

serwisy informacji gospodarczej tzw. wywiadownie gospodarcze (np. Schufa, Bürgel, Creditreform, itd.). Ponadto w przypadku przedsiębiorstw można uzyskać wgląd w bilanse z ostatnich lat w Internecie pod adresem www.ebundesanzeiger.de, bilanse są publikowane przy spółkach GmbH i AG. Dlatego też już na etapie negocjacji umowy, najpóźniej jednak w trakcie trwania relacji biznesowej, należy zebrać informacje na temat aktywów i dochodów niemieckiego kontrahenta. 5. Egzekucja polskich orzeczeń 5.1. Egzekucja polskiego wyroku w Niemczech Polskie orzeczenia sądowe lub tytuły mogą być również wykonywane w Niemczech. W tym celu konieczne jest najpierw nadanie tytułowi egzekucyjnemu zaświadczenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego w Polsce. Wniosek o wydanie europejskiego tytułu egzekucyjnego musi zostać skierowany do właściwego organu w państwie członkowskim wydania. Zasadniczo powinien to być sąd wydający dany tytuł, a następnie zaangażowanie niemieckiego adwokata. Ten zleci przetłumaczenie dokumentów i złoży wniosek o nadanie klauzuli wykonalności w sądzie w Niemczech oraz zadba o konieczne doręczenie wyroku do dłużnika. Następnie zaraz po nadaniu niemieckiej klauzuli wykonalności, będzie mógł on z pomocą niemieckiego komornika wykonać polski tytuł także w Niemczech. Opłaty adwokacie wynikają ponownie z niemieckiej ustawy o wynagrodzeniu adwokatów. 32

5.2. Europejski tytuł egzekucyjny dla roszczeń bezspornych Według Rozporządzenia WE nr 805/2004 istnieje też możliwość uzyskania europejskiego tytułu egzekucyjny dla roszczeń, które nie są kwestionowane przez dłużników. Roszczenie uznaje się za bezsporne w następujących sytuacjach: a) Dłużnik wyraźnie zgodził się co do niego poprzez uznanie b) W toku postępowania sądowego dłużnik nigdy nie wniósł przeciwko niemu sprzeciwu zgodnie ze stosownymi wymogami proceduralnymi wynikającymi z prawa państwa członkowskiego wydania c) Dłużnik nie stawił się ani nie był reprezentowany na rozprawie sądowej dotyczącej tego roszczenia Europejski tytuł egzekucyjny jest potwierdzeniem, dzięki któremu orzeczenia, ugody sądowe oraz dokumenty urzędowe dotyczące roszczeń bezspornych są automatycznie uznanie i wykonanie w innym państwie członkowskim bez wszczynania postępowań pośrednich. Po tym polski wierzyciel musi jedynie potwierdzić decyzje jako Europejski tytuł egzekucyjny w polskim sadzie, który wydał orzeczenie. Rozporządzenie umożliwia bezpośrednią egzekucję w Niemczech bez pośredniego wcześniejszego działania o uznanie w Niemczech. Z reguły polski wierzyciel może się bezpośrednio zgłosić do komornika lub innego organu egzekucyjnego z wnioskiem o windykację. 33

6. Inne możliwości wsparcia windykacji W przypadku trudności finansowych przy windykacji wierzytelności, polski przedsiębiorca może uzyskać w Niemczech pomoc polegającą na przejęciu niezbędnych kosztów pozasądowego lub sądowego ścigania roszczeń. 6.1. Zwolnienie z kosztów procesowych Zgodnie z 114 Zivilprozessordnung osobom o niskich dochodach przysługuje wsparcie finansowe na przeprowadzenie postępowania sądowego. Zwolnienie z kosztów procesowych można uzyskać w postępowaniu przed sądem cywilnym, administracyjnym, sądem pracy i sądem społecznym, jeżeli wierzyciel nie jest w stanie pokryć adwokackich i sądowych kosztów procesu. Zwolnienie z kosztów procesowych jest udzielane na wniosek, jeżeli strona postępowania, na podstawie oświadczenia o sytuacji osobistej i finansowej i przy odpowiednich szansach na powodzenie postępowania, nie jest w stanie pokryć kosztów adwokackich i sądowych. 6.2. Sfinansowanie procesu Istnieje również możliwość sfinansowania procesu. Podmiot finansujący proces pokrywa koszty pozasądowego lub sądowego ścigania roszczeń polskich przedsiębiorców. W większości przypadków warunkiem uzyskania takiego wsparcia jest minimalna kwota sporu. W przypadku dużych i znanych firm wynosi ona co najmniej 50.000,00 euro. W zamian firma, w przypadku powodzenia procesu, otrzymuje część uzyskanego dochodu (stosunek procentowy udziału). Jego wysokość zależy od danego podmiotu finansującego proces, który na podstawie przejętego ryzyka i wysokości uzyskanej sumy ustala następnie ten stosunek w poszczególnych przypadkach. 34

