Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca podaje cechy odróżniające określa, czym zajmuje się określa, co to jest podaje przykłady organizmy od materii nieożywionej biologia jako nauka oraz jej wybrane działy komórka, tkanka, narząd i układ narządów z uwzględnieniem przykładów zastosowania wiedzy biologicznej w życiu człowieka przedstawia hierarchiczną organizację budowy organizmów roślinnych i zwierzęcych przeprowadza obserwację i proste biologiczne zgodnie z instrukcją dokumentuje obserwacje i proste doświadczenia biologiczne podaje przykłady obiektów przyrodniczych, które mogą byd przedmiotem obserwacji mikroskopowych rozpoznaje elementy budowy mikroskopu optycznego prawidłowo posługuje się mikroskopem wymienia podstawowe etapy planowania doświadczenia określa warunki przeprowadzania obserwacji i doświadczeo biologicznych wymienia we właściwej kolejności etapy prowadzenia obserwacji mikroskopowej oblicza powiększenia obrazu oglądanego obiektu uzyskiwane w mikroskopie optycznym formułuje problem badawczy i hipotezę na podstawie przykładowego doświadczenia biologicznego rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą opisuje przebieg przygotowania preparatu mikroskopowego świeżego planuje prostą obserwację lub biologiczne z uwzględnieniem procedury badawczej i zasad bezpieczeostwa analizuje wyniki i formułuje wnioski z przeprowadzonej obserwacji lub doświadczenia biologicznego określa funkcje poszczególnych elementów budowy mikroskopu optycznego uzasadnia potrzebę przestrzegania procedur badawczych podczas obserwacji i doświadczeo biologicznych przeprowadza samodzielnie zaplanowane i obserwację dokonuje samodzielnie obserwacji mikroskopowej w celu określenia cech obrazu obiektu i jego powiększenia 1
określa funkcje wody w organizmach i w środowisku przyrodniczym określa, co to jest komórka wymienia podstawowe elementy budowy komórki zwierzęcej wymienia najważniejsze pierwiastki i grupy związków chemicznych wchodzących w skład organizmów mikroskopowych komórek zwierzęcych na preparatach trwałych z zachowaniem zasad mikroskopowania określa podstawowe funkcje elementów budowy komórki zwierzęcej podaje podstawowe funkcje białek, cukrów, tłuszczów i kwasów nukleinowych w organizmach rozpoznaje podstawowe elementy budowy komórki zwierzęcej (pod mikroskopem, na schemacie, na zdjęciu lub na podstawie opisu) określa, co to są sole mineralne i jaką pełnią funkcję w organizmach podaje przykłady komórek zwierzęcych budujących organizmy oraz ich funkcje w organizmie porównuje budowę komórek zwierzęcych określa znaczenie podstawowych grup związków chemicznych w życiu organizmów wykazuje związek budowy komórek zwierzęcych z ich funkcją w organizmie przygotowuje samodzielnie preparat mikroskopowy świeży z tkanki roślinnej wymienia podstawowe elementy budowy komórki roślinnej i komórki bakteryjnej odróżnia komórkę roślinną od komórki zwierzęcej oraz komórki jądrowe od komórek bezjądrowych (bakteryjnych) mikroskopowej komórek roślinnych na preparacie świeżym z zachowaniem zasad mikroskopowania określa funkcje podstawowych elementów budowy komórki roślinnej i komórki bakteryjnej opisuje budowę komórki bakteryjnej rozpoznaje podstawowe elementy budowy komórki roślinnej i komórki bakteryjnej porównuje komórki rośliną i zwierzęcą oraz komórki jądrową i bakteryjną, wskazując cechy umożliwiające rozróżnienie tych komórek wyjaśnia związek elementów budowy komórki roślinnej i komórki zwierzęcej z ich funkcją wszystkie wymagania z lekcji 1 6 przedstawia czynności życiowe krótko charakteryzuje jako cechy właściwe tylko podstawowe czynności życiowe organizmom organizmów (odżywianie się, oddychanie, wydalanie, wrażliwośd na bodźce, wzrost i określa, na czym polega rozmnażanie się płciowe i bezpłciowe przedstawia rodzaje rozmnażania się bezpłciowego (podział, pączkowanie, fragmentację, przez określa różnice między rozmnażaniem się płciowym i rozmnażaniem się bezpłciowym 2