6.3. Ubezpieczenie ochrony prawnej Jeśli polski przedsiębiorca ma już siedzibę w Niemczech, tzn. prowadzi oddział jako GmbH lub działalność gospodarczą, ma możliwość zawarcia ubezpieczenia ochrony prawnej. Ubezpieczenie ochrony prawnej jest umową ubezpieczenia, na podstawie której ubezpieczyciel, w zamian za składki opłacane przez polskiego przedsiębiorcę, jest zobowiązany do spełnienia wymaganego świadczenia w celu ochrony interesów prawnych polskiego przedsiębiorcy w ustalonym zakresie. Szczególne prawa i obowiązki oraz powinności obu stron umowy w sprawie ubezpieczenia ochrony prawnej wynikają z postanowień niemieckiej ustawy o umowach ubezpieczeniowych. W przypadku zawarcia takiej umowy, firma ubezpieczeniowa jest zobowiązana w przypadku sporu bez limitu pokrycia do sumy pokrycia ustalonej w umowie (z reguły 200.000,00 euro za przypadek ochrony prawnej) - do zwrotu kosztów opłat adwokackich, honorariów świadków, wynagrodzeń rzeczoznawców, kosztów sądowych oraz kosztów strony przeciwnej, jeśli muszą zostać one pokryte przez polskiego przedsiębiorcę, lub do wypłaty zaliczki na poczet tych kosztów. Zazwyczaj ustalany jest udział własny ubezpieczonego, który wynosi z reguły w zależności od ubezpieczenia ochrony prawnej od 150,00 do 500,00 euro. Przedsiębiorcom zaleca się w niektórych przypadkach ochronę prawną firmy. Dzięki niej przedsiębiorca może mianowicie w niezawodny sposób zabezpieczyć się przed kosztami procesu i kosztami adwokackimi, a tym samym chronić swoje przedsiębiorstwo. 6.4. Ubezpieczenie kredytu Istnieje oczywiście również możliwość zabezpieczenia transportu towarów lub świadczenia polskiego przedsiębiorcy poprzez ubezpieczenie kredytu. W ten sposób polski przedsiębiorca zabezpiecza się przed ryzykiem utraty zapłaty. Ubezpieczenie kredytu służy zarówno 35

do zabezpieczenia aktualnej, jak i przyszłej transakcji. Wiele firm ubezpieczających kredyty oferuje w tym zakresie zarówno krajowe jak i transgraniczne rozwiązania i podejścia. 7. Zakończenie Mamy nadzieję, że broszura ta będzie stanowi dla Państwa kompleksowy przegląd możliwości windykacji wierzytelności w Niemczech. Ponieważ jej zadaniem jest udzielenie wstępnych wskazówek prawnych, nie jest ona wyczerpująca. Nie może ona zastępować porady prawnej w poszczególnych przypadkach. Chociaż została opracowana z największą starannością, nie ponosimy odpowiedzialności za jej prawidłowość merytoryczną. 36

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie Wydział Promocji Handlu i Inwestycji www.berlin.trade.gov.pl Wydziały Promocji Handlu i Inwestycji są zagranicznymi placówkami Ministra Gospodarki, działającymi w ramach Ambasad i Konsulatów RP (WPHI), które zostały utworzone w celu wsparcia polskich firm, w tym w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw, w procesie ich internacjonalizacji. Naszą misją jest nie tylko udzielenie pomocy polskim firmom, ale także wspieranie firm zagranicznych, zainteresowanych kupnem polskich towarów i usług, jak również inwestycjami w naszym kraju. WPHI stanowią ważne ogniwo w systemie promocji polskiej gospodarki i polskich przedsiębiorców za granicą. Ich główną misją i zadaniem jest udzielenie wsparcia małym i średnim przedsiębiorstwom w ich kontaktach gospodarczych w świecie, w tym zwłaszcza: Promocja polskiej gospodarki Ułatwianie dostępu do rynku towarów i usług kraju urzędowania Ochrona interesów polskich przedsiębiorców w kontaktach z administracją i podmiotami gospodarczymi Przyciąganie inwestycji zagranicznych do Polski Wspieranie i doradztwo dla polskich eksporterów Udzielanie informacji na temat możliwości nawiązania i prowadzenia współpracy handlowej, inwestycyjnej lub kooperacyjnej Udostępnianie baz danych importerów, potencjalnych inwestorów i eksporterów Udostępnianie wykazu otrzymanych bezpośrednio zapytań ofertowych Udzielanie informacji o imprezach targowych, giełdach towarowych i warunkach uczestnictwa, a także pomoc w organizowaniu wystąpień targowych polskich przedsiębiorstw Przekazywanie ofert polskich eksporterów potencjalnym importerom i reprezentującym je instytucjom Wyszukiwanie przyszłych partnerów kooperacyjnych i inwestycyjnych dla firm polskich Organizacja seminariów i misji na tematy gospodarcze Zachęcamy Państwa do podejmowania współpracy i korzystania z wiedzy i doświadczenia pracowników WPHI, w celu znalezienia potencjalnych partnerów biznesowych. 37