rozwój, ruch, rozmnażanie się) zarodniki) wyjaśnia, co to jest odżywianie się i jakie jest jego znaczenie w życiu organizmów wyjaśnia, na czym polega samożywnośd i cudzożywnośd wyjaśnia znaczenie fotosyntezy dla życia na Ziemi dokonuje podziału organizmów cudzożywnych ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu wymienia substraty i produkty fotosyntezy wyjaśnia, na czym polega fotosynteza określa warunki przebiegu fotosyntezy (w odniesieniu do światła i temperatury) określa rolę chlorofilu w fotosyntezie (wiązanie energii słonecznej) planuje wskazujące na wpływ intensywnośd fotosyntezy przeprowadza wskazujące na wpływ intensywnośd fotosyntezy określa znaczenie procesów pozyskiwania energii dla organizmów (oddychanie tlenowe i fermentacja) przedstawia oddychanie jako sposób uwalniania energii potrzebnej do życia określa różnice między oddychaniem komórkowym a wymianą gazową podaje przykłady zastosowania fermentacji w przemyśle i gospodarstwie domowym zapisuje słownie równanie oddychania tlenowego, określając substraty, produkty oraz warunki przebiegu tego procesu określa substraty i produkty fermentacji planuje wykazujące, że podczas fermentacji drożdże wydzielają dwutlenek węgla określa koocowe produkty fermentacji na podstawie przeprowadzonego doświadczenia określa warunki przebiegu fermentacji przeprowadza fermentacji u drożdży porównuje oddychanie tlenowe z fermentacją pod kątem substratów, produktów, ilości uwalnianej energii i lokalizacji w komórce 3
określa, w jakim celu klasyfikuje się organizmy określa, co to jest gatunek wyjaśnia, co rozumiemy pod pojęciem oznaczanie organizmów podaje przykład kryterium pomocnego w klasyfikacji wykorzystuje prosty klucz do klasyfikowania organizmów z najbliższego otoczenia klasyfikuje organizmy na podstawie przyjętego kryterium konstruuje prosty dwudzielny klucz do oznaczania przykładowych organizmów określa, czym zajmuje się systematyka podaje przykłady jednostek systematycznych przedstawia znaczenie bakterii w życiu człowieka podaje przykłady chorób bakteryjnych i wirusowych człowieka przedstawia ogólne zasady profilaktyki chorób bakteryjnych i chorób wirusowych przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej wymienia w kolejności główne jednostki systematyczne królestwa zwierząt i królestwa roślin przedstawia znaczenie bakterii w przyrodzie określa rozmiary bakterii i środowisko ich życia rozróżnia formy komórek bakteryjnych (kuliste, pałeczkowate, przecinkowate i spiralne) wyjaśnia zastosowanie pojęcia układ hierarchiczny w odniesieniu do klasyfikacji organizmów określa, jak tworzy się nazwę gatunkową (podwójne nazewnictwo) przedstawia drogi rozprzestrzeniania się i zasady profilaktyki chorób bakteryjnych (gruźlica, borelioza, tężec, salmonelloza) i wirusowych (grypa, ospa, różyczka, świnka, odra, AIDS) podaje ogólną charakterystykę każdego z pięciu królestw organizmów, ze wskazaniem na istotne cechy różniące te królestwa rozpoznaje organizmy z najbliższego otoczenia, posługując się prostym kluczem do ich oznaczania przedstawia czynności życiowe bakterii: sposoby odżywiania się bakterii: cudzożywne (pasożyty, saprotrofy, symbionty) i samożywne sposoby oddychania (tlenowe i beztlenowe) rozmnażanie się (przez podział) przedstawia charakterystyczne cechy organizmów pozwalające przyporządkowad je do jednego z królestw uzasadnia, dlaczego wirusów nie można zaklasyfikowad do organizmów wskazuje na związki pomiędzy środowiskiem życia, czynnościami życiowych i znaczeniem bakterii 4
wszystkie wymagania z lekcji 9 13 odróżnia protisty jedno- od wielokomórkowych wymienia cechy umożliwiające określa środowisko i tryb życia protistów, podając przykłady organizmów zakwalifikowanie organizmu do protistów roślinnych oraz protistów zwierzęcych zakłada hodowlę protistów zgodnie z podaną instrukcją wskazuje elementy budowy podaje cechy plechowców protista wielokomórkowego na przedstawia czynności życiowe przykładzie morszczynu pantofelka przedstawia zasady profilaktyki chorób wywoływanych przez protisty (toksoplazmoza, malaria) przedstawia różnorodnośd budowy grzybów (jednokomórkowe, wielokomórkowe) przedstawia, podając przykłady, pozytywne i negatywne znaczenie grzybów dla człowieka określa środowiska życia mchów przeprowadza wykazujące zdolnośd mchów do wyjaśnia, dlaczego porosty określamy jako organizmy symbiotyczne przedstawia środowiska życia grzybów, w tym grzybów porostowych odróżnia mchy od innych roślin na rysunkach, fotografiach i okazach naturalnych przedstawia znaczenie mchów wyjaśnia, dlaczego euglena zielona jest nazywana organizmem zmiennożywnym mikroskopowej protistów budowy i sposobu poruszania się przedstawia drogi zakażenia chorobami wywoływanymi przez protisty (toksoplazmoza, malaria) opisuje wybrane czynności życiowe grzybów (odżywianie się, oddychanie i rozmnażanie się) przedstawia znaczenie grzybów w przyrodzie przedstawia cechy budowy zewnętrznej płonnika przedstawia wybrane czynności życiowe protistów (oddychanie, odżywianie się, rozmnażanie się) wykazuje różnorodnośd budowy protistów (jednokomórkowe, wielokomórkowe) na wybranych przykładach wykazuje różnorodnośd budowy grzybów na wybranych przykładach wyjaśnia, w jaki sposób można wykorzystad grzyby porostowe do oceny jakości powietrza wyjaśnia, dlaczego torfowiec może gromadzid duże ilości wody wskazuje cechy grupy organizmów tworzących królestwo protistów porównuje tryb życia i budowę protistów roślinopodobnych i zwierzęcych wskazuje cechy odróżniające grzyby od organizmów innych królestw wskazuje cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do grzybów wymienia charakterystyczne cechy mchów pozwalające na ich identyfikację wśród 5
chłonięcia wody, zgodnie z podaną instrukcją. wskazuje środowiska życia paprociowych, widłakowych i skrzypowych w przyrodzie i życiu człowieka opisuje znaczenie paprociowych, widłakowych i skrzypowych w przyrodzie rozpoznaje przedstawicieli paprociowych, widłakowych i skrzypowych na rysunkach, fotografiach i okazach naturalnych podaje charakterystyczne cechy paprociowych, widłakowych i skrzypowych nieznanych organizmów wskazuje podobieostwa i różnice między paprociami, skrzypami i widłakami wszystkie wymagania z lekcji 15 20 rozpoznaje na okazie żywym lub klasyfikuje tkanki roślinne zielnikowym, na rycinie lub zdjęciu rozpoznaje na rysunku, organy rośliny okrytonasiennej i zdjęciu, preparacie określa ich podstawowe funkcje mikroskopowym, modelu tkankę okrywającą, miękiszową, mikroskopowej wybranych tkanek przewodzącą, wzmacniającą roślinnych opisuje położenie tkanek twórczych i ich rolę we wzroście rośliny wykazuje związek między budową a funkcjami tkanek okrywających, miękiszowych, przewodzących i wzmacniających porównuje budowę zewnętrzną mchów, paprociowych, widłakowych i skrzypowych, nagonasiennych oraz okrytonasiennych, rozróżniając ich organy przedstawia cechy budowy zewnętrznej rośliny nagonasiennej na przykładzie sosny rozpoznaje rodzime gatunki nagonasiennych na podstawie pędów z szyszkami/szyszkojagodami i igłami uzasadnia, jakie korzyści przyniosło roślinom wytworzenie nasion identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela nagonasiennych na podstawie jego cech budowy zewnętrznej wyjaśnia znaczenie nagonasiennych w przyrodzie i dla człowieka jako gatunków lasotwórczych rozróżnia formy okrytonasiennych: drzewa, krzewy, krzewinki i rośliny zielne uzasadnia, że życie człowieka nie byłoby możliwe bez roślin okrytonasiennych rozpoznaje pospolite gatunki rodzimych drzew liściastych na podstawie pędów identyfikuje nieznany organizm jako przedstawiciela okrytonasiennych na podstawie jego cech uzasadnia, że cechy roślin okrytonasiennych przyczyniły się do ich dominacji we florze świata 6
opisuje budowę zewnętrzną korzenia, łodygi i liścia rozróżnia elementy budowy kwiatu rośliny okrytonasiennej odróżnia zapylenie i zapłodnienie rozpoznaje systemy korzeniowe palowy i wiązkowy określa rolę poszczególnych elementów budowy kwiatu wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie się wegetatywne roślin określa funkcje poszczególnych stref budowy korzenia wyjaśnia, na czym polega rozmnażanie się płciowe roślin rozróżnia i obserwuje sposoby rozmnażania się wegetatywnego roślin budowy zewnętrznej uzasadnia, że budowa liścia stanowi przystosowanie do przeprowadzania fotosyntezy wskazuje przykłady roślin użytkowych rozmnażanych wegetatywnie i sposobu, w jaki można je rozmnożyd opisuje modyfikacje korzeni, łodyg i liści jako adaptacje roślin okrytonasiennych do życia w określonych środowiskach wyjaśnia, w jaki sposób powstają nasiona i owoce okrytonasiennych podaje przykłady przystosowao w budowie owoców do rozprzestrzeniania się za pośrednictwem zwierząt, wiatru i wody opisuje rolę poszczególnych części nasienia opisuje przebieg kiełkowania nasion i warunki niezbędne do tego procesu wykonuje sprawdzające wpływ kiełkowanie nasion planuje sprawdzające wpływ kiełkowanie nasion uzasadnia potrzebę przestrzegania procedur badawczych podczas obserwacji i doświadczeo biologicznych wszystkie wymagania z lekcji 22 27 7