Autor: Radosław Niecko Adwokat, prezes ECDDP RechtsanwaltsgesellschaftmbH, absolwent prawa na uniwersytecie w Osnabrück ze specjalizacją w prawie gospodarczym. Od marca 2009 roku adwokat niemiecki w izbie adwokackiej w Szczecinie (wpisany na listę zagranicznych adwokatów). Wykładowca w Wyższej Szkole Prawa i Ekonomii w Berlinie. Mec. Niecko zajmuje się głównie prawem pracy, prawem gospodarczym, prawem internetu oraz prawem upadłościowym. Był doradcą przy realizowaniu wielu międzynarodowych fuzjach (czynności mergers and acquisitions). Do tej pory współpracował z kancelariami zajmującymi się polsko- niemieckimi sprawami prawnymi w Niemczech oraz w Polsce. Biegle posługuje się językiem polskim, niemieckim oraz angielskim. ECDDP Rechtsanwaltsgesellschaft mbh Kurfürstendamm 226 10719 Berlin tel.: 0049 30 889 127 52 fax.: 0049 30 889 127 53 e-mail: sekretariat@ecddp.com www: www.ecddp.de Niederlassung: Ecddp Rechtsanwaltsgesellschaft mbh 10719 Berlin, Kurfürstendamm 226 USt-idNr. DE291043688 ECDDP Berlin Kurfürstendamm 226 10719 Berlin tel.: +49 30 889 127 52 fax.: +49 30 889 127 53 email: sekretariat@ecddp.com ECDDP Szczecin ul. Panieńska17 70-535 Szczecin tel.: +48 91 488 19 89 fax.: +48 91 488 19 89 email: biuro@ecddp.pl ECDDP Warszawa ul. Elektoralna 12A/94 00-139 Warszawa tel.: +48 22 826 92 00 fax: +48 22 826 88 20 email: biuro@ecddp.pl 38

Kancelaria ECDDP Rechtsanwalts GmbH jest spółką adwokacką założoną w 2013 roku w Berlinie w ramach grupy kapitałowej ECDDP. Celem i misją ECDDP Rechtsanwalts GmbH jest obsługa prawna oraz finansowo-podatkowa działalności prowadzonej na terenie Niemiec. ECDDP oferuje: stały nadzór prawny; usługi prawne na każdym etapie postępowania; stały nadzór podatkowy w tym rozwój strategii podatkowej oraz planowanie podatkowe; audyt prawno- podatkowy; zakładanie spółek oraz rejestracja w organach państwowych; pomoc prawą przy likwidacji oraz ogłoszeniu upadłości; przygotowanie projektów umów; sporządzanie opinii prawnych oraz podatkowych; outsourcing księgowy w tym obsługę kadrowo- płacową. W biurze w Berlinie czekają na Państwa prawnicy, doradcy podatkowi, księgowi oraz doradcy finansowi, którzy zapewniają obsługę zarówno w języku polskim, angielskim i niemieckim. ECDDP od kilku lat należy do grona największych i najszybciej rozwijających się polskich firm doradztwa prawnego i podatkowego, regularnie nagradzanych wysokimi pozycjami w specjalistycznych rankingach uznanych mediów. Jako pierwsza polska firma doradcza utworzyliśmy zagraniczne spółki partnerskie. Obecnie ECDDP to grupa spółek świadczących szeroki wachlarz usług doradczych w kraju i za granicą. Dzięki ciągłemu rozwojowi może rozwiązywać problemy o największym stopniu złożoności, wymaganiach jakościowych i terminowych. Zebrane doświadczenie oraz znajomość potrzeb Klientów pozwoliły wyodrębnić strukturę branżową i podzielić ją na zespoły specjalizujące się w obsłudze przedsiębiorstw z bardzo licznych branż - motoryzacyjnej, farmaceutycznej, transportowej, spedycyjnej, logistycznej, paliwowej, energetycznej, chemicznej, budowlanej, spożywczej oraz usług finansowych. 